PDF repository.mainlib.upd.edu.ph

- - j §

=- -=--=

- - - -=>i

~--~

- - - _{- - -}

I.

A

NG pangungutang ng buhay ng kapwa. ayon sa paniniwala ng karamihan, ay isang kasala- nang walang kapatawaran. Sa ganang mga masambahin na nagi- sing sa paniniwalang katoliko, ka- pag buhay ang inutang ay buhay Fin ang kabayaran.

Ang huling pamamalagay ay siyang patakarang pinagbatayan ng nagsipaglagda sa mula't mula pa ng batas na nagpaparusa ng kamatayan sa sinumang marapa- tang umutang ng buhay ng kap- wa. Nguni,,sa pagbabagu-bago ng mga patakaran at pagkakaunlad ng mga bansa, at sa pagkabihasa

ng mga mamamayan ang mga dalubhasa sa iba't ibang panig ng sandaigdig, unang-una na ang mga pantas na mambabatas, ang pa- rusang kamataya'y karaniwang pinapalitan na lamang ng pagka- bilanggong habambuhay. At kung ang pagkakapatay ng isang sala- rin sa kapwa ay udyok lamang ng pagtatanggol at pagmamahal sa sariling buhay, karaniwan na ring hinahatulan lamang ng ilanang taong pagkabilanggo, kung di man pawalang-kasalanan.

Sa isang dako, ang tinatawag na "Ley del Talion" ay pinanini- walaan naman ng mga pambihi- rang tao na isang batas ng Kalika- san. Sapagka't sa iba't-ibang ulat

ng iba-ibang pangyayari sa san- daigdig, ang pagbabayad-utang ay nagaganap diumano bilang ba- tas na hindi maaaring labagin ng kahit sino. At ang paniniwalang iya'y ibinabatay sa mga pangyaya- ring hindi maunawaan kung bakit naganap at paanong naisagawa.

Isang pangyayari sa Olonggapo, Sambales, may dalawampu't-li- mang taon na ang nakalilipas, ang pinag-ukulan ng masusing paglili- mi ng maraming naninindigan sa

"Batas ng Talion". Sa pag-uuwi- uwi nila ng mga pangyayari, na di-pangkaraniwan, ay ·tiniyak na ...

ang pagkakapatay ng isang sang- gol na bago pa lang naggagapang

ILANG-ILAN1

SI Diosdado, sa harap ng Hiiku- man.

SQ kanyang inang natutulog na aag gtnamit ay isang gunting na napabayaan din ng ina na kuma- Jat-kalat sa sahig na tinutulugan,

ay isang maliwanag na patunay na itinatakda ng "Batas ng Ta- licm'.". Sapagka't diumano, ang kaluluwa ng bata na sumalin sa katawang iniluwal ng inang pina- tay, ay siyang kaluluwa ng taong pinatay naman ng taong nangu- te.ng ng buhay na namatay nang hindi nakapagbayad. Pagkaraan ng maraming panahon, ang kalu- Iuwa ng salarin na sumalin sa ka- tawan ng babaing naging ina, at tinakdaan o tinadhanaang ma~

babayad ng kanyang pagkakau- tang sa kapanahunan, ay siningll ng kanya na ring anak upang ma- sunod ang itinatakdir ng "Batas ng Talion".

Ang sumusunod na pangya.yari ,ay hindi pagbabayad-utang, bi-.

lang katugon ng tinukoy sa una- han. Kung may inutang na bu- hay ang nasawi na dapat niyang pa.gbayaran, sa pa~kakataong ito'y hindi na ang "Ley del Talion" ang nasunod. Sapagka't kung ang ba- tas na iyan ang pagbabatayan sa lahat ng pangyayari at pagkaka- taon, ang pagpapatayan ng mag- kakalabang lahi sa panahon ng

Si DiosdadQ Ay Napaharap Sa lsang

Katayuang Nangangailangan Ng Kanyang Maagap Na Pagpapasiya At Pagkilos ...

digmaan, at ng magkakalahi man sa panahon ng kaligaligan, ay si-:

yang magpapasinungaling sa "Ba-

tas

ng Talion" at sa iba pang ba- tas na pinaniniwalaan ng mara- ming mapanampalataya.

Tunghan natin ang sumusunod na pangyayari at hatulan kung anong batas ang nasunod.

• * *

SI DIOSDADO BAYANI ay isang lalaking mabait -at mapag- malial na ama sa kanyang mga · supling, bukod sa pagka-masin- tahing asawa. Noong ·bago mag- digmaan ng Hapon at Amerika, si Diosdado ay namamasukang isang kawani sa isang palingkuran ng Pamahalaan ng Komonwels.

Siya'y sumasahod ng walumpong piso lamang sambuwan. At sa ha- lagang iya'y nabuhay silang mag- anak sa loob ng dalawang pana- hon at minsan ma'y hindi nagda- nas ng kagipitan ang kanyang maybahay at dalawang anak.

-· _-., -,·

^{., .}

^{.. .}

~

---r; , ''~=i

~ .:•l . = i

.!JI

~

~,:

_j:J

~

·~ -~: __,

^...

__ .. !;_: .;;

~,:·~··

Nguni't nang mabawi nang mull ng mga amerikano sa mga kaa- way ang buong Pilipinas, salamat sa pagpapakasakit at katapangan ng iba't lining pangkat ng mga

"guerrilla" na siyang nagtaboy at tumugis sa mga hapon hanggang sa mga kabundukan, ang tatlong kaluluwang binubuhay ni Diosda- do ay naging lima na. Sapagka't sa panahon ng pananakop, ang kanyang asawa'y nagluwal pa ng dalawang anak na magkapanunod ng taon.

Dahil sa pangyayaring iyan, nang siya'y pabalikin sa paling- kurang pinapasukan at pasahurin lamang ng walumpong piso rin, sa halip mamalagi at magtiis sa ma- liit na sahod, ang ginawa'y nagbi- tiw at naglingkod sa isang sangay ng hukbong amerikano. Gayon na lang ang kanyang kasiyahan.

Sapagka't ang walumpong pisong tinawanan lamang niya ay naging

(Nam 'J)ah, 42 ang karugtong)

Si Diosdado'y namili na sa palengke at gal8.k na nal'Slsaiubong ang kanying asawa't mga anik.

~::~~J~:,:~~~:;;~;:111:11;i~~!li~::::1:!:::]i!~I:fo ':Llll~; ¹ 1ijll~11 ~!~~~~W::ll~~~l!!lf :,1:~~1:;~:~:~~lli[~

KTUBRE 12, 1947

- - -

~ :c-==

1.IM.lNG KALULUWA.

^{w i}

(Karugtong nu nasa pah. 5) ibayo, bukod pa ang naiuuwi ni- yang mga pagkain at mga lumang kasuutan.

Ang paglilingkod ni Diosdado sa Hukbo ay tumagal hanggang ika-4 ng Hulyo ng 1946, araw ng pag- papasinaya sa Bagong Republika ng Pilipinas. Ang hindi mating- kalang katuwaan niya sa pagsa- sarili ng mga pilipino ay nabahi- ran ng kalungkutan. Sapagka't kinabukasan din noon, ang kara- mihan sa kanilang magkakasama sa "Base X" ay binawas, at ilan lamang ang inilabi. Sa gayo'y napabilang siya sa hukbo ng mga walang hanap-buhay sa Maynila, na araw-araw halos ay nagbibi- lang ng hakbang sa mga daang tinatahak at nag-aaliw-aliw pa- sanda-sandali sa panonood ng sa- risaring paninda na hindi naman mabili, sapagka't wala siyang . sa- lapi.

Sl D1osdatlo ay hlntli nainip sa paghihintay ng pagkakataon. Sa tulong ng ltaibigang maawain, si- ya'y napabilang na manggagawa sa Pier, sa ilalim ng pangangasi·

wa ng kanyang kaibigang ls';iwa- la. Pinasahod siya ng sap:.t na pambuhay sa kanyang mag~iina, nang hindi kinailangan ang kan-·

yang pinag-aralan kungdi. .. ang lakas r-g bisig at tibay ng panga- ngataw.:m sa mabibigat na gawain.

Datapwa ...

!sang hapon ... Sabado noon ...

Pagkatanggap ng kanyang sahod sa buong sanlinggo, at pagkatapos mapagbayaran sa Kapisanan ang mga dapat niyang itulong, bilang isang kasaping nakatutupad sa mga tungkulin, ang unang tinu- ngo ni Diosdado ay ang pamili- hang Dibisorya. Namili siya ng mga pang-unang"kailangan sa ba- hay upang hindi na mapagod ang maybahay niyang hindi rin na- man natitigil sa iba't-ibang ga- Wain. Pagkatapos ay nagpali- pas ng uhaw sa isang tindahan, na Isang mapalad na umaga, sa dahil s:-. pagtitipid ay nagkasi1a kanyang paglalakad sa liwasang na lang siya i;;a isang inaliit na ti- Goiti, ay natapawan siya ltng napay at saka isang basong tubig.

isang cJatihang kaibi:gan na a- . . . . . bilang sa mga katiwala sa dau- , Hummga pa nang malahm · s1 ngan bilang "'i". Nang mabatid_ Diosdll:do'. pag~atapos mabayaran na siya'y naghahanap ng mapa- ang kinamg tmapay: at ... nag- pasukan, kanit maging isang taga- patuloy nang umuw1. ng ~ah;aY ...

buhat sa Pier, noon di'y inalok si., Sa loob ng sasakyan ay. m h1nd1 yang sumama upang S\lmapi sa man. tinapunan ng tingin an~ mga

"Kapisanan ng mga Estibador". kaharap sa upuan. Sapagka tang

TREPTUZIL

N...,ubek at · inihahalol nir banto&' na fl!pes1yalista oa D•f"•

:Doon: bago pa man magk,.,digma, ang Treptuzll ay mabiaa lallan sa ullonr - buhat u 1ipon0 hik&, brongkitis, larin&'itia

at T. B. ·

:-;-,,patunayan ng libulibo an: buting idlnudulot nite. Ringln

· &a inyons botika. ·

FOR..'1ULA: Tinctu,.. of Belladona, Tincture of Aconlte, Tincture ot I - . i drcps each; Ammonium Chloride, 2 itralns; Sodium Benzoate.

1' irraln:t: Bromoform, 4 drops; Tincture of ·Camphorated. opium,

· 15 mins.; Syrup of To.tu. 5 cc.;

Chloroform water q.s. ad. 1 r'ld. oz.

"-,~-c-

lEXAL :::." ..

totoo':v walang laman

ang lean.

yang pag-iisip maliban sa iba't- ibang pinamili na kailangang isu- lit sa kanyang asawa bilang ka- pupunan ng uwi niyang salapi.

At nang mapagsama-sama ang halaga ng bawa't isa at matiyak ang kabuuan ng lahat ng pinag- bayaran at mga binili, ay saka pa l.llmang tumangu~tango. Ni- lingap ai:g mga kapiling sa upuan at minukhaan ang mga kaharap.

Nang wala siyang makilalang si·

numan, ang ginawa'y dumukot ng isang sigarilyo sa lukbutan ng suot na kamisa-dentrong kaki upang magpausok. Datapwa ...

biglang-bigla na lamang nabiti- wan ang mga hawak na balutan~

at nagkansasabog ang mga laman.

-Wala! - malakas na wika na ipinagkatanawan ng kanyang mga kasakay. - Nawala ang kar- tera ko ! Dito nakalagay. . • May lamang tatlumpong piso!

lukbutan ng lCamUia-dentro·,

nr

^ml

alinmang lukbutang panlikod ng iyong pantalon, sapagka't ang mga panig na iya'y madaling na- durukutan ng mga bihasang man•

durukot nang hindi man nararam•

daman ng may-lukbutan. Gaya ng sinabi mo, dinagil ka ng iSang taong dumaiti sa iyo sa tindahan ng insik. . . Ano ang inanyo ng nasab:ng tao nang mapatabi na sa iyo?

-May-hawak pong salapi na iniaabot sa insik at burnibili ng ..•

ewan ko ba. . . hindi ko na ma•

tandaan!

-Nahulog ang hawak na sala- ping pilak, hindi ba ?-tanong ng tiktik.

-Gayon nga po! Narin'g ko pa ang kalansing sa sernento ... -tu- gon ng nadukutan.

-Naggalit-galitan, hindi ba?

-Opo-. Nagalit at ako'y pinag- Ang ibang mga kasakay ni Dios- wikaang. · . ti la raw kung sino dado ay nagkilalanan, sa pagna- akong rnay-rnagagawa. Nang yu·

nais marahil ng isa't-isa na hu- rnuko ako upang damputin ang wag mapaghinalaan ng naduku- nahulog na rnanalapi, sa hangad tan. Sapagka't ang totoo na- na iabot sa kanya at humingi ng

man ...

sila'y para-parang mabu- pagpapaumanhin, siya'y nak:yuko buting tao. At kaya lamang sila rin at paagaw pang dinampot ang nagtanawan at nag·kilalanan ay kanyang salapi, kasabay ng paga- sa · pagbabaka-sakaling sa pag- lit na wikang: "Talaga bang ma·

mumukha ng sinuma'y nakalara- lakas ang loob mo?" At ... siya·

wan ang kasalanan, 0 sa kilos at nga pala!. .. -patuloy ni Diosda- anyo ... halimbawa'y ang pagk.a- do, na waring nanariwa sa alaala balisa ... ay sumisigaw ang sari- · ang isang bahagi ng pangyayari.- llng budhi sa pagkakasalang gilla- Sa pagkakaiuko namin, isang

wa. kung sino · narnan ang dumat·ng

ni na padarag na lumapit sa tinda- .Ang kabilisan ~g pag~iisip han, ·at walimg pasintabing tinu- Diosdado ay muntik nang ~agpa.~ hod ako. Sa pagpapant'ng ng hama~ sa kan~a, sapagka t ang. aking taynga, ang halos nayapos

~at~lm? takh.o ng. sasakyan ay kong 'katungo sa pagdampot ng m hmd1 na pmangambahan · · · . at manalapi ay nalimutan ko nang talaga . sanan? tatalon n~ ~pang hingan ng pagpapaurnanhin .. sa- m,agbahk sa .tmdaha,n ng ms1k. n.a pagka't. big la akong m·~tindig at kmanan _ng. isang t napaJ'. at rm- hinarap ang bagong dating na tu- numan ng sambasong tub1g, kunz muhod sa akin

di siya napigilan ng tiktik na ka- ·

sakay at napagpaalalahanan. "-Kaunt'nl(' Iamig, amo! H'r:di -'-Hintay ka muna, kaibigan!....:_ kita sinasadya ... -niny paknm·

anang tiktik, na pinigilan sa isarig babang wika ng nasab'ng ln'aki.

b'sig ang n~dukutan.-;--Hindi mo "Ang gayong ginawi ng hinarap

b~ minamahal ang buhay mo? kong klaki ay nagpalubag sa -Hindi ko inaala.ala ang aking 2.king kaloobanf~patu1oy ni Dios- buhay J,<undi. . . ang limang ka- dado.-Nguni, nang lingapin ko luluwang naghih.ntav sa akin sa ·an:;'unang kausap na nahulugan bahay, kaya bitiwan • mo ako at· ng manalapi, an:no ma'y hind: ko kilala

ko

ang pagmumukha ng. la- ·na rt!'anng-agan. Sa gayo'y nag·

laking dumagil sa akin. sa tinda- madali akong h1mayo sa tiridahan han ng. insik. . . ng ins 'k, na Lhalos magkampuputot -Ako'y isang alagad ng batas sa rnga balutang kip!dp at bitbit na nakalaang tumulong sa iyo ! - naman ang ibang nakasilid sa da- pagpapakilala ng tiktik.:._Data- lawang bayumbayup.gang buli.

pwa ... kung ngayon mo pa pag- Hindi ko na po · naalaa!ang kap._

babalikan ahg .s:na.s'zbi · m_ong la- kapin ang ak"ng kart:era, Sll.pag:;

lak', na dumagil sa iyo sa. tinda- k;i.'t ako'y hindi dat.ihan sa gayong han ng insik, ni ang anino n:ya'y .Pangyayari. at wal~mg karanasan hindI mo na nrn.aanagcagan. sa mga kabil'san ng mga mandu-

-Ano ang ibig ninyong sabi- rukot · · · ·

hin, ginoo ?-tanong ni Diosdado, -Pasalamat ka, kaibigan, at na umupong muli. kahit paano'y nakabahagi ng pag·

LABO~ATO

I.ES

-Sa pimiwalaan mo't · hind', kain ang iyong mag-iina !-'-naka- ang nangyari sa iyo ay isang ngiting wika ng t:ktik.-Kung 'pangkaraniwang kapabayaan rig hindi ka na nagbibili ng kung anu-

mga · katufad mong hindi · maingat ano sa. palengke, at tuluyang sa pagtatago ng salapi. Kaya't umuwi ng bahay, marahil ay na- ii2M11~ RIZAL AVE; MAN ILA

I

mula ngayon .ay t:a+andaan mo ang pakinabangang lahat ang sinahod

• PUILPRO:':l · al<ing tagu\>iHn: una-una'y huwag mo. Datapwa; ang, walang ingat

~:=5;;;;::;;;;;::::::;=:;:::s:;::=5=::;==:==:=====~'i;-;.;:~;;:;'.~;:;·;:-;:;;;:;::::~1 kang- maglalagay ng . salapi

sa

na katulad mo, at wala i·ing ka- ILANG-ILANG

Si Bb. Rosario Gatmaitan, isa sa masusugid na alaglid ng Wika at isang modista sa purok ng Sing- galong, Maynila.

ranasan sa mga dukutan, o sa pi- nagsasanayang mga kaparaanan ng mga mandurukot, ay hindi da- pat magbubuklat ng kartera sa karamihan ng tao, laluna sa !sang pamilihang-bayan na karaniwang glnagalaan ng mabibilis ang ka- may. Kaya, sa hinaharap na mga araw, kailangang gumamit ka ng kaunting katalinuhan at kaunting katusuhan. Ang ibig kong sabi- hin, ang salap'1 mo'y pagbubukud- bukurin sa iba't-ibang lukbutan, upang kung madukot .man ang isang bahagi ay matirhan ka pa sa iyong pag-uwi ...

-Salamat po, ginoo, sa inyong paalaala!-ang tugon ni Diosda- do, na minukhaang masusi ang kausap na tiktik.

Ang pinasalamatang tiktik ay dumukot sa isang lukbutan, at nang paibis na sa sasakyan si Diosdado ay iniabot ang dinukot.

-Iuwi mo sa iyong mag-iina ang kaunting tulong na iyan, na hindi mo dApat alalahaning pag- babayaran'. pa. Ang hul:ng payo ko lamang sa iyo, alang-alang din sa iyong mga anak at sa iyong asawa, ay limutin mo na ang mga nangyari. Sapagka't kahit saan mo paghanapin ang magkasabwat na nandukot sa iyo ay hind~ mo na makikita. Ang katusuhan at katalinuhan ng mga taong yaon ay hindi mo kayang is'pin upang mapaghigantihan. Ang pag-iingat mo mula ngayon upang hindi ka na madukutang muli ay magig"ng katumbas ng pagkabawi mo sa halagang nawala ...

Ang huling pasasalamat ni Dios- dado sa maawaing tiktik ay ba- hagya nang nabigkas. Sapagka't sa pag-uumapaw ng malabis na kagalakan sa kanyang puso ay kasabay rin namang namuno sa kanyang pag-iisip ang mga pa- ngaral at pagpapayo ng nagma- OKTUBRE 12, 1947

gandang-loob sa kanya at nag- ailot. ng lilimahin. Sa gayo'y h:n- di niya matutuhan kung ano pa ang dapat .sabihin sa kausap na inihatid na lamang ng tunaw, ha- bang palayu nang palayo sa kan- y'lng kinatatayuan ang sasakyang in·b:san. At kung hindi pa sinu- nud-sunod ang pagbusina ng isang trak na dumarating ay h'.ndi na- taulrnng muli a.Ilg tila nanganga- rap nang gising.

II.

Nang sumunod na mga araw, si Diosdado ay hindi laman~ nag'pa- kaingat sa kanyang pakikihalubi- lo sa maram·ng tao, ma~ing sa }Jaglalakad sa mga lansangang ti- la g:nagawang pulungan ng mag- kakaib'ga't magkakakilalang nag- kakatagpo nang hindi sinasadya.

Ang mga payo ng tiktik na nag- pamata sa kanya kung paano ma- kaiiwas sa mga · mandurukot na nagsisigala sa mga pook na ma- tiw ay hindi niya nalil'mot kahit sandali. At bilang paghahand.J. pa rin sa anumang pangyayaring ma- aaring kasuungan nang di-inaasa- han, siya'y bumili ng isang bali- song. 1

-Aanhin mo ang balisong na iyan ?-tanong ng kanyang 'may- bahay nang mapuna na pinagpa-

pagurang patalimin·.-lbinili mo pa iyan ng pagka'.n natin, riabu- sog pa ang iyong mg1 a!lak ...

-Ang isang babaing katulad mo ay walang kamuwangan sa su- liranin ng isang lalaking may pi- nagdanasan !-tugong tila pagha- mak sa isipan ng babae.

-Ibig mong sabihin ay may pi- naghahandaan ka niyan ?-usisa

pa ng asawa.

-Wala akong tiyak na pinag- hhhandaan, nguni't mahuti nang nakalaan sa di-hinihintay na pag- kagipit kaysa wala! -

Ang huling paLwan1;;- ni Db;- dado ay tinugon lamang ng asa- wa ng pag-iling, na waring ang ibig sabihi'y hindi niya minama- buti ang gayong paghahanda sa isang panganib na hindi nat:tiyak na darating. Gayunpama'y 1p1- nagkibit na lang ng balikat, sa- pagka't kailanma'y hindi niya na-

g~ng ugali ang ipaggLtan ang sa- riling mga palagay sa bawa't maibigan at balakin ni Diosdado.

Datapwa ... kinasabaduhan noon, ang pananabik ng mag-iina sa pagdating ng kanilang tagapag- hanap-buhay ay nauwi sa pagkai-

nip. Nang dumilim na ang ma- lamlam na hapon at lumatag ang luksang balabal ng gabi, ang pa- nanabik at pagkainip ng limang kaluluwang na'.wan . ni Diosdado ay naging pangamba. Sapagka't ang unang nabuhay sa alaala ni Nati ay ang "mga banta ng kan- yang asawa, na ~iyang dahilan kung kaya bumilii ng isang bali- song na pinatalim na mabuti.

-Ano kaya ang nangyari · sa kanya ?-ang tanong sa sarili ng nag-aalalang babae.-Napahamak kaya, o .... ?-At hindi na dinug- tungan ang ibig sabihin, pagka- alaala sa inihasang balisong.

Sa buong magdamag halos ay hindii nagpikit ng mga mata si Nati. l:iarisaring hinuha ang nag- haliling gumulo sa kanyang isi- pan. Naroong ipalagay na si Diosdado ay hinarang marahil ng mga mangungulimbat, dahil sa sa-

Hindi Nasisira - LIGTAS!

!aping sinahod. Pagkatapos ay s1- ya na rin ang pumapatay sa ga- yong paniwala, at ang hahalili naman ay ang palagay na ... ba- ka hindi nakatanggi sa mga da - ting ka.samahan, at sa pakikipag- inuma'y nalasing at ... napalaban ng away. Nguni, kung bakit na- man hindi makatkat sa kanyang alaala ang p:nangingilabutang

"balisong". . . at sa pag-iisip sa buong magdamag ay iyu't-iyon din ang gumigising sa kanyang panim- dim ...

Si Nati ay inumaga sa gayong pagninilay. Ang antok ay hindi man naramdaman, kahit nangha- hapdil na halos ang kanyang mga mata. At sa pagkapatigagal nang umagang yaon, dahil sa pag- ii.alaala sa asawang hindi rin su- :inisipot ng bahay, siya'y waring alimpungat na ginitla ng isang patau-po. Nang buksan ang pin- tuan at sinuhin ang tumatawag ay isang di namumukhaang lalak:

ang napakilala.

-Ako po ay isang kaibigan ng inyong asawa, na pinakiusapang dumalaw sa inyo upang ibalita na siya'y huwag hintayin. . . at hu- wag d'n namang alalahanin ...

-Saan po siya naroon' ?-ang tanong ng asawang k'nakabahan, na hindi na nakaalaalang anyaya- han ang panauhin.

-Patuluyin muna ninyo ako at saka tayo magbalitaan!-paalaafa ng nagbabalita sa babaing nagu- guluhan ng pag-iisip.

-Aha! ... Nakalimutan ko nga pala!-anang maybahay, kasunod ang paghingi ng pagpapaumanhin sa kanyang pagkukulang.

(Nasa pah, 45 ang karugton~)

Makaulit n,a Dinalisay-WAGAS!

GINAGAWANG MASASAYA, MALULUSOG ANG MGA BATA

1

Mlade by BOTICA BOIE

USESCOLTA,MAYNILA

43

LIMANG KALULUWA ...

{Karugtong ng nasa pah. 43) -Wala kayong dapat alalaha- nin. Alam kong kayo'y nagugulu- mihanan, at sinuman ang luma- gay sa inyong katayuan ay mag- kukulang sa isang panauhin, dahil sa kasabikang malaman karakara- ka ang balitang inaasam ...

Nang mapaupo na ang tiktik na dumalaw ay saka isinalaysay ang buong pangyayari. Ibinalita na rin pati; ang pagkakasakay nila sa i.'lang sasakyan, na kung hindi sa maagap niyang pagkakapigil sa bisig at mga pangaral, mara- hil noon pa'y nasawi na si Dios- dado.

nobela, o ng mga kasaysayang ukol sa pagpapatayan, ang isang nakamatay na katulad ni Diosda- do ay tinatawag na kriminal. At ang sinumang kriminal ay pina- rurusahan ng mga Hukuman ...

Ang malabis na pag-aalaala ni Nati ay siyang naghatid sa kan- ya sa tanggapan o bupete ni Don Salvador L. Marino, sa Villonco Bldg., Quezon Boulevard. Tag lay ang maikling Lham ng manunulat na si Prudencio Noble, bilang pag-

papakilala sa kanya. At noon din, pagkabasa sa liham na kanyang in·iabot sa batang-batang mana- nanggol, si Nati ay sinamahan sa piitang kinakukulungan ni Dios- dado.

-Huwag ninyong alalahanin Nang umuwi1 ng bahay ang na- ang inyong asawa!-ang pagpapa- ninimdim na asawa, pagkatapos yo pa ng tiktik.-S"ya'y ikinulong mapasalamatan si abogado Marino

·naming pansamantala, habang sa pagpapagod nitong siya'y sa- hindi natatapos ang pagsisiyasat mahang makadalaw sa piitan, ang at napagpapasyahan ng Huku- gumulo naman sa kanyang pag- man ang usaping kriminal na iha- iisip ay kung hanggang kailan harap ng maginoong Piskal. Sa- siya maghihintay sa pagbabalik 0

pagka't ang pangungutang ng bu- pag-uwi ng bahay n;, Diosdado.

hay, o ang pagpatay ng kapwa ay Sapagka't ano ang malay niya isang kasalanang pinag-uusig. cfa- kung ang lahat ng mga sinabi ng yunpama'y nahiniwala akong. . . tiktik ay pawang pampatabang- si,ya'y pawawalang kasalanan sa puso lamang, 0 pagbibigay sa kanyang pagkakapatay sa isang kanya ng pag-asa; samantalang ...

salarin. Sapagka't wala siyang dahil sa kanilang kawalan ng sa- g-inawa kundi. . . ang dapat gawin la ping pambayad sa mga tanyag ng sinumang napalagay sa kan- at dalubhasang abogado sa mga yang katayuan,. sa harap ng ma- usaping kriminal gaya ng naging lubhang panganib na kanyang ki-. Pangulong Jose 'p. Laurel, 0 ng nasuungan. · · naging Senador at Mahi.'ltrado -Ibig ninyong sabihing ... si- Claro Ma. Recto, o ng nangaging ya'y makalalaya rin at makaba- Hukom Mar'ano H. ·de Joya at balik sa aming piLng?-ang 'ta- Guillermo Guevara, sa halip ma- n'fllg ng naninimdim na asawa. kaligtas sa pananagutan ay lalo

-Gayon po ang aking pag-asa pang mapabaon at tuloy mamahay at paniniwala!-ang tugon ng tik- ng bilangguan nang mahabang pa- tik.-Ang pagsasadya ko rito sa nahon? Ang alalahaning iya'y si- inyo ay upang ibalita ang nangya- yang hindi magpatahimik sa ka- ri sa kahya, at saka... upang looban at gumugulo sa pag-iisip ipagkaloob sa inyo ang salap'ng; ni Nati. ..

kanyang sinahod, na siyang 'pina- kiusap sa akin na isakamay ninyo upang magugol sa inyong mga kailangan habang siya'y nakllpiit.

-Maaari po namang kami'y makadalaw sa kanya, hind;, po ba?

·-usisa pa ni Nati. '

-Opo, kung ako'y naroon. Da- tapwa, upang h:ndi kayo pagkfu- tan ay mabuti nang magsama ka- yo ng isang manananggol na ma- pakikiusapan; sapagka't ang mga manananggol ay may-malaking kaparayaan at karapatang maka- dalaw sa sinumang nakapiit, ka- hit gaano kalubha ang kasalanang ipinararatang.

At sa gayon natapos ang kan'- lang pag-uusap. Ang tiktik ay nagpaalam, pagkatapos makapag- pasalamat ali ang asawa ni Dios- dado sa kagandahang-loob na ipi- nakita sa kanilang mag-iina.· Da- tapwa, ang pinag-aalinlanganan ni Nati, pagkaalis ng tiktik, ay kung paanong mal'ligtasan ng kanyang asawa ang kasalanang pagpatay at pangungutang ng isling buhay?

Siya nama'y nag-aral din, at

sa

pagbabasang lagi ng mga pahaya- gang pang-araw-araw at ng mga

OKTUBRE 12, 1947

III.

Nang sumunod na mga araw, ang usaping krim'nal na iniharap ng maginoong Piskal ng Siyudad, bilang pagtupad sa kanyang tung- kulin, ay pinag-abalahan ding iba- lita ng mga pahayagang pang- araw-araw sa Maynila. Sa sari- ling tuclling ng dalawang pahaya- gang pang-umaga sa wikang ingles ay tinurol d'n at pinag- ukulan ng ilang pangungusap ang ginawi ni Diosdado. Sa halip ma- sama;n ay pinuri pa ang kanyang

ginawa; sapagka't... "kung wa- lang kaya ang mga alagad ng ba- tas sa pagliligpit sa mga layak sa lansangan ... " ang wika pa ng isang Patnugot ... "ay dapat mag- lakas-loob ang mga mamamayang tahim'k sa paglipol sa mga ma- ngungulimbat sa lansangan, sa

mapa,.amantalang mga manduru- kot at sa naglisaw na mga kri- minal na hindi nagpapatawad sa pangungutang ng buhay ng kapwa upang makapagnakaw lamang ng pinaghanap-buhayan ng mas1s1-' pag na tao! Ka'langan ng Bayan ang maraming Diosdado Bayani,

na bukod sa pagtatanggol sa sari- ling buhay ay may-Jakas pa ng loob sa pagpatay sa mga mang- haharang sa Joob ng Siyudad na katulad ng Maynila, at sa mga lansangang-pambansa, upang sa ganya'y magkaroon ng kadalaan ang maram'ng nagsisipaghanap- buhay sa 'mga lukbutan ng mga mamamayang tahimik ... "

Bilang katugon ng dalawang pangu!ong-tudling na nasabi, ang mga pagtatapat ni Diosdado Ba- yani sa harap ng Hukumang lu- mitis ay pina&-ukulan din ng pi- tak ng iba't ibang pahayagan, pagkatapos mailagda ng Hukom na humatol ang pagpapawalang- sala kay Diosdado. Ang nasabing mga pahayag, na tinukoy rin ni abogado Marino sa kanyang mali- wanag at makatwirang pagtatang- gol sa pinag-uusig, at siyang pi- nagbatayan ng Hukuman sa pag- papawalang-sala kay Diosdado,.

J

ay nabubuo sa mga sumusunud na salaysay:

"Ang pinag-uusig na si Diosda- do Bayani ay i.'lang manggagac

·wang namamasukan at nagliling- kod sa "Pier 7." Siya'y isang ma- rangal at tapat na kawani noong bago magkadigmaan, sa isang pa- lingkuran ng Pamahalaan ng Ko- monwels. Noo'y dadalawa pa la- mang ang anak nilang mag-asa- wa; kaya't ang walumpong pisong sinasahod ay nakasasapat sa kani- lang mag-aanak, dahil sa kamu- rahan ng mga b'lihing paninda.

Pagkatapos ng digmaan, sa halip ng dalawang anak na dapat ni- lang buhay:n... ay apat na ka- luluwa na ang ipinagkatiwala sa kanilang mag-asawa ng tadhana.

Dahil diya'y hindi naging sapat.

kahit maglugaw na palagi, ang walumpong pisong sahod na si- yang tinatanggap sa Pamahalaan.

fNasa pah. 47 ang karugtong)

KAY 6ANDA ... AT KAY I

BANGO NG BUHOK MO.

Ang mira babai at lalaki ay ka- salukuyan nga- Y o n g nahuhu- maling sa pag- gamit ng poma- dang ROBIN HOOD dahilan sa kataasan ng uri at bango.

Sa lahdt ng Basar

"

45

LIMANG KALULUWA ...

(Karug~g ng nasa pah. 45) Sa gayo'y tinalikdan niya ang walumpong piso at namasukan naman sa isang sangay na paling- kura:.1 ng Hukbong Amerikano di- to sa Maynila. Sa kabutihang pa- lad ay pinasahod siya ng ibayong halaga, bukod ang iba't ibang ka- pakinabangang tinatamo.

"Nang ipahayag ang Republika ng Pilip'nas, ang Hukbong Ame- rikano ay nagbawas ng mga ka- wani at mga manggagawa sa iba- iMng s:mgay niya. Sa kasamaang- paJ&d. si Diosdado Bayani ay na- pabilang sa maraming nangapa- alis o binawas. At mula noon, si- ya'y naging taung-lansangan, da- hil sa paghahanap ng mapapasu- kan na makapagpapasahod sa kanya ng sapat na pambuhay sa kanyang mag-iina. . . sa limang kfiluluwang hindi niya mapab8.ba- yaang mangagutom.

"Nang tila nagtatampo na sa kanya ang kapalaran at ang pag- asa niya'y unti-unting lumfilabo, dahil sa abut-abot na pagkabigo sr paghanap, ng mapapasukan, sa wari'y himalang dumulog sa kanya ang p.11.gkakataon nang-ma- katagpo ang isang dating kaibigan sa i.~ang liwasan sa Siyudad. Sa- pagka't nabatid Dito na. slya'y .naghahanap ng mapapasukan, noon di'y inalok siyang sumapi muna !la "Unyon ng mga Estiba- dor" upang mabigyan ng pagka- kataong siya'y ·" makapagbuhat ng mga kalakal na . inilulunsad ng mga sasakyang nagbubuhat sa Es- ta.dos Unidos at sa iba pang mga bansa. Mula noon, o pagkalipas ny ilang araw na pag-aantabay, si Diosdadc ay nakapagsimula nang maglingkod sa "P:er 7".

"N oong ika-23 ng lumipas na buwan, .si Diosdado Bayani ay su- mahod ng ilanpung piso sa san- Iinggo niyang paggawa o pagli- lingkod. Pagkatanggap ng sala- pi.ng sinahod, siya'y nagdaan sa parnilihang-bayan ng Dib'eorya at ibinili ng rnga pagkain ang 'kan- yang asawa at a.pat na anak, na.

may sambuwan ding nagtiis ng unti-unting pagkain at kung ma- kailang n;lipasan ng oras sa di- pagtikim ng pagkain. Galak na

galak ang kanyang puso at nasisi- yahan ang kalooban sa biyaya ng kapalaran, salarnat sa pagrnama- gandang-loob ng isang dating kai- bigan at ng "Unyon ng mga Esti- bador". Datapwa ... pang siya.'y pauwi na ng bahay, sakay ng isang "jitney" na nagyayau't dito sa D'bisorya at Kalookan, mandi'y alimpungat na nagis:ng nang du- mukot sa kanyang lukbutan at hindi mak:ipkap ang kanyang kar- tera na may lamang tatlumpong piso. Ang gayong karanasan ay muntik nang sumawi ng kanyang buhay kundi. . . naagapan ng isang tiktik na kasa.kay na siya'y pigilan sa kamay at pagpayuhang magnllay-nilay muna bago tuma- lon sa sasakyan, dahi.l lamang sa OKTUBRE 12, 19''1

hangad na paghabulin pa sa dala- wang mandurukot ang karterang nawala na p nagsidlan ng buong kayamanan nilang mag-anak. Ang

magandang payo ng tiktik na ka- sakay at nagmagandang-loob pang magbigay sa kanya ng tulong na limang piso nang siya'y bumaba o umibis S'.1 Easakyan, ay siyang nagpalamig sa nagpupuyos niyang kalooban nang mga sandaling yaon ...

"Datapwa. . . nang sumunod na mga araw, dahil sa di-pagkalimot sa pang3ayaring nagpadugo sa kanyang puso at nagturo upang matutuhan niyang sumpS.:n ang mga "layak sa lansangan" na hin- di lamang r1akasusukal kundi. ..

lumilikha pa ng ligalig sa mga ta- himik na mamamayan. . . si Dios- dado ay naghanda at naglaan ng isang "balisong", bilang panangiol sa sariling buhay at pamatay sa s:numang mangangahas na muti na .siya'y dukutan, o agawan ng salaping pinagpawisan niya sa sanlinggong pagpapakahirap.

"Ang pumatay ng kapwa ay isang pangungutang ng buhay ...

At ang pangungutang ng buhay ay dapat pagbayaran ng buhay rin, o ng pagkabilanggoug habang-buhay naman. Nguni't ang pumatay sa isang man.gungulimbat o mangha-

harang, na naghahanap-buhay sa yaran ng buhay, o pagdusahan sari-sariling lukbutan ng mga nang habang panahon. Salamat ni.ama~ayang mararangal at nag- kay Diosdado Bayani, na sa isang sis pagpatulo ng paw:s upang ku- pa~k_'.lkatao'y kanyang nakatagJJQ mita ng pambuhay sa mga ka- sa 1sang sasakyan, at sa katalinu- anak, ay hindi isang kasalanang hang ginamit ng lalaking nagpaka- pinar?rusahan ng alinmang ba- bayani sa pagtatanggol sa sari- tas sa sandaigdig. Manapa'y isang ling buhay at sa pakikipagsapala- paglilingkod iyan sa Bayan at sa ran sa harap ng panganib, ang Lipunan, at pagtulong sa mga ala- kriminal na hindi matapaw-tapa- gad ng Batas o sa Pamahalan, wan ng mga alagad ng Batas ay upang malipol ling masasamang- nakatagpo r:n ng kasukat hang- loob na siyang mga "layak sa Ian- gang sa ... maligo siya sa sarili sangan", hindi lamang sa S ;yudad r:n niyang dugo ..•. .,

ng Maynila kundi · . . sa mga ba- May kasalanan b wala si Dioo- yan-~aya't mga. lalawigan m~ dado Bayani ?-anang mga paha·

na pmamamayamhan ng mga kr1- yagan.

minal na iyan. A ng

k

a tan ungang iya y , · • t' mu·

'Ang napatay ni Diosdado Ba- gon ng Hukumang hunitis, at ini·

yani ay isang lalaking may ma- lagda ang hatol na pagpapawa·

habang talaan na sa tanggapan lang-sala sa pumatay sa isang ng Pulisiya sa Maynila, bilang taong walang halaga sa bayan.

isang mamamatay-tao, magnana- Ang ginawa ni Diosdado Bayani kaw, manghaharang, manggagaha- ay siyang biglaang tugon sa sarili sa ng babae, at kung anu-ano rin niyang katanungan na, "0 ba- pang kasalanan. Sa, apat na lala- yaan kong mamatay sa gutom a.ng wigan sa Kalagitnaan ng Luson limang kaluluwang para-parang ay pinangilabutan ang kanyll.ng mahal sa aking puso, o utangin mga kalupitan at karah9.!!an. At ko img buhay ng kriminal na dahil sa kanyang mga kasalanang itong ibig na umagaw ng tangi ginawa, • siya'y malaon nang pi- naming kayamanan ?" Sapagka't naghahanap ng mga Hukurnan sa nang s'ya'y tutukan ng rebolber Maynila at sa mga lalawigan inan sa loob ng sasakyang pinatigil na upang papanagutin sa iba't-ibang bigla ng kriminal, sa pagdadahi·

kasalanang dapat. n'ryang pagba- (Nasa pah. 49 afl{J ~)

UMANG KALULUWA ...

angkin sa kanyang pinaghanap- (Karugtong ng nasa f]Jah. 47) buhayan. Habang nagbubuklat

ang pusakal na manghaharang at lang siya'y isang alagad ng ba- binibilang ang iilang pisong ibi- tas at si Diosdado Bayani ay nukod sa kanyang kartera, ang isang kriminal na kanyang pinag- balisong naman niya'y nailabas sa hahanap na malaon na, pagkaibis lukbutan na nakabalot sa panyoli- n]a sa sasakyan ay nagsumamo to; at sa pagkukunwang magpa- pa siya, si Diosdado, na magbaka- pahid ng butil-butil na paw:s na sakali na sa ibang masalapi ang noo'y waring humuhulas na sa buo manghaharang. Sapagka't ang sa- niyang katawaan dahil sa pagka- lapi niyang dala na hindi naman kahalo ng takot at pagngingitngit, lubhang' malaking halaga ay pam- ang patalim ay unti-unting na- buhay lamang sa limaJ,lg kalulu- buksan. Kahit nababalot ng .pan- wang marahil ay pinamumutian yolito ang hawak na patalim, na ng mga mata sa' paghihintay pagkadakot nang mahigpit sa pu- sa kanyang pagdating. Datapwa't luhan ay hindi na nag-ukol pa ng nagpumHit din ang kriminal, at si anumang pagtatanong at biglaan Diosdado ay binalaang. . . kapag na Jang dinaluhong ang mangha- hindi niya inilabas ang karterang harang, kasabay ang abut-abot na may-lamang salapi ay uutangin saksak sa dibdib at sa iba pang

•ng kanyang buhay at kukunin pa panig ng katawan na madaling iki- ang salaping kanyang pinagpawi- nahandusay sa tabing-daan. Ang san sa iranlinggong paggawa. Sa ilang babaing nakamasid sa kan- gayo'y madali siyang nagpasiya, yang ginawa ay nangapatili. Ang at sa pagkukunuwang d:nurukot mga sakay ng iba't ibang sasak- ang karter!lilg hinihingi, sa loob yang nagsasalimbayan sa lansa- pa ng lukbutan ng pantalon ay ngan ay madaling naglagda ng kinalas n11, ang pagkakalapat ng hatol, at sa halip bigyang katwi- balisong, b2Iang paghahanda sa di- ran si' Diosdado, siya pa ang ipi- maiiwasang pakikip,gsapalaran sa nalagay na nanghaharang sa kan- kamatayan. . . yang pinatay, pagka't napataon

Ang utos ng nanghaharang na sa kanyang pag-agaw sa sarili nagtuon ng rebolber sa kanya ay rin niyang kartera · · · ·

sinunod naman ni Diosdado. Ini- Datapwa't si Diosdado ay hindi

!ahas ang kartera na may lamang man tumakas, gaya ng maaasa- sampung piso at iniabot sa uma- han sa mga karaniwang kriminal.

OKTUBRE 12, 1947

Siya pa rin ang nagpatawag ng tatlong lukbutan, bilang pagtalima puLs at hindi n.!Jayuan ang kan- sa mga payo rin ng nasabing tik- yang pinatay na di-makilala kung tik nang siya'y unang madukutan.

sino .. · Pagdating ng pulis na N angako naman ang kaibigan, at unang dumalo ay iniabot mya ang sila'y nagpatuloy sa himpilang pi-

"balisong" na dugu-duguan, na nagdalhan sa kanya. IpJniit siya ang puluha'y nababalot ng panyo- upang papanagutin sa kasalanang litong nababahiran din :rig dugo .. pagpatay, gaya ng iniharap na Pagkaabot ng patalim ay iitinuro sakdal ng Magmoong Piskal. ..

naman sa pulis ang rebolber ng manghaharang na nabitiwan at hindi na naiputok, kasabay ang paunang-sabi na balutin sa isa ring panyolito upang hindi mapa- wi ang mga bakas ng daliri ng kamay ng kr.final. At pagkata- pos ipagtapat sa pulis na nagtata- nong na siya ang pumatay ay siya pa rin, si Diosdado, ang nag-

ku~ang napadala sa himpilan upang doon tapusin ang pagsisi- yasat.

Kataon namang nang mga san- daling yao'y nagdaraan ang isang sasakyan ng Kagawaran ng mga Tiktik, at sa mga sakay ay ka- bilang ang t:'ktik na naging kai- bigan na ni Diosdado. Kaya ..

pagkakita sa kanya, karakaraka'y siniyasat ang nakamatay. Ipinag- tapat naman ang buong pangya- yari, at pagkatapos ay ibinulong ang pakiusap na ibalita lamang sa kanyang mag-iina ang kapahama- kang nangyari sa kanya at ipag- kaloob ang bahagi ng kanyang si- nahod na pinagbukud-bukod sa

Nguni, kinabukasan din noon, ang lalaking pinatay ni Diosdado ay nakilala ng Kagawaran ng mga Tiktik na isang kriminal na malaon nang pinaghahanap dabil sa di-mabilang na kasalanang da- pat panagutan sa harap ng Lipu- nan at ng mga Hukuman. Saga- yong pangyayari, ang Puno ng Pulisya sa Siyu!fad at ang Punong Tagasiyasat ng Kagawaran ng mga Tiktik ay nagpasalamat pa kay D:osdado Bayani sa mala- king tulong at paglilngkod na kanyang nagawa sa pagkakapatay sa malupit, halimaw at walang kaluluwang kriminal na !along ki- lala sa taguring "Dodong Biga- tin".

Kung isang kasalanang walang kapatawaran ang pangungutang ng buhay r.g kapwa, hindi kaya isang kabanalan naman o isang dak"lang pagL'1ingkod sa Bayan Pt sa Lipunan ang pumatay sa mg2 katulad ni "Dodong Biga-

49

tin"? Sa mga lansangan sa May- nila ay· naglisaw ang maraming

"Dodong Bigatin", at upang ma- r.galipol, o mangaligpit ang mga sukal na iyan, ay hindi lamang ang mga alagad ng katah:tm:kan ang . may-tungkuling mag-usig sa kanila kundi. . . ang lahat ng ma- wamayang may-damdaming ma- katarungan. Sapagka't sila ang una-unang napipinsalaan sa mga kalikutan ng mabibilis ang ka- may, pandarah!ll' ng mga walang kaluluwa sa kapurihan ng kaba- baihan, panlalapastangan sa ka- payapaan ng mga.tahanan, at pa- ugm'.lgutang ng buhay ng kapwa na walang ibang dahilan kundi ang hanf,ar'ng makapagnakaw ...

• • •

Mga Huling Pangyayari Ang mga papuring iniukol ng mga pahayagan kay Diosdado Ba- yani ay siyang nagpalipat-lipat sa maraming bibig. Datapwa, ang mga papuring yao'y ni hindi man itinango!l ng- ilong ng may-kata- wan, bagkus naging laman ng kitnyang panimdim sa araw at ga- bi. Sapagka't sa halip matahim~k

ang · kany:mg kalooban ay lalo pang naguguluhan ang sariling pag-iisip, dahil sa paninisi ng l:mdhi n·y:mg tuwina'y gumigising

5-0

sa isang alalahanin ...

Ang pagkakapatay niya sa ba- litang kriminal na si "Dodong Bi- gatin" ay siyang nagbigay sa kan- ya ng bagong pangalan. Sapag- ka't sa pinaglilingkuran niyang

"P:rer" ay hindi na siya makilala ngayon kundi sa bansag na "Mr.

Bigatin." At kahit niya daanin sa galit ang pagtutol sa gayong taguri, ang mga kasamaha'y pa- tuloy ring tumatawag s,a kanya ng gayon.

Hindi lamang iynn ang di- magpatahimik sa kalooban ni D'osdado. Sa sarili man niyang tahanan, pati ng kanyang mayba- hay ay hindi nakalilimot sa kan- yang ginawa, na pangungutang ng buhay dahil lamang sa munting halagang inaagaw sa . kanya, na kung tutuusi'y hindi katimbang marahil ng isang buhay na kan- yang kin'til. At ang wika pa ng kanyang asawa:

huwag tugunin upang pangatwira- nan, sapagka't anhin man niyang isipin ay nananaig din ang s:gaw ng budhi"na ... kung s'.ya ma'y pi- nawalang-kasalanan ng Hukuman sa pagkakapatay sa isang krimi- nl, at pinag-ukulan ng nakalala-

kundi. . . may lim.a pang kalulu- wang sa pagkaulila sa kanya ay ... sino ang nakaaalam at ma- kahuhula sa mangyayari?

0 ang LIMANG KALULU- WA ... o ang !SANG BUHAY?

sing na mga papuri ng mga pa- Ang katanungang iya'y tinugou hayagang nagbigay-katwiran sa . ni Diosdado Bayani sa isang pag- kanyang ginawa ... ang batik ng kakataong hindi niya hinihintay, kasalanan na nakatatak sa kan- nguni't malaon na ring pln~a­

yang noo ay hinqi mahugasan ng ngambahang hahatulan ng kan- pagsisisi. At sa halip na maDmu- yang "balisong" ._ Sapagka't sa tan ay naguguniguning parati at harap ng ganyang panganib, 0 sa waring tumatanghal sa kanyang harap ng mga kalupitan at pang- paningin ang larawan ng kriminal gagah's sa kapwa ng mga lala- na kanyang napatay nang sanda- king naghahari-harian sa mga lan- ling naFligo sa sariling dugo, sa sangan, na hindi kumikilala sa tab'ng-daang kinatagpuan sa ka- mga maykapangyarihan bagkus nila ng pulis na unang nagsiya- mga kalaban ng katahimikan, si sat. Ang pangyayaring yao'y na- n:osdado Bayani ay walang lunas ging sugat na pinaglamnan sa na maidudulot kundi ang kanyang kanyang panimdim, at tuwinang "balisong" na pananggol sa sari- maaalaala ay nangingilabot ang Ung buhay at siyang panangga- kanyang katawan · Iang upang ang Hang pisong pan-

Subali, ang alalahanin ding iyan -Ang salapi'y nakikita, nguni't ang siyang nagpapasilakbo sa ang isang buhay na makitil ay kanyang dugo ka'fanma't nana- hindi na mababayaran ng- salapi nariwa ang pangyayari. . . Sapag- upang magbalik sa katawang Pi- ka't siya'y pinalad lamang na ma.- nanawan na ng hininga! kauna, sa halip na siya ang ma-

ligtas sa kagutuman ng limang kaluluwang para-parang mahal sa kanyang puso ay huwag mahamig ng isang tamad na ayaw magha- nap-buhay at nagpapakabuhay la- mng sa banat ng buto ng kanilang kapwa na siyang may karapatang matira sa daigdig .. -

Ang makatuwirang palagay ni patay. At kung siya ang sina- Nati ay nagpakunot lamang sa mang-palad, hindi lamang ang

noo ni Diosdado. Sinadya niyang buhay niya ang sana'y nawa1a WAKAS

ILANG-ILANG