KAJON DIO

PENCIPTAAN LAGU BARU BIDAYUH BAU, KAJON DIO DALAM BENTUK TEMA DAN VARIASI

Agustine Aundree Anak Lia

Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepujian (Muzik)

2015

PENCIPTAAN LAGU BARU BIDAYUH BAU, KAJON DIO DALAM BENTUK TEMA DAN V ARIASI

AGUSTINE AUNDREE ANAK LIA

Projek ini merupakan salah satu keperluan untuk Ijazah Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepujian

(Muzik)

Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif UNIVERSITI MALAYSIA SARA W AK

2015

I

UNIVERSITI MALAYSIA SARA W AK Grade:

Please tick (--J)

Final Year Project Report Masters

PhD

DECLARA TION OF ORIGINAL WORK

This declaration is made on the ... .~.?

... .

day of... .~~~~... 2015.

tudent's Declaration:

J _~-1lli!__ftY..~~1I.f.f...kl~t_"'.LIL./_~~i~-r_1:~~}"lL-';'J__j.flJLt(L_Ar.llD..__(@f..~1ll!..

___

t~JL

___________ _

(PLEASE INDICATE STUDENT'S NAME, MATRlC NO. AND FACULTY) hereby declare that the work entitled, Jf.t,L"-U?Jt_~___I.:MUJ___!l.!'u.._1H.n.~t!.l.tLI!L~+_UlD_~__~jll___~kl.!.OO___H.~L____ is my original work. I have J&r'~pVIJ"fr~~'~~~ ~ther students' work or from any other sources except where due reference or acknowledgement is made explicitly in the text, nor has any part been written for me by another person.

~5 JUNt dO(t i<.\u S1ttJf ~M)IltE= /tt.llrr. ul{ (~1Ifd)

Date submitted Name of the student (Matric No.)

Supervisor's Declaration:

Co\i~ ^i...1 MILt.... "Hl::

I ---~;"i!R'II.6::T---_.w~----n;.--EeUPERVI.s.OR'S NAME) hereby certify that the work

' . I tI"""' r ' .... p N ~v. St\1L4A 61pn ,,,,l+ ^{~"I 1), ~ ,}

entItled, --~~--~-P~Jt-~~i---' -~----.2---(TITLE) was prepared by the above

~~~:~ m;~ ~;t~_J~

^__

~~_~r~(l!~ __ ~_~~~~€~f~~_~~~~ __ h~~t~~~~~~~I~~~~T~rT~~

DEGREE), and the aforementioned work, to the best of my knowledge, is the said student's work

25

J..;wt

~Ir Date: _ _ _ _ _ _ __

Received for examination by:

(Name of the supervisor)

I declare this Project/Thesis is classified as (Please tick CV)):

o

CONFIDENTIAL (Contains confidential information under the Official Secret Act 1972)*

o

RESTRICTED (Contains restricted information as specified by the organisation where

, J

research was done)*

III

O P EN ACCESS

Validation of Project/Thesis

1 therefore duly affirmed with free consent and willingness declared that this said Project/Thesis shall be placed officially in the Centre for Academic Information Services with the abide interest and rights as follows:

• This Project/Thesis is the sole legal property of Universiti Malaysia Sarawak (UNIMAS).

• The Centre for Academic Information Services has the lawful right to make copies for the purpose of academic and research only and not for other purpose.

~I • The Centre for Academic Information Services has the lawful right to digitise the content to for the Local Content Database.

• The Centre for Academic Information Services has the lawful right to make copies of the Project/Thesis for academic exchange between Higher Learning Institute.

• No dispute or any claim shall arise from the student himself / herself neither third party on this Project/Thesis once it becomes sole property ofUNIMAS.

• This Project/Thesis or any material, data and information related to it shall not be distributed, published or disclosed to any party by the student except with UNIMAS permission.

1

^ul\.{ Supervisor's signature:

(Date)

Student's s i

gnature--J'~",--,"",-_-,,"iJ~~1'-

^_l .;.;.--=---=JO..=..:.I,LS

Current Address: ",'

Ll?ll?~CA ~ ,t~",,~UNy Sic 141 ~~IW, JAL6N JktMu~eJ 1j 4000 ^I P1~, S,f ~k"

Notes: * If the Project/Thesis is CONFIDENTIAL or RESTRICTED, please attach together as annexure a letter from the organisation with the period and reasons of confidentiality and

restriction.

[The instrument was duly prepared by The Centre for Academic Information Services]

Projek bertajuk 'Penciptaan Lagu Baru Bidayuh Bau, Kajon Dio Dalam Bentuk Tema dan Variasi' telah disediakan oleh Agustine Aundree anak Lia dan telah diserahkan kepada Fakulti Seni Gunaan dan Kreatif sebagai memenuhi syarat untuk Ijazah Sarjana Muda Seni Gunaan dengan Kepujian (Muzik).

Diterima untuk diperiksa oleh:

Connie Lim Keh Nie

Tarikh:

lc; J1.(

~1 l~ I

r

J

PENGAKUAN

Penulis mengakui bahawa tidak terdapat bahagian penyelidikan, dihasilkan atau dilaporkan dalam tesis ini yang telah digunakan sebagai bahan sokongan untuk suatu ijazah atau kelulusan sama ada kepada universiti ini atau institusi pengajian tinggi lain.

(AGUSTINE AUNDREE ANAK LIA)

No. Matrik: 29413

11

PENGHARGAAN

Pertama sekali, saya ingin bersyukur kepada Tuhan kerana bimbingan- Nya membawa saya ke Universiti Malaysia Sarawak (UNlMAS) dan mendampingi saya melalui pelbagai cabaran sepanjang empat tahun ini. Tanpa kurniaan kekuatan, keyakinan, ketabahan dan kebijaksanaan daripada-Nya, saya tidak dapat menyiapkan Ijazah Sarjana Muda ini.

Saya juga ingin merakamkan penghargaan kepada keluarga saya terutama bapa saya, Lia anak Jacup, dan ibu saya, Nona anak meres yang sentiasa berdoa, bertimbang rasa dan memberi kepercayaan serta sokongan sepenuhnya ke atas apa yang saya lakukan sepanjang pengajian saya di UNlMAS. Selain itu, ucapan terima kasih juga ditujukan kepada adik beradik;

Agatha Lynnea, Andrin, Agnes Audlynn dan Andrew Cyprain dan sepupu; Edith Edani yang telah terlibat memberi bantuan sarna ada dalam bentuk nasihat, cadangan mahupun wang ringgit.

Di samping itu, saya juga ingin mengucapkan setinggi-tinggi terima kasih

"'14'

kepada penyelia projek tahun akhir saya yang arif dan bertanggungjawab, Puan Connie Lim Keh Nie, kerana menyumbangkan masa, tenaga, idea, cadangan, nasihat, motivasi, sokongan, dan bimbingan dalam projek ini.

Selain itu, ribuan terima kasih saya ingin ucapkan kepada semua pensyarah program muzik terutamanya penyelaras bagi mata kuliah 'Pen. elidikan dan Projek Tahun Akhir', Drs Yoesbar Djaelani yang sudi

III

memberi nasihat dan teguran yang berharga kepada saya sebagai panduan bagi membaiki projek ini. Tidak lupa juga kepada pensyarah lain yang terlibat dalam memberi cadangan dan nasihat kepada saya iaitu; Prof.Madya Dr Hasnizam, Dr Thia Sock Siang, Cik Ng Si Aie, Cik Laura Pranti Tutom, En Jurgen Frenz dan En Iran Mosoddiq.

Sehubungan itu, saya turut ingin merakamkan penghargaan kepada

Encik Lembad Anak Subit dan Cik Suhaizza yang secara tidak langsung membantu menjayakan projek ini. Pada masa yang sama, bantuan dan sokongan daripada rakan-rakan sekelas saya amat dihargai.

Akhirnya, saya ingin berterima kasih kepada semua pihak yang terlibat secara langsung dan tidak langsung dalam projek ini. Terutamanya kepada kesemua pemberi maklumat; Encik Frezar, Encik Dsop, Encik Dohim, Encik Jihiep, Encik Warren dan Encik Redin yang telah memberi maklumat tentang lagu Bidayuh. Jutaan terima kasih juga kepada panelluar, Puan Clane Buson dan Encik Christopher Dino yang sudi memberi komen dan cadangan yang amat berhaxga. Semoga projek ini dapat memanfaatkan para mahasiswa-mahasiswi pada masa depan dan menjadi satu rujukan kepada sesiapa yang ingin meneruskan kajian ini dengan lebih lanjut.

IV

lSI KANDUNGAN

Halaman Tajuk

Borang Pengesahan Status Tesis

Pengesahan dan Tandatangan Penyelia 1

Senarai Rajah Xl

Pengakuan Pelajar 11

Penghargaan 111

lsi Kandungan _v

Senarai Jadual x

Abstrak XV

Abstract XVI

BAB! PENDAHULUAN

1.1 Pengenalan 1

1.2 Permasalahan kajian 7

1.3 Hipotesis Kajian 8

1.4. Skop Kajian 8

1.5. Objektif Kajian 9

1.6 Kajian Literasi 9

V

BAB2 METODOLOGI PENYELIDlKAN

2.1 Pendahuluan 12

2.2 Pemilihan Sampel 13

2.3 Prosedur 13

2.4 Pengumpulan Data

2.4.1 Kaedah Primer 13

2.4.2. Kaedah Sekunder 14

2.5 Alat Pengumpulan Data

2.5.1 Alat 15

2.5.2 Pendekatan Perisian 16

BAB3 DAPATAN KAJIAN

3.1 Pengenalan 17

3.2 Analisis lagu yang dijadikan sampel 20 3.2.1. Ciri-ciri Komposisi lagu Bidayuh

3.2.1.1. Ciri-ciri lagu joget 25 3.2.1.2. Ciri-ciri lagu dangdut 29 3.2.2. Analisis aspek muzik dalam lagu pop Bidayuh Bau

3.2.2.1. Pergerakan kord (chord progreesion) 32

3.2.2.2. Instrumentasi 35

3.2.2.3. Bentuk Lagu 35

VI

3.2.2.4. Tanda Nada 35

3.2.2.5. Tempo 36

3.2.2.6. Rentak 36

3.3. Analisis Komposisi Kajon Dio 37

3.3.1. Condensed Score lagu Kajon Dio 41

3.3.2 Pengenalan (Introduction) 49

3.3.3. Tema 52

3.3.4. Variasi Pertama 59

3.3.5. Variasi Kedua 67

3.3.6. Pengenalan Variasi Ketiga 74

3.3.7. Variasi Ketiga 79

3.3.8. Coda 84

3.4. Pergerakan kord dalam lagu Kajon Dio 86 3.5. Konstruksi struktur variasi dalam lagu Kajon Dio 87

3.6. Lirik lagu dengan kord 88

3.7 Lirik lagu dan terjemahan 90

BAB4 PERBINCANGAN

4.1 Pengenalan 92

4.2 Analisa Data

4.2.1. Hasil temubual bersama Panel berbangsa Bidayuh yang mempunyai pengetahuan dalam bidang muzik.

4.2.1.1. Pn Clane Buson 93

VB

II ~

4.2.1.2 En Christopher Dino 94

4.2.2.. Hasil temubual bersama Panel yang mempunyai pengalaman dalam industri muzik Bidayuh Bau.

4.2.2.1. En Micheal Frezar 96

4.2.2.2. En Dohim Jaik 96

4.2.2.3. En Redin 97

BAB 5 KESIMPULAN DAN CADANGAN

5.1 Kesimpulan 99

5.2 Cadangan 100

BIBIOGRAFI 102

GLOSARI 103

LAMPIRAN A - SKOR KARYA KAJON DIO 105 LAMPlRAN B - SKOR YANG· DIJADlKAN SAM PEL 120 LAMPlRAN C - KERATAN RENTAS LAPAN (8) BAR LAGU

YANG DIJADlKAN SAMPEL 141

LAMPIRAN D - MAKLUMAT DAN DATA PEMBERI

MAKLUMAT 147

Vlll

LAMPIRANE

LAMPlRAN F

LAMPlRANF LAMPIRANG LAMPIRANH

LAMPIRANI

LAMPIRAN J

-BIODATAPANEL 148

- GAMBAR PEMBERI MAKLUMAT 152

- SOALAN KEPADA PANEL 154

-JAWAPAN PANEL 155

- JAWAPAN TEMUBUAL BERSAMA

INFORMAN 163

- PENUTUP (COVER) VIDEO CAKERA PADAT YANG TERDAPAT SAMPEL LAGU 159 - PANEL UNTUK PAMERAN 172

IX

SENARAI JADUAL

Jaduall Jadual Kumpulan Dayak Bidayuh di Sarawak Jadua12 Senarai Nama Informan

Jadual 3 Senarai Lagu Bidayauh yang telah dikumpulkan Jadua14 Pergerakan Kord lagu dangdut Bidayuh.

Jadual 5 Pergerakan Kord lagu Twist Bidayuh Jadual 6 Pergerakan Kord lagu Joget Bidayuh

Jadual 7 Pergerakan Kord dalam lagu Rock n Roll Bidayuh.

Jadual 8 Pergerakan Kord dalam lagu balada Bidayuh.

Jadual 9 Analisa Pengenalan Jaduall0 Analisa Tema

Jadualll Analisa Variasi Pertama Jadual12 Analisa Variasi Kedua

Jadual 13 Analisa Pengenalan Variasi Ketiga Jadual14 Analisa Variasi Ketiga

Jadual15 Analisa Coda

Jadual 16 Pergerakan kord dalam karya Kajon Dio

Jadual 17 Konstruksi struktur variasi dalam karya Kajon Dio Jadual18 Lirik lagu dan terjemahan.

x

Rajah 1

Rajah 2

Rajah 3

Rajah 4

Rajah 5

Rajah 6

Rajah 7

Rajah 8

Rajah 9

Rajah 10

Rajah 11

Rajah 12

Rajah 13

...1... 14

SENARAIRAJAH

Graf bar bilangan lagu mengikut genre daripada sampel yang telah dikumpul.

Keratan lagu Joget Bidingan Bauh oleh Kumpulan Black Spider

Keratan lagu Joget Tasik Biru oleh Lucy Rijut.

Keratan lagu Joget Bitoman oleh Kumpulan Fouthtees

Keratan lagu Mok Lamat oleh Casey.

Keratan daripada lagu Sapu Tangan Biru oleh Kumpulan The Sliders

Keratan daripada lagu Muu de indi ku nyayang oleh Lucy Rijut dan Pereng Dewerass.

Struktur keseluruhan komposisi baru Kajon Dio.

Pembahagian struktur lagu Kajon Dio.

Keratan melodi yang dimainkan oleh string section.

Keratan melody filler yang dimainkan oleh woodwind section.

Keratan melody filler yang dimainkan oleh brass section.

Melodi utama pada bahagian verse.

: Melodi utama pada bahagian chorus .

Xl

Rajah 15

Rajah 16

Rajah 17

Rajah 18

Rajah 19

Rajah 20

Rajah 21

Rajah 22

Rajah 23

Rajah 24

Rajah 25

Rajah 26

Rajah 27

Rajah 28

Rajah 29

RSJ 30

String section pada bahagian verse.

String section pada bahagian chorus

Woodwind dan Brass section pada bahagian verse.

Woodwind dan brass section pada bahagian chorus.

Bahagian rhythm section.

Bahagian koir

Keratan contoh bridge sebelum masuk variasi kedua.

Pergerakan kord pada variasi pertama.

Melodi pada tema.

Melodi pada variasi pertama selepas simple substitution diaplikasikan

String section yang memainkan harmoni

Woodwind section yang memainkan countermelody.

Glockenspiel dan marimba yang memainkan countermelody.

Alat muzik brass yang memainkan walking bass.

Rentak yang dimainkan oleh cowbell.

Perpindahan alat muzik mengikut warna ton (tone colour) alat muzik

xii

Rajah 31

Rajah 32

Rajah 33

Rajah 34

Rajah 35 Rajah 36

Rajah 37

Rajah 38

Rajah 39

Rajah 40

Rajah 41

Rajah 42

Rajah 43

Rajah 44 . h45

Rajah 46

Corak transisi (transition) sebelum memasuki variasi kedua.

Bahagian introduction sebelum masuk variasi kedua.

Bahagian koir (choir) yang mengrrlngJ. plano pada bahagian introduction

String section yang memainkan melodi utama

String section memainkan harmoni.

Woodwinds dan brass section pada bahagian verse variasi kedua.

Woodwinds memainkan melodi dan brass section memainkan countermelody.

Transisi pada variasi kedua sebelum masuk ke variasi ketiga.

Rentak dram pada bar peralihan dari tanda masa 4/4 ke 2/4.

Rajah menunjukkan terdapat soalan dan jawapan.

Melodi utama yang dimainkan oleh flute dan clarinet.

Peranan string section pada pengenalan dua.

Peranan brass section sebagai melody filler

Melodi vokal yang dinyanyikan dalam triple note.

String section pada bahagian chorus variasi ketiga

Woodwinds, Brass dan akordion pada bahagian verse.

Xlll

: Bahagian rhythm section.

Terdapat bahagian Soalan dan Jawapan

Melodi pada bahagian Coda

Lirik lagu berserta kord

Rajah 51 Gambar pengkaji bersama En Dohim, En Jihiep dan En Warren dari Kumpulan Fouthtees.

Rajah 52 Gambar pengkaji bersama En Frezar dan En Usup dari Kumpulan Mega Force

Rajah 53 Gambar pengkaji bersama En Redin dari Kumpulan D. Y. Ren.

XIV

Abstrak

Lagu Pop Bidayuh Bau telah berkembang sejak tahun 1990-an oleh beberapa penyanyi veteran seperti Deny Oges, Cecelia Rindon, Lawrence Rihip

dan Raymond Bihud. Melalui pemerhatian, lagu pop Bidayuh Bau rata-ratanya bersifat sejenis iaitu dalam bentuk strophic dan binary. Dalam penciptaan lagu baru pop Bidayuh Bau, pengkaji akan menghasilkan sebuah komposisi baru bertajuk 'Kajon Dio' dalam bentuk tema dan variasi. Untuk mengesahkan penciptaan lagu baru ini, pengkaji akan mendapatkan validasi daripada komposer dan ahli muzik yang bergiat aktif dalam industrl muzik Bidayuh serta orang perseorangan berbangsa Bidayuh yang mempunyai ilmu pengetahuan muzik.

xv

Oges,

Abstract

Bidayuh Bau pop song has grown since 1990's by veteren singer such as Cecelia Rindon, Lawrence Rihip and Raymond Bihud. Based on observation, mostly Bidayuh Bau pop song has one main characteristics that is in ttrophic and binary form. In creating new composition, researcher will produce ^a composition named 'Kajon Dio' in theme and variation. To validate this

composition, reaearcher will get the comment and opinion from Bidayuh musician and composer who was active in industry and from Bidayuh person who has knowledge in music.

XVI

XVll

Pengenalan

1.1.1. Masyarakat Bidayuh

dan

BABSATU PENDAHULUAN

Bidayuh merupakan salah satu suku yang terdapat di Sarawak

tergolong di bawah suku Dayak. Bidayuh atau dikenali sebagai Dayak Darat merupakan kaum ke-4 terbesar di Sarawak (Chang,2002). Dalam dialek Bidayuh, 'bi' bermaksud 'orang' manakala 'dayuh' bermaksud darat. Kaum Bidayuh ini kebanyakkannya dikatakan datang daripada Sungkung, Bugau dan bahagian lain sepanjang Kalimantan Barat, Indonesia (Chang, 2002).

1.1.2. Lagenda Asal Usul Masyarakat Bidayuh

Terdapat banyllk mitos dan lagenda yang menyebut tentant asal usul Bidayuh. Menurut artikel ''The First Land Dayak" oleh Dr John Hewit, bekas kurator Muzium Sarawak (1905-1908), pada awalnya Pulau Borneo tidak mempunyal penduduk. Orang pertama yang merupakan Land Dayak adalah Tenabi yang tinggal di kaki bukit Suit dan Baru. Beliau berkahwin dengan Ketupong namun Ketupong meninggal dunia semasa melahirkan

1

1.

2.

3.

4.

5.

anaknya. Satu kejadian aneh berlaku apabila Tenabi mengandungkan anak pada betisnya. Setelah matang, anak pada betis tersebut dilahirkan. Tenabi mengahwini anak tersebut setelah anaknya meningkat dewasa. Pasangan itu melahirkan tiga anak iaitu anak perempuan, Timuyau, dan dua anak lelaki iaitu Padat dan Tiruah. Apabila padat dan Tiruah sudah dewasa,mereka berpindah dan menetap di Sinyang dan Bukit Saki. Disebabkan berlaku pertelingkahan antara keluarga Padat dan Tiruah, Padat telah berpindah ke Sikangan. Beliau melancarkan serangan terhadap Tiruah dan menyebabkan Tiruah berpindah dan kemudiannya menetap di Inikabut; cabang kanan Sungai Sarawak.

Tiruah kemudiannya mempunyai anak lelaki, Sikaya yang mengahwini roh perempuan bernama Sekama di Gunung Penrissen.

Mereka telah dikurniakan dua anak dan sepuluh cucu seperti berikut:

Bena 6. Bikirup

Bungu 7. Baang

Bibawang 8. Bratak

Biatah 9. Peninjau

Singai 10. Puruh

Terdapat pelbagai lagi mitos yang diinterpretasikan oleh masyarakat Bidayuh sendiri. Ada yang mendakwa bahawa mereka merupakan keturunan dongeng melayu seperti Datu Patio

2

Masyarakat Bidayuh daripada Kampung Engkeroh menyatakan mereka merupakan anak kepada roh-roh. Orang Bidayuh dari Kampung Mentu Tapuh Serian pula mengatakan mereka adalah nenek moyang manusia yang keluar dari lubang tanah. Ada pula yang menyatakan mereka adalah keturunan ikan dan haiwan. Namun begitu, ini semua adalah lagenda dan tiada bukti membuktikan kesahihan dakwaan mereka ini.

1.1.3. Kumpulan Bidayuh dalam Sarawak

Menurut Chang (2002), di Sarawak terdapat dua puluh sembilan kumpulan Bidayuh yang mendiami Bahagian Kuching dan Samarahan. Secara umumnya, kumpulan Bidayuh ^Inl mendapat nama berdasarkan lokasi tempat tinggal atau berdasarkan kejadian atau insiden. Namun begitu, terdapat enam kumpulan Bidayuh paling utam~ di Sarawak. Keterangan ini dimasukkan dalam jadual seperti yang berikut :­

3