ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Л.Н. ГУМИЛЕВ АТЫНДАҒЫ ЕУРАЗИЯ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Студенттер мен жас ғалымдардың
«Ғылым және білім - 2014»
атты IX Халықаралық ғылыми конференциясының БАЯНДАМАЛАР ЖИНАҒЫ
СБОРНИК МАТЕРИАЛОВ
IX Международной научной конференции студентов и молодых ученых
«Наука и образование - 2014»
PROCEEDINGS
of the IX International Scientific Conference for students and young scholars
«Science and education - 2014»
2014 жыл 11 сәуір
Астана
УДК 001(063) ББК 72
Ғ 96
Ғ 96
«Ғылым және білім – 2014» атты студенттер мен жас ғалымдардың ІХ Халықаралық ғылыми конференциясы = ІХ Международная научная конференция студентов и молодых ученых «Наука и образование - 2014» = The IX International Scientific Conference for students and young scholars «Science and education - 2014».
– Астана: http://www.enu.kz/ru/nauka/nauka-i-obrazovanie/, 2014. – 5830 стр.
(қазақша, орысша, ағылшынша).
ISBN 978-9965-31-610-4
Жинаққа студенттердің, магистранттардың, докторанттардың және жас ғалымдардың жаратылыстану-техникалық және гуманитарлық ғылымдардың өзекті мәселелері бойынша баяндамалары енгізілген.
The proceedings are the papers of students, undergraduates, doctoral students and young researchers on topical issues of natural and technical sciences and humanities.
В сборник вошли доклады студентов, магистрантов, докторантов и молодых ученых по актуальным вопросам естественно-технических и гуманитарных наук.
УДК 001(063) ББК 72
ISBN 978-9965-31-610-4 © Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық
университеті, 2014
3447
Список использованных источников
1. Никитин Д.П., Новиков Ю.В. Окружающая среда и человек. - М.:1986, 243 с
2. Артемьев О.И., Процкий А.В., Башенова А.Д. и др. Изучение процессов ветрового переноса радиоактивности и возможности его предотвращения. // Тяжелые металлы, радионклиды и элементы- биофилы в окружающей среде: Доклады III Межд. науч.-практ.
конф. СГПИ, 2004. Том 1, 2004, С.261-269.
3 Авцин А.П. Микроэлементы человека: этиология, классификация, органопатология // АН СССР, АМНСССР.: Медицина 1991.-305 с
4. Куликова И.Л. население и экологические особенности мелких млекопитающих техногенных территорий: автореф. … канд.биол.наук:03.04.82.- Свердловск. 1982. 21 с
5. Базель В.С., Оленев Г.В. Внутрипопуляционная структура грызунов в условиях техногенного загрязнения среды обитания // Экология. ғ 3, 1989, С.40-45.
6. Булекбаева Л.Э., Демченко Г. А., Ахметбаева Н.А., Омарова А.С., Койбасова Л.У., Елюбаева Г.С. Влияние энтеросорбентов на функцию и структуру лимфатических узлов при кадмиевой интоксикации // Проблемы экспериментальной. клинической и профилактической лимфологии.: Матер. межд. конф. Новосибирск. 2002. С.77-80.
7. Куприячнов С.В., Куприянов В.С., Семенова Л.М. Хемо-барорефлексы зоны позвоночных артерий // Вестник Чувашского университета. – 2006.- ғ 2.- с.118-129.
УДК 616.155.194.8
МЕКТЕП ЖАСЫНДАҒЫ ОҚУШЫЛАР АРАСЫНДАҒЫ ҚАНАЗДЫҚ АУРУЫНЫҢ ТАРАЛУЫ МЕН АЛДЫН-АЛУ
Әбимолдаева Айфара aifarinka@mail.ru
І.Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті, Талдықорған қаласы.
Ғылыми жетекшісі – А. Маусумбаева
Қаназдық (анемия) - қанда эритроциттердің азайып, гемоглобиннің кемуінен болатын ауру. Қаназдықтың болу себептері: денеден кӛп қан кету; химиялық заттардың, удың, безгек ауруының әсерінен эритроциттердің тіршілігін жоюы; кемік майы, бауыр, кӛкбауырдың зақымдануы; эритроциттердің түзілуіне катысатын заттардың (темір, Вх, витамині) жетіспеуі және т. б. Қан оттегіне қанықпағандықтан, мүшелер мен ұлпаларға оттек жетіспейді. Зат алмасу бұзылады. Эритроциттердің мӛлшері азайғанда қанның түтқырлығы тӛмендеп, жүрек соғуы жиілейді. Қаназдықтан жүрекке кӛп күш түседі. Оны қан құю арқылы емдейді.
«Анемия» сӛзі қазақша »қаназдық» дегенді білдіреді, яғни анемиямен ауыратын адамның қаны аз деген сӛз. Кейде қаны толық жеткілікті бола тұра, гемоглобині және қан құрамындағы эритроциттердің (қанның қызыл түйіршіктері) аз болуы да қаназдықтың пайда болуына әсер етеді. Қаны аз адамдар шаршағыш болып, әлсіреп, басы айнала беретін болады.
Тіпті кей жағдайда, қанның құрамында темір тапшылығы баланың психикалық ауытқуларына да әсер етеді екен. Ол кӛп жағдайда білінбей жүреді, сондықтан дер кезінде ем қабылдаған дұрыс.[1,2]
Анемияны анықтау. Эритроциттер құрамы мен гемоглобин құрамын тексергеннен кейін дәрігер анемияның ненің әсерінен болғанын анықтайды. Гемоглобин синтезі тек темірдің жетіспеушілігінен ғана емес, ақуыздың да жетіспеушілігінен де орын алып жатады.
Фолий қышқылы тек қан айналымының дұрыс жүруіне ғана пайдалы емес, сонымен қатар, іште жатқан баланың да дамуына зор ықпал етеді. Балаларға да Фолий қышқылы қажет. Ол емшек сүті, сиыр сүті, жануарлар еті, жасыл жемістердің, жаңғақтардың құрамдарында бар.
Бала темірді, фолий қышқылын, ақуызды қажетті мӛлшерде тамақ құрамынан ала
3448
алмағандықтан анемия пайда болып, ауру ӛршиді. Ӛнеркәсіп кӛп орналасқан экологиясы нашар қалаларда, кӛп жағдайда, 3-6 жас аралығындағы балалар қаназдыздық ауруымен жиі ауырады. Сиыр сүтін қайнатпай ішу қан азаюына ӛз септігін тигізеді екен. Оның құрамында темір аз болса да, ақуыз кӛп болғандықтан қанды азайтады. Сондай-ақ, түрлі инфекциялық аурулар кезінде де анемия пайда болады.
Әдетте қаназдық кезінде баланың тері түсі сұрланып, ағарып, ауыз қуысының шырышты қабықшасы да, еріннің үстіңгі жағының ағарғанын байқауға болады. Баланы сондай дәрәжедегі анемияға жеткізу ол ата-ананың жауапкершілігінің жоқтығын кӛрсетсе, тӛменгі деңгейдегі қаназдық білінбейді де. Сондықтан қан тапсырып гемоглобинді тексертіп тұру керек. Орташа гемоглобин мӛлшері балалардың жас ерекшеліктеріне қарай әр түрлі болады. Оны кестеден кӛре аласыздар.
1-кесте. Балалардың жас ерекшеліктеріне қарай орташа гемоглобин мӛлшері Жасы Гемоглобин қыз бала,г/л Гемоглобин ұл бала,г/л
1-3 күн 145-225 145-225
1 апта 135-215 135-215
2 апта 125-205 125-205
1 ай 100-180 100-180
2 ай 90-140 90-140
3-6 ай 95-135 95-135
6 ай- 2 жас 106-148 114-144
3-6 жас 102-142 104-140
Баланың организімін темірмен қамтамасыз ету үшін күнделікті жеп отырған тағамдарымыз пайдалы болып кӛрінгенімен, темір тапшылығы байқалып тұрады. Баланың күнделікті тағамдық қорын жеміс-жидек, кӛкӛністермен толықтырып отыру керек. Мысалы:
әр тағамның 100 грамында неше мг. темір бар екенін есептеп кӛрейік: сиыр сүті — 0.05 мг, жұмыртқа — 2.5 мг, жаңғақтар- 5мг, бауырда — 10 мг, тауық еті — 1.5 мг, алма мен алмұрт — 0.9 мг, сәбіз бен қызынақ — 0.6-0.7 мг, балықта — 1 мг. Бір жасқа дейінгі балалар ішетін сүт қоспасының құрамында қандай мӛлшерде темір бар екені жазылғандықтан ол туралы бұл мақалада жазудың қажеті болмады. Ал шала туылған балаларға арналған сүтке келер болсақ, оның құрамындағы темірдің мӛлшері кӛбірек болады. Сол сияқты, балаларға арналған дайын ботқаның құрамындағы темірдің сіңуі қиынырақ болғандықтан, мамандар ботқамен күніне бір рет қана тамақтандыруға кеңес береді. Ал, ешкі сүті құрамында темір, фолий қышқылы жоқ десе де болады. Сондықтан ешкі сүтін жиі ішіп отыратын бала анемияға шалдығуы ғажап емес. Есесіне, ешкі сүті азық-түліктерге аллергиясы бар балалар үшін таптырмас сүт болып саналады. Балаға темір мен фолий қышқылына бай тағамдарды беру керек. Егер, балаға жастайынан жаңа піскен аскӛктерді, жас кӛкӛністерді, бауырдан жасалған тағамдарды жиі беріп отырсаңыз, бала соған дағдыланады.[4]
Анемияны жіктеу негіздері.
Түстік кӛрсеткіші бойынша анемияла гипохромдық (түстік кӛрсеткіші 0,8-ден тӛмен), нормохромдық (түстік кӛрсеткіші 0,8-1,0) гипохромдық (түстік кӛрсеткіші бірден жоғары) болып бӛлінеді.
Эритроциттердің орташа диаметрі бойынша анемиялар микроциттік (7,2 мкм кішкене), нормоциттік (7,2-8,0 мкм) және макроциттік (8,1-9,5 мкм) болады.
3449
Сүйек кемігі қызметінің анемияға жауап ретінде қалпына келу қабілетіне қарайрегенерациялық (сүйек кемігінің қызметі жеткілікті), гипорегенециялық ( сүйек кемінің қызметінің қалпына келуі тӛмендеген), гипоплпзиялық немесе аплазиялық (сүйек кемігі қызметі тым қатты азайған нмесе жоғалған) анемиялар болады.
Этиологиясы бойынша тұқым қуатын және жүре пайда болған анемиялар болған анемиялар деп бӛлінеді.
Патогенезі бойынша: 1.Қансыраудан болатын немесе постгеморрагиялық анемиялар;
2. Қан ыдырауы күшеюінен болатын немесе гемолиздік анемиялар; 3.Қан ӛндірілуі бұзылуынан болатын немесе дизэритропоездік анемиялар болып ажыратылады.
Қазақстанда анемия ӛте кеңінен таралған, оның ішінде мектеп жасындағы балалар арасында да. Мектеп жасындағы балалардың 40% астамы анемиядан зардап шегеді, бұл олардың денсаулық кӛрсеткіштерін мейілінше нашарлатады, аурушаңдықты ӛсіреді, еңбекке қабілеттілікті және танымдылық қызметтерді тӛмендетеді, оқу үлгеріміне кері әсерін тигізеді. Анемия таралымы (49,4%), әсіресе 12-14 жастағы балалар арасында, сонымен қатар бала туу жасындағы әйелдер (48,2%) мен 6-59 айлық сәбилер (47,4%) арасында аса жоғары.
Бұрын бұл науқастық тек қана әйелдерге тән деп танылды. Алайда Қазақстандағы әрбір үшінші еркек (28,1%) анемиядан зардап шегетіні анықталды. Барлық халық санына шаға келгенде, анемия таралуы 41,9% құрайды.[5]
2-кесте. Қазақстан халқының әртүрлі жыныстық және жас топтарының арасында анемияның таралуы (Қазақ тағамтану академиясының 2008 жылғы зерттеулерінің мәліметтері бойынша)
Халық тобы Анемияның таралуы пайызбен
Балалар: 6-59 айлық 47,4
5-11 жас 41,2 12-14 жас 49,4 5 айдан-14 жас (барлық
балалар орта есеппен)
44,9
Әйелдер: 15-49 жас 48,2
50-59 жас 31,1 15-59 жас 45,3
Еркектер:15-49 жас 26,9
50-59 жас 33,6 15-59 жас 28,1
Барлық халық (орташасы) 41,9
Анемияны қалай емдеу керек? Темір тапшылығынан болатын қаназдықты үйде емдеу үшін неше түрлі дәрілік препараттар бар. Жалпы, қаназдық кезінде қосымша қан құю деген ой дұрыс емес. Себебі, қосымша қан құйылғанда қан құрамындағы эритроциттер бір айға ғана жарамды болғандықтан аса пайдасы жоқ. Кӛп қан мӛлшерін жоғалтқан жағдайда ғана қосымша қан құйылады. Анемияны жою үшін қабылдаған темір тапшылығына арналған препараттар үлкен дәретке әсер бере бастаса, басқа дәрілермен алмастыру керек. Кейде, ата- аналар дәрі орнына, мысалы, күнделікті алма т.б. беріп отырсақ орнын толтыра аламыз ба, деп те сұрап жатады. Әрине, аз ғана жетіспеушілік болса, темірге бай кӛкӛністерді тоқтатпай берсе болады. Бірақ, жетіспеушілік кӛп мӛлшерде болған жағдайда дәрігеріңізбен
3450
ақылдасып, балаңызға қосымша дәрілік препараттар беріңіз.[3]
Ал, енді бір ата-аналар бір айлық курсты қысқартатын темір препаратының уколын қабылдаса қалай болады екен, дейді. Ондай препараттар бар, бірақ ол ішек құрылысының жолдары бұзылған жағдайларда ғана қолданылады. Қаназдық — бала денсаулығының басты мәселесі, ал оның дұрыс шешімі ата-ананың қолында. Себебі, олар бала қанының құрамын уақытында тексертіп тұруға жауапты.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:
1. Әлімқұлова Р., Сәтімбеков Р. Ә 55 Биология: Жалпы білім беретін мектептің 8-сыныбына арналған оқулық. - 2-басылымы, ӛңделген, толықтырылған. - Алматы: Атамұра, 2008. - 320 бет. ISBN 9965-34-812-Х
2. Патологиялық анотомия терминдерінің, орысша – латынша – қазақша түсініктеме сӛздігі.- Ақтӛбе. ISBN 9965-437-40-8
3. Вернер, Дэвид. Халыққа медициналық жәрдем кӛрсету жӛніндегі (Анықтамалық). Қазақ тіліне аударғандар: Айымбетов М, Бермаханов А.—Алматы: "Демалыс", "Қазақстан", 1994—
506 бет.ISBN 5-615-01453-9
4. Детские болезни. Под ред. Баранова В.Н.– М.: Медицина, 2006. – 1234 с.
5. Хабижанов Б.Х. Хамзин С.Х. Педиатрия. Алматы, Білім, 2005.
УДК 612:611.013.359
ИЗУЧЕНИЕ ОСОБЕННОСТЕЙ МЕЗЕНХИМАЛЬНЫХ СТВОЛОВЫХ КЛЕТОК Әдіш Жансая Батырбекқызы
zhansaiya.adish@mail.ru
магистрант 1-курса ЕНУ им. Л.Н.Гумилева, Астана, Казахстан Научный руководитель – В. Огай
Мезенхимальные стволовые клетки (МСК) представляют большой интерес для практической медицины. Они способны дифференцироваться в разные типы клеток соединительной ткани, обладают низкой иммуногенностью и проявляют выраженные иммуносупрессивные свойства. В эмбриогенезе человека и млекопитающих образование нескольких сотен вариантов специализированных клеток происходит из пула зародышевых листков, а также мезенхимы. Эмбриональная мезенхима - это клеточная сеть рыхлой соединительной ткани, выполняющая множественные метаболические, сигнальные, механические и морфогенетические функции. Конденсация мезенхимы за счет клоногенного роста прогениторных клеток запускает синтез первичных морфогенетических сигналов, ведущих к закладке органов. Мезенхимальные стволовые клетки могут давать начало разнообразным клеткам костной, хрящевой, мышечной и, возможно, некоторых других тканей [1,2]. Одновременно мезенхима обеспечивает опережающее развитие коммуникаций (кровеносные и лимфатические сосуды), а также формирует клеточный каркас (строму) органов. Интенсивная миграция мезенхимальных клеток во время органогенеза необходима для "разметки" трехмерной "карты" будущих органов и рестрикции действия гомеотических Нох- генов, определяющих будущие размеры и границы органов. Независимое происхождение и множественные функции мезенхимы во внутриутробном развитии подчеркивают множественность функций этой гетерогенной клеточной сети. Печень, почки, легкие и другие органы собраны из повторяющихся "функциональных единиц"
специализированных клеток (паренхимы) среди "прослоек" мезенхимы, формирующей каркас органа, кровеносные и лимфатические сосуды. Изучение стволовых клеток паренхимы кроветворной, иммунной и нервной ткани значительно обогнало изучение
