Quarterly of Social Studies Research in Iran

(1)

305

Faculty of Social Sciences Institute of Social Studies and Research

Quarterly of Social Studies Research in Iran

Vol. 11, No. 2:305-345, Summer 2022 Doi

:

10.22059/JISR.2022.330234.1237

Identification of Effective Sociological Factors on Household Consumption Energy

(A Systematic Review on Energy Studies in Iran)^*

Elaheh Sadat Akbarnia¹ Sadegh Salehi² Ali Asghar Firozjayan³ Gholamreza Heidari⁴ Received September 7, 2021 Accepted February 16, 2022

Abstract

Introduction: Having lived on this planet for many years, using and exploiting its resources, man has been confronted with limitations and environmental damage. In this regard, in order to find a new way that can reduce these damages and establish justice, it is of great importance to pay attention to the constraints. Can the problem become more understandable by introducing social variables? Therefore, this study was conducted to identify the factors that affect household consumption in order to understand the various related problems and pave the way for researchers to determine future research perspectives.

Methods: In this field, numerous studies have been conducted to identify the consumption and consumption patterns in the household sector as one of the most energy-intensive sectors. In this regard, the derivation and synthesis of previous

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ــــــ ـــــــــــــــــــــــــــــــ

* Review Paper, extracted from PhD dissertation entitled “sociological analysis of energy consumption (case study: resident of Tehran)” in Mazandaran University and funded by Iran National Science Foundation.

1. PhD Student in Sociology, Department of Social Sciences, University of Mazandaran, Babolsar, Iran, [email protected]

2. Associate Professor, Department of Social Sciences, University of Mazandaran, Babolsar, Iran (Corresponding author), [email protected]

3. Associate Professor, Department of Social Sciences, University of Mazandaran, Babolsar, Iran, [email protected]

4. Assistant Professor, Niroo Research Institute (NRI), Tehran, Iran, [email protected]

(2)

Social Studies and Research in Iran, Vol. 11, No. 2, Summer 2022

306

findings are absolutely necessary, so in this study, through a systematic review by reading 176 articles and reviewing them in several stages and finally a comprehensive review of 40 scientific articles, an attempt was made to present the effective factors for household energy consumption. Credibility, confirmability and reliability criteria were used to validate this study.

Finding: The concepts of coding were divided into subthemes and themes. Results discussion and conclusion from the data studied 46 subtopics and themes and in the next stage 13 themes and in the final classification; Three categories including macro (governance), medium (society) and micro (family) were collected and then direct and indirect relationships were developed at each level in the form of causal model, so that the relationships between the level of governance (education system and media, energy policy and legislation, executive management of government and energy-related organizations, production, management, distribution, and consumption of energy, technology development, and standard of urban planning and architecture) and at the level of society (interpersonal factors, social and cultural factors, and public awareness) and at the level of family (lifestyle, social and economic status, and characteristics of household population) were described.

Conclusion: The combination of research results and the compilation of different effective factors for household energy consumption and their classification into different levels (macro, middle, and micro) can show the importance of a comprehensive approach to energy and sociological factors for future research, so that energy experts are able to evaluate energy issues in an interdisciplinary way. It also shows policy makers a better and more comprehensive view of policy making and planning in the area of household energy consumption at the macro level.

Keywords: consumption, Energy, behavior, lifestyle, systematic review.

References

 Ahmadi, S., Farrokhi, A., & salehi, F. (2015), The relationship between awareness of electricity efficiency and saving in electricity consumption among women in Yasouj City, Biquarterly Journal of Sociology of Social Institutions, No. 4: 93-108.(In Persian)

 Akbari, N., Talebi, H., & Jalaei, A. (2017), An investigation of socio-cultural factors affecting the household energy consumption after the implementation of targeted subsidies law, Journal of Applied Sociology, No. 4: 1-26. (In Persian)

 Amini, M. T., Tavallaee, R., & Amini, A. (2010), Energy Saving in Iran, Non Price Based Solutions, Iranian Journal of Social Problems, No. 2: 139-153. (In Persian)

 Anable, J., Brand, C., Eyre, N., Layberry, R., Bergman, N., Strachan, N., Fawcett, T., & Tran, M. (2011), Lifestyle and Energy Consumption, UK ERC (The UK Energy Research Centre), Retrieval from www.ukerc.ac.uk.

 Aslani, Z., Azkia, M., & Zanjani, H. (2018), Investigating the effective factors on urban electricity consumption with the fundamental theory approach (Case study:

District 5 of Tehran), Journal of Social Development and Welfare Planning, No. 34: 1-33. (In Persian)

 Bahrami, S. (2020), Energy Literacy in the Science Textbooks of the First-High- School, Iranian Journal of Energy, No. 4: 69-90. (In Persian)

(3)

307

 Bartiuux, F. (2008), Does environmental information overcome practice compartmentalisation and change consumers’ behaviours?, Journal of cleaner production, No.16: 1170-1180.

 Bartiuux, F. (2008), changing energy-related practices and behaviours in the residential sector: Sociological approaches, Conference Paper,

https://www.researchgate.net/publication/269873974.

 Beheshty, S. S., Ghasemi, V., Ghazi tabatabaei, S. M., & Rafatjah, M. (2015), the Effect of Attitudes on Energy Consumption, Iranian Electric Industry Journal of Quality and Productivity, No. 6: 3-10. (In Persian)

 Bin, S., & Dowlatabadi, H. (2005), Consumer lifestyle approach to US energy use and the related CO2 emissions, Energy Policy, No. 33: 197-208.

 Butler, C., Parkhill, K. A., & Pidgeon, N. (2016), Energy consumption and everyday life: Choice, values and agency through a practice theoretical lens, Journal of Consumer Culture, 887-907.

 Delangizan, S., Soheili, K., & Baharipour, S. (2015), Evaluation Of The Effect Of Changing Population Age Structures On Household Sector Energy Consumption In Iran, Quartery Journal of Quantitative Economics, No. 2:

105-135. (In Persian)

 DeWaters, J., Powes, S. E., & Graham, M. (2007), Developing an Energy Literacy Scale, American Society for Engineering Education,1-14.

 Emamgholi, L., Salehi, S., & Mohammadi, J. (2017), A Sociological Analysis of Energy Management Strategies (Case Study: Citizens of Sanandaj City), Journal of Cultural and Social Development, No. 1: 84-96. (In Persian)

 Fazeli, A., & Heidari, sh. (2013), Energy efficiency in residential areas of Tehran using Rotterdam Energy Approach Planning (REAP), Quarterly Journal of Energy Policy and Planning Research, No. 3: 83-96. (In Persian)

 Gholizadeh, A., & Barati, J. (2011), Analysis of Factors Influencing Residential Energy and Electricity Consumption of Household in Iran: Focus on Energy Productivity, Journal of New Economy and Commerce, No. 25-26: 145-167.

(In Persian)

 Ghorbanizadeh, V. (2015), Meta-analysis research method, Tehran: Baztab. (In Persian)

 Grant, M. J., & Booth, A. (2009), a typology of reviews: An analysis of 14 review types and associated methologies, Health Information & Libraries Journal, https://www.researchgate.net/publication/26260835.

 Guo, Z., Zhoua, K., Zhanga, C., Lua, X., Chena, W., & Yanga, SH. (2018), Residential electricity consumption behavior: influencing factors, related theories and intervention strategies, Renewable and Sustainable Energy Reviews, No.

81: 399–412.

 Hamidizadeh, M. R. (2006), Study of Consumption patterns of household electricity consumers, Journal of Management and Development Process, No.

3-4: 28-41. (In Persian)

 Jamshidiha, GH, R., & Parastesh, Sh. (2007), Habitus and field dilectics on pierre bourdieu's theory of practice, Nameh-ye Olum-e Ejtemai, No.30: 1-32.

(4)

308

 Kazemi, M., & Namazi, H. (2016), Social barriers to residential buildings energy efficiency in Iran, Journal of Energy Planning and Policy Research, No.3:

169-196. (In Persian)

 Khoshkhoy, M., & sadeghi, SH. M. (2016), Analyzing the impact of “How to inform consumers” on energy consumption behavior in the household sector, using the Friedman rating test, The Quarterly Journal of Economic Strategy, No. 18: 77-117. (In Persian)

 Haghighat, J., Kiani, P., & NouriKouchi, A. (2017), Estimation of household energy demand function: evidences from 28 provinces of Iran, Iranian Journal of Energy, No. 3: 45-61. (In Persian)

 Kolahy, M. R. F. M., Salehabadi, E., Rahbari, Z., MahdaviZafarghandi, M., Anvari, Z., Karimi, Z., Elaheh Dadi, S., NorouziNejad, E., Darvish, M., &

Mohammadi, M. (2006), Comparative evaluation of the impact of various formation mechanisms on electricity consumption on the consumption of household consumers, Niroo Research Institute, Ministry of energy. (In Persian)

 Lajevardi, H. (2010), Toward economic and social consequences of removing energy subsidies, Iranian Journal of Energy, No.3: 72-84. (In Persian)

 Lutzenhiser, L. (1994), Sociology, energy and interdisciplinary environmental science, The American Sociologsti, No. 25: 58–79.

 Ministry of Energy (2017), Iran Data Portal.

 Mirhashemi, S. M., Haghparast, F., & Asefi, M. (2020), Investigating the determinant of environmental behaviour: a qualitative study in urban areas of Iran, Journal of Environmental Education and Sustainable Development, No. 3: 153-164. (In Persian)

 Malanima, P. (2014), Energy in history, 1-29.

https://www.researchgate.net/publication/272499137.

 Macovei, O. I. (2015), Applying the theory of planned Behavior in predicting pro-environmental Behavior: the case of energy conservation, AUDCE, No. 4:

15-33.

 Moghaddas, A. A., & Ghodrati, H. (2004), Anthony Giddens's theory of structuration and its methodological foundations, Journal of Social Sciences (Ferdowsi University of Mashhad), No. 4: 1-31. (In Persian)

 Mohammadi, A., Salehi, S., & Khoshfar, GH. R. (2011), Lifestyle and its impact on energy consumption, the first international conference on new approaches to energy conservation, Tehran, Niroo Research Institute, December 27 and 28, 2011. (In Persian)

 Mohammadi, N., & Danaeifard, H. (2019), A Model of Collaborative Governance for Renewable Energy Development in Iran: an Institutional Perspective, Quarterly Journal of Energy Policy and Planning Research, No.

3: 67-95. (In Persian)

 Manzoor, D., & HoseinzadehYazdi, S. S. (2019), Evaluation of electricity demand management policies: behavioral economics approach, Quarterly Journal of Energy Policy and Planning Research, No. 17: 219-263. (In Persian)

 Mola, S., Fathiaza, R. E., Adib, Y., & Namdar, A. (2018), Designing and validating the optimal model of integrated curriculum of energy literacy in

(5)

309

secondary education, Journal oF Curriculum Studies, No. 49: 89-124. (In Persian)

 Mozaffari, Z., & Motafakker, A. M. A. (2018), The effect of social capital on household electricity consumption in Iranian provinces, Iranian Electric Industry Journal of Quality and Productivity, No. 14: 47-60. (In Persian)

 Naderi, A., Shir-Ali, E., & Shahbazi, M. (2017), A study of energy literacy status among the region 19 citizens of Tehran and its relationship with cultural consumption, Quarterly of Social Studies and Researech in Iran, No. 3: 391- 408. (In Persian)

 Nonzhad, M., & ruzitalab, A. (2019), The effects of economic growth and energy consumption on environmental pollution: a case study of Iran, Journal of Environmental and Natural Resourse Economics, No. 3: 99-124. (In Persian)

 Pazokinejad, Z., Salehi, S., Mahmoodi, H., & Firouzjaeyan, A. (2020), Social analysis of energy consumption habits with an emphasis on household gas consumption, Quarterly of Social Studies and Researech in Iran, No. 2: 291- 133. (In Persian)

 Pike, C. (2015), Sustainable production and consumption framing research summary, The J.W. Mccnnel Family Foundation.

 Pollock, A., & Berge, E. (2017), How to do a systematic review, International Journal of Stroke, No. 2: 138-156.

 Rahimi, A., Morovat, H., & Fridzad, A. (2016), The role of attitudes and beliefs on the electrical energy consumption of households in Iran, Journal of Iranian Energy Economics, No. 21: 129-162. (In Persian)

 Rangriz, H., & Pashootanizadeh, H. (2014), Evaluation of the effects of targeted subsidies on household subscribers electricity consumption in Tehran using genetic, Journal of Economic Modeling Research (Kharazmi University), No. 17: 123-144. (In Persian)

 Rastgar, A., Hashemian, M. S., & Alavi, S. S. (2017), Environmental values and lifestyles as determining factors of ecological consumer behavior, Journal of Management Studies in Development and Evolution, No. 83: 69-62. (In Persian)

 Roshandel, A. T., & Ghayumi, Z. (2016), Identify persuasive components of television advertising for promotion of energy efficiency (power) in the country (Iran), Journal of Energy Planning and Policy Research, No. 1: 221-250. (In Persian)

 Sadeghi, Sh. M., & Khoshkhouy, M. (2015), Analysis of resources and social institutions affecting on improving the urban household consuming behavior (the case of energy consuming behavior), Journal of Urban Economics and Management, No. 9: 29-43. (In Persian)

 Salehi, S. (2016), Measurement of Cultural factors Influence on Household Gas Consumption Behavior (Case study: urban residential gas customers in Mazandaran), Quarterly of Social Studies and Researech in Iran, No. 4: 551- 570. (In Persian)

 Salehi, S., & Emamgholi, L. (2013), A Study of Role of Attitudes, Perceived efficacy and environmental valueon electricity consumption behavior, Iranian Journal of Social Problems, No. 2: 287-304. (In Persian)

(6)

310

 Salehi, S., Firoozjaeian, A. A., & Mousavi, M. (2020), Energy consumption in rural areas: case of rural areas in Sari province, Iranian Journal of Energy, No.

2: 93-118. (In Persian)

 Salehi, S., & Pazokinejad, z. (2019), Society and energy, Babolsar: Sadegh Salehi. (In Persian)

 Salehi, S., Mohamadi, J., & Emamgholi, L. (2016), Sociological explanation of electricity consumption pattern among Mazandaran citizens, Social Problems of Iran (Journal of Kharazmi University), No. 1: 101-123. (In Persian)

 Seif, M. H., Mazloumian, S., & Javanmardi, M. R. (2019), Relation between social and psychological factors with energy saving behavior of students, Quaterly Journal of Environmental Education and Sustainable Development, No.2: 103-114. (In Persian)

 Shakibaee, A., & Moosavi, S. F. (2014), Evaluation of knowledge about energy and its environmental issues, using fuzzy logic (Kerman City), Journal of Energy Economics Review, No. 40: 11-128. (In Persian)

 Stephensona, J., Bartonb, B., Carringtona, G., Doeringa, A., Forda, A., Hopkinsa, D., Lawsona, R., McCarthya, A., Reesc, D., Scotta, M., Thorsnesa, P., Waltona, S., Williamsa, J., & Wooliscrofta, B. (2015), The energy cultures framework:

Exploring the role of norms, practices and material culture in shaping energy behaviour in New Zealand, Energy Research & Social Science, No. 7: 117–

123.

 Oreg, Sh., & Katz-gerro, T. (2006), Predicting Proenvironmental Behavior Cross-Nationally Values, the Theory of Planned Behavior, and Value-Belief- Norm Theory, Environment and Behavior, No. 4: 462-483.

 Tabeli, H., & Khajavi, H. (2009), Relationship between home energy consumption and contextual variables, Quarterly Journal of Development Strategy, No. 20: 47-69. (In Persian)

 Talebian, S. A., Ebrahimpour, M., & Mallaki, A. (2014), Social analysis of energy consumption in Tehran, The Socio-Cultural Research Journal of Rahbord, No. 19: 217-244. (In Persian)

 Tayyebi, B., Shobeyri, M., & Rezaie, M. H. (2013), Investigation on developing countries curriculum concerning clean &renewable energy resources & their applied work pattern, Iranian Journal of Energy, No. 2: 77-96. (In Persian)

 Vahida, F., Hortamani, A., & Ghanbary, R. (2010), A survey about the socio- cultural and economical factors influence energy consumption in Semirom city, Journal of Social Sciences, No. 10: 1-30. (In Persian)

 Yazdanpenahfard, S., Heidari, E., & Ghorbanpour, A. (2021), Identifying and analyzing the cultural, social and technical components of optimizing electricity consumption in the residential sector (Case Study: Area Covered by Fars Regional Electricity Company), Quartery Journal of Applied Theories of Economics, No. 4: 85-116. (In Persian)

 Zare, SH. A., Hajizade, M., & Lotfolyani, A. (2013), Socio-Cultural factors affecting energy consumpti on patterns of households in Yazd. Quarterly Journal of Energy Policy and Planning Research, Journal of Energy Planning and Policy Research, No. 3: 17-50. (In Persian)

(7)

311

 Zhou, K., & Yang, S. (2016), Understanding household energy consumption behavior: The contribution of energy big data analytics, Renewable and Sustainable Energy Reviews, No. 56: 810-819.

(8)

ۀرود /نایرا در یعامتجا تاقیقحت و تاعلاطم 11

ۀرامش ، 2 ناتسبتا ، 1401 : 305 - 345

ییاسانش لماوع

هعماج یتخانش رثؤم

رب فرصم یژرنا

یگناخ

( یرورم کیتامتسیس

رب تاعلاطم ۀزوح

یژرنا رد ناریا

*

)

ههلا تاداس اینربکا

1

قداص یحلاص

2

یلع رغصا نایئاجزوریف

3

اضرملاغ یردیح

4

خیرات :تفایرد 16 / 06 / 1400 :شریذپ خیرات 27

/ 11 / 1400

Doi: 10.22059/JISR.2022.330234.1237

هدیکچ

هزورما ۀلئسم یژرنا و فرصم نآ زا لئاسم مهم ناهج زا هلمج ناریا ( هب هژیو فرصم رد شخب یگناخ )

تسا . نیا شهوژپ هب روظنم تخانش لماوع رثؤم رب فرصم یژرنا یگناخ و نییعت مشچ یاهزادنا یشهوژپ

یتآ رد نیا هزوح تروص هتفرگ تسا . رد یاتسار تخانش فرصم و راتفر یفرصم رد شخب

،یگناخ

تاعلاطم یددعتم ماجنا

،هدش یلو یایاوز دید ره

،شهوژپ یکتم هب رصانع یصاخ هدوب تسا . درکیور رورم

کیتامتسیس یم

دناوت اب یسررب و لیلحت هتفای یاه

،تاقیقحت هچنآ رد شهوژپ یاه فلتخم شرازگ هدش

،تسا رد بلاق دیدج لیلحت و هئارا

؛دنک رد نیا قیقحت اب هدافتسا زا رورم

،کیتامتسیس زا

قیرط شناوخ

176 هلاقم و یرگلابرغ نآ اه و تیاهنرد باختنا 40 ۀلاقم

،یملع یعس هدش لماوع رثؤم رب فرصم یژرنا

یگناخ حرطم دوش . هتفای اه زا قیرط هب یریگراک شور یراذگدک (

،زاب یروحم و یشنیزگ ) و هلوقم یدنب

یعرف و یلصا نآ اه لصاح هدش تسا . یارب رابتعا زا دربهار یاه

،یریذپرابتعا یریذپدییات

و نانیمطا یریذپ

هدافتسا هدش تسا . زا نایم هداد یاه یسررب

،هدش هس حطس نلاک ( تیمکاح )،

هنایم ( عامتجا ) و درخ ( هداوناخ )

لصاح هدش و طباور میقتسم و میقتسمریغ رد ره

،حطس رد بلاق لدم یلع نیودت هدش تسا . جیاتن ناشن

یم دهد رد حطس تیمکاح ( ماظن یشزومآ و

،هناسر تسایس یاه یژرنا و نوناق

،یراذگ تیریدم ییارجا

تلود و یاهداهن طبترم اب

،یژرنا تیریدم

،دیلوت عیزوت و فرصم

،یژرنا ۀعسوت

،یروانف و درادناتسا

یزاسرهش و یرامعم )

، رد حطس عامتجا ( لماوع یعامتجا و

،یگنهرف یهاگآ یمومع و لماوع نایم یدرف ) و

رد حطس راوناخ ( یگژیو یاه تیعمج یتخانش

،راوناخ کبس یگدنز و هاگیاپ یعامتجا - یداصتقا ) رب فرصم

یژرنا یگناخ راذگریثأت دنتسه . جیاتن نیا شهوژپ یم دناوت امنهار و تیاده ۀدننک شهوژپ یاه یتآ رد ۀزوح

،یژرنا یارب شرتسگ تاقیقحت نیب هتشر یا ( اب دورو لماوع هعماج یتخانش ) دشاب .

هژاو یاه یدیلک :

،یژرنا

،راتفر کبس

،یگدنز

،فرصم رورم کیتامتسیس .

ۀلاقم* م ور ر ی

، جرختسم زا ۀلاسر یرتکد اب ناونع

« لیلحت هعماج یتخانش فرصم یژرنا ( دروم هعلاطم : نادنورهش رهش

نارهت )

»،

ۀدکشناد مولع یناسنا و یعامتجا هاگشناد

،ناردنزام اب تیامح قودنص تیامح زا نارگشهوژپ و

ناروانف روشک .

.1 وجشناد ی رتکد ی هعماج سانش ی عامتجا مولع هورگ ی

هاگشناد

،ناردنزام

،رسلباب ا ی

، نار [email protected]

.2 شناد ی را عامتجا مولع هورگ ی

هاگشناد

،ناردنزام رسلباب

، ای نار ( ون ی دنس ۀ لوئسم )

، [email protected]

.3 شناد ی را عامتجا مولع هورگ ی

هاگشناد

،ناردنزام

،رسلباب ا ی

، نار [email protected]

4 داتسا. ی را هاگشهوژپ ن ی

،ور

،نارهت ا ی

،نار [email protected]

(9)

هعماج لماوع ییاسانش ... یگناخ یژرنا فرصم رب رثؤم یتخانش

313

همدقم و نایب هلئسم

اب یتعنص ندش عماوج و ۀدافتسا هدنیازف زا یژرنا یارب فراصم

،نوگانوگ عماوج

اب شلاچ یاه

یساسا هبور ور

؛دندش ارچ هک رد کی ۀرود ینلاوط خیرات

،یروانف تفرشیپ یاه یلصا رد

شیازفا

،شناد درومرد ناکما جارختسا یژرنا

زا عبانم یعیبط هدوب تسا (

،امینلاام 2014 : 2 .) رد

نیا

،اتسار سناژآ نیب یللملا یژرنا ( 2017 ) نیمخت هدز تسا هک فرصم یژرنا ناهج رد لاس

2040 رد هسیاقم اب لاس 2017 دودح 30 دصرد شیازفا دبای . اهرامآ ناشن یم دهد ۀنارس فرصم

ییاهن یژرنا رد ناریا لااب تسا . ساسارب ۀمانزارت یژرنا ( 1397 )

، ۀنارس فرصم ییاهن یژرنا

ناریا رد شخب یاه

،یزرواشک

،یگناخ یراجت و

،یمومع لمح لقنو و تعنص هب بیترت 4 / 3

،

1 / 2

، 5 / 1 و 5 / 1 ربارب طسوتم یناهج هدوب تسا . ۀسیاقم ۀنارس فرصم ییاهن یژرنا ناریا

هب کیکفت لماح یاه یژرنا اب سایقم یناهج ناشن یم دهد ۀنارس فرصم ییاهن زاگ یعیبط 4 / 6 و

تفن ماخ و هدروآرف یاه یتفن 4 / 1 ربارب طسوتم ۀنارس یناهج تسا . نینچمه ساسارب ۀمانزارت

یژرنا ( 1397 )

، زا نایم لماح یاه یژرنا (

،تفن هدروآرف یاه

،یتفن زاگ

،یعیبط لاغز

،گنس

یژرنا

،یبآ یدیشروخ و

،یداب و قرب و )...

، شخب یگناخ نیرتشیب مهس ار رد فرصم زاگ

یعیبط و مهس یدایز رد فرصم قرب هب دوخ صاصتخا هداد

تسا . نیدب بیترت نیا شیازفا

فرصم

،یژرنا ناهج و ناریا ار اب شلاچ یاه یفلتخم هبور ور یم دنک . تیدودحم

،عبانم یکی زا

نیا شلاچ اه تسا هک رد موهفم ۀعسوت رادیاپ نادب هراشا هدش تسا . عقاورد ۀعسوت رادیاپ هب

یاهزاین رشب رد ههجاوم اب تیدودحم عبانم

هراشا

؛دراد هب هنوگ یا هک نیمأت نیا اهزاین نودب

هب هرطاخم نداتفا ییاناوت لسن هدنیآ رد یسرتسد هب

یتملاس و یگدنز هفرم دشاب (

،کیاپ 2015 :

2 .) دیاب هجوت تشاد هک عبانم یعیبط ناریا زین یگشیمه و

رادیاپ

؛تسین نمض هکنیا ریغ زا

تیدودحم

،عبانم رد یاتسار رطخ یگدولآ یاه تسیز یطیحم رد

،ناریا داژنون و یزور بلط

( 1397 ) ناشن دنداد شیازفا دمآرد

،یلم یزاسدازآ

،یراجت دیلوت

،قرب فرصم لک هدروآرف یاه

،یتفن فرصم زاگ یعیبط و هیامرس یراذگ

،یلخاد رثا تبثم و یرادانعم رب

راشتنا ید نبرکدیسکا

دنراد . زا نیا ور ۀنارس یلااب فرصم یژرنا رد شخب یگناخ ( 1 / 2 ربارب یناهج ) و مهس رتشیب

شخب یگناخ رد فرصم قرب و زاگ

،یعیبط تیدودحم عبانم

یارب دیلوت و فرصم و راثآ تسیز

یطیحم

،نآ ۀلئسم فرصم یژرنا رد شخب یگناخ و تخانش لماوع فلتخم راذگریثأت رب

فرصم یژرنا هب روظنم تیریدم

،فرصم یکی زا تاعوضوم مهم

رد روشک تسا . یارب تخانش

فرصم

،یژرنا نامزاس ریناوت رد

،یشرازگ راهچ

درکیور رد هنیهب یزاس حرطم یم دنک : 1 .

(10)

314 هرود ،ناریا رد یعامتجا تاقیقحت و تاعلاطم 11

هرامش ، 2 ناتسبات ، 1401

درکیور ینف و

؛یسدنهم 2

. درکیور

؛یداصتقا 3

. درکیور

؛یقوقح 4 . درکیور رییغت راتفر .

درکیور ینف و یسدنهم رب هنیهب یزاس لیاسو

،دیلوت عیزوت و فرصم یژرنا دیکأت دراد . درکیور

،یداصتقا تمیق

یراذگ یژرنا ار هار لرتنک اضاقت یم دناد . درکیور یقوقح رب عضو نیناوق راوتسا

تسا . درکیور رییغت راتفر زین راتفر فرصم هدننک ار یارب ندیسر هب فرصم ۀنیهب یژرنا رییغت

یم دهد ( یهلاک و

،ناراکمه 1385

: 42 - 44 .) رد هسیاقم اب یاهدرکیور

،هدشرکذ نارگشهوژپ

هب

درکیور رییغت راتفر رتمک هجوت هدرک

؛دنا ارچ هک ۀقباس یخیرات ناشن یم دهد

ًلاومعم هتشر یاه

مولعریغ

،یناسنا شقن ناسنا رد دیلوت و فرصم یژرنا ار رد ناشتابساحم فیعض

دادملق یم

دننک . رد تقیقح شلات یاه هتشر ییاه ریظن

،کیزیف یسدنهم و

،داصتقا زا یاهدنیارف حطس

نلاک

یمرب دنیآ هک لیلحت یضقان زا یاهدنیارف حطس

درخ یعامتجا تسا

هک نایرج یژرنا ار لرتنک

یم دننک و ماظن یاه یعامتجا - تسیز یطیحم ار هب دوجو یم دنروآ (

،رزیهنزتول 1993

؛

،رزیهنزتول

1994 : 64 .) نینچمه

1وژ و

2گنای ( 2016 ) دیکأت دنراد یمن ناوت نودب نتفرگرظنرد هتشر

ییاه

ریظن یسانشناور و

مولع یعامتجا هب

یسررب ۀلئسم فرصم یژرنا تخادرپ . زا نیا ور رد ههد یاه

،ریخا یاهدرکیور یسانشناور

یعامتجا (

لدم یاه راتفر ) و هعماج یتخانش هب شهوژپ یاه یژرنا

هار ادیپ هدرک دنا . شهوژپ ییاه ریظن قیقحت رلتاب و3

ناراکمه (

2016 )

، یارب مهف فرصم یژرنا

هب ناونع یشخب زا یگدنز ۀرمزور مدرم ایناتیرب و اب یسأت زا هیرظن یاه هعماج یسانش ریظن ۀیرظن

ویدروب و4

میهافم یلصا نآ دننام تداع

5هراو

، نادیم

، 6

هقئاذ و7

...

ماجنا هدش تسا . ۀعلاطم رضاح

اب دیکأت رب لماوع هعماج یتخانش رد یاتسار یرای ندناسر هب ۀزوح میمصت یریگ درومرد فرصم

یژرنا شخب یگناخ و هب روظنم یبایوگلا و

تخانش ریسم شهوژپ رد ۀزوح فرصم یژرنا

یگناخ تروص هتفرگ تسا . یسررب تاعلاطم نیا

هزوح ناشن یم دهد تاقیقحت یرتمک

هب لابند

کرد عماج یرت زا هلئسم یژرنا هدوب دنا و رتشیب شهوژپ اه اب زکرمت و نتشاد ۀیواز دید دحاو

( دید

،یداصتقا دید

یرامعم ای دید ینف و )...

یعس رد تخانش ۀلئسم فرصم یژرنا هتشاد

،دنا اما

ایآ یم ناوت اب نتفرگرظنرد یایاوز

،فلتخم اب یدید عماج رت هب نیا مهم

؟تسیرگن ایآ

یم ناوت اب

دورو یاهریغتم

،یعامتجا هلئسم

ار رتشیب مهف

؟درک نیا مهم ینامز رودقم تسا هک ققحم کرد

1. Zhou 2. Yang 3. Butler 4. Bourdieu 5. Habitus 6. field 7. Teste

(11)

315

یبوخ زا هچنآ نونکات نارگشهوژپ شاکنک

هدرک

،دنا هتشاد دشاب و اب هقادم رب تاقیقحت و

جیاتن

نآ

،اه و یسررب زایتما و صیاقن شهوژپ اه هب روظنم ماجنا شهوژپ یاه

،یتآ ۀشقن هار قیقد یرت

دنیزگرب . زا نیا ور

ًابلاغ شهوژپ یاه ۀزوح یژرنا اب ۀراشا هصلاخ هنوگ یا زا تاقیقحت هتشذگ

یعس رب ۀئارا ۀنیشیپ شهوژپ اه هتشاد

،دنا اما یقیقحت هک نیا شهوژپ اه ار اب یدید یملع و

یدرکیور کیتامتسیس

شاکنک 1

،دنک تروص هتفرگن

؛تسا ارچ هک رورم

،کیتامتسیس هب

،یبایزرا بیکرت و جاتنتسا شهوژپ یاه دوجوم یم دزادرپ و اب نیا راک هار ار یارب نارگشهوژپ

یدعب راومه و نشور رت یم دنک ( تنارگ و

،ثوب 2009 : 102 .) نیدب بیترت نیا شهوژپ رب نآ

تسا اب نیا شور هب ییاسانش لماوع

رثؤم رب فرصم یژرنا یگناخ دزادرپب و اب لیلحت جیاتن

تاقیقحت

،هتشذگ طباور فشک هدش و نینچمه لدم یاه نومزآ

،هدش لدم یجاتنتسا لماوع

رثوم

رب فرصم یژرنا یگناخ ار نیودت دنک . رد نیا

،اتسار اب یرگلابرغ شهوژپ

یاه نیشیپ و باختنا

لهچ

،شهوژپ هب

لیلحت هتفای اه هتخادرپ و لدم یبیکرت زا لماوع فلتخم ار هئارا هدرک تسا .

یشسرپ هک حرطم یم دوش نیا تسا هک تاقیقحت نیشیپ

تروص هتفرگ رد ۀزوح فرصم یژرنا

،یگناخ هب هچ یلماوع زا هلمج لماوع یگنهرف و یعامتجا هراشا

هتشاد دنا . ریسم یلع اهریغتم و

لماوع راذگریثأت رب

فرصم شخب یگناخ هنوگچ هدوب تسا . هچ یتاداهنشیپ رد

تهج ریسم

شهوژپ یاه یتآ هب ناققحم ۀزوح یژرنا یم ناوت هئارا داد . نیا شهوژپ هب لابند یبایتسد هب خساپ

نیا تلااؤس تسا .

یرورم رب تایبدا شهوژپ

دنچ ی ن ور ی درک هب سررب ی لماوع فلتخم رب راتفر فرصم ی زا هلمج ژرنا ی دنتخادرپ کأت . ی د

لوا ۀی

،نارگشهوژپ رظن رب

ی تا داصتقا ی ساسا .تسا هدوب وگلا

ی داصتقا ی رد زوح ۀ فرصم

ژرنا ی

، رظن ۀی نلاقع باختنا

2ی .تسا قبط نیا

،هیرظن مدرم هب تروص ینلاقع و یقطنم هب لابند

نیرتشیب

،دوس اب تخادرپ نیرتمک

هنیزه دنتسه ات هب تعفنم دروم راظتنا دوخ لئان

؛دنیآ

نیاربانب فرصم هدننک ساسارب قطنم

،دوخ رد فرصم یژرنا باختنا ییاه دراد هک ساسارب

هنیزه و

،دوس و تاعلاطا ینورد

و ینوریب لکش یم دریگ . شهوژپ یاه یدایز ناشن هداد دنا هک

یرایسب زا لماوع یعامتجا و

ناور یتخانش ریظن

،اهراجنه تداع

اه و تاساسحا نکمم

تسا

تلامأت یتخانش ار شهاک دنهد و نیا هب یانعم فیعضت ۀیرظن باختنا ینلاقع تسا ( وژ و

1. Systematic review 2. The rational choice theory

(12)

،گنای 2015 : 813 .) رد لاس یاه

،ریخا یرایسب زا نادنمشناد اب

هجوت هب هاگدید یسانشناور

،یعامتجا یتاعلاطم

رب راتفر هفرص ۀنایوج یژرنا هتشاد دنا . لماوع یلصا یسانشناور یعامتجا

راذگریثأت رب

راتفر لماش

،شرگن

،رواب شزرا

،اه

،گنهرف تداع

،اه

،تاحیجرت یاهراجنه

،ینهذ یهاگآ تسیز یطیحم و ییاراک

1یدرف و ...

تسا . زا هلمج تایرظن ۀزوح یسانشناور

یعامتجا

، ۀیرظن یاهراجنه یعامتجا

،2

ۀیرظن شنک یقطنم

،3

ۀیرظن راتفر همانرب یزیر

4هدش

،

ۀیرظن شزرا - رواب - راجنه

،5

و ...

دنتسه . هب ۀتفگ

6نملک ( 1985 )

، ریثأت یاهراجنه یعامتجا

رب

راتفر یدرف

ًاتدمع هب هس هلحرم میسقت هدش تسا : 1 . قابطنا رد7

لوط نیا

،هرود درف یعس یم

دنک راتفر دوخ ار رییغت دهد ات شاداپ تفایرد دنک ای زا هیبنت یرهاظ یریگولج

؛دنک 2 .

یزاسدننامه

؛ 8

سپ زا کی ریثأت ینلاوط

،تدم درف عورش هب تیعبت هناهاگآ زا تاراظتنا نارگید

یم

؛دنک 3 . ینورد

9یزاس

؛ رد نیا هلحرم درف شزرا یاه ینوریب ار ابلق یم دریذپ و یاهراجنه

یعامتجا ار

هب یاهراجنه یصخش

لیدبت یم دنک ( ووگ و

: 401 - 403 .)

نینچمه رد

ۀزوح

،راتفر ۀیرظن شنک یقطنم

10نزجآ و شیف

11نیب

، رب تین دارفا هب ناونع

نییعت ۀدننک ینآ دیکأت دراد هک یعبات زا شرگن هب راتفر ( یبایزرا تبثم ای یفنم درف زا ماجنا

راتفر ) و راجنه ینهذ ( کاردا درف زا راشف یعامتجا هک

یو ار هب ماجنا ای ماجنا راتفر راداو یم

دنک ) تسا ( یحلاص و

،یکوزاپ 1397

: 21 - 23 .) نزجآ رد لاس 1985

، ۀیرظن راتفر

همانرب یزیر هدش ار اب ندوزفا کی ریغتم دیدج هب مان

« لرتنک یراتفر کاردا

12هدش

» هب ۀیرظن

شنک

،یقطنم یفرعم درک . نیا ریغتم لماش لماوع

،یتیعقوم تصرف

یاه لباق سرتسد و یعبانم

دننام

،نامز لوپ و شناد تسا هک نازیم یعقاو لرتنک رب راتفر ار سکعنم یم دنک . رگا ریاس

اهریغتم نودب رییغت یقاب

،دننامب تین راتفر هب هویش یا

،صاخ ریغتم یزکرم تسا هک راتفر

یعقاو ار نییعت یم دنک (

،یواکام 2015

: 18 .) نینچمه رد

ۀمادا شلات یاه نادنمشیدنا یارب

1. self-efficacy 2. social norms theory 3. theory of reasoned action 4. theory of planned behavior 5. value-belief–norm theory 6. Kelman

7. compliance 8. identification 9. internalization 10. Ajzen 11. Fishbein

12. Perceived behavioral control

(13)

317

تخانش یاهراتفر یفرصم

،مدرم نرتسا و 1

شناراکمه (

1999 ) هیرظن ییاه یفرعم دندرک هک

ینتبم رب یاهراتفر راگزاس

اب طیحم تسیز تسا . ساسارب ۀیرظن شزرا - رواب - راجنه

، یاهراتفر

یطیحم زا شریذپ شزرا یاه یصخش یصاخ تئشن یم دنریگ . نیا شزرا اه لماش ییاهرواب

دنتسه هک رتشیب زا شزرا ییاه هک رد ضرعم رطخ رارق

،دنراد یارب درف تیمها دراد ( گروا و

زتاک - ورج 2006 : 464 .) رد نیا

،هیرظن راتفر یطیحم کی درف اهنت ینامز خر یم دهد هک رکف

دنک ۀفیظو وا تظافح زا طیحم تسیز تسا .

،دارفا تحت ریثأت شزرا یاه

،فلتخم یوگلا

دیدج طیحم یتسیز ار رد نهذ دوخ دنهاوخ تشاد و یهاگآ زا

،دمایپ شریذپ تیلوئسم و

قلاخا تسیز

،یطیحم هب ۀبون دوخ زا شزرا یاه هیلوا هب راتفر هفرص ییوج رد یژرنا یم دسر

( ووگ و

: 406 .) نامه روط هک صخشم

،تسا دیکأت تایرظن یسانشناور

یعامتجا رتشیب

رب

،شرگن رواب و شزرا

؛تسا نیاربانب تارییغت کبس یگدنز هب ناونع کی

ۀلحرم تارییغت

،یعامتجا رتارف

زا رییغت شرگن اه و اهرواب تسا و یمن ناوت طقف اب نیا داعبا

دیجنس . رد یسانشناور یعامتجا

هب عناوم و لحارم راذگریثأت رب

راتفر هب تروص یلک هجوت یم

،دوش اما رد حطس

،یعامتجا رییغت

راتفر یم دناوت رد حطس یعیسو خر دهد ( لبانا و د ی

،نارگ

2011 : 6 .) عقاورد یسررب یعامتجا یتاعوضوم

ریظن

،یژرنا طبترم اب یمیهافم دننام

فرصم و

کبس یگدنز تسا هک رد ۀزوح هعماج یسانش فرصم یدارفا ریظن

2نلبو

،

،ویدروب زندیگ و 3

...

رد تایرظن دوخ هب نآ اه هجوت دندرک . زندیگ رد ۀیرظن یراتخاس ندش

ای تخاس

4یدنب هب نیا

هلئسم هراشا تشاد هک نارگشنک

،لاعف زا راتخاس یعامتجا هدافتسا

یم دننک و اب هدافتسا زا

هصخشم یاه

،راتخاس نیمه

راتخاس لوحتم یم دوش ( سدقم و

،یتردق 1383 : 3 .) عقاورد

زندیگ دقتعم تسا دویق یجراخ رب

راتفر و کبس یگدنز دارفا

،دنراذگریثأت اما

راتخاس

یعامتجا اب

یاهدرکلمع دارفا

یم دناوت ینیبزاب دوش . رد نیا

،اتسار ویدروب زین اب حرط ۀیرظن

،نادیم یعس رد نییبت راتفر نارگشنک و

طابترا شنک یاه نآ اه اب راتخاس تشاد . ۀلاسر

یشهوژپ ویدروب

اب ناونع زیامت رظان 5

رب هقئاذ ای ۀقیلس توافتم نارگشنک یعامتجا

یانبمرب

تداع هراو یاه توافتم

،یزاوژروب هدرخ

یزاژروب و

ماوع هدرپ یمرب دراد . تداع هراو یاه نیا

هورگ یاه

،یعامتجا رد

کبس یگدنز نآ اه هب یوحن دومن ادیپ یم دنک هک ۀقئاذ ییاذغ ات ۀقیلس

1. Stern 2. Veblen 3. Giddens

4. Stucturation Theory 5. Distinction

(14)

ییابیز یتخانش و

شرگن یسایس نآ اه ار تهج یم دهد (

،ویدروب 1984

؛ یدیشمج اه

و

،شتسرپ 1385 : 14 .) زا نیا ور ۀیرظن نادیم ویدروب و شهوژپ ویدروب درومرد فرصم یزیامت

1

( 1979 ) و لبق زا

،وا ۀعلاطم نلبو ( 1902 ) درومرد شیاسآ و هافر یشیامن

،2

هب تاقیقحت

فرصم یژرنا هار ادیپ درک هک هتبلا رتشیب زا هکنیا طبترم اب هفرص ییوج رد یژرنا

،دشاب اب

حیضوت دشر یاضاقت فرصم یژرنا طبترم

؛دوب یارب

،لاثم

3نسنج ( 2005 ) تفایرد هک زا

هفرص ییوج رد یژرنا هب تردن دای یم دوش ( یارب

،لاثم فرصم یشیامن ءزج کفنیلا راتفر

یفرصم ناکلام دیدج ره هناخ تسا .) رد نیمه

،اتسار نیا هیضرف حرطم دش هک یاهراشف

هکبش یاه یعامتجا یارب

مدع

،شیامن موزل هفرص ییوج یژرنا ای تیدج رد

،نآ رب هداوناخ اه

و یعماوج هک تعرس یدایز رد کرحت یعامتجا

،دنراد ریثأت یم دراذگ ( تراب ی

،سکو 2008 : 4 .)

اب هجوت هب دوجو ور ی اهدرک ی داصتقا ی

، سانشناور ی عامتجا ی و هعماج سانش ی

، دنا ی نادنمش و

رظن ی ه نازادرپ رد شهوژپ اه ی خا ی ر رب موزل تخانش لماوع فلتخم فرصم یژرنا یگناخ و

تیهام نیب هتشر یا ندوب نآ دیکأت هتشاد دنا . رد نیا

،اتسار

4نیب و تلود یدابآ

،5

اب هب یریگراک

درکیور کبس یگدنز ناعذا 6

دنتشاد هک نیا

،حلاصا هب لک

،اهدیرخ فرصم

تادیلوت و

تامدخ یارب فراصم یصخش و یگناخ هراشا دراد . نیدب

،بیترت کبس یگدنز یهار یارب

یگدنز تسا هک زا راتفر یفرصم یرگید ریثأت یم دریذپ . درکیور کبس یگدنز شلات یم دنک

یبوچراچ نیب

هتشر یا زا لماوع رثؤم ریظن تاریثأت

،یگنهرف نییبت

هدننک یاه

،یدرف یگژیو یاه

،راوناخ و جیاتن و اهدمایپ دننام فرصم عبانم و تاریثأت طبترم تسیز یطیحم ار نییبت دنک

(ب ی ن و تلود دابآ ی

، 2005 : 198 - 199 .)

نینچمه نوسنافتسا

و 7

شناراکمه رد

،دنلیزوین بوچراچ

گنهرف یاه یژرنا ار 8

یارب

تیامح زا تاقیقحت نیب

هتشر یا درومرد

،راتفر حرطم دندرک . نیا بوچراچ ناشن

داد گنهرف

یژرنا کی عوضوم نیعم ( یارب

،لاثم کی

،درف کی

،هداوناخ کی بسک

،راکو و کی شخب ) ار

یم ناوت اب یسررب طباور لباقتم نیب اهراجنه ( 9

تاراظتنا

،1

تلایامت و

هتساوخ

2اه )

، راتفر و

1. distinctive consumption 2. conspicuous leisure 3. Jensen

4. Bin 5. Dowlatabadi

6. Consumer Lifestyle Approach 7. Stephenson

8. The Energy Cultures framework 9. Norms