BULLETIN OF NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN
ISSN 1991-3494
Volume 3, Number 361 (2016), 73 - 78
MODEL OF THE FORM OF THE ORGANIZATION
OF PERFORMANCE OF COMPUTER LABORATORY OPERATION ON EXAMINATION OF ELECTROMAGNETIC OSCILLATIONS
К. А. Kabylbekov, P. A. Saidahmetov, G. Sh. Omashova, N. A. Nurullaev, D. A. Isaeva South-Kazakhstan State University named after M. Auezov, Shymkent, Kazakhstan.
E-mail: [email protected]
Keywords: the condenser, inductance, the resistor, a contour, oscillations, a current, a charge, a continuance.
Abstract. The model o f the form o f the organisation o f computer laboratory operation on examination o f the free electromagnetic oscillations on computer model RLC o f an oscillating circuit is offered. The form model inclu
des short data from the theory, control questions for checkout o f readiness o f performance o f operation by the pupil, problems with the subsequent computer checkout o f answers, the observational, research and creative assignments.
In short data from the theory requirements o f occurrence o f electromagnetic oscillations which occur in an elec
tric circuit are given after it has been output from an equilibrium state and then presented to itself. Fact-finding assignments with computer model are provided by ability to change intervals o f values o f inductance, an electric capacitance, resistance and reading o f the plan o f an electric circuit. Problems with the subsequent computer checkout of experience are provided by the prestress solution o f problems on a paper and embodying o f the given requirements on computer model with the subsequent comparison o f answers. The course o f the solution o f problems is represented together with the form. The observational and research assignments provides embodying o f the given requirements on model, to spot continuances o f the free oscillations, at the given resistances to spot quantity o f the flowed charges, to erect dependence o f quantity o f the past charges for the given certain continuance, build-up o f the diagramme o f dependence o f quantity o f a charge from resistance o f the resistor, to draw deductions. Assignments are given much. Performance to one pupil is unessential all o f them. The teacher can pick up to the pupil taking into account its ability or offer other similar assignments. It is necessary to pay special attention pupils on importance of performance o f research and creative assignments. Upon termination o f a lesson the pupil fills the form and sends by e-mail to the teacher or hands over immediately to it. At a following lesson the teacher discusses answers o f pupils and estimates operations.
The offered assignments are approved in Nazarbayev to intellectual school o f a physical and mathematical direction Shymkent, at regional school "Daryn-1" for exceptional children and at school-grammar school of M.Auezov by Arys at physics lessons at 10-11 classes. The majority o f pupils with special interest the assignment have carried out.
ЭОЖ 532.133, 371.62, 372.8.002
ЭЛЕКТРОМАГНИТТ1К ТЕРБЕЛ1СТЕРД1 ЗЕРТТЕУГЕ АРНАЛГАН КОМПЬЮТЕРЛ1К ЗЕРТХАНАЛЫЩ Ж¥МЫСТЫ ОРЫНДАУДЫ
¥ЙЫМДАСТЫРУДЫЦ БЛАНК УЛГ1С1
К. А. ^абы лбеков, П. А. Саидахметов, Г. Ш. О маш ова, Н. А. Нуруллаев, Д. А. Исаева М. Эуезов атындагы Оцтуспк Казахстан мемлекетпк университет, Шымкент, Казахстан Тушн сездер: конденсатор, индуктивтшк, резистор, контур, тербелю, ток, заряд, кезец.
Аннотация. Макалада RLC электр пзбегш де журетш ершн электромагнитпк тербелiстердi зерттеуге арналган компьютерлш зертханалык жумысты уйымдастырудыц бланк у л п а усынылган. Yo t w теориядан кыскаша мэлiметтер, окушылардыц жумысты орындауга дайындыгын тексеруге арналган бакылау сурактар,
73
жауаптарын компьютерл1к тэж1рие аркылы тексеруге арналган есептер, тэж1рибел1к, зерттеулж жэне шын'ар- машылык тапсырмалар камтылFан. Теориядан кыскаша мэл1меттерде электр тобеп н де ерк1н электромагнит- т1к тербелютердщ пайда болу шарттары карастырылFан. Компьютерлж моделмен танысу тапсырмалары электр ттзбегщдеп индуктивтшкп, электр сыйымдылыкты, резистор кедерпсш eзгерту жэне электр схема- сын оку тапсырмаларын камтиды. Жауаптарын компьютерл1к тэж1рибе аркылы тексеру тапсырмаларында есеп шарттарын алдымен каFазFа шыFарып, сонынан есеп шарттарын компьютерл1к модельде юке асыру жэне жауабын салыстыру карастырылFан. КаFазFа шыFарылFан есептер бланшмен б1рге тапсырылуы тшс.
Тэж1рибел1к жэне зерттеулж тапсырмаларда тапсырма шарттарын моделде юке асыру, т1збек элементтершщ параметрлерше байланысты еркш тербел1с кезещн аныктау, кедерпп байланысты бер1лген уакыт кезещне байланысты тобекте eткен заряд шамасын аныктау, заряд мeлшерiнiн тобек кедерпсше тэуелдш к графипн салу жэне нэтижелер бойынша корытынды жасау карастырылFан. Тапсырмалар саны артыFымен бершген.
Б1р окушы олардын барлынын орындауы шарт емес. Окытушы окушынын кабшетш ескере отырып тандап бере алады немесе уксас тапсырмалар усынуына болады. Окушылардын зерттеул1к жэне шыFармашылык тапсырмаларды орындауына аса кeнiл аударFан жeн. Сабак сонында окушылар eздерiнiн бланшлерш толты- рып электронды пошта аркылы немесе окытушынын eзiне тапсыруые керек. К ел ес сабакта окытушы жауап- тарды талкылап жумыстарды багалайды.
¥сынылFан тапсырмалар Шымкент к. физика математика баFытындаFы Назарбаев зияткерл1к мекте- б1нде, дарынды балаларFа арналган облыстык «Дарын-1» мектебвде жэне Арыс к. М. Эуезов атындаты мек- теп-гимназиясынын 10-11 сыныптарында физика сабактарында колданылды. Окушылардын басым м п ш т и тапсырмаларды аса кызыFушылыкпен орындады.
Казакстан Республикасынын Президентi - Елбасы Н. Э. Назарбаев «Казахстан-2050 - страте- гиясы» - калыптаскан мемлекеттiн жана саяси баFыты» атты Казакстан халкына Жолдауында:
Казакстан 2050 жылы 30 дамышан мемлекеттер катарына енуi керек деп атап ^ р с е г о . Дамып келе жаткан елдер арасында мундай катарда болуы Yшiн бэсекелестiк катан болады. ¥ л т жаhандык экономикалык бэсекелестiкке дайын болFанда Fана мундай катарда бола алады. Бiз, аса манызды максаттарымызды естен шыFармай, максатты жэне шабытты енбек етуiмiз керек: казiргi замаша сай нэтижелi бiлiм мен дежаулык сактау жYЙесiн куру. Бэсекеге кабшетп дамыFан мемлекет болу Yшiн бiз сауаттылыFы жоFары елге айналуымыз керек. Бiзге окыту эдiстемелерiн жанFырту жэне eнiрлiк мектеп орталыктарын кура отырып, б ш м берудiн онлайн-жYЙелерiн белсене дамыту керек болады. Бiз калайтындардын барлышы Yшiн кашыктан окытуды жэне онлайн режимiнде окытуды коса, отандык б ш м беру жYЙесiне инновациялык эдiстердi, шешiмдердi жэне куралдарды кар- кынды енпзуге тиiспiз [1].
Президент жолдауында кел^ршген тапсырмаларды орындау Yшiн М.Эуезов атындаFы мемле- кеттiк университететiнiн «Физиканы окытудын теориясы мен эдiстемесi» кафедрасы биылFы оку жылында оку YPДiсiне "Бш м деп акпараттык технологиялар", "Физиканы окытудаFы акпараттык технологиялар" жэне "Электронды окулыктарды оку YPДiсiнде колдану" курстарын енгiздi.
Курстын максаты: студент-болашак физика муFалiмдерiн оку YPДiсiнде, eздерiнiн кэсiпшiлiк кыз- ме^нде жэне бiлiктiлiгiн жоFарылатуында, оку YPДiсi мен сыныптан тыс жумыстарды жэне ком- пьютерлiк зертханалык жумыстарды уйымдастыруда болашаFы зор бiлiм беру технологияларын шыFармашылык жэне тиiмдi пайдалануFа даFдыландыру.
Оку материалдары базасын жасауда студенттер мен магистранттар белсендi катыстырылады.
Авторлар K¥PастырFан бiркатар демонстрациялык тэжiрибелердiн компьютерлш моделдерiн оку Yрдiсiнде пайдалану жэне компьютерлш зертханалык жумыстарды уйымдастыруFа арнаетан бланкi Yлгiлерi туралы бiз бурын жазFанбыз [2-13].
Макалада студенттерге, магистранттарFа, мектеп муFалiмдерiне кeмекшi курал ретшде - окушылардын [14] ресурсын пайдаланып «Ньютон сакиналары. Интерференция кубылысын зерттеу» компьютерлш зертханалык жумысты уйымдастыруда кандай тапсырмалар беруге болатынын жэне окушыларFа алдын ала берiлетiн компьютерлiк зертханалык жумыстын бланкi Yлгiсiн усынамыз.
Ж умыс такы ры бы : RLC контурда eтетiн еркш электромагниттiк тербелiстердi зерттеу.
Ж умыс максаты : RLC контурда eтетiн ток пен зарядтын уакытка тэуелдiгiн бакылау, тер- белiс кезенiн аныктау.
Теориядан кы скаш а мэл1мет. Тепе-тендiк кYЙден шыFарылFаннан кешн электр тiзбегiнде eтетiн процестер еркш процестер деп аталады. Конденсатор (C), индуктивтшк (L) жэне резистор
Cурет
(R) жалганган туйык электр тiзбегiнде мундай процестер тербелмелi сипатта болады. Процестi алгашкы коздыру тiзбектi туйыктамай турып конденсаторды зарядтау (Q0) аркылы iске асады.
Идеал электр контурында (R=0) бул процесс контурдыц eзiндiк жиiлiгiмен тербелетш eшпейтiн еркiн тербелiс пайда болады а>0 = = ~ ^= = . Бул процесс шексiз узакка созылады. Ъ1р кезецде конденсаторда жинакталган энергия ею рет катушкада жинакталатын магнитпк энергияга айналады.
Егер электр контурында (R^0) болса, онда контурда eшпелi тербелю пайда болады. Тербелiс амплитудасы уакыт бойынша экспоненциалды зацдылыкпен кемидi. Амлитуданыц e = 2,7 есе кемуше кеткен уакыт тербелiстiц eшу уакыты деп аталады. 0ш у уакыты контурдыц активт кедергiсiне керi пропорционал. Кедерп R жеткiлiктi улкен жагдайда eшу уакыты жуык шамамен T тербелю кезещне тец. Бул жагдайда контурдагы eзiндiк процесс тербелмелiге жатпайды. Накты электр тiзбектерде энергия джоульдiк жылуга шыгындалады. Алгашкыда конденсаторда жинакталган барлык энергия соцында резисторда джоульдiк жылуга айналады.
Окушылардыц жумысты орындауына дайындьнын тексеруге арналFан бакылау с^рак- тары.
❖ Ерюн тербелiстердi сипаттацдар. Жауабы:...
❖ LC контурда eтетiн тербелютщ eзiндiк жиiлiгi кандай шамалармен аныкталады?.
Жауабы:...
❖ Тербелiстiц eшу уакыты дегенiмiз кандай шама? Жауабы:...
❖ 0шпелi тербелiстiц амплитудасы уакыт бойынша калай eзгередi? Жауабы:...
❖ Ерюн тербелютеп энергия алмасуды сипаттацдар? Жауабы:...
1. Компьютерлж модельмен танысу тапсырмалары
1.1. Конденсатордыц сыймдылыгын кандай интервалда eзгертуге болады? Жауабы:...
1.2. Индуктивтш кп кандай интервалда eзгертуге болады? Жауабы:...
1.3. Резистор кедерпсш кандай интервалда eзгертуге болады? Жауабы:...
1.4. Конденсаторды канша шамага дешн зарядтауга болады? Жауабы:...
1.5. ^ зб е к элементтерi калай жалганган? Жауабы:...
2. Жауабын компьютерлiк тэж1рибе аркылы тексеретiн есептер.
2.1. LC контурындагы конденсатор Q=2 10-6 Кл зарядталган. L= 8 мГн, C=2 мкФ. Контурда eтетiн еркiн тербелютщ кезещн аныктацдар. Жауабы:...
2.2. LC контурындагы конденсатор Q=2 10-6 Кл зарядталган. L= 8 мГн, C=4 мкФ. Контурда eтетiн ерюн тербелютщ кезещн аныктацдар. Жауабы:...
2.3. LC контурындагы конденсатор Q=2 10-6 Кл зарядталган. L= 8 мГн, C=6 мкФ. Контурда eтетiн еркiн тербелiстiц кезецiн аныктацдар. Жауабы:...
75
2.4. LC контурындагы конденсатор Q=2 10-6 Кл зарядталгаи. L= 8 мГи, C=8 мкФ. Коитурда ететiи еркш тербелютщ кезецiи аиыктацдар. Жауабы:...
2.5. LC контурындагы конденсатор Q=2 10-6 Кл зарядталгаи. L= 8 мГи, C=10 мкФ. Коитурда ететш еркiи тербелiстiц кезецiи аиыктацдар. Жауабы:...
2.6. LC контурындагы конденсатор Q=2 10-6 Кл зарядталгаи. L= 2 мГи, C=2 мкФ. Коитурда ететш еркш тербелютщ кезещн аиыктацдар. Жауабы:...
2.7. LC контурындагы конденсатор Q=2 10-6 Кл зарядталгаи. L= 4 мГи, C=2 мкФ. Коитурда ететш еркш тербелютщ кезещн аиыктацдар. Жауабы:...
2.8. LC контурындагы конденсатор Q=2 10-6 Кл зарядталгаи. L= 6 мГи, C=2 мкФ. Коитурда ететш еркш тербелютщ кезещн аиыктацдар. Жауабы:...
2.9. LC контурындагы конденсатор Q=2 10-6 Кл зарядталгаи. L= 10 мГи, C=2 мкФ. Коитурда ететш еркш тербелютщ кезещн аиыктацдар. Жауабы:...
2.10. Сыймдылыгы C=4 мкФ зарядталгаи Q=2 10-6 Кл конденсатор индуктивтшп L= 8 мГи катушкага жалгаигаи. t = 1/ 4 T уакыт аралыгында тобекте кандай мелшерде заряд етедi?
Жауабы:
2.11. Сыйымдылыгы C=4 мкФ зарядталгаи Q=2 10-6 Кл конденсатор иидуктивтiлiгi L= 8 мГи катушкага жалгаигаи. t = 1/ 2T уакыт аралыгында тобекте кандай мелшерде заряд етедi?
Жауабы:
2.12. Сыйымдылыгы C=4 мкФ зарядталгаи Q=2 10-6 Кл конденсатор индуктивтш п L= 8 мГи катушкага жалгаигаи. t = T уакыт аралыгында тобекте кандай мелшерде заряд етедi? Жауабы:
2.13. Сыйымдылыгы C=4 мкФ зарядталгаи Q=2 10-6 Кл конденсатор индуктивтш п L= 8 мГи катушкага жалгаигаи. ^збекте R=0,5 Ом резистор бар. t = 1 /4 T уакыт аралыгында пзбекте кандай мелшерде заряд етедi? Жауабы:...
2.14. Сыйымдылыгы C=4 мкФ зарядталгаи Q=2 10-6 Кл конденсатор иидуктивтiлiгi L= 8 мГи катушкага жалгаигаи. ^збекте R=0,5 Ом резистор бар. t = 1 /2 T уакыт аралыгында пзбекте кандай мелшерде заряд етедi? Жауабы:...
2.15. Сыйымдылыгы C=4 мкФ зарядталгаи Q=2 10-6 Кл конденсатор индуктивтшп L= 8 мГи катушкага жалгаигаи. ^збекте R=0,5 Ом резистор бар. t = T уакыт аралыгында пзбекте кандай мелшерде заряд етедi? Жауабы:...
3. Тэжiрибелiк тапсырмалар.
3.1. Сыйымдылыгы C=4 мкФ зарядталгаи Q=2 10-6 Кл конденсатор индуктивтшп L= 8 мГи катушкага жалгаигаи. ^ зб ектеп резистор R кедергюш 0,5 Ом мен 10 Ом аралыгында езгертш Q(R) жэне I(R) бакылап корытыиды жасацдар. Корытыиды:...
3.2. Сыйымдылыгы C=6 мкФ зарядталгаи Q=2 10-6 Кл конденсатор индуктивтш п L= 8 мГи катушкага жалгаигаи. ^ зб е к те п резистор R кедергiсiи 0,5 Ом мен 10 Ом аралыгында езгертш Q(R) жэне I(R) бакылап корытыиды жасацдар. Корытыиды:...
4. Зерттеулж тапсы рм алар.
4.1. 2.1-2.5 есептершщ нэтижелерi бойынша корытыиды жасацдар. Корытыиды:...
4.2. 2.6-2.9 есептерiиiц нэтижелерi бойынша корытыиды жасацдар. Корытыиды:...
4.3. 2.10-2.12 есептершщ нэтижелерi бойынша корытыиды жасацдар. Корытыиды:...
4.4. 2.13-2.15 есептершщ нэтижелерi бойынша корытыиды жасацдар. Корытыиды:...
4.5. RLC контурында ететш ешпелi тербелiстiц бiр кезецiида ететiи заряд мелшерiиiц резистор кедерпсше тэуелдiгiи аиыктацдар. Откеи заряд мелшершщ резистор кедергiсiие тэуелдiлiк гра
фигш салыцдар. Жауабы:...
5. Ш ы гарм аш ы лы к есептер.
Муидай тапсырма аясыида окушыларга ез бетiише бiр иемесе бiрнеше есеп курастыруы жэне уйде иемесе сыиыпта орыидауы усыиылады. Содаи кешн алгаи иэтижесiи компьютерлiк моделдi пайдалаиып тексеруi керек. Алгашкыда бул есептер бурын курастырылып (мысалы 1.1-15 есеп- терге уксас), сабакта шешшген есептер типтесi болып, кейiииеи модел мумкшшшгше орай жаца типтi болуы мYмкiи.
ОрындалFан тапсырмалар саны Кателер саны С1здщ баFалауыцыз
Ескерту: Бланкще тапсырмалар артынымен бершген. Бiр окушы олардын барлыFын орындауы шарт емес. М у а т м усынылFан тапсырмалар ш ш ен iрiктеп окушынын шамасына карай бергеш дурыс, немесе баска да тапсырмалар усынуына болады. Зертханалык жумыстын нэтижесш жэне корытындысын бланюге толтырып окушы окытушынын электрондык адресiне жiбередi, немесе eзi муFалiмге тапсырады. Окытушы сабак сонында немесе келесi сабакта окушылардын баFаларын жариялайды. Жiберiлген кателер мшдетп тYрде сарапталуы керек.
ЭДЕБИ ЕТ
[1] Назарбаев Н.А. «Стратегия «Казахстан-2050» - новый политический курс состоявшегося государства». Посла
ние народу Казахстана. Астана. www.bnews.kz. 14 декабря 2012 г.
[2] Кабылбеков К.А., Байжанова А. Использование мультимедийных возможностей компьютерных систем для расширения демонстрационных ресурсов некоторых физических явлений // Труды Всероссийской научно-практ., конф. с междунар. участием. - Томск, 2011. - С. 210-215.
[3] Кабылбеков К.А., Саидахметов П.А., Арысбаева А.С. Окушылардыц eз бетшше аткаратын компьютерлж зерт
ханалык жумыс бланюсшщ у л п и // Известия НАН РК. Серия физ.-мат. - 2013. - № 6. - С. 82-89.
[4] Кабылбеков К.А., Саидахметов П.А., Байдуллаева Л.Е., Абдураимов. Фотоэффект, комптон эф ф ект зацды- лыктарын окытуда компьютерлж Yлгiлердi колданудыц эдгстемеи, компьютерлж зертханалык жумыс аткаруга арналган блан к Yлгiлерi // Известия НАН РК. Серия физ.-мат. - 2013. - № 6. - С. 114-121.
[5] Кабылбеков К.А., Саидахметов П.А., Турганова Т.К., Нуруллаев М.А., Байдуллаева Л.Е. Ж инагаш жэне шашыраткыш линзаларды Yлгiлеу такырыбына сабак eткiзу Yлгiсi // Известия НАН РК. Серия физ.-мат. - 2014. - № 2. - С. 286-294.
[6] Кабылбеков К.А., Аширбаев Х.А., Саидахметов П.А., РYCтемова К Ж ., Байдуллаева Л.Е. Жарыктыц дифракция- сын зерттеуд1 уйымдастыруга арнажан компьютерлж зертханалык жумыстыц блан к Yлгiсi // Изв. НАН РК. Серия физ.- мат. - 2015. - № 1(299). - С. 71-77.
[7] Кабылбеков К.А., Аширбаев Х. А., Такибаева Г. А., Сапарбаева Э.М., Байдуллаева Л.Е., Адинеева Ш.И. Заряд- талган бeлшектердщ магнит eрiсiнде козгалысын жэне масс-спектрометр жумысын зерттеуд1 уйымдастыруга арналган компьютерлж зертханалык жумыстын б лан к Yлгiсi // Изв. НАН РК. Серия физ.-мат. - 2015. - № 1(299). - С. 80-87.
[8] Кабылбеков К.А., Аширбаев Х.А., Саидахметов П.А., Байгулова З.А., Байдуллаева Л.Е. Ньютон сакиналарын зерттеуд уйымдастыруга арналган компьютерлж зертханалык жумыстын бланк Yлгiсi // Изв. НАН РК. Серия физ.-мат. - 2015. - № 1(299). -С. 14-20.
[9] Кабылбеков К.А., Аширбаев Х.А., Сабалахова А.П., Джумагалиева А.И. Жарыктын интерференция кубылысын зерттеуд уйымдастыруга арналган компьютерлж зертханалык жумыстын бланю Yлгiсi // Изв. НАН РК. Серия физ.-мат. - 2015. - № 3(301). - С. 131-136.
[10] Кабылбеков К.А., Аширбаев Х.А., Сабалахова А.П., Джумагалиева А.И. Допплер эффеклсш зерттеуге ар- наж ан компьютерлж жумысты уйымдастырудыц бланю Yлгiсi // Изв. НАН РК. - Серия физ-мат. - 2015. - № 3(301). - С. 155-160.
[11] Кабылбеков К.А. Физикадан компьютерлж зертханалык жумыстарды уйымдастыру. Оку куралы. - Шымкент, 2015. - 77 б.
[12] Кабылбеков К.А., Саидахметов П.А., Омашова Г.Ш., Аширбаев Х.А., Бердалие М.Ж. Мэжбур электромагнит- тж тербелгстерда зерттеуге арналган компьютерлж зертханалык жумысты орындауды уй^Iмдаст^Iруд^Iц бланю Yлгiсi //
Изв. НАН РК.Серия физ.-мат. - 2016. - № 1(305). - С. 111-116.
[13] Кабылбеков К.А., Омашова Г.Ш., Саидахметов П.А., Бердалиева М.Ж., Джумагалиева А.И. Параллель орна- ласкан ек1 узын токтары бар eткiзгiшгердiц eзара эсерлесуш зерттеуге арналган компьютерлгк зертханал^1к жумысты орындауды уйымдастырудыц бланк1 Yлгiсi // Изв. НАН РК. Серия физ.-мат. - 2016. - № 1(305). - С. 135-140.
[14] CD диск компании ОАО «Физикон». «Открытая физика 1.1». - 2001.
REFEREN CES
[1] Nazarbayev Н.А. "Strategy" Kazakhstan-2050» - a new political policy of the taken place state». The message to the people o f Kazakhstan. Astana. www.bnews.kz. On December, 14th 2012.
[2] Kabylbekov K.A., Bajzhanova A. Application o f multimedia possibilities o f computer systems for expansion of demonstration resources of some physical phenomena. Works All-Russia scientifically-practical conference with the international participation. Tomsk, 2011, p. 210-215.
[3] Kabylbekov K.A., Saidahmetov P.A., Arysbaeva A.S. Мodel of the form o f the organisation of self-maintained performance of computer laboratory operation. News NAN КК, series physical-mat., 2013, № 6, p. 82-89.
[4] Kabylbekov K.A., Saidahmetov P.A., Bajdullaeva L.E. Abduraimov. A procedure o f use of computer models for photoeffect studying, Compton effect, models o f forms o f the organisation o f performance o f computer laboratory operations.
News NAN КК, series physical-mat. Almaty, 2013. № 6, p. 114-121.
77
[5] Kabylbekov K.A., Saidahmetov P.A., Тurganоvа T.K., Nurullaev M.A., Bajdullaeva L.E. Model o f carrying out o f a lesson o f modelling o f agglomerating and diffusing lenses. News NAN ЯК, series physical-mat., 2014, № 2, p. 286-294.
[6] Kabylbekov K.A., Ashirbaev H.A., Saidahmetov P.A., Rustemova T.Zh., Bajdullaeva L.E. Model o f the form o f the organisation o f performance o f computer laboratory operation on examination o f a diffraction o f light. News o f NAN RX, series physical-mat., 2015, № 1(299), p. 71-77.
[7] Kabylbekov K.A., Ashirbaev H.A., Takibaeva О.А., Saparbaeva Е.М., Bajdullaeva L.E., Adineeva Sh.I. Model o f the form o f the organisation of computer laboratory operation on examination o f a motion o f charged particles in a magnetic field.
News o f NAN RE!, series physical-mat., 2015, № 1(299), p. 80-87.
[8] Kabylbekov K.A., Ashirbaev H.A., Saidahmetov P A ., Bajgulova Z.A., Bajdullaeva L.E. Model o f the form o f the organisations of computer laboratory operation on examination o f Newton's fringes. News NAN RX, series physical-mat., 2015,
№ 1(299), p. 14-20.
[9] Kabylbekov K.A., Ashirbaev H.A., Sabalahova A.P., Dzhumagalieva A.I. Model of the form o f the organisation of computer laboratory operation on examination o f the phenomenon o f an interference o f light. News o f NAN RX, series physical- mat., 2015, № 3(301), p. 131-136.
[10] Kabylbekov K.A., Ashirbaev H.A., Sabalahova A.P., Dzhumagalieva A.I. Model o f the form of the organization com
puter laboratory operations on examination Doppler-effect. News NAN RX, series physical-mat., 2015, № 3(301), p. 155-160.
[11] Kabylbekov K.A.Grganisation o f computer laboratory work on the physicist. Shymkent, 2015, 284 p.
[12 Kabylbekov К.А., Saidahmetov P.A., Omashova G.Sh., Ashirbaev H.A., Berdalieva M.J. Model o f the form of the organization o f computer laboraty work on research o f the compelled electromagnetic fluctuations. News NAN КК, 2016,
№ 1(305), p. 111-116.
[13] Kabylbekov К.А., Saidahmetov P.A., Omashova G.Sh., Berdalieva M.J., Dzhumagalieva A.I. Model o f the form o f the organisation o f performance of computer laboratory operation on examination o f interaction o f two long parallel conductors with currents. News Na n RBI, series physical-mat., 2016, № 1(305), p. 135-140.
[14] CD a disk o f the company o f Open Society "Physical icons". «The open physics 1.1". 2001.
М ОДЕЛЬ БЛ АНКА ОРГАНИЗАЦИИ ВЫ ПОЛНЕНИЯ КОМ ПЬЮ ТЕРНОЙ
ЛАБОРАТОРНОЙ РАБОТЫ ПО ИССЛЕДОВАНИЮ ЭЛЕКТРОМ АГНИТНЫ Х КОЛЕБАНИЙ К. А. Кабылбеков, П. А. Саидахметов, Г. Ш. Омашова, Н. А. Нуруллаев, Д. А. Исаева Южио-Казахстанский государственный университет им. М. Ауэзова, Шымкент, Казахстан Ключевые слова: конденсатор, индуктивность, резистор, контур, колебания, ток, заряд, период.
Аннотация. Предлагается модель бланка организации компьютерной лабораторной работы по исследо
ванию свободных электромагнитных колебаний на компьютерной модели RLC колебательного контура.
Модель бланка включает краткие сведения из теории, контрольные вопросы для проверки готовности выпол
нения работы учащимся, задачи с последующей компьютерной проверкой ответов, экспериментальные, ис
следовательские и творческие задания. В кратких сведениях из теории приведены условия возникновения электромагнитных колебаний, которые происходят в электрической цепи после того, как она была выведена из состояния равновесия и представлена самой себе. Ознакомительные задания с компьютерной моделью предусматривает умение менять интервалы значений индуктивности, электроемкости, сопротивления и чтение схемы электрической цепи. Задачи с последующей компьютерной проверкой опытов предусматри
вает предварительное решение задач на бумаге и реализацию заданных условий на компьютерной модели с последующим сравнением ответов. Х од решения задач представляется вместе с бланком. Эксперименталь
ные и исследовательские задания предусматривает реализацию заданных условий на модели, определить периоды свободных колебаний, при заданных сопротивлениях определять количество перетекших зарядов, установить зависимость величины прошедших зарядов за заданный определенный период, построение гра
фика зависимости величины заряда от сопротивления резистора, сделать выводы. Задания даны с избытком.
Выполнение всех их одному ученику необязательно. Преподаватель может подобрать ученику с учетом его способности или предложить другие подобные задания. Следует обратить особое внимание учеников на важность выполнения исследовательских и творческих заданий. По окончании урока учащийся заполняет бланк и отправляет по электронной почте преподавателю или сдает непосредственно ему. На следующем уроке преподаватель обсуждает ответы учеников и оценивает работы.
Предложенные задания апробированы в Назарбаев интеллектуальной школе физико-математического направления г. Шымкент, в областной школе «Дарын» для одаренных детей и в школе-гимназии им. М. А уэ
зова г. Арысь на уроках физики в 10-11 классах. Большинство учащихся с особой заинтересованностью выполнили задания.
Поступила 05.05.2016 г.