The Rule of Blood Money for Fractures: A Reflection on the Distance between the Popular
View and the Islamic Traditions
Mohammad Ja'far Sadeqpour
Researcher of the Office for Forensic Medicine Jurisprudential Studies, Tehran, Iran & Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Islamic Law, University of
Shahr-e Kord, Shahr-e Kord, Iran (Received: March 2, 2021; Accepted: May 17, 2021)
Abstract
Referring to religious texts like different parts of the narration of Dharif ibn Nasih, Imamiyyah jurists extracted a principle based on which the bone fracture of the organ having a definite blood money will have one-fifth of that organ's blood money if not recovered. If it is fully recovered, it will have four-twenty fifth of the blood money for that organ. This rule has been inserted in article 569 of the Islamic Penal Code, as well. Nevertheless, there are certain intricacies on the scope of the rule and its religious and jurisprudential evidence which makes it a challenging one to hold.
A contemplation on the evidence of the rule for the blood money of fracture, on Imamiyyah jurists' articulation, reveals that the extraction of this rule from the tradition narrated from Dharif, given the different parts of this tradition, faces some serious challenges. Yet, this paper proves that if, due to any possible causes such as legislative requirements, we were to offer a rule concerning bone fractures, some other parts of the tradition narrated from Dharif can come to help and give us firm grounds to introduce a rule according to which the bone fracture of an organ with determined blood money, if recovered without flaw, will have one-fifth of that organ's blood money. If not recovered or in the case of incomplete recovery of the fracture, due to the lack of a religious determination, Arsh will be prescribed.
Keywords: Fracture, Blood Money, Rule of Fractures, Tradition Narrated from Dharif.
Corresponding Author, Email: [email protected]
Jurisprudential Researches https:// journals.ut.ac.ir/
Vol. 18, No. 3, Autumn 2022 Print ISSN: 2423-6942
Manuscript Type: Research Article Online ISSN: 2423-6934
DOI: 10.22059/jorr.2021.319998.1009049
دعاق باتزاب :یگتسکش ۀید ۀ هلصاف
ا روثأم و روهشم نایم ی
قداص رفعجدمحم
*روپ
ناریا ،درکرهش ،درکرهش هاگشناد ،قوقح و هقف هورگ رایداتسا ( : تفایرد خیرات 12
/ 12 / 1399 :شریذپ خیرات ؛ 27
/ 02 / 1400 )
هدیكچ
هدعاق ، صان نب فیرظ تیاور زا یفلتخم یاهزارف دننامه یعرش صوصن هب دانتسا اب هیماما ناهیقف دایطصا یا
هدراک دانا
ی دوبهب مدع تروص رد ،ردقم ۀید یاراد ِواع ناوختسا یگتسکش نآ یانبم رب هک ک
مزنپ رد و تساراد ار واع نآ ۀید
راهچ ،لماک دوبهب تروص بی
تس مزنپو ا .واع نآ ۀید ۀدام رد هدعاق نی
569 هداش سکعنام زاین یملاسا تازازم نوناق
هاب یدنبیاپ هک دراد دوجو یتلامأت نآ یهقف و یعرش تادنتسم زین و هدعاق نیا ۀرتسگ صوصخ رد ،نیا دوجو اب .تسا هبور یدج عنام اب ار نآ ور
م ی دزاس اما نااهیقف یوس زا هک یریرقت هب یگتسکش ۀید ۀدعاق تادنتسم رد لمأت . هائارا هایم
ناشن ،تسا هدش م
ی دهد یداج لاچ اب ،تیاور نیا فلتخم یاهزارف هب هجوت اب فیرظ تیاور زا هدعاق نیا جارختسا
اانب ،یانینقت تاامازلا یاخرب نوچمه یلیلد ره هب رگا هک تسا هدش تابثا راتشون نیا رد ،لاح نیع رد اما .تسا هجاوم هدعاق دشاب ش هئارا یگتسکش ۀید صوصخ رد یا ،دو
م ی ناوت هداعاق فایرظ تیاور رگید یاهزارف یخرب زا دایطاصا یا
ی بجوم ،دبای دوبهب بیع نودب رگا ،ردقم ۀید یاراد ِواع ناوختسا یگتسکش نآ یانبم رب هک درک ک
مزنپ واع نآ ۀید
هب زین یگتسکش صقان دوبهب ای دوبهب مدع تروص رد .تسا دوب دهاوخ تباث شرا ،یعرش ریدقت نادقف تلع
.
یدیلک ناگژاو
یگتسکش ۀدعاق ،یگتسکش ،فیرظ تیاور ،هید .
:لوئسم هدنسیون * Email: [email protected]
حفص تا 752 - 733 )یشهووپ هلاقم(
1 هلئسم حرط . ترواص رد ،دنکاشب ردقم ۀید یاراد واع ناوختسا رگا هک دنرواب نیا رب هیماما ناهیقف روهشم
ی ،دوبهب مدع ک
مزنپ و دوب دهاوخ تباث واع نآ ۀید تروصرد
ی هک نآ ۀاید ،دابای لاماک دوابهب
ی زا مزنپراهچ ک
مزنپ ،دایفم( دوب دهاوخ واع نآ ۀید 1413
:ق 766 ،یاسوط ؛ 1400
:ق 776 ؛
،یلح ققحم 1408
ج ،ق 4 : 254 ،یلح هملاع ؛ 1410
ج ،ق 2 : 241 ،یفزن ؛ 1404 ج ،ق 43 : 282 ؛
،یراوزبس 1413
،ق ج 29 : 248 ،ینیمخ ؛ ب
ی ات ج،
2 : 587 یهقف ۀرازگ نیا .) هدعاق
ا زا هاک تسا ی
ناونع تحت نآ
« یگتسکش ۀید ۀدعاق »
ی دا م ی دوش هایرظن نیا یلصا دنتسم . هرااپ
ا تاراقف زا ی
هب ااعا زا یخرب یارب تارقف نیا رد هک هدش هتسناد فیرظ تیاور هاید رایرقت روکذام بایترت
ۀدام رد و هتفای هار زین یملاسا تازازم نوناق هب هدعاق نیا .تسا هدش 569
نیدب سکعنم بیترت
:تسا هدش
« ید ۀ واع ره ناوختسا نتسکش ی
ک پ مزن ید ۀ دواش ناامرد بایع نودب رگا و واع نآ
ید مزنپراهچ ۀ
تسا نآ نتسکش
».
اب هار ی با ،یملاسا تازازم نوناق هب هدعاق نیا ی لاچ
اه یاراب هزواح نیا رد یفلتخم ی
و ییااق مکاحم نامزاس
اه زا یاشخب هاک داد در ینونااق یکاشزپ نامزاس دننامه طبترم ی
.ننقم طسوت هدعاق نیا شریذپ زا یشان یشخب و تسا ۀدام نینقت ۀوحن زا یشان اهنآ اب
یار
ۀدام تسخن زارف هک صوصخ نیا رد ،هنومن 569
ررقم هک م ی دراد
« : ید ۀ ناوختاسا نتسکش
واع ره ی
ک مزنپ ید ۀ واع نآ » رب رظان ًافرص ،تسا دوبهب ضرف ای تسا دوبهب مدع ضرف
رد زین ار صقان مرب
ی گ ی در نایا هک تسا نیا بلاج .دراد دوجو ماهبا ، لااچ
ااه عاجارم ار
زین ییااق یوگخساپ هتسناوتن
دنا هب بوخ ضرااعت بجوم هاگ و دنزاس عفترم ی دواخ ییواگ
ۀراماش یترواشم ۀیرظن رادصا زا سپ هییااق ۀوق یقوقح ۀرادا هکنانچ ؛تسا هدش زین نانآ 1289 / 92 / 7 دروم 1 / 07 / 92 داوام داافم صوصخ رد یشسرپ هب خساپ رد ، 569
و 568 رد ،
رد و دومن دیدرت دوخ نیشیپ ۀیرظن یراوتسا رظن
ی ۀ راماش ۀ 190 / 93 / 7 روام د 6 / 02 / 93 اات
دراک لودع دوخ نیشیپ هاگدید زا یدودح ،یاسابع و ینااشخرد یبارهاس(1
1394 : 583 -
1 . ناونع اب ،لقتسم یشهووپ رد هدنراگن
« داوم ییارگاو 568
و 569 رب دیکأت اب یگتسکش هید نییعت یاتسار رد یملاسا تازازم نوناق
582 تازاازم نونااق رد نآ بااتزاب و یگتاسکش ۀید ۀدعاق تادنتسم صوصخ رد هتبلا .)
رک هئارا یدیفم بلاطم نارگشهووپ یخرب ،یملاسا هد
دنا ،یاب(
1394 ش ، 44 : 65 - 31 هاک )
هنآ زا راتشون نیا رد هدرب هرهب ا
م ی دوش هب اما ، رظن م ی دسر هب هتسناوتن ثحابم و بلاطم نیا
عفر یارب مزسنم یملع دنیارب کی لاچ
اه نایازا .دوش یهتنم هزوح نیا ی رد هدانراگن ور
قایقد داقن نماض و هداد هعاسوت ار هزواح نیا یشهووپ تایبدا ، هووپ نیا اخب
ااه ی
زا نآ رابتعا یفن و هدشدای ۀدعاق فلتخم د
ی هاگد ااب ،یعرش ااکتا
زا یدداعتم یااهزارف هاب
زا ون یتئارق فیرظ تیاور ۀدعاق
عماازم رد هزوراما هاچنآ ااب هک هدرک هئارا یگتسکش ۀید
هناخباتک شور اب هک هووپ نیا رد .تسا توافتم اراکشآ ،تسا هرهش یملع درکیور و یا
ۀداعاق تادنتاسم یاسررب زا سپ ،تسا هدش هتشاگن یلیلحت و یفیصوت و یگتاسکش ۀاید
.دش دهاوخ هئارا ون یبلاق و تماق رد یگتسکش ۀید ۀدعاق ،اهنآ دقن و یبایزرا 2 یگتسكش ۀید ۀدعاق تادنتسم .
ۀدعاق ۀید یگتسکش هب
ببس یانبم یعرش لباق دقن تسا . دوجو لاکاشا رد تادنتاسم نایا
هدعاق رتشیپ زین طسوت یخرب اهقف ( ،ییواخ 1422 ج ،ق 42 : 400
؛ ،یزایربت 1428
:ق 212 )
یرصت هدش و یخرب نارگشهووپ (
،یاب 1394
، ش 44 : 65 - 31 ) زاین نایا ت اکاشا ار
اات
نایب یدودح هدرک
دنا . اب دوجو
،نیا هتسیاش تسا کی راب رگید اب یدراکیور تواافتم
هاک
هتفای هب جتنم هب ،دش دهاوخ یرتدیدج یاه
نیا عوضوم هاتخادرپ دواش
. عباانم رد لامأت ااب
یهقف م ی ناوت و فایرظ تیاور ،تسخن :درب مان یگتسکش ۀید ۀدعاق یارب فلتخم لیلد ود
.عامجا مود لیلد 2 . 1 . فیرظ تیاور
هتفگ هچرگا م
ی دوش هدانراگن ،تاسا فایرظ تایاور یگتسکش ۀید ۀدعاق یلصا دنتسم هک
من ی دناوت هاک یاسک نیتاسخن :ً وا ارایز ؛داشاب اریذپ ار تیاور نیا رب روکذم ۀدعاق یانتبا
س ،هدروآ نایم هب فیرظ تیاور رب یگتسکش ۀدعاق یانتبا زا نخ هش
ی د ناث هدوب کلاسم رد ی
هییااق ۀوق یقوقح ۀرادا یتروشم تایرظن »
نورب هار و تلاکشم نیا نییبت هب ،تسا راشتنا تسد رد هک .تسا هتخادرپ اهنآ زا تفر
،یناث دیهش(
1413 ج ،ق 15 : 441 نوداب ار هداعاق نیا ًافرص ای ناهیقف رگید ،یو زا یپ و )
( هدرک رکذ شدنتسم زا یدرکدای نابا
عاس ی د ،یالح 1405 :ق 597 لواق زا ار نآ هاکنیا اای )
)یسوط و دیفم( نیخیش رک لقن
هد دنا ،یالح قاقحم(
1418 ج ،ق 2 : 310 نوزافا .) هاکنیا راب
رد زین ناگرزب یخرب هتشاگن
اه هدراک ااقلا ار هداعاق نایا دنتاسم ندوب صخشمان یوخ ی
یلح ققحم(
، 1412 ج ،ق 3 : 455 رااهظا روکذام تیاور هب نآ دانتسا صوصخ رد هکنیا ای )
یب هدرک یعلاطا ،یلیبدرا سدقم( دنا
1403 ج ،ق 14 : 423 داهاوخ هامادا رد هاکنانچ :ًاایناث ؛)
ًاتقیقح فیرظ تیاور نتم ،دمآ لباق
ی ت و درادان ار دشاب هدعاق نیا دنتسم هکنیا یارب نکمم
ااب .دناشاب هداهن ناینب ار روکذم ۀدعاق تیاور نیا هب دانتسا اب ناگتشذگ هک تسا دیعب رایسب دش نایب دیفم خیش یوس زا تسخن هدعاق نیا هکنیا هب هجوت بااتک رگید هب سپس و ه
یااه
هدواب فایرظ تایاور زا رایغ یتیاور هدعاق نیا یلصا کردم تسا لمتحم ،هتفای هار یهقف تاید تاید باب نایاپ رد دوخ دیفم خیش اریز ،تسا هدیسرن ام تسد هب هک دشاب
« هاعنقملا »
باتک زا ار باب نیا ماکحا زا یخرب هک هدرک یرصت تای لا
( هاتفرگ باائر نب یلع ،دایفم
1413 :ق 768 راگا لااح .تاسا هدیسرن ام تسد هب اما ،هدوب یو تسد رد نامز نآ رد هک )
هک دوش نشور من
ی ناوت ابثا یاتسار رد فیرظ تیاور هب دانتاسا یگتاسکش ۀاید ۀداعاق ت
روکذم ۀدعاق دافم ،دیفم خیش یرصت هب هجوت اب هک تسین نهذ زا رود لامتحا نیا ،تسج باتک زا هتفرگرب ی لا
هب تیانع اب هک تسا لامتحا کی اهنت نیا هتبلا .دشاب بائر نب یلعتا
.تسین نآ تابثا و یفن هب یهار ،بائر نب یلع باتک ندوبن سرتسد رد مشچ روکذم لامتحا زا رگا ،یور ره هب یگتاسکش ۀاید ۀداعاق دنتاسم و دواش یاشوپ
ایآ دید دیاب ،دوش یقلت فیرظ تیاور م
ی ناوت نیانچ تایاور نایا زا هداعاق
ا دایطاصا ار ی
یارب .تسا یفنم ام خساپ درک نشور
رت روحم دنچ رد تسا مز ،خساپ نیا بناوج ندش
هاجوت ماهم هاتکن ود هاب دایاب یحیاضوت ره زا یپ اما .دوش یسررب عوضوم نیا فلتخم :تشاد تایعقاو ااما ،هداش دراو فیرظ تیاور رب ت اکشا یخرب یدنس ثیح زا هچرگا .کی
هک تسا نیا نامه
هنوگ ناگدنسیون یخرب هک هب
روط هدرک یسررب لصفم
،یاب( دنا 1394
، ش
44 : 65 - 31 روکذم تیاور ) -
هووپ نیا رد هچنآ هک هب
باثم یام هدروآ یعرش صن ۀ ،دواش
هب نآ زا ییاهزارف یم رامش
دنور - قراط زا یاخرب و درادان هاشدخ تیلباق یدنس ثیح زا
یب نآ شرازگ دامتعا لباق دیدرت
.تسا
ۀاید ۀداعاق یاانتبا ضرف رب هک تشاد هجوت دیاب فیرظ تیاور تل د ثیح زا اما .ود و تاسا تایاور نایا زا ییااهزارف زا هدامآرب هداعاق نیا زا یشخب ًارهاظ ،نآ رب یگتسکش
نیزگ اب اهقف عقاو رد .نآ زا یرگید یاهزارف هب عوجر دنیارب رگید یشخب خب
ااه زا یی
تیاور فلتخم یاهزارف لئان هدعاق نیا سیسأت هب فیرظ
هدامآ دانا . ازا ای ن ور ااب هامادا رد
ۀیززت هرازگ اه یواکاو ار نآ تادنتسم ،هدعاق فلتخم ی م
ی نک ی م .
2 . 2 . ی توبث تادنتسم ک
مجنپ هید
هک تسا نیا یگتسکش ۀید ۀدعاق تسخن خب
« عودِع عناوختدسا دودبهب نو ب یگتسکش رد
ی ر قم هید یاراد ک
مجنپ وِع نآ هید تاسا تباث
.»
فایرظ تایاور رد لامأت ااب ام
ی ناوات
هک تفایرد هچ
اسب انب ار هرازگ نیا ریز تارقف هب دانتسا اب اهقف هداهن
دنا :
1
« .
ٍراَنیِد ُةَئاِم ِ یْلا عةیِد ُسُمُخ ُبکْنَمْلا َرِسک اَذعر عبکْنَمْلا ُةیِد وزااب و هنااش نایم لصفم ۀید :
ی ،دنکشب هک هاگنآ ک
مزنپ تسد ۀید رانید دص ینعی ؛تسا
» ،ینیلک(
1407 ج ،ق 7 : 334 .)
2
ٍراَنیِد ُةَئاِم ِ یْلا عةیِد ُسُمُخ ُهُتیِ َف ِ ِعاَّسلا َنِم عنیَتَبَصَقْلا یَ ْحعر َرِسک ْنعإَف« . دانز ود زا یکی رگا :
ی نآ ۀید ،دنکشب دعاس ک
مزنپ رانید دص ینعی ؛تسا تسد ۀید »
،ینیلک(
1407 ج ،ق 7 : 335 .)
3
« .
ُةیِد عماَهْبعإْلا عةیِد ُسُمُخ َمَ َقْلا یِلَت یِتَّلا عماَهْبعإْلا عةَبَصَق عرْسک مااهبا تشگنا دنب نتسکش ۀید :
ی ،تسا لصتم اپ فک هب هک ک
مزنپ تسا ماهبا تشگنا ۀید »
،ینیلک(
1407 ج ،ق 7 : 340 .)
4
« . یِلَت یِتَّلا ععَبْرَأْلا عععباَصَأْلا َنِم ٍلِصْفَم ِّلک عرْسک ُةیِد راَنیِد اَثُلُی َو ًاراَنیِد َرَشَع َةَّتِس َّفکْلا
ۀاید :
،دنتاسه لاصو تاسد فاک هاب هک )ماهبا زا ریغ( هناگراهچ ناتشگنا زا کیره دنب نتسکش تسا رانید کی موسود و رانید هدزناش »
،ینیلک(
1407 ج ،ق 7 : 337 .)
نوزفا ای ،ااهنآ ناوختسا یگتسکش ۀید هک صخشم واع دنچ نیا رب ک
مزناپ ۀاید ااهنآ
هبااشم یرایرقت هاب زین اهنآ ۀید فیرظ تیاور رد هک دراد دوجو رگید دروم ود ،هدش نییعت
،هاید نییعت یانبم و عجرم ،دروم ود نیا رد هک توافت نیا اب ؛تسا هدش نیعم اب
« یاشخب
واع زا » هن تسا هدش هتفرگ رظن رد
« واع .»
تایاور زا رایخا زارف رد ،هکنیا رتشیب یضوت
ارب ،فیرظ هاید راانید مواسود و رانید هدزناش )ماهبا زا ریغ( هناگراهچ ناتشگنا زا دنب ره ی
ی لداعم نازیم نیا ؛تسا هدش نییعت ک
مزنپ ره ۀید زا
« تشگنا » ارایز ،تاسا )ماهبا زا ریغ(
،فیرظ تیاور رد فلاخرب
،یانیلک( راگید تایاور یخرب 1407
ج ،ق 7 : 330 عاطق یاراب )
هبا زا ریغ( ناتشگنا زا کیره )ما
هسوداتشه ی و رانید
ک موس تاسا هداش نیایعت هاید رانید
،ینیلک(
1407 ج ،ق 7 : 336 ی هک ) ک مزنپ راانید مواسود و راانید هدزنااش لدااعم یزیچ نآ
م ی دوش ناتاشگنا زا دانب نیامود یگتاسکش رد تایاور نیامه رد هاک تسا یلاح رد نیا .
ازیم هب هجوت اب هک تسا هتسناد تباث رانید هدزای ،هناگراهچ ،تایاور رد دانب نیا عطق هید ن
ی ،رادقم نیا ک
مزنپ نیمه ۀید زا
« تشگنا زا دنب »
ای هان تاسا ک
مزناپ ۀاید زا
« تاشگنا »
،ینیلک(
1407 ج ،ق 7 : 337 نیمه .) هلئسم قدااص زاین هناگراهچ ناتشگنا زا دنب نیرخآ رد
،هید نییعت رد عجرم و کلام و تسا
« تشگنا دنب »
،یانیلک( تشگنا هن هدش یقلت 1407
،ق
ج 7 : 337 ریرقت تسا هجوت بلاج هچنآ ،یساسا توافت نیا دوجو اب .)
«ی ک مزنپ هید » یارب
.تشگنا دنب هاوخ و دوش هتسناد تشگنا ،عجرم واع هاوخ ؛تسا ناوختسا یگتسکش 2 . 2 . 1 . راهچ توبث تادنتسم بی
تس مجنپو هید
یخرب ،یاب( نارگشهووپ 1394
ش ، 44 : 46 - 44
،) اب زکرمت رب ردص یگتاسکش ۀاید ۀدعاق
نینچ هتشادنپ دنا هک تادنتسم هدعاق
اهنت یتارقف دوب هک نایا هاکنیا زا لفاغ ،تشذگ اب رد
یم اهنت تادنتسم هب .دنشاب هدعاق تسخن خب رب رظان دنناوت
رظن م ی دسر هک دشاب رارق رگا
فیرظ تیاور هب
باثم د خب تابثا یارب دیاب ،دوش یقلت یگتسکش ۀدعاق دنتسم ۀ هداعاق مو
زا اخب نیامود هکنیا رتشیب یضوت .دوب فیرظ تیاور زا یرگید تارقف هب دانتسا یپ رد :تسا نیا یگتسکش ۀدعاق
« و بایع نوداب ،رداقم ۀید یاراد ِواع ِناوختسا یگتسکش رگا
ی زا مزنپراهچ ،دبای دوبهب صقن ک
مزنپ تاسیبراهچ لداعم( واع ۀید نآ هاب )هاید مزناپو
قلعت م ی گ ی در .»
یا اب رد هک یتارقف رد ،روکذم ۀید نازیم و ضرف ن هب
ناونع هداعاق دنتاسم
هک تسا نیا تیعقاو .تسا هتفرگن رارق هراشا دروم ،دش هدرمشرب فلاخرب
هاک هدعاق ردص
تیاور فلتخم یاهزارف زا طابنتسا لباق هدعاق زا خب نیا ،دوب ییاور قادصم دنچ یاراد نیازا و تسین فیرظ یمن ور
ب ناوت .تاسج کاسمت روکذام تایاور هب زارف نیا تابثا یار
هدرک یرصت هک یناث دیهش دننامه یناهیقف هک تسین نشور ًاتقیقح تیاور ،هدعاق دنتسم دنا
نینچ هب هنوگچ ،تسا فیرظ هلئسم
ا نآ رانک زا و هدادن هجوت ی هب
تحار هتشذگ ی بالاج .دنا
ًافرص هید زا رادقم نیا ،یعرش صوصن رد هک تسا نیا یارب
« کرت گدروخ ی » رد ناوختاسا
،یانیلک( تاسا هدش هتفرگ رظن 1407
ج ،ق 7 : 341 - 334 ۀاید یافلتخم یاااعا رد ارایز ،)
کرت گدروخ و تسا هدش نایب اهنآ یگتسکش ۀید زا مزنپراهچ ،ی بلاج
رت هاکنیا - هاکنانچ
دمآ دهاوخ -
،)صاقن و بیع نودب( لماک دوبهب هارمه یگتسکش ۀید ،یددعتم یااعا رد
ی ک مزنپ ی زا مزنپراهچ هن هدش نایب واع ۀید ک
مزنپ ،قوداص( وااع ۀاید 1413
ج ،ق 4 :
89 - 84 ،دواش هاجوت یگتاسکش ۀاید ۀدعاق دافم هب یداقتنا و قیقد یهاگن اب رگا نیاربانب .)
یمن تایاور نایا رد هکلب ،درک ل دتسا فیرظ تیاور هب ،نآ زا خب نیا تابثا یارب ناوت
هب رد هچنآ فلاخم تحارص .تسا هدش نییعت هید ،هتفای ریرقت هدعاق مود زارف
2 . 3 . عامجا عامجا یاعدا یگتسکش ۀید ۀدعاق رب اهقف یخرب هدرک
دانا ( نابا هراهز ، 1417 :ق 419 هاچرگا .)
رکنم ار هدعاق نیا رب عامجا ققحت ناگدنسیون یخرب هدش
دنا ،یاب(
1394 ش ، 44 : 47 نایا اب ،)
هب لاح رظن م ی دسر اریز ،تسا ققحم یعامجا نینچ فلاخرب
رد ااهقف هاکنیا ،هداش اعدا هچنآ
،یسوط( تسد دننامه ااعا زا یدادعت 1407
ج ،ق 5 : 250 رراقم هاید روکذام ۀدعاق فلاخم )
هدرک دنا نامه ؛تسین روکذم ۀدعاق شریذپ مدع یانعم هب ، نااشیا زا یخرب هکروط
هاب تحاراص
ردایک( روکذم ۀدعاق نایب و شریذپ نمض ،ی
1416 :ق 508 ؛ نابا عاس ی د ،یالح 1405 :ق 597 -
596 تباث ار هید زا ینازیم ااعا یاعب رد ،) هتسناد
دنا ،یردایک( تاسین راگزااس هداعاق ااب هک
1416 :ق 508 - 507 ؛ نبا عس ی د ،یلح 1405 :ق 619 - 616 دوخ هک یسوط خیش هنیمز نیمه رد .)
هک هتسناد تباث ار هید زا ینازیم تسد ِناوختسا یگتسکش رد ،یاسوط( تاسا هداعاق فلااخم
1407 ج ،ق 5 : 250 هب هدعاق نیا سیسأت ناماگشیپ زا ،لاح نیع رد ،) راماش
ام ی دور ،یاسوط(
1400 :ق 776 هب ،لاح نیع رد و دوش هتفریذپ یگتسکش ۀید ۀدعاق تسا نکمم نیاربانب .) ببس
نیازا .دوشن لمع نآ هب ،دراوم یخرب رد صاخ صن دوجو ور
هب روط یام هاصلاخ ناوات
تافگ
.تسین نآ راکنا یانعم هب هدعاق صیصخت تسد ای یکردم ،تسا دراو عامجا نیا رب هک یلاکشا نیا دوجو اب لامتحم مک
یکرداملا
ااب یگتاسکش ۀاید ۀداعاق تاابثا هک دش نشور راتشون نیا رد هچرگا اریز ،تسا نآ ندوب هب نیا دوجو اب ،تسین نکمم فیرظ تیاور هب دانتسا یم رظن
قا هک دسر یاخرب رادنپ رد ل
،یناث دیهش( تسا هدوب تیاور نیمه هدعاق نیا دنتسم اهقف 1413
ج ،ق 15 : 441 نیانچمه .)
هدرک یرصت یخرب هدرک ذخا ییاور نوتم زا ار نآ هک دنا
،دیفم( دنا 1413
:ق 768 نوزفا .) رب
،یالح یداسا( تااید ندوب یفیقوت هب هجوت اب ،دوبن مه تاحیرصت نیا رگا هکنیا 1407
،ق
ج 5 : 358 یم یعطق یرما ییاور صوصن زا یگتسکش ۀید ۀدعاق ذخا ) هچرگا نیاربانب .دومن
یمن ناوت هب روط ار بائر نب یلع تیاور ای فیرظ تیاور عطق هب
باثم ۀداعاق یایاور دنتسم ۀ
هرااگنا نینچ اهقف یخرب هکنیا زا هتشذگ نکل ،درک یقلت اهقف ۀمه رظن رد یگتسکش ۀید یا
هتشاد نشور ،دنا راب ًااموزل ،هدش حرطم تاید صوصخ رد هک هدعاق نیا هک تسا نهربم و
تابثا هزیتن رد هک تسا ینتبم یعرش صن نایا راب .تسا ییاعدا عامجا ندوب یکردم ۀدننک
تاسین تعیراش زا نانآ یلاوتم یقلت و ناهیقف زاکترا لصاح روکذم عامجا هک ازنآ زا ،هیاپ ،یناوریا(
2007 ج ، 2 : 54 هب هکلب ،) بس
نااهیقف تاسد رد هاک یعراش کردام کی دوجو ب
و )راگید یتیاور هاوخ و مینادب فیرظ تیاور ار کردم نآ هاوخ( هتفای ققحت ،هدوب هتشذگ من ی دناوت هب باثم لباق لیلد کی ۀ اکتا
.دوش هدرمشرب
تسد ای یکردم هک لاح لمتحم مک
یالیلد اهنت ،دش نشور ییاعدا عامجا ندوب یکردملا
یم هک رب دناوت تاسا ترهاش لایلد ،درایگ راراق هاجوت دروام یگتاسکش ۀداعاق تابثا یا
،یراسناوخ(
1405 ج ،ق 6 : 250 رایخ اای تاسا تازح ییاوتف ترهش ایآ هکنیا رد نکل .)
فلاتخا رظن و یوق ۀیرظن ساسارب هک دراد دوجو ذپ
ی هتفر هدش ییاوتف ترهش نویلوصا نایم
،یناسارخ دنوخآ( تسا تیزح دقاف 1409
:ق 292 داقاف روکذام ۀدعاق ،یضرف نینچ رد .)
نوداب ،نآ دافم تابثا رب صن نادقف هب تیانع اب نآ هب یدنبیاپ و دوب دهاوخ یعرش ۀناوتشپ .دش دهاوخ یقلت یعرش تزح و لیلد
3 یگتسكش ۀید ۀدعاق دقن و یبایزرا . یساسا لاچ دنچ روکذم ۀدعاق رد لمأت اب پی
ور ییامندوخ نآ ی م
ی دننک هاب یدنبیاپ هک
نکممان ار هدعاق نیا م
ی دنزاس نیا . لاچ اه ترابع دنا :زا
3 . 1 . مک هدعاق ردص رب قبطنم ِصوصنم دراوم ندوب رامش
هک یلکشم نیتسخن پی
ور ماک ،دراد دواجو یگتاسکش ۀید ۀدعاق شریذپ ی دواب راماش
ن
نیدب .تسا نآ رب قبطنم ِصوصنم دراوم یاراد مادانا و اااعا ناواراف رامش نایم زا هک نایب
روکذم ۀدعاق هک ردقم ۀید م
ی تسناوت ،باکنم یگتسکش اهنت ،دبای نایرج اهنآ صوصخ رد
ی توبث بجوم ناتشگنادنب و نیدنز ک
مزنپ هداش هتسناد تشگنا دنب ای تشگنا ،تسد ۀید
رامش ندوب کدنا .تسا عنام ،ااعا نایم رد هدعاق نایرج دراوم
م ی دوش هرقف دنچ نیا زا هک
ینامز اریز ،درک طابنتسا یلک ۀدعاق کی ناوتب م
ی ناوت دروآ ناایم هاب هدعاق دوجو زا نخس
نآ رب قیبطت لباق دراوم ددعت و ترثک هک هب
هنوگ ا ناواتب ،دراوام نایا هب هجوت اب هک دشاب ی
اش ریمض رد هدعاق نیا دوجو ار عر
هب ناونع یرما مز ی هن ا تاسا یلااح رد نیا .درک فشک ی
نینچ هک هلئسم
ا ی من ی دناوت دواجو فرص هب اریز ،دشاب قداص یگتسکش ۀید صوصخ رد
هب دروم راهچ ای هس ی اهنآ یگتسکش یارب عراش هک صوصخ
ک مزنپ ،تاسا هدرک ررقم هید
من ی ناوت ام هچنآ هب
« عراش دزن رمام رما »
ئان ،میدناوخ قابطنم دراوم رامش رگا ،یرآ .دمآ ل
،دوب یهجوت نایاش رامش ،هدعاق رب م
ی تسناوت ی م و میانک یاقلت یالک حور کی دنیارب ار همه
ار اهنآ هناشن ا .میرامشرب هدعاق دوجو زا ی
3 . 2 . صوصنم دراوم رب هدعاق قباطت مدع ۀداعاق ًااساسا هک تسا نیا دراد دوجو یگتسکش ۀدعاق دایطصا ۀنیمز رد هک یرگید لاکشا
و کدنا دراوم نیمه رب هدشاعدا مک
رامش قدااص زاین هدامآ فیرظ تیاور رد هک ااعا زا ی
یگتسکش ۀید ۀدعاق رد اریز ،تسین
« ی ک مجنپ عناوختدسا دودبهب نو ب یگتسکش رد وِع ةید
ر قم ةید یاراد عوِع »
اث ؛تسا تب لاحرد
ی هک یعراش صواصن رد یصیصخت و دییقت نینچ
،تاشذگ هاکنانچ تایاور نیا رد هکلب ،درادن دوجو
« دی ک مجندپ یگتدسکش رد ودِع ةدید
ر قم هید یاراد وِع ناوختسا »
قاقحت زا ینخاس ًاساسا هکنیا نودب ؛تسا هدش هتسناد تباث
ریبعت هب .دشاب نایم رد دوبهب ققحت مدع ای نف
ی رت توبث ، ی ک مزنپ تایاور یااهزارف رد هید
،دوبهب ققحت مدع ای ققحت هب تبسن
« طرشب » هداعاق رد هاید نازایم نایا توابث اما تسا
،دوبهب ققحت هب تبسن ییاعدا
« طرشب » نوزفا .تسا ًااساسا فایرظ تایاور رد هاکنیا راب
واع یگتسکش ۀید زا مزنپراهچ توبث هب
ناونع لاماک دوابهب اب هارمه یگتسکش ۀید ناایب
یمن ار هدعاق مود خب عقاو رد و تسا هدشن .تسناد فیرظ تیاور زا ذختم ناوت
3 . 3 . فیرظ تیاور رگید یاهزارف اب هدعاق ضقن
تروصرد ی هک دانتاسا فایرظ تایاور زا روکذام تارقف هب یگتسکش ۀید ۀدعاق تابثا یارب
ید اب تارقف نیا دافم هک تسا نیا دومن دهاوخ در هک یلاکشا ،دوش رگ
خب اه تایاور ی
نیداب ؛دش دهاوخ هدعاق زا خب ود ره لماش قن نیا .دش دهاوخ قن روکذم بایترت
فیرظ تیاور ددعتم تارقف هب هعجارم اب هک م
ی ناوت مه هک تفایرد
« ی توبث ک مزناپ ۀاید
دوابهب نوداب یگتسکش رد واع »
ماه و
« ای زا مزنپرااهچ توابث ک
مزناپ رد وااع ۀاید
ک دوبهب هارمه یگتسکش لما
» هب طساو رگناایب هاک تایاور نیا زا یددعتم یاهزارف ۀ
« توابث
ی ک مزنپ لماک دوبهب اب هارمه یگتسکش رد واع هید »
قن ،تسا م
ی دوش رد یاتقو ارایز ،
رد ..و مداق ،واناز ،نار ناوختاسا داننامه یافلتخم یاااعا یگتسکش یارب فیرظ تیاور لماک دوبهب تروص
«ی ک مزنپ واع ۀید »
داش هتاسناد تباث ،قوداص( ه
1413 ج ،ق 4 : 84 و
89 ،ینیلک ؛ 1407 ج ،ق 7 : 335 و 336 ناشن ) م ی دهد روکذم ۀرازگ ود هک من
ی دنناوت هب اباثم ۀ
ی زا اریز ؛دنوش یقلت هدعاق کی ک
وس ،تاراقف دداعت نیا اب و ضرف نیا رد هید نازیم نیا ،
طابنتسا قن بجوم ،هدعاق تسخن خب رب رظان یاهزارف کدنا رامش لباقم رد رد هدعاق
تیاور ریخا یاهزارف هب هعجارم یپ م
ی دوش ،ضراف نیا رد هید نازیم نیا ،یوس رگید زا و
ی زا مزنپراهچ توبث یارب دنتسم دوبن هب هجوت اب ک
مزنپ قاان ،ضرف نیمه رد واع ۀید
.دوب دهاوخ هدعاق مود خب 4 سیسأت . هدعاق
ا یگتسكش ۀید صوصخ رد ون ی
نایب بلاطم هب هجوت اب نشور هدش
م ی دوش روهاشم هاک یرایرقت هب یگتسکش ۀید ۀدعاق هک
دقتعم نآ هب ناهیقف هدش
دنا ۀدام هب و 569
تایاور زا ،هتاسج هار یملااسا تازاازم نونااق
یم نشور ،ور نیمه زا .تسین دایطصا و طابنتسا لباق فیرظ هب دوش
،یاهقف تعاناص ببس
راب ینتبم هک نادرگاش یخرب و ییوخ ققحم هاگدید تاسا یگتاسکش ۀاید ۀداعاق رااکنا
،ییوخ(
1422
،ق ج 42 : 400
؛
،یزیربت 1428 :ق 212 ،تاسا رادروخرب یرتشیب یراوتسا زا )
هدعاق نینچ دایطصا اریز نکمماان ،تاسام تسد رد هک یصوصن زین و فیرظ تیاور زا یا
،لاح نیا اب .تسا تروصرد
ی هک تاظحلام یخرب -
روهشم ندش دعاقتم بجوم ً امتحا هک
هدش هدعاق شریذپ یارب دنا
- هراپ دوجو و رد داحاو ۀایور دازیا دننامه یلک لاصم زا یا
یگتسکش ۀید نییعت هداعاق سیاسأت ،یانینقت تاامازلا یاخرب اای ااه
ۀاید صواصخ رد یا
یم فیرظ تیاور هب عوجر ،دنشخب ترورض ار یگتسکش هدعاق هب جتنم دناوت
دوش یلک یا
شم شریذپ دروم ۀدعاق اب هن هک روهاشمریغ هاک یهاگداید ااب هان و تاسا ناسکی اهقف روه
هدیزگرب نیدب .تسارگمه ،دنا لاماک دوابهب ضرف رد هک یددعتم یاهزارف زا ًافرص هک لکش
ی ک مزنپ تباث ار لماک ۀید هتسناد
دنا تاید باب یلک دعاوق زا تناعتسا اب و دوش هدرب هرهب ،
( شرا ۀدعاق دننامه مع
ی د نازنز ی
، 1391 : 208 هب ) هدعاق ریز ریرقت :دبای ناماس یلک یا
« ی بجوم ،دبای دوبهب بیع نودب رگا ،ردقم ۀید یاراد ِواع ناوختسا یگتسکش ک
مزنپ
دوب دهاوخ تباث شرا ،یگتسکش صقان دوبهب ای دوبهب مدع تروص رد .تسا واع ۀید
».
،صقان دوبهب اب هارمه ای دوبهب نودب یگتسکش رد شرا نییعت و هید توبث مدع زا یشان
توابث یاراب هاک یتادنتاسم ااما ،تاسا ضرف ود نیا رد هید تابثا یارب یفاک دنتسم دوبن ی ک مزنپ لماک دوبهب ضرف رد واع ۀید م
ی ناوت درک هئارا ترابع
دنا :زا
1
« . نیِلْجِّرلا عةیِد ُسُمُخ ٍبیَع اَل َو ٍمْثَع عریَغ یَلَع ْتَرعبُجَف ْتَرِسک اَذعر ِذِخَفْلا یِف 1
ْنعإدَف ٍراَنیِد اَتَئاِم
عسْفَّندلا عةدیِد ُثُلُی کِلَذ َو ٍراَنیِد ُثُلُی َو ًاراَنیِد َنوُیاَلَی َو ٌةَیاَلَی َو ٍةَئاِمُیاَلَی اَهُتیِ َف ْتَمَثَع هااگ راه :
ی ،دبای دوبهب بیع و یوک نودب و دنکشب نار ناوختسا ک
مزنپ ینعی اهاپ ۀید 200
هید رانید
هب ،یفاکلا لقن رد .1 اج
ی
« نیلجِرلا » ریبعت
« لجِرلا » ،ینیلک( هدمآ 1407
ج ،ق 7 : 339 هب هک ) رظن م ی دسر
نیا .تسا رتدامتعا لباق هیقفلا شرازگ ،هررقم ۀید نازیم هب هجوت اب هلئسم
زارف جنپ ره صوصخ رد
.تسا قداص ،تسخن
ک تروص رد و دراد نآ ۀید ،یو
333 ای و رانید ک
مواس ای یانعی راانید ک
مواس سافن هاید
م ی دشاب » ،قودص(
1413 ج ،ق 4 : 88 .)
1
« . ٍرادَنیِد ادَتَئاِم نیِلْجِّرلا عةیِد ُسُمُخ ٍبیَع اَل َو ٍمْثَع عریَغ یَلَع ْتَرعبُجَف ْتَرِسک اَذعر عقاَّسلا یِف
عةیِد ُثُلُی اَهُتیِ َف ُقاَّسلا َمَثَع ْنعإَف ...و ُثُلُی َو ًاراَنیِد َنوُیاَلَی َو ٌةَیاَلَی َو ٍةَئاِمُیاَلَی عسْفَّنلا
ِد ی
ٍراَن هاگ ره :
ی ،دبای دوبهب بیع و یوک نودب و دنکشب قاس ناوختسا ک
مزنپ یانعی اهاپ ۀید 200
راانید
نآ ۀید ،یوک تروص رد و دراد هید 333
ی و رانید ک موس ای ینعی رانید ک
مواس سافن ۀاید
م ی دشاب ( » ،قودص 1413 ج ،ق 4 : 89 .)
2 .
« یِف عةَبکُّرلا اَذعر
ْتَرِسک
ْتَرعبُجَف یَلَع عریَغ
ٍمْثَع
َو اَل
ٍبیَع
ُسُمُخ عةیِد نیِلْجِّرلا ادَتَئاِم ٍرادَنیِد :
یارب وناز هاگنآ هک هتسکش دوش نودب بیع و صقن دوبهب دبای ی ک مزناپ ۀاید ااهاپ لدااعم
تسیود رانید تباث تسا
» (
،قودص 1413
،ق ج 4 : 89 .)
3 .
« یِف کعرَوْلا اَذعر
َرِسک
َرعبُجَف یَلَع عریَغ
ٍمْثَع
َو اَل
ٍبیَع
ُسُمُخ عةیِد نیلْجِّرلا اَتَئاِم
ٍراَنیِد : یاراب
ناوختسا نار
هاگنآ هک هتسکش دوش و نودب بیع و صقن دوبهب دابای ای ک مزناپ ۀاید ااهاپ
لداعم تسیود رانید تباث تسا » ،قودص(
1413
،ق ج 4 : 88
؛
،یسوط 1407
،ق ج 10 : 304 )
4 .
« یِف عمَ َقْلا اَذعر
ْتَرِسک
ْتَرعبُجَف یَلَع عریَغ
ٍمْثَع
َو اَل
ٍبیَع
ُسُمُخ عةیِد عنیلْجِّردلا ادَتَئاِم
ٍرادَنیِد :
یارب ۀزنپ اپ هاگنآ هک هتسکش دوش و نودب بیع و صقن دوبهب دابای ای ک مزناپ ۀاید ااهاپ
لداعم تسیود رانید تباث تسا ( »
،قودص 1413
،ق ج 4 : 90
؛
،یسوط 1407
،ق ج 10 : 306 ).
5 .
« یِف
ِ َُِعْلا اَذعر
ْتَرَسکْنا
ْتَرعبُجَف یَلَع عریَغ
ٍمْثَع
َو اَل
ٍبیَع اَهُتیِ َف ُسدُمُخ عةدیِد ِ دیْلا ُةدَئاِم
ٍراَنیِد : ۀید وزاب هاگنآ هک هتسکش دوش و نودب بیع و صقن دوبهب
،دبای ی ک مزنپ ۀید تاسد
ینعی دص رانید تسا
» (
،ینیلک 1407
،ق ج 7 : 335
؛
،یسوط 1407
،ق 10 : 301 ).
6
« . یِف ع َفْرِمْلا اَذعر
َرِسک
َرعبُجَف یَلَع عریَغ
ٍمْثَع
َو اَل
ٍبیَع
ُهُتیِ َف
ُةَئاِم
ٍراَنیِد
َو کِلَذ ُسدُمُخ عةدیِد
ِ یْلا : ۀید جنرآ ره هاگ هتسکش دوش و نودب بیع و صقن دوبهب
،دبای داص راانید تاسا هاک
لداعم ی ک مزنپ ۀید تسد تسا ( »
،قودص 1413
،ق ج 4 : 84
؛
،ینیلک 1407
،ق ج 7 : 335 .)
7
« . ٍرادَنیِد ُةدَئاِم ِ دیْلا عةیِد ُسُمُخ اَهُتیِ َف ِ ِعاَّسلا اَتَبَصَق ْتَرِسک ْنعإَف ناوختاسا ود راه راگ :
ی اهنآ ۀید دنکشب دعاس )نیدنز(
ک مزنپ ینعی تسد ۀید 100
تسا رانید »
،ینیلک(
1407 ،ق
ج 7 : 335 )
8 .
« یِف
ِّفکْلا اَذعر
ْتَرِسک
ْتَرعبُجَف یَلَع عریَغ
ٍمْثَع
َو اَل
ٍبیَع اَهُتیِ َف
ُسُمُخ عةیِد
ِ یْلا
ُةَئاِم ٍرادَنیِد :
ۀید فک تسد هاگنآ هک هتسکش دوش و نودب بیع و صقن دوبهب
،دبای ی ک مزنپ ۀید تاسد
لداعم دص رانید تسا ( » ،ینیلک 1407
،ق ج 7 : 336 .)
9 .
«
ُةیِد عةَبَصَق عماَهْبعإْلا یِتَّلا یِف
ِّفکْلا
ُرَبْجُت یَلَع عریَغ
ٍمْثَع
َو اَل
ٍبیَع
ُسُمُخ عةیِد عماَهْبعإْلا ٌةدَیاَلَی
َو
َنوُیاَلَی
ًاراَنیِد
َو
ُثُلُی
ٍراَنیِد : ۀید ناوختسا تشگنا
ماهبا هاک رد فاک تاسد تاسا هااگنآ هاک
هتسکش دوش و نودب بیع و صقن دوبهب
،دبای ی ک مزنپ ۀید تشگنا ماهبا لداعم 33 رانید و
ثلث رانید تسا ( »
،قودص 1413
،ق ج 4 : 85
؛
،یسوط 1407
،ق ج 10 : 302 ).
اهنآ هب هجوت هک دراد دوجو یساسا ۀتکن دنچ تارقف نیا هب دانتسا ۀنیمز رد ،لاح نیا اب :تسا یرورض هچنآ ،تیاور تسخن زارف جنپ رد .کی هب
ناونع نیایعت دوابهب ااب هارامه یگتسکش ۀید
ی ،هدش ک مزنپ ی ینعی اپ ود ۀید ک
مزنپ راانید تسیود لداعم هک تسا سفن ۀید ام
ی داشاب .
و کرو کی ،هبکر کی ،قاس کی ،)نار ناوختسا( ذخف کی یارب نازیم نیا رگا هک تسادیپ ام هچنآ اب ،دشاب هدش نییعت مدق کی هب
ناونع ن ،میدراک نایب لمتحم ۀدعاق داهاوخ راگزااسا
ِییاعدا ۀدعاق رد اریز ،دوب هئارا
هدش نیشیپ روطس رد
« رد وااع ناوختاسا یگتاسکش ۀاید
ی ،لماک دوبهب ضرف ک
مزنپ تسا واع ۀید »
لدااعم ،تساپ روکذم واع نوچ ازنیا رد هک
رانید دص م
ی دشاب ی هن ، ک مزنپ ،نایا دواجو ااب .تاسا راانید تاسیود لداعم هک سفن ۀید
نامه هنوگ هک نایب اهقف هدرک
دنا یاکی ،تارقف نیا رد مدق و کرو ،هبکر ،قاس ،ذخف زا دارم ،
،ییواخ( تسوناز ات ود ًلاثم اهنآ یاتود نتسکش روظنم هکلب ،تسین اهنآ زا 1422
ج ،ق 42 :
419 نیاربانب .) لئسم
هدشدای ۀ من
ی دناوت .دشاب ام ییاعدا ۀدعاق قان
ااب رد هاک فایرظ تیاور ۀرقف نیمتشه رد .ود بااتک زا
یفادکلا ۀاید ،داش شرازاگ
دعاس نیدنز نتسکش تروصرد
ی هک ی ،دبای لماک دوبهب ک
مزنپ .دواب هداش نیایعت تسد ۀید
رد هک فیرظ تیاور زا یرگید زارف اب نازیم نیا هیقفلا
:تسا ضراعت رد ،هدش شرازگ
«
ٍبیَع اَل َو ٍمْثَع عریَغ یَلَع َرعبُج َّمُی َرِسک اَذعر ِ ِعاَّسلا یِف ٌةَیاَلَی َو ٍةَئاِمُیاَلَی عسْفَّنلا عةیِد ُثُلُی ُهُتیِ َف
ٍراَنیِد ُثُلُی َو ًاراَنیِد َنوُیاَلَی َو دوابهب صاقن و بایع نودب و دوش هتسکش هک هاگنآ دعاس ۀید :
ای و راانید هس و یس و دصیس لداعم سفن ۀید ثلث ،دبای ک
مواس تاسا راانید »
،قوداص(
1413 ج ،ق 4 : 84 ،ینیلک ؛ 1407 ج ،ق 7 : 335 .)
یپ رد هدمع درکیور ود فلاتخا نیا لابق رد هیماما ناهیقف هتفرگ
دنا اعدا نیا اب یخرب :
لقن هک هیقفلا لقن زا یفاکلا ی ،تسا رتدامتعا لباق ک
موس تباث دعاس یگتسکش یارب ار هید
هتسناد دنا ،ییوخ(
1422 ج ،ق 42 : 409 ،یزیربت ؛ 1428
:ق 219 نیانچ رد دندقتعم یخرب و )
یانعی دائاز راداقم زا تئارب و طقاست نآ ۀزیتن هک درک یراج ار ضراعت دعاوق دیاب یضرف ،یناشاک یندم( تسا رانید دص زا یب 1408
:ق 259 هب .) رظن م ی دسر هاب هاجوت اب اراگمه
ددعتم تارقف اب یفاک لقن ندوب نآ تیوقت بجوم هک فیرظ تیاور
م ی دواش یاتح ناواتب ،
لقن رد هچنآ ندوب دئاز لامتحا هیقفلا
نیانچ یخرب هکنانچ ،درک حرطم ار هدمآ اضرف
ی ه ا ار ی
رک حرط هد دنا ،یناشاک یندم(
1408 :ق 258 زج یهار ،دوشن هتفریذپ یلامتحا نینچ رگا هک )
.دنام دهاوخن یقاب یضراعت دعاوق نایرج اسارب .هس ی ،فیرظ تیاور زا هرقف نیمهن س ک
مزنپ هارامه یگتاسکش یارب تسد ۀید
زا یراگید زاراف رد هاک تاسا یلااح رد نایا .تسا هتسناد تباث تسد فک لماک دوبهب اب هب لماک دوبهب ضرف رد واع نیا یارب فیرظ تیاور :تسا هدش هید نییعت ریز بیترت
«
َغ یَلَع ْتَرعبُجَف ْتَرِسک اَذعر ِّفکْلا یِف
ًاراَنیِد َنوُعَبْرَأ اَهُتیِ َف ٍبیَع اَل َو ٍمْثَع عری تسد فک ۀید :
تاسا راانید لاهچ ،دابای دوابهب صاقن و بایع نودب و دوش هتسکش هک هاگنآ »
،قوداص(
1413 ج ،ق 4 : 87 .)
تیاور نتم رد هک یضراعت نینچ هوالج
راگ یواس زا یت اامتحا ۀائارا باجوم ،هداش
هدش هیماما هقف و ثیدح نایشناد یخرب ؛تسا
ددصرد داقتعم ضرف ود نیا عمج هداش
دانا
راانید دص هکنیا ای تسار تسد یارب رانید دص و تسا پچ تسد یارب رانید لهچ نییعت
،یاسلزم( تسد فک هب طوبرم رانید لهچ و تسا تسد مامت یارب 1406
ج ،ق 10 : 264 .)
لامتحا زین یخرب هداد
دنا نید لهچ و تسا یلصا تسد فک ۀید رانید دص تسد فک ۀید را
،یزیربت( دئاز 1428
:ق 223 ۀژاو هک هدش هداد لامتحا نیا نینچمه .)
« فکلا » هک یتیاور رد
،هدش هتفرگ رظن رد رانید دص نآ یارب هب
هابتشا لاصا رد و هداش دااسنتسا
« فاتکلا » هدواب
رانید دص ،فتک ناوختسا لماک دوبهب ضرف ۀید نیاربانب ،تسا م
ی دشاب ،یناحور(
1412 ،ق
ج 26 : 303 بوسحم یعربت عمج ًافرص ای اهاعدا نیا هک تسا نیا تیعقاو .) ام
ی دنواش هاک
من ی ناوت هب هناوتشپ نودب یاعدا ای درک دامتعا اهنآ هب رامش
م ی دنور اهقف یخرب ور نیمه زا .
هب رانید لهچ ۀید ینعی لقا توبث هب دقتعم ،رثکا و لقا ضراعت ضرف لوصح روظنم هدش
دنا
،یزیربت(
1428 :ق 224 ،یناحور ؛ 1412
ج ،ق 26 : 303 هب .) رظن م ی داسر راگا اراگمه ندواب
ی تِبثم زارف ک
مزنپ ار تیاور تارقف رگید اب تسد ۀید هب
باثم یراترب یارب یوق ۀراما کی ۀ
هب نآ یقاب ضراعت صوصخ رد مکاح دعاوق هب هعجارم زج یهار ،میرواین رامش من
ی دنام .
راظن رد یگتاسکش ۀاید ۀداعاق رداص یارب دانتسا دروم تارقف تشذگ هکنانچ .راهچ
هک یریخا تارقف اب ،روهشم پی
رتش هولج ضراعتم ،دش شرازگ ام
ی داننک تاراقف رد ارایز ،
ی ،تسخن ک
مزنپ ،هتفای ریرقت دوبهب هب دییقت نودب ناوختسا یگتسکش قلطم یارب واع ۀید
یارب نازیم نیا ریخا یاهزارف رد اما ،لااح نایا ااب .تاسا هداش رراقم لاماک دوبهب ضرف
تسخن تارقف دافم تسا دقتعم هدنراگن من
ی دناوت یدانزگ راتاشون نیا رد لصاح ۀزیتن هب
اریز ؛دزاس دراو
ًلاوا ای توابث هاک یدداعتم و فالتخم تارقف هب هجوت اب : ک
مزناپ ار هاید
لماک دوبهب ضرف هب فوطعم هدرک
دنا هکنیا هب تیانع اب نینچمه و رد فراعتم
گتسکش ی اه ،
ندروخ شوج فرااعتم تالاح هاب فرصنم تسخن تارقف قلاطا اذل ،تساهنآ بیع نودب
هکنیا ای تسا لماک دوبهب ینعی تسد
مک ؛دراد دوجو یتلاح نینچ هب فارصنا لامتحا ًادینای
:
لامح ،ااهنآ ناایم یفرع عمج یااتقا ،تارقف نیا نایم ضراعت رارقتسا رب رارصا ضرف رب قلطم ،ینیئان( تسا دّیقم رب 1352
، ج 1 : 537 تاراقف قلااطا هاب کسمت ،هکنیا تیاهن رد .)
هب فیرظ تیاور تسخن هب بئاص راتخم ۀدعاق دافم یدخت روظنم
رظن من ی دسر .
ی هک یتارقف رتشیب رامش هب هجوت اب ک
مزنپ رظن رد لماک دوبهب ضرف یارب ار واع ۀید
هتفرگ دنا آ رب قبطنم ۀدعاق سیسأت ، یسب اهن
قطنم ی رت هولج م ی دنک تارقف قلاطا هب هکنیا زا
مک رترامش ،دوش عوجر فیرظ تیاور زا ی لاحرد
ی هک تارقف دییقت رب لمح لباق اهنآ قلاطا
ای تسا رگید تسد
مک .دراد دوجو اهنآ قلاطا اب هطبار رد فارصنا لامتحا
5 . تن ی هج
ی هتفا اه ناشن هووپ نیا ی م
ی دهد ناایب ااهقف روهاشم هک یریرقت هب یگتسکش ۀید ۀدعاق
هدرک دنا یمن ، زاین یرگید یعرش دنتسم چیه هدعاق نیا .دشاب فیرظ تیاور زا دافتسم دناوت
لباق ور نیمه زا و درادن اکتا
ییواخ قاقحم ۀیرظن ،یهقف تعانص ساسارب نیاربانب .تسین
ر فلتخم تارقف رب ینتبم و هدش روکذم ۀدعاق رکنم هک ار ناوختاسا راه ۀید ،فیرظ تیاو
هب تروص هب بئاص ،تسا هتسناد نییعت لباق یدروم یم رظن
راه هاب راگا نیا دوجو اب .دسر
هداعاق ،یگتاسکش ۀید صوصخ رد دشاب انب ،ینینقت تامازلا یخرب نوچمه یلیلد هائارا یا
یم ،دوش عت یاراب یالک ۀطباض کی فیرظ تیاور زا یددعتم تارقف هب کسمت اب ناوت
نیای
دوابهب ااب هارامه یگتسکش رد نآ قفو هک درک هئارا ردقم ۀید یاراد یااعا یگتسکش ۀید ی ،لماک ک مزنپ دوابهب مداع تروص رد ینعی روکذم ضرف زا ریغ رد .تسا تباث واع ۀید
یاااعا ناوختاسا یگتسکش ای ردقم ۀید یاراد یااعا ناوختسا یگتسکش صقان دوبهب ای یم زین ردقم ۀید نودب ناوت
هب داقتعم هدانراگن .داش شرا توابث هاب لئاق ،ریدقت مدع ببس
تایاور راداماو اراکاشآ ااما ،درادان روهاشم ییاعدا ۀدعاق اب یقابطنا هک راتخم ۀدعاق تسا یم ،تسا فیرظ هب روهشم ۀدعاق یارب یبسانم نیزگیاج دناوت
ۀداام( نینقت رما رد صوصخ
569 عرش دنتسم ندوب اراد نیع رد هک دشاب )ا.م.ق ینونااق داوام جااجوعا و مروات عنام ،ی
هب دداعتم و فالتخم یاااعا یگتاسکش ۀید هب یدروم نتخادرپ ببس حراصم
تایاور رد
.دش دهاوخ ،فیرظ
همانباتک 1 . نبا هرهز
،یبلح ۀزمح نب یلع ( 1417 ق ةینغ .) عوزنلا یلر یملع لودصلأا و
عوردفلا
، :ماق
ۀسسؤم ماما قداص )ع(
.
2 .
،یلیبدرا دمحا نب دمحم ( 1403 .)ق عمجم ة ئافلا و ناهربلا یف ردش دادشرر نادهذلأا
، ج
14
، رتفد :مق ،لوا چ تاراشتنا
یملاسا هتسباو هب ۀعماج نیسردم ۀزوح
ۀیملع .مق
3 . یدسا
،یِّلح دمحا نب دمحم ( 1407 ق .) بذهملا عرابلا یف رش رصتخملا عفادنلا
، چ
،لوا
:مق رتفد تاراشتنا یملاسا
هتسباو هب ۀعماج نیسردم ۀزوح ۀیملع .مق
4 .
،یناوریا ( رقاب 2007 ةقلحلا .) ةثلاثلا یف اهبولسا یناثلا ج ، 2 .ملق رشن :نارهت ،لوا چ ،
5 . مظاکدمحم ،یناسارخ دنوخآ (
1409 .)ق لوصلأا ةیافک تیبلا لآ ۀسسؤم :مق ،لوا چ ،
)ع(
.
6 .
،یاب یلعنیسح (
1394
« .) یلمأت رد ة عاق ةید یگتسکش ناوختسا
اه
»
، قوقح یم سا
، لااس
،مهدزاود ش
44 ص ، 65 - 31 .
7 .
،یزیربت داوج نب یلع ( 1428 ق .) حیقنت ینابم ماکحلأا - بادتک تای دلا
، چ
،لوا :ماق راد
ۀقیدصلا ۀدیهشلا ملاس للها .اهیلع
8 .
،یِّلح نسح نب فسوی نب راهطم ( 1410 ق داشرر .) ناهذلأا یلر ماکحأ نامیلإا
، ج 2
، : ماق
رتفد تاراشتنا یملاسا
هتسباو هب ۀعماج نیسردم ۀزوح
ۀیملع .مق
9 . ییحی ،یِّلح نب
عس ی د ( 1405 ق .) عماجلا عئارشلل
، ۀسسؤم :مق دیس
ءادهشلا .ۀیملعلا
10 .
،یراسناوخ دیس
دمحا نب فسوی ( 1405 ق عماج .) کرا ملا یف رش ردصتخم عفادنلا
، چ
،مود :مق ۀسسؤم .نایلیعامسا
11 .
،ییوخ دیس وبا مساقلا یواسوم (
1422 ق .) ینادبم ةدلمکت جادهنملا
، ج 42
، چ
،لوا :ماق
ۀسسؤم ءایحإ راثآ ماملإا .یئوخلا
12 .
،یناحور دیس قدااص ( 1412 ق هدقف .) قدادصلا
، )ع(
ج 26
، :ماق بااتکلاراد -
ۀاسردم مااما
قداص )ع(
.
13 .
،یراوزبس دیس
یلعلأادبع (
1413 ق بّذهم .) مادکحلأا
، ج 29
، چ ،مرااهچ :ماق ۀاسسؤم
رانملا - رتفد تراح ۀیآ .للها
14 . یبارهس
؛یدهم ،یناشخرد ،یسابع
( یفطصم 1394
بواصم یملااسا تازاازم نوناق .)
1392 .نازاسرکف :نارهت ،لوا چ ،هییااق ۀوق هاگشهووپ و یقوقح ۀرادا رظنم زا
15 . ،یناث دیهش نیز
نیدلا نب یلع یلماع ( 1413 .)ق کلاسم ماهفلأا یلر حیقنت عئارش م سلإا
،
ج 15
،
،لوا چ :مق ۀسسؤم فراعملا .ۀیملاسلإا
16 .
،قودص دّمحم نب یلع نب هیوباب ( 1413 ق نم .) لا هرِحی هیقفلا
، ج 4
، چ
،مود :مق رتفد
تاراشتنا یملاسا
هتسباو هب ۀعماج نیسردم ۀزوح ۀیملع .مق
17 .
،یسوط وبا رفعج دمحم نب ( نسح 1400 .)ق ةیاهنلا یف درجم هدقفلا و یوادتفلا
، چ
،مود
:توریب راد باتکلا .یبرعلا
18 .
،یسوط وبا رفعج دمحم نب ( نسح 1407 .)ق بیذهت ماکحلأا
، ج 10
، چ ،مرااهچ :ناراهت
بتکلاراد ةیم سلإا
.
19 . دیمع
،ینازنز یلعسابع (
1391 عاوق .) هقف : شخب قوقح
، ازج چ
،مزنپ .تمس :نارهت
20 .
،ینیلک دمحم نب بوقعی ( 1407 ق یفاکلا .) ( ط - ةیم دسلإا
، ) ج 7
، چ ،مرااهچ :ناراهت
بتکلاراد .ۀیملاسلإا
21 .
،یردیک بطق نیدلا دمحم ( 1416 ق .) ابصر ةعیشلا ابدصمب ةعیردشلا
، :ماق ۀاسسؤم مااما
قداص )ع(
.
22 . یسلزم
،لوا دمحم ( یاقت 1406 .) ةضور نیقتملا یف رش نم لا هرِحی هیقفلا
، ج 10
، چ
ۀسسؤم :مق ،مود یگنهرف
یملاسا .روپناشوک
23 . ققحم
،یلح رفعج نب نسح ( 1408 ق عئارش .) م سلإا یف لئاسم ل حلا و ماردحلا
، ج 4
،
چ
،مود :مق ۀسسؤم .نایلیعامسا
24 . --- (
1412 ةددیاهنلا تددکن.)ق
ج ، 3 تاراااشتنا رااتفد :مااق ،لوا چ ،
.مق ۀیملع ۀزوح نیسردم ۀعماج هب هتسباو یملاسا 25 . --- (
1418 ق .) رصتخملا عفانلا یف هقف ةیماملإا
، ج 2
، چ
،مشش :ماق
ۀسسؤم تاعوبطملا .ۀینیدلا
26 . یندم
،یناشاک جاح اقآ اضر ( 1408 ق .) باتک تای لا
، :مق رتفد تاراشتنا یملاسا
هتسباو
هب ۀعماج نیسردم ۀزوح
ۀیملع .مق
27 .
،دیفم دمحم نب دمحم نب نامعن ( 1413 ق .) ةعنقملا
، چ
،لوا :ماق ۀراگنک ینااهج ۀرازاه
خیش .دیفم
28 . حور دیااس ،یاانیمخ یوااسوم للها
ااب(
ی ااات رددیرحت .) ةلیددسولا
، ج 2
، چ
،لوا :مااق ۀااسسؤم
تاعوبطم .ملعلاراد
29 . نیسحدمحم ،ینیئان (
1352 .) تاریرقتلا دوجأ ج ،
1
،لوا چ ، مق
: هعبطم نافرعلا .
30 .
،یفزن نسحدمحم (
1404 ق رهاوج .) م کلا یف رش عئاردش م دسلإا
، ج 43
، چ ،متافه
:توریب راد ءایحإ ثارتلا .برعلا
Refrences
1. Ardabili, Ahmad. (1982). Majma' al-Fa'eda va al-Burhan fi Sharh Irshad al- Azhan, Qom: Jame'e Modarresin Hoze Elmie Qom. (in Arabic)
2. Allameh Helli, Hasan (1989). Irshad al-Azhan ila Ahkam al-Iman, Qom: Jame'e Modarresin Hoze Elmie Qom. (in Arabic)
3. 'Amid zanjani, Abbas Ali (2012). the principles of jurisprudence: the section on criminal law, Tehran: Samt. (in Persian)
4. Akhond Khorasani, Mohammad Kazem (2014). Kefaya al-Osool, Qom: Al al- Bayt Institute. (in Arabic)
5. Bye, Hossein Ali (2015). A contemplation on the principle of the blood money for bones fractures, Islamic law. (in Persian)
6. Helli Asadi, Ahmad (1986). Al-Mohazzab al-bare' fi Sharh al-Mokhtasar al- nafe', Qom: Jame'e Modarresin Hoze Elmie Qom. (in Arabic)
7. Ibn Zohreh Halabi, Hamza (1996). Ghania al-Nozoo' ila Elmay al-Osool va al- Foroo', Qom: Imam Sadeq institute. (in Arabic)
8. Irvani, Baqer (2007). Al- Haqa al-Thalitha fi Osloobiha al-Thani, Tehran: Nashr Qalam. (in Arabic)
9. Helli, Yahya ibn Saeed. (1984). Al-Jame' lil Sharae', Qom: Sayyed al-Shohada al-Elmia. (in Arabic)
10. Khansari, Seyyed Ahmad (1984). Jame' al-madarek fi Sharh Mokhtasar al- nafe', Qom: Ismaeelian Institution. (in Arabic)
11. Khooyee, Seyyed Abu al-Qasem (2001). Mabani Takmila al-Minhaj. The institution to revive Imam Khooyee's Works. (in Arabic)
