University of Tehran Press
Journal of Philosophy of Religion
Home Page: https://jpht.ut.ac.ir
Online ISSN: 2423-6233
Theism and the Model of Successful Argument Ahmad Ebadi1* Mohammad Emdadi Masuleh2
1. Corresponding Author, Department of Islamic Philosophy, Faculty of Theology, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
Email: [email protected]
2. Department of Philosophy, Faculty of Literature and Humanities, Imam Khomeini International University (IKIU), Qazvin, Iran. Email: [email protected]
ARTICLE INFO ABSTRACT
Article type:
Research Article
This paper investigates the question, "What is the model of a successful argument in natural theology?" The three criteria of persuasion, acceptance of premises, and cumulative case, which have been proposed to justify or reject theism, are analyzed using an analytical-critical method. The result shows that none of these criteria, due to their limitations, are individually adequate for a successful argument. The main idea of the paper is to view religious beliefs as the result of a logical-epistemological process and to consider various factors for the success of religious arguments.
Therefore, instead of adhering to a specific criterion, one should regard the criterion as a "process." This concept brings our attention to several important points: Firstly, choosing a single criterion for all arguments or measuring and classifying different arguments based on a common criterion is difficult and challenging because there is no consensus on the goal, method, sources, and scope of natural theology. Secondly, it is better to focus on the overall advantages and strengths of the criteria as a whole.
Thirdly, one should not perceive the criterion of a successful argument as one- dimensional. Rather, view the criterion as a "process" that allows each criterion to consider the merits of other criteria despite its own strengths. Fourthly, by considering the criterion as a process, the relationship and interaction of these three criteria become possible according to the type, stage, and context of the argument.
Consequently, in natural theology, we can benefit from all three criteria together and not separately
Article History:
Received 10 May 2023 Revised 15 July 2023 Accepted 17 July 2023
Published online 05 Augudt 2023
Keywords:
Graham Oppy,
Methodology of Religious Studies, Natural Theology,
Richard Swinburne, William Craig.
Cite this article: Ebadi, A. & Emdadi Masuleh, M. (2023). Theism and Model of Successful Argument. Philosophy of Religion. 20(2) 103- 117 . DOI: http//doi.org/ 10.22059/jpht.2023.359035.1005970
© Ahmad Ebadi and Mohammad Emdadi Masuleh. Publisher: University of Tehran Press.
DOI: http//doi.org/10.22059/jpht.2023.359035.1005970
تاراشتنا نارهت هاگشناد
يرشن ۀ نيد هفسلف
:هيرشن تياس https://jpht.ut.ac.ir
:يكينورتكلا اپاش 6233
- 2423
روابادخ ی
وگلا و ی قفوم للادتسا
یدابع دمحا
1
*
هلوسام یدادما دمحم
2
1 ون . ی دنس ۀ فسلف هورگ ،لوئسم ۀ
ملاسا ی
، دکشناد ۀ هلا ی
،تا ا ،ناهفصا ،ناهفصا هاگشناد ی
نار . ار ی همانا : [email protected]
2 . دکشناد ،هفسلف هورگ ۀ
بدا ی تا ناسنا مولع و ی
، ب هاگشناد ی ن للملا ی مخ ماما ین ی وزق ،)هر(
ی
،ن ا ی نار . ار ی همانا : [email protected]
هلاقم تاعلاطا هدیکچ
:هلاقم عون یشهوژپ خیرات :هلاقم یاه
رات ی خ رد ی تفا : 20 / 02 / 1402
رات ی خ یرگنزاب : 24 / 04 / 1402
رات ی خ ذپ ی شر : 26 / 04 / 1402
رات ی خ راشتنا : 14 / 05 / 1402 ای
ن ِشسرپ هب شهوژپ
« وگلا ی ی ک هلا رد قفوم للادتسا ی
تا بط یع ی چ ی ؟تس
» تم تساپ ی دتهد عم هتس . تی
ِرا
عانقا زاس ی
، ذپ ی شر تشابنا دروم و ،تامدقم ی
جوت روظنم هب هک تی
ه روابادتخ ّدر / ی
هدتش رتطم تشور اتب دتنا
ی
لحت یل ی ت داقتنا ی سررب دروم ی تن .دنتفرگ رارق ی
هج ه هکنآ ی چ ی ک ا زا ی ن عم هس ی را دودتحم زا هک اجنآ زا ی
؟ اته یی
هب دنرادروخرب اهنت
یی عم ی را ی ارب بسانم ی ن قفوم للادتسا ی
دنتس راگنا . ۀ لتصا
ِی اتهرواب هتک ؟تسا نآ هتلاقم ی
دی ن ی تن ار ی ج ۀ ی ک ارف ی
ِدن قطنم ی ت
؟فرعم تخانش ی بب ین ی م ارب و ی قفوم ی
؟ للادتسا اه ی دی ن هناهوژپ تماوع هب
قطنم ی
، تفرعم ی
، تسه ی تخانش ی
، حم ی ط ی
، گنهرف ی
، برت یت ی
، رات ی خ ی
، فارغج و تی ا یی تنک هتجوت ی م ارباتنب . ی
،ن هتب
اج ی هب داقتعا ی ک اب ،صاخ رایعم ی
د نانچ ار رایعم
« ارف ی دن
» گب رظن رد ی ر ی د ا . ی ن تکن دنچ هب ار ام هجوت هراگنا ۀ
م بلج مهم ی
دنک : 1 عم باختنا . ی
را ی ارب دحاو ی مه ۀ للادتسا اه یا شجنتس تی ا هتتسد دتنب ی للادتتسا اته ی
ساسا رب فلتخم ی
ک عم ی را شلاچ کرتشم ی
پ ی چ ی هد ز ؛؟سا ؟خس و ی
ار رابرد ۀ دودتحم و ،عبانم ،شور ،فده ۀ
هلا ی تا بط یع ی قافتا .درادن دوجو رظن 2
رتهب . ور ؟سا ی زم ِعومجم ی
؟
،اه هبنج اه ی عم توق طاقن و ،؟بثم ی
اهرا
تروص هب ی ک نک زکرمت ک ی
م . 3 عم . ی را ی ک کت کش هب ار قفوم للادتسا دعُب
ی هطقن و ا ی گن رظن رد تی ر ی م !
عم هکلب ی را ار ی ک
« ارف ی دن
» بب ین ی
؛م ارف ی دن ی عم ره هب هک تی
را ا تی ن تم ار ناتکما ی
دتهد هتب هتک هتب هتجوت متغر
اناوت یی اه ی ش ور ی زم ی
؟ عم ی اهرا ی دی رگ .دنک زکرمت 4
عم رگا . ی را ار ی ک ارف ی دن نادب ی م ا ماعت و طابترا ی
ن هتس
عم ی را مز و حارم و عون رب انب ین
ۀ ناکما للادتسا ذپ
ی ر هلا رد ناوتب ات دوب دهاوخ ی
تا بط یع ی عم هتس ره زا تی
را رد
درُب دوس مه زا ادج هن و مه رانک .
:هژاودیلک هلا ی تا بط یع ی
،
شور سانش
ِی د ی ن هوژپ ی
،
ری دراچ ئوس ی ن
،نرب
پآ ماهارگ ی
، وی لی ما رک ی گ .
:دانتسا دابع ی
، دادما و دمحا ی ( دمحم ،هلوسام 1402
روابادخ .) ی وگلا و ی قفوم للادتسا لجم .
ۀ فسلف ۀ د ی ن . 20 ( 2 ) 103 - 117 . DOI: http// 10.22059/jpht.2023.359035.1005970
دمحا© دابع ی و دمحم دادما ی هلوسام . :رشان
.نارهت هاگشناد تاراشتنا هسسؤم DOI: http//doi.org/ 10.22059/jpht.2023.359035.1005970
1 همدقم .
کی رایعم باختنا للادتسا
1قفوم ی ا
2بوخ عوضوم ی هزوح رد هک ؟سا اه
ی ؟تفرعم ،قتطنم هتلمج زا هفتسلف فتلتخم تسانش
ی
،
قلاخا
، فسلف و ۀ دی ن سررب و ثحب دروم ی
رارق یم دریگ ف . ی نافوسل نانادیهلا و د هب هتسب
ی هاگد ناتش عم ی اتهرا ی تواتفتم ی ارتب ار ی
زرا ی با ی ک یف ی
؟ ِیوگلا للادتسا قفوم هدرک هئارا دنا
ب اهوگلا اریز . شهوژپ نیا زکرمت .دنراد زاین اهرایعم هب ناشدرکلمع یبایزرا یار
عانقا ِرایعم هس ؟سبراک رب یعیبط تایهلا رد یتشابنا دروم و ،تامدقم شریذپ ،یزاس
؟فرعم ۀطیح رد هک ؟سا3
رارتق ینید ِیسانش
یم .دریگ یلیلحت شور اب رایعم هس نیا یبایزرا و نییبت4
راتشون نیا ۀلئسم یداقتنا ت نتیا زا یتبیکرت ییوتگلا ۀتئارا هتب هتک ؟سا
یم یهتنم هلاقم ِیلصا یروآون ناونع هب اهرایعم .دوش
هشیر زا ثحب یاه عم
ی را رد قفوم للادتسا هلا
ی تا یعیبط هنیشیپ یا لاوط ن ی پ و ی چ ی هد دراد و تلاوحت ماش هک
؟فگ یاهوگو
فسلف فلتخم ی
ملاک و ی .؟سا هب
،یلک روط ار هنیشیپ نیا
یم هرود راهچ هب ناوت درک میسقت
:
)فلا ری هش اه ی ناتساب ی : هب قفوم للادتسا رایعم نییعت ی
نانو ی نا ناتساب یمزاب .ددرگ یم ناینانوی دندیشوک
للادتسا یاه نلاقع ی ارب ی
هام و دوجو ی
؟ ی ک صا یا ؟لع ۀیلوا ناهج
، کرحم دننام نیتسخن
، کرحم
،کرحتمان ی
ا
5عناص وطسرا و نوطلافا .دنهد هئارا نیتسخن
ناسک ی نچ هک دندوب ی
ن للادتسا اه یی ساسا رب ار نوچ ییاهرایعم
ّلع ،ترورض ی
،؟
رط
،ریبدت ای و ...
دندرک رطم ،نوتطلافا(
61398 ؛
،وطسرا 1397 : 20 - 17 194b
) ا اب . ی ن نآ ،لاح شلاچ اب اه
؟فلاخم و اه اه
یی وس زا ی
؟خانش ناکما رد هک ناکاکش ادتخ
تی ا چ رته تی ز
دی رگ ی درت ی د دنتشاد ای پا ی روک ی نا شم هک ی
؟ لخادم و ۀ ناسنا روما رد دنوادخ ی
م راکنا ار ی .دندوب هجاوم دندرک
)ب طسو نورق زتنس ی
هلا : ی تا بط یع ی سم روهظ اب ی
ح ی
؟ مز اب ملاسا و ی
هن شلاچ و یاه دج ی د ی هتک دتش هتجاوم و تاتبثا نآ
نییبت حو ساسا رب دنوادخ تافص و دوجو ی
ی ا سدقم باتک دوب
خرب . ی طسو نورق ناملکتم زا
،ی وکآ و ملسنآ دننام ی
ساتن
، عتس ی
هلا دندرک ی تا بط یع ی ینایحو تایهلا و اب ار7
کی دی رگ تشآ ی هلا و دنهد ی
تا اب ار یحارط ینیهارب پ ی چ ی هد رت تاتبثا روظنم هب دوتجو
ادخ
، دننام للادتسا تسه ی تخانش
8ی و نیهارب جنپ ناگ
9ه
،
؟یوقت ا .دننک ی ن نیهارب نتبم ی رب نوچ ییرایعم
10لامک ناکما ، ،قلاخا ،11
... و دوب (
Pawl, 2012: 116-130
).
)ج :نردم دقن ِنیهارب رد رطم یاهرایعم
هلا ی تا بط یع ی دج نارحب اب نردم ملع و هفسلف روهظ اب ی
د ی ،راتبتعا هتک دش هجاوم
تسرد
،ی ی ا هدننکدعاقتم ندوب
ناش ار هناشن یم
؟فرگ . عضوم نیا رد ... و ،نیوراد ،؟ناک ،مویه نوچ یدارفا دتندوب ماگشیپ یریگ
. زا
نآ رظن اه هلا ی تا بط یع ی نتبم ی هطلاغم رب و
یلاد
12یرود ی ا بولطم هب هرداصم ،؟سا13
برجت دهاوش اب ی
تی ا لحت تی تقطنم ی رد
؟سا داضت
، یا هکنآ ارب ی ا ی نام دی ن نایز ی راب خرب ، ساپ رد .؟سا ی
زا نانادیهلا م نرد شوک ی دند ات زا للادتسا اه ناتشی رد اتی عاتفد
نآ و لاصا اه رگنزاب
ی دننک نخس یصفت یارب(
←
Addinall, 1991
).
)د حا یا
ِی هلا :رصاعم ی
تا بط یع ی فسلف روهظ اب ۀ
لحت یل ی فسلف و ۀ دی ن رد ۀدس ب ی متس حا یا ی دج ی د ی تخرب .درتک هتبرجت ار ی
زا
فی نافوسل رصاعم یاهرایعم دج
ی د ی ارب تسا ی للاد یعیبط تایهلا رد هدرک هئارا
دنا
؛ دتننام ناتنیمطا ؟تیلباق راتیعم نوتتسلآ زا14
،15
1. successful
2. good
3 . یعیبط تایهلا (
natural theology )
هخاش یم یسررب قع و هبرجت قیرط زا ار دنوادخ تافص و دوجو هک ؟سا هفسلف و تایهلا زا یا .دنک
4 هب .
؟فرعم رد رگید یاهرایعم دوجو مغر کارتشا هجو رایعم هس نیا باختنا یلد ،ینید ِیسانش
نآ .؟سا یعیبط تایهلا ۀزوح رد ِندش رطم رد اه 5. demiurge
6 هب نوطلافا . تارواحم رد اهرایعم نیا زا کی ره ۀرابرد صفم روط
اف ی نود ، روهمج ،ی فی سوبل و ، تی سوئام .؟سا هدرک ثحب
7 . رد ( ینایحو تایهلا revealed theology
) هب دنوادخ تافص و دوجو ۀلیسو
ینید ۀبرجت و سدقم بتک یسررب
یم .دوش
8 . یم زاغآ ترابع نیا اب ناهرب نیا ریرقت .دراد ترهش یملسنآ ناهرب هب اذل و ؟سا ملسنآ ناهرب نیا رکتبم دنوادخ هک دوش
، انب تماک هک ؟سا یدوجو ،فیرعت رب زا رتت
.؟سین روصت باق نآ 9 ر ادخ تابثا نیهارب زا فلتخم ریرقت جنپ سانیوکآ . یم نایب ا
ب هک دنک مان ا هناگجنپ نیهارب ( هار جنپ ای
five ways )
یم هتخانش ؟تلع ناهرب ،لوا کرحم ناهرب :دوش
،بوجو و ناکما ناهرب ،لوا ناهرب
لامک تاجرد
، .مظن ناهرب 10. perfection
11. possibility 12. circular reasoning 13. begging the question 14. reliability
15. William Alston
نیمضت زا1
تنلپ ی اگن
، ... و
2. ا ی ن اهرایعم هبنج هب اه ی عقاو فلتخم ی
؟ ناوق دننام ی ن بط ی
؟ع
، ناهج أدبم
، هام ی
؟ ر و قطنم ی
تضا ی تا
،
برجت ۀ دی ن ... و ،ی دنراد هجوت .
ا اب ی ن لاح
، ای ن اهرایعم ن ی ز شلاچ و تاداقتنا اب اه
یی وس زا ی ناروابانادخ
؟سا هجاوم ناروابادخ و .
هک ؟سا هدش هدیچ وحن نیا هب هلاقم راتخاس هئارا یوگلا هس ادتبا
و دتقن و ناتیب یعیبط تایهلا رد قفوم للادتسا رایعم زا هدش
یم یسررب هدوزفا و تاظحلام رب هولاع ،ینایاپ شخب رد .دنوش
گدید ،یداقتنا یاه ها
هئارا زین ناگدنسیون ِیداهنشیپ و هدیزگرب یاه
یم شهوژپ ِیلصا ۀراگنا .دوش
؟سا نآ اهرواب هک ی دی ن ی تن ار ی ج ۀ ی ک رف یا
ِدن قطنم ی ت
؟فرعم تخانتش ی بب ی تن ی م ارتب و ی قفوم تی
؟
للادتسا اه ی دی ن هناهوژپ قطنم ماوع هب ی
، تفرعم ی
، تسه ی تخانش ی
، حم ی ط ی
، گنهرف ی
، برت یت ی
، رات ی خ
،ی فارغج و یا یی نک هجوت ی م .
اربانب ی
،ن اج هب ی هب داقتعا ی ک اب ،صاخ رایعم ی
د نانچ ار رایعم
« ارف ی دن
» گب رظن رد ی
ر می ات یبسن رطخ زا مه ارگ
یی رته هتک هتنوگ
یم در ار رایعم شاب ناما رد دنک
می ب مه و ر شقن ( دنیارف ماوع ) یقطنم ت
؟فرعم نک هجوت یتخانش می
.
2 . وگلا ی للادتسا اه ی قفوم
هب بسانم یوگلا کی یحارط
هفسلف ۀغدغد هراومه یروابادخ ّدر /هیجوت روظنم نیتنچ ۀنیمز ناققحم یخرب .؟سا هدوب نید ناناد
هدید بسانم یعیبط تایهلا رتسب رد ار ییاهوگلا عانقا ِیوگلا هس زا ،همادا رد .دنا
تیلد و ،تامدتقم شریذتپ ،یتقطنم دارتفا ِیزاس
یم ثحب یتشابنا دوش
.دنتسه یعیبط تایهلا رد قفوم للادتسا یارب بسانم رایعم نییعت یعدم هک
2 . 1 عانقا .
ِیزاس یقطنم دارفا
3
رط یلصا روحم یپآ ماهارگ
ت(4
1960 ( ؟سا یعیبط تایهلا رد قفوم للادتسا یوگلا نییبت شراثآ رد )
←
Oppy, 2006 & 2013
.)
یپآ صوصخ رد رایعم
رایعم بوخ للادتسا کی حطس
یم رظن رد ار ییلااب .دریگ
وا باتتک رد نایادتخ باتب رد للادتتسا
نتیا رد5
هراتب
یم :دسیون
« قفوم للادتسا نیعم ۀجیتن کی یارب للادتسا کی هک مییوگب دیاب نامز هچ ی
یم عافد هاگدید نیا زا نم ؟سا رد هک منک
ا کی ؟سا هتشاد دوجو تاشقانم هراومه صاخ یاعدا کی دروم رد هک یطیارش یللادتتسا دتیاب اتعدا نآ زا یگدنیامن هب قفوم للادتس
هک دشاب ۀمه ار اعدا نآ نونکات هک ار یناسک هتفریذپن
دنا دنک دعاقتم ات
دنهد رییغت ار ناشرظن ( »
Oppy, 2006: 1
.)
نیا قبط وگلا هب یروابادخ هک اجنآ زا ،
روط بانتجا ریذپان وجو یگشیمه تاشقانم نآ دروم رد هک ؟سا ییاعدا هتجیتن ،؟سا هتشاد د
یم یللادتسا قفوم روابادخ للادتسا کی هک دوش
؟سا هک ۀمه منادن و ناروابانادخ ار نارواب
دتنک دتعاقتم ناشتارکفت لاصا و رییغت هب .
ناعذا یپآ یم
دراد رایعم هاگدید نیا هک
« لااب رایسب
6» یم نییعت ار افرتص ار شهاگدتید بطاخم دوش ققحم شتامازلا هکنآ یارب و دنک
ۀقبط هب دودحم
« دارفا یقطنم
7» یم ( دنک
Oppy, 2006: 13
)؛
ب د هب قفوم للادتسا کی یپآ ؟یاور قبط هک انعم نی
کتی و یتلک روتط
هب روابادخ للادتسا
مه دیاب هک ؟سا یللادتسا صاخ روط ۀ
ار یقطنم دارفا
، هک هاگدید عوتضوم دروتم رد یلوقعم یاه رتظن دتم
،دتنراد
.دنک دعاقتم
،لاح رگا نآ دشن عناق ام للادتسا اب دارفا دن
یم ؟فرگ هجیتن ناوت هک
ام للادتسا قفومان
( ؟سا
Oppy, 2006: 13-15
.)
دقن و سررب ی
عانقا رایعم رب یتاداقتنا
؟سا دراو یزاس یم لاؤس ریز ار رایعم نیا ِندوب بسانم هک
درَب :
،؟سخن هدروآرب یراوشد هب هجوت اب رایعم ِندرک
عانقا اهرواب رد یرثکادح ِیزاس یلیلد هک ؟سا راوشد رایسب یقطنم درف یارب ،
؟بثم هب رواب مدع یارب ره
دشاب هتشاد ییاعدا لعت ؟لاح هب ار دوخ یاهرواب و
ی دروآرد ق ؟ختس هتب مته یپآ ِدوخ . قتقحت ِندوتب
یم هک اجنآ دراد ناعذا شرایعم :دسیون
« درف یارب یقطنم
هک ؟سین ناسآ یقطنم
یرتظن یعوتضوم دروتم رد لابق هک ار یرگید
سپ شناد هک یدرف[ دراد هنیمز
رظن رد هک دنک دعاقتم ]دراد یا ش
یرگنزاب دنک . ( »
Oppy, 2006: 13
.)
1. warrant
2 هدرک رطم ار ییاهرایعم مه رگید نافوسلیف . نیئوس دراچیر ،یپآ ماهارگ یاهرایعم ۀرابرد راتشون نیا رد هک دنا
هب گیرک مایلیو و ،نرب .دش دهاوخ ثحب صفم روط
3. persuasion of reasonable people 4. Graham Oppy
5. Arguing about Gods 6. very high
7. reasonable people
مود
، عانقا رایعم شدوخ یاعدم ضقان یزاس
؛؟سا وچ ن قبط رایعم نیا مه هک دشاب یللادتسا دیاب قفوم للادتسا کی
ۀ دارفا
یقطنم هاگدید اب ات هک ار عوضوم دروم رد لوقعم یاه هتسناوتن نونک
رتییغت ار ناتشرظن هتک دتنک دتعاقتم دنریذپب ار ریسفت نآ دنا
اما .دنهد رایعم نیا ِدوخ یمن هئارا ؟سد نیا زا یزیچ
دهد .دنک عانقا ار ام ات للادتسا یتسیچ رب اهنت رایعم نیا رد ،رگید ترابع هب
درادن دوجو رایعم نیا تابثا یارب یلیلد و ؟سا هدش دیکأت قفوم (
Craig, 2008a: 438
.)
،موس مهم شسرپ ؟سا نآ دهد ساپ نآ هب دیاب رایعم نیا هک ی
هک یارب یکلام هچ للادتسا کی قیفوت
للادتتسا هب ؟بسن
دراد دوجو رگید
ا قبط ،رایعم نی
ِینیبزاب و شرگن رییغت بجوم هک یللادتسا هشیدنا
دوش درف ره یاه عانقا(
)یرثکادتح ِیزاتس زا
یم عناق ار دارفا یخرب اهنت هک یللادتسا دنک
عانقا(
)یلقادح ِیزاس قفوم
؟سا رت ؟سا نکمم هک اجنآ زا کلام نیا ایآ . تماوع هتب
نهذ ی ی ا مز ی هن ا ی گتسب ی ن رب هک دشاب هتشاد وح
ۀ غت یی ر دارفا شرگن یا
دجت ی د راکفا رد رظن ناش
ثأت ی ر م ی دراذگ ؟یبتسن یعون رد ار1
یاج دوخ ن
؟سا هداد
2 . 2 . تامدقم شریذپ
2
گیرک نیل مایلیو ت(3
1949 ) للادتسا هکنآ یارب دراد داقتعا ی
قفوم ِیتتفرعم هاتگیاج اتم یارب دیاب تامدقم دشاب هتتشاد صاتخ
یم ققحم هنوگچ یتیعضو نینچ اما .دنشاب دوش
هب یبایتسد ،وگلا نیا قبط نیقی
و نامرآ هدیا لآ ی
؟سا
؟خس ابیرقت هک ؟سا بای
هب لاصا دیاش هاگ و دیاین ؟سد
اب هشیمه ؟سا نکمم میشاب هتشاد یراشفاپ للادتسا کی تامدقم قدص نیقی یور میهاوخب رگا .
درت و کش هب هجوت دی
ِیاه .میسرن هجیتن هب یلامتحا ،گیرک رظن قبط
هب ام هچنآ هتسیاقم راتیعم کی میتسه نآ لابند :؟تسا یا
،میریذپب ار للادتسا کی ۀجیتن اهنت
لوقعم نآ ّدر زا تامدقم نتفریذپ للادتسا تامدقم زا کی ره یارب هک یتروص رد ؟تسا رتت
؛
یلااب تامدقم شریذپ ینعی 50
دشاب دصرد (
Craig, 2008b: 55; Craig, 2010; Craig & Moreland, 2003: 29-30
.)
ناهج ناهرب ای للادتسا هب میهد حیضوت رتهب ار تامدقم شریذپ رایعم راک شور هکنآ یارب یملاک ِیتخانش
یتم هراشا4
.میتنک
رد گیرک تروص
ناهرب ِیدنب هج
نا ملاک ِیتخانش ناهیک دهاوش هک ؟سا یعدم دوخ ی
دوتجو رصاعم یتخانش هتب ار دتنوادخ
روتط
متحم یهجوت باق یم ادخ ِیفن زا رت
ناهیک .دنک شیپ دییأت رد یمهم یلد رصاعم ِیسانش
ضرف هتب یبایتتسد یارتب یفسلف یاه
یم مهارف ینید دصاقم تروص .دنک
ناهج ناهرب یدنب :؟سا وحن نیدب یملاک ِیتخانش
1 . رک داجیا ار نآ قوفام یتلع ؟سا زاغآ یاراد ناهج رگا
؟سا هد .
2 .
؟سا زاغآ یاراد ناهج .
هجیتن رد :
3 . .دراد دوجو ؟سا هدرک قلخ ار ناهج هک قوفام ؟لع کی ار هتجیتن دتیاب و ؟تسا قتفوم یناتهرب نیا دشاب رتشیب شراکنِا زا للادتسا نیا مود و لوا ۀمدقم شریذپ رگا ،گیرک رظن زا
مدقم .؟سا ؟سرد للادتسا لوا ۀمدقم هک ؟سا یهیدب .میریذپب ثحب هکنآ اب مود ۀ
هتک دتش راکتشآ متتسیب ۀدتس رد دوتب زیگنارب
ناهیک دهاوش ساسا رب مود ۀمدقم زا هجوت باق ِیبرجت تادییأت
ِییاز یکیزیفرتخا5
مته اب طبترم اما قتسم ریسم ود .دراد دوجو6
یم دییأت ار للادتسا مود ۀمدقم ناهج طاسبنا زا یدهاوش :دننک
رت مود نوناق زا یدهاوش و7
کیمانیدوم گیرک رظن زا ،هجیتن رد .8
ناتهج للادتتسا مود ۀتمدقم ،نیارباتنب .؟سا ینامز عورش یاراد هکلب ،؟سین ینامز میدق ناهج هک میراد یبوخ دهاوش ِیتخانتش
ناهیک دهاوش طسوت یملاک یم دییأت رصاعم ِیسانش
؟تلع کتی یارتب )شریذپ باق تامدقم اب( قفوم للادتسا کی ام سپ .دوش
لاعتم ( میراد ناهج یارب ی
Craig & Sinclair, 2009: 110
.)
1. relativity
2. acceptance of premises 3. William Lane Craig
4. kalām cosmological argument 5. cosmogony
6. astrophysical
7. expansion of the universe 8. second law of thermodynamics
دقن و سررب ی
:؟سا دراو یتلااکشِا مه تامدقم شریذپ رایعم رب یلصا ،؟سخن نیرت
کشم یرود تامدقم شریذپ رایعم
1ندوب .؟سا ماگنه ی لوصحم هک ی
ک تخانتش دنیارف
ِی تعم ی ن لاثتم(
)للادتسا کی ۀئارا وحن ره هب
ی ارب ی امح ی
؟ زا کی لباق هب رواب ی
؟ مطا ی نان تخانش دنیارف نآ ی
یکتم دشاب ظاحل هب لوصحم نآ
یرود یتفرعم .؟سا
یرود ندوب تامدقم شریذپ رایعم م ار
ی ا زا ناوت ی ن عقاو ی
؟ رد ی
؟فا لوقعم دروم رد تواضق هب مزلم ار ام هک
تامدقم ندوب ی
ک م للادتسا ی
دنک . ا اما ی ن قد ی اق لکشم ی ا
؟س هک رایعم نیا دنک ح ار نآ دراد دصق
رایعم نیا یلصا فده اریز ؛
؟سا قفوم للادتسا یبایزرا یارب بسانم رایعم نییعت م هنوگچ .
ی ناوت ی م هب سوت نودب
« للادتسا
» ی ا
« کلام
» دی رگ ی خشت ی ص
هد ی م آ هک یا ی ک لوقعم نآ راکنا زا همدقم هب رگا ؟سا رت
« للادتسا
» دی رگ ی وش سوتم ی
،م اب ی د شریذپ رایعم تامدقم
ن ار ی ز رد
للادتسا نآ هب
راک میریگ و بیترت نیمه هب یب ات
؟یاهن هب رگا .
« عم ی را
» دی رگ ی وش سوتم ی
،م اب ی د عم نآ ی را ِدوتخ زا هدافتسا اب ار
تامدقم شریذپ رایعم جوت
ی ه نک ی م هب رجنم هک ی
ک م طاب رود ی
،تروص ره رد .دوش رایعم نیا
هار لح ی من هئارا ی ب هکلب ،دهد تی
نا
ددجم ی گنوگچ کشم زا ی
زرا ی با ی للادتسا اه
؟سا . ،نخس رگید هب دوخ زا هدافتسا نودب
تامدقم شریذپ رایعم هب
ناوتنع تی ک
عم ی را من ی ناوت ی م لوقعم ندوب تامدقم جوت ار ی ه نک ی م . اما میتسین زاجم دوخ زا
تامدقم شریذپ هب
ناونع ی ک عم تی را جوت نودتب تی
ه
لوقعم
ِندوب نک هدافتسا نآ ی
م . داقتنا نیا م ناشن
ی هک دهد تامدقم شریذپ رایعم اب
ی ک تساسا کشم ی
؟تفرعم انتش یتخ هتجاوم
ا نآ و ؟سا ی
ن هب ار دوخ شناد و اهرواب هنوگچ هک ؟سا
وحن غ ی ر یرود جوت ی ه نک ی م .
ی ک ی زا رگید هب تاداقتنا رایعم نیا
نآ هک ؟سا هناهاوخبلد ریغ و2
3هجوم
؟سا
؛ ا هب ی ن نعم ی قطنم دقاف هک صخشم
ی ا ع ین ی
ارب ی باختنا
4دح لوقعم .؟سا ندوب رایعم نیا
م مزلم ار ام ی
تامدقم هک دنک تی
ک ق للادتتسا ی
تسا ی ذتپب ار ی ر ی م رد اتهنت و رتگا
تروص ی لوقعم هک نآ ندوب
لااب اه ی 50 دصرد .دشاب اما م هنوگچ ی ناوت ی م باختنا 50 دصرد هب ار ناونع دح لوقعم ندوتب جوت تی ه
نک ی م اب ارچ ی د همدقم یا ذپب ار ی ر ی م لوقعم هک
مک نآ ندوب ی
زا رتلااب 50 دصرد لوقعم رگا اما ،دشاب
تمک نآ ندوب ی
زا رتتمک 50
دصرد نک در ار نآ دشاب ی
م چ هچ ی ز ی 50 دصرد ار ی ک صاخ رادقم یا
بط یع ی ارب ی لوقعم ندوب م ی دنک تامدتقم شریذتپ رایعم
ه ی چ خساپ ی ا هب ی ن من هئارا تلااؤس ی
دهد . هب اما گداس ی م اعدا ی هک دنک 50 دتح دصرد ارتب بتسانم
ی ذتپ ی شر تامدتقم .؟تسا
،نیاربانب م رظن هب ی دسر ه ی چ هار صخشم ارب ی عت یی ن دح لوقعم ی
؟ درادن دوجو (
Pruzan, 2016: 97-113
).
راتیعم نتیا ،نینچمه
م ضرف ی لوقعم هک دنک
م ار ندوب ی شور هب ناوت ی
قد ی ق ع و ین ی اب صیصخت داقم
ی ر ددع ی ب ی ن 0 و 1 تامدقم هب ی
ک للادتتسا
قی سا ی
ّمک ی زاس ی .درک اما لوقعم موهفم ندوب ی
یفیک نهذ و ی م هک ؟سا ی
ناز مطا ی نان ی ا داقتعا اتم هتب تی ک هرازتگ ار سکعنتم
م ی دنک یّمک ناکما هک لامتحا و قدص دننام یمیهافم اب و نآ یزاس
( ؟سا توافتم دراد دوجو اه چرگ
ثأتت ؟تحت ؟تسا نکمم ه ی
ر
نآ دشاب اه ) . نیا زا یّمک ،ور .؟سا راوشد و ؟خس یراک یفیک موهفم کی یزاس
نآ رایعم نیا رگید کشم هک ؟سا
هب یم رظن دسر زا شیب دح هس هناراگنا هداس ای5
هناراگنا
؟سا6
هب ،اریز . یلااب لامتحا مغر
50
،تامدقم دصرد ۀرابرد
ِلامتحا هکنیا جیتن
ه زا 50 دصرد رتشیب دشاب هراومه درادن دوجو یفاک ینیمضت (
McGrew & DePoe,
2013: 303-304
) . :دینک هجوت ریز لاثم ود هب
ضرف نک ی د طبار هب ۀ ب ی ن داش و ندروخ تلاکش ی
راد هقلاع ی د م امش . ی هاوخ ی د ق للادتسا زا ی
سا ی ارب ی ا دروم رد للادتسا ی
ن
نک هدافتسا عوضوم ی
د م . ی ناوت ی د تن و تامدقم زا ی
ج ۀ ز ی ر نک هدافتسا ی
د :
ۀمدقم 1 . فرودنا حشرت ثعاب تلاکش ندروخ ی
ن م زغم رد ی .دوش
ۀمدقم 2 . فرودنا ی ن لاحشوخ ثعاب ی
م مدرم ی .دوش
تن ی هج
ِندروخ : لاحشوخ ثعاب تلاکش ی
م دارفا ی .دوش
1. circularity
2. arbitrary 3. unjustify 4. threshold 5. permissive 6. simplistic
ای ن هنومن ا ی ق للادتسا زا ی
سا ی هک ؟سا تامدقم شریذپ رایعم م هدروآرب ار
ی دنک . تن اما ی هج ا ی داتمتعا تباق نادتنچ هک دراد
نی
؟س . ،لااب لاثم رد نآ راکنا زا تامدقم
لوقعم اه
؟سا رت . زی ار خرب رب ی قیاقح و دهاوش ملع
ی تن اما .؟سا راوتسا ی
هج باق نادنچ
ن لوبق ی
؟س . زی ار سب ی را ی د ماوع زا ی
رگ داش رب هک ار ی
ثأت ی م ر ی دنراذگ ت تملاس دننام ی
، تاطابترا هرمزور سرتتسا ،
، و ...
ت دان تی هد
م ی گ ی در اربانب . ی ن
، رایعم نیا م هزاجا امش هب
ی تن دهد ی هج ا ی نک رواب ار ی د خ هک یل ی هداس هناراگنا .؟سا :دینک هجوت یرگید لاثم هب
نک ضرف ی د طبار هب ۀ ب ی ن حم و ؟حاسم ی
ط ی ک طتسم ی هقلاع تسه دنم ی د م امش . ی هاوخ ی د ق للادتسا زا ی
سا ی ارب ی للادتتسا
ا دروم رد ی ن نک هدافتسا عوضوم ی
د م . ی ناوت ی د تن و تامدقم زا ی
ج ۀ ز ی ر نک هدافتسا ی
د :
ۀمدقم 1 . طتسم ؟حاسم ی
برض نآ لوط اب ؟سا ربارب .نآ ضرع رد
ۀمدقم 2 . حم ی ط طتسم ی .نآ ضرع ربارب ود و لوط ربارب ود اب ؟سا ربارب
تن ی هج طتسم ؟حاسم : ی
مه ی هش حم زا رتمک ی
ط .؟سا نآ
ای ن لاثم تامدقم شریذپ رایعم مه م هدروآرب ار
ی دنک
؛ تن اما ی ج ه یا یتپ رد مه هتک دراد ی
هتش ن ؟تسرد ی ؟تس . ،لاتثم نتیا رد
ب تامدقم ی رتش نآ راکنا زا دنتسه لوبق باق اه
. زی ار رب یانبم راعت ی ف دعاوق و ری ضا یتای دنا تن اما . ی هج مه ی هش ن لوتبق تباق ی
؟تس .
زی ار نآ ِیتسرد داقم هب
ی ر طتسم ضرع و لوط ی
گتسب ی .دراد لاثم ود ره ضرع و لوط رگا ، 1
تحم و ؟حاسم دشاب ی
ط ود رته 4
.؟سا اربانب ی ن تن ی ج لااب ۀ .؟سا ؟سردان هکنآ هجیتن
تامدقم شریذپ رایعم م هزاجا امش هب
ی تن دهد ی هج ا ی نک رواب ار ی د هاتگ هتک ی
تاقوا
؟سردان .؟سا ا ی ن ود م کمک امش هب لاثم ی
ات دنک مهفب ی د ارچ هراومه تامدقم شریذپ عم
ی را بوخ ی ن ی
؟س .
2 . 3 . یتشابنا دروم
نیئوس دراچیر
1نرب ت(
1934 یم للادتسا کی ؟یقفوم بجوم هچنآ دراد داقتعا ) .؟سا یلاد ؟شابنا دوش
للادتسا زا یتقو یسایق یاه
ِتلاامتحا اب صیصخت
هداد هب هدش زا کی ره للادتسا هب تامدقم
ریغ یاه یسایق یتم ؟تهج رییغت و ئاتسم زا یدتیدج ۀتتسد ،میتهد
تلاامتحا
،یتشابنا )دروم( یلد ای للادتسا نوچمه ، یارب
تروص للادتسا ِیدنب اه
رد یتم رتطم یتعیبط تاتیهلا .دوتش
رد2
للادتتسا
یتشابنا دنتسین هجیتن مزلتسم اقطنم تامدقم .
نآ یتپ رد یتتشابنا للادتسا .؟شاد دنهاوخ هجیتن لامتحا رب ؟بثم یریثأت عومجم رد اما
یاعدا ره ای( ادخ دوجو هک ؟سا ... و ،گرم زا سپ ِیگدنز ،ناگتشرف دوجو دننام رگید ینید
ناشن اب ار )
ِنداد هسیاقم رد یروابادخ هکنیا
هب دهاوش اب
؟سد هیضرف یخرب زا هدمآ تخ( نیزگیاتج یاته
منادتن و یرواباناد لوتقعم یهاگدتید )یرواتب
.دتنک تاتبثا ؟تسا رتت دهاوتش
تددعتم رات
،یخی صخش
،ی ناتساب سانش
،ی بدا
،یملع ،ی فسلف
و ،ی ...
ت تقو ی ازتفا ار ادتخ دوتجو لامتحا دنوش عمج مه اب شی
تم ی هد تن .د
،نیاربانب تشابنا للادتسا ی
م ی دناوت وقت ادخ دوجو هب ار درف رواب
؟ی دنک و م ی دناوت زا ار نآ کی رتمک لامتحا هک رواب ی
ارب ی دوتجو ادتخ
هب دراد ی ک رواب ی هک ب ادخ دوجو لامتحا ی
رتش
ِندوبن زا نآ دبت ؟سا ی دنک (
Swinburne, 2004b: Chap. 5 & 14
.)
؟سا نکمم ،سپ للادتسا
اه هک دنشاب هتشادن ار اعدا نیا یی ارب
ی تابثا زا ادخ دوجو کی
یاعدم عطاق ،دنرادروخرب عس هکلب
ی
یم دننک ادخ دوجو ار
مه وترپ رد ۀ
ب دوجوم دهاوش شی
ضرف زا هی یاه بیقر انعم راد دننادب . لاثم ، نیئوتس یارب ِیتتشابنا تیلد نرتب
بوچراچ زا صاح
3یزیب شقن یمهم رد ثحب یاه طوبرم هب دوجو ادخ رد تایهلا یعیبط دراد . نیئوس
ِباتک رد نرب ادتخ دوتجو
4
یم للادتسا .؟سا متحم ادخ دوجو هک دنک
کی ،وا رظن قبط للادتسا
ِقفوم یزیب یارب یروابادخ دیاب
ناشن دهد هک
؟بسن هتب
هیضرف یاه بیقر دننام
؟عیبط ییارگ لامتحا رایسب نییاپ ضوع رد هکلب ،درادن رتهب
یم دناوت یگژیو یاه
ِیلک ناهج ار نییبت دتنک
(
Swinburne, 2004b: Chap. 5 & 14
.)
1. Richard Swinburne
2 یبعت ود ره .
ِر ( یتشابنا للادتسا cumulative argument
←( ) Mitchell, 1973: 4; Swinburne, 2004b: 166 ( یتتشابنا یلد ای دروم و )
cumulative
( )case
← Bigalke, 2011 هب نارگشهوژپ ِیوس زا )
.؟سا هتفر راک
3 . ب بوچراچ ی ز ی شور ی ارب ی دم ی ر ی
؟ عطق مدع ی
؟ کرت اب ی ب شناد نیشیپ
، هداد اه ی هدهاشم هدش
، .؟سا لامتحا و بوچراتچ نیا
هتس ماتش شتخب :؟تسا ،؟تسخن زوت تی ع
لامتحا نیشیپ ب هک ی رگنا اهرواب یا لوا تاضورفم ی
ه دروم رد ی ک ضرف ی ه ی ا ی ک دهاشم زا بق رتماراپ ۀ
.؟سا هداد ره ی ،مود
ک ساتسا رب هک لامتحا عبات تی
ک راتمآ لدتم ی تی ا
زوت ی ع م لامتحا ی ناز هداد بسانت ضرف اب اه ی ه ی ا هزادنا ار رتماراپ گ
ی ر ی م ی .دنک ی ،موس ک زوت ی ع سپ لامتحا ی ن ضق لامعا اب هک ۀی
ب ی ز ارب ی هتب ناتسرزور ی تلبق لاتمتحا ی عباتت اتب
؟سرد امن یی هب م ؟سد ی آ ی د دهاشم زا سپ و ۀ
هداد اهرواب اه یا مخت ی ن اه ی دجت ی د م سکعنم ار هدشرظن ی
دنک نخس یصفت یارب(
← Gelman & Others, 2013 )
4. The existence of God
دقن و سررب ی
زیب ۀیضق ِیبیکرت لامتحا کش رد یتشابنا للادتسا رد
یم ادیپ ار دوخ یاج دهاش ره .دنک
،یتشابنا هاگن اب للادتسا
رتب هتک ییاته
هب اهرایعم یخرب ساسا
یم یبایزرا فیعض هناگادج وحن للادتسا ات دنوش بیکرت ؟سا نکمم دنوش
ساسا رب هک دننک دیلوت ار ییاه
ره رایعم .دنتسه یوق رایسب عقاو رد یلوقعم .؟سا هدش دراو یتشابنا دروم رب یتاداقتنا ،لاح نیا اب
نیتسخن ا داقتنا ی ن هک ؟سا هب یم رظن رایعم دسر تشابنا دروم
ی ارب ی رثکا سب مدرم ی را پ ی چ ی
1هد غ و تی ر تلمع
2ی دتشاب رتتشیب و
دارفا من ی دنناوت هدافتسا ار نآ یا
ا .دننک کرد ی
ن رایعم عمج ماش روآ
ی زجت و هی لحتو ی هتشر و عبانم زا دهاوش عاونا اه
ی ،فتلتخم
ناوق دننام ی ن بط یع ی
، ظنت ی م قد تی
،ق هاتگآ ی
، تبرجت ،قلاتخا ۀ
دی تن ی
، تجعم
،تاز تحو ... و ،ی تنچمه .؟تسا ی
ن تصخت ماتش ی
ص و
هب ناسرزور ی ضرف هب تلاامتحا ی
ه اه ی روابادخ دننام فلتخم ی
، بط ی
؟ع ارگ یتی
، ئد ی
3 متس
، ئتناپ ی
4 متس
، و ...
تنچمه .؟تسا ی
ن ماتش
اقم ی هس گداس باقت و ی
، هنماد
، تردق و ینییبت ا ی ن ضرف ی ه م اه ی مه .دوش ۀ ا ی ن اظو ی ف تاعلاطا هب و
ز تواتضق و هبتساحم تی
دا ی
نی زا ارب ؟سا نکمم هک دنراد ی
هب ،مدرم رثکا وی
هژ ناسک ی للادتسا رد هک فاک تراهم هطوبرم دهاوش و اه
ی هب ،دنرادن تتحار ی تباق
سرتسد یا دم ی ر ی
؟ اربانب .دشابن ی
،ن تشابنا دروم ی
سب هار ؟سا نکمم ی
را رثؤم یا عقاو ب ی هنان ا ی ارب ی هئارا تی ا روابادتخ زا عاتفد ی
هتب
دشابن ماع بطاخم (
Law, 201: 230-240
.)
داقتنا مود نآ تشابنا دروم هک ؟سا مجسنم رایعم ی
یمن هئارا یقیقد ای5
یب دح زا شیب و دهد راتخاس نودب و هدعاق
ارتیز .؟سا6
یمن یوریپ یصاخ شور و قطنم زا .دنک
یتشابنا دروم عم
ی اهرا ی یصخشم ارتب
ی گنوتگچ ی کرت تی ب و زرا و شجنتس تی
با ی عاوتنا
دهاوش ی زا هک ی ک ن تی هج امح ی
؟ م ی
،دننک للادتسا دننام اه
ی رات ی خ ی
، فسلف
،ی برجت
،ی و ...
من هئارا ی دنک تنچمه . ی ن عم ی اتهرا ی
نشور ی ارب ی شجنس اقم و ی س ۀ ضرف ی ه اه ی دهاوش هک فلتخم ی
ناسک ی ار نییبت م ی دننک
، لع دننام بط
یع
،ی ناور ماوع تخانتش
،ی
یا دی رگ تادوجوم ارف
بط یع ی من هئارا ی دنک تارظن ؟سا نکمم فلتخم دارفا . یا
جرت ی تاح توافتم ی وحن دروم رد ۀ
سر ی گد ی ا هتب تی ن
عطق هار ؟سا نکمم و دنشاب هتشاد ئاسم ی
ی ا ع ین ی ارب ی نآ ح اربانب .دشاب هتشادن دوجو اه ی
،ن تشابنا دروم ی
؟سا نکمم راتیعم
یصخشم ارب
ی للادتسا رد هتشادن یعیبط تایهلا دشاب
(
Braunsteiner, 2014: 260-265
).
موس ی ن داقتنا نآ تشابنا دروم هک ؟سا ی
ارب ی ا ی هکن ی ک رایعم
7عماج ی ا دشاب هنافصنم دح زا شیب
طورشم زگ و ی تشن
8ی ؟تسا .
رایعم نیا اریز مه
ۀ دهاوش یا ضرف ی ه اه ی من رظن رد ار نکمم ی
گ ی
،در نآ طقف هکلب اه
یی هک ار یم ؟یامح شیاعدا زا دتنک
رتظن رد
م ی گ ی در نآ و اه یی م شلاچ هب ار نآ هک ار ی
دنشک ی ا عضت ی ف م ی دننک دان ی هد م ی گ ی در ی ا م در ی دنک . لاثتم تتشابنا دروتم ، ی
نتکمم
حارط دهاوش رب ؟سا و ی
دنک زکرمت ناهج رد فده و مظن .
ّرش دهاوش زا اما و
؟لفغ فداصت و جنر یم
دنک . مع وحن نیا
ِندرتک
یم بجوم یتشابنا دروم دوش
وصت ی ر ماک یا قد یق ی عقاو زا ی
؟ ن هئارا دوش مه و ۀ و ماوع یدب یاه رتظن رد طوبرم دوتشن هتتفرگ
(
Davis, 1999
).
3 . وگلا ی رف یا دن ی
عانقا یوگلا هس زا کی ره
؟یدودحم زا یتشابنا دروم و ،تامدقم شریذپ ،یزاس هب و دنرادروخرب ییاه
یتمن رتظن هتب دتسر
ییاتهنت
عم ی را یارب بسانم ی للادتسا کی یبایزرا
قفوم ی ا هلا رد بوخ ی
تا بط ی تع ی تشاب ن د . باتختنا تی ک عم تی را تیلد هتب پی
چ تی د یگ و
یرابتدنچ یعیبط تایهلا ئاسم ِندوب عم و ؟سا راوشد
ی اهرا ی فادها ؟سا نکمم فلتخم و
شزرا و اه شیپ ضرف یاه توافتم ی ار
.دننک سکعنم ره ،رگید فرط زا
عم ی را ارب ؟سا نکمم ی
نابطاخم صاخ
و دصاقم باذج توافتم ی
؟ .دنشاب هتشاد هتچنآ هتب هتتسب
صخش م ی دهاوخ هلا رد ی تا بط یع ی ؟سد نآ هب ی
دبا ی ا تابثا دنک
؟سا نکمم عم
ی را ی ار عم رب ی را دی رگ جرت ی ح دهد یا کرت زا یب ی زا
عم ی اهرا عم ؟سا نکمم .دنک هدافتسا ی
را دحاو یا رتهب ی ن عم ی را ارب هک دشاب هتشادن دوجو ی
للادتسا اه ینید ی اشگراک .دشاب
1. complex
2. impractical 3. deism 4. pantheism 5. consistent
6. informal and unstructured 7. comprehensive
8. limited and selective
