72 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 1 - 2008
T¢M LINH VIÖT NAM
T¸c gi¶: PGS. NguyÔn Duy Hinh Nxb. Tõ ®iÓn B¸ch khoa vµ ViÖn V¨n ho¸, Hµ Néi 2007, 560 tr.
TiÕp theo mét lo¹t s¸ch vÒ TÝn ng−ìng Thμnh hoμng ViÖt Nam (1996), T− t−ëng PhËt gi¸o ViÖt Nam (1999), Ng−êi ViÖt Nam víi §¹o gi¸o (2003), V¨n minh L¹c ViÖt (2004), V¨n minh
§¹i ViÖt (2005), TriÕt häc PhËt gi¸o ViÖt Nam (2006), n¨m nay PGS. NguyÔn Duy Hinh l¹i cho ra m¾t mét c«ng tr×nh nghiªn cøu míi cã tiªu ®Ò T©m linh ViÖt Nam.
Ngoµi lêi nãi ®Çu, lêi kÕt, phÇn phô lôc, néi dung c¬ b¶n cña cuèn s¸ch gåm 4 ch−¬ng, trong ®ã mçi ch−¬ng cã 2 tiÕt ®Ò cËp
®Õn thiªn-®Þa-thuû-nh©n trong v¨n ho¸ H¸n vµ Trêi-®Êt-n−íc- ng−êi trong t©m linh ViÖt Nam.
T©m linh ViÖt Nam lµ mét cuèn s¸ch gióp cho c¸c nhµ nghiªn cøu cã nh÷ng nhËn thøc c¬ b¶n ban ®Çu vÒ vÊn ®Ò vèn nh¹y c¶m trong ®êi sèng v¨n ho¸, chÝnh trÞ vµ khã trong nghiªn cøu khoa häc. Qua ph©n tÝch c¸c ®Þnh nghÜa vÒ c¸c môc tõ nh−
t©m lÝ, v« thÇn, v« ý thøc, tiÒm thøc, ph©n t©m häc, nhËn thøc ngo¹i c¶m gi¸c, t©m lÝ ®éng häc, t¸c gi¶ ®−a ra mét kh¸i niÖm vÒ t©m linh, ®ã lµ “linh c¶m vÒ hiÖn t−îng v« h×nh ¶nh h−ëng
®Õn ®êi sèng Con Ng−êi c¶m nhËn ®−îc qua sèng tr¶i nghiÖm l©u dμi cña mét céng ®ång ng−êi”. B»ng c¸ch hiÓu nh− vËy t¸c gi¶ cho r»ng t©m linh kh«ng ph¶i lµ tinh thÇn, trÝ tuÖ, t©m lÝ, t©m thøc, t©m hån, linh hån, hån ph¸ch t×nh c¶m, tÝn ng−ìng theo nh− quy ®Þnh hiÖn nay vÒ c¸c kh¸i niÖm ®ã. T©m linh thuéc vÒ ph¹m trï ý thøc, nã míi lµ tr¶i nghiÖm tøc thÓ nghiÖm tiÒn-l«gÝc chø ch−a cã gi¸ trÞ duy lÝ. T©m linh gÇn gòi víi tÝn ng−ìng nh−ng réng h¬n tÝn ng−ìng. T©m linh lµ c¶m nhËn vÒ c¸i Thiªng trong Tù nhiªn vµ X· héi (céng ®ång ng−êi) trong qu¸
tr×nh tr¶i nghiÖm. Trong qu¸ tr×nh sèng con ng−êi ph¸t sinh quan hÖ víi Tù nhiªn vµ víi X· héi ®· ph¸t hiÖn ra nhiÒu ®iÒu huyÒn bÝ kh«ng hiÓu ®−îc nh−ng cã quan hÖ ®Õn ®êi sèng cña hä. §ã lµ nh÷ng c¸i Thiªng. Vµ hä øng xö b»ng hµnh vi nµo ®ã theo h−íng KÝnh, Sî, KÝnh mµ Sî, Sî mµ KÝnh. Mét sè c¸i Thiªng
®−îc thê nh− M−a vµ ®−îc nh©n h×nh ho¸ thµnh ThÇn M−a. Mét sè c¸i Thiªng kh«ng ®−îc thê nh− Ma, Quû, c« hån mµ th−êng xÕp vµo ph¹m trï mª tÝn; mét sè c¸i Thiªng kh«ng Thê mµ ®−îc t«n träng nh− kiªng c÷ (kiªng kÞ khi sinh ®Î) mµ ng−êi xÕp vµo ph¹m trï phong tôc tËp qu¸n. Thê th× thµnh tÝn ng−ìng, ®· thê th× cóng tøc cung cÊp thùc phÈm ®Ó cÇu xin mét ©n huÖ nµo ®ã.
Kh«ng thê còng cã thÓ cóng nh− cóng c« hån. T©m linh chØ thÓ nghiÖm c¸i Thiªng kh«ng ph©n biÖt thiÖn ¸c; cßn tÝn ng−ìng ph©n biÖt thiÖn - ¸c. T©m linh cßn lµ mét kh¸t väng trÝ tuÖ cña Con Ng−êi. Con Ng−êi kh«ng b»ng lßng khai th¸c tù nhiªn h¸i
qu¶ s¨n måi... sinh con ®Î c¸i nh− mäi ®éng vËt kh¸c. Con Ng−êi cã kh¸t väng t×m hiÓu vµ lÝ gi¶i Tù Nhiªn (trêi, ®Êt, n−íc, mu«n loµi...) vµ b¶n th©n Con Ng−êi ®Ó c¶i thiÖn cuéc sèng cña hä. Qua tr¶i nghiÖm cô thÓ, l©u dµi, mçi d©n téc cã mét t©m linh riªng biÖt ®Æc s¾c song còng ®Òu quy vµo gi¶i thÝch vÒ Trêi §Êt vµ Con Ng−êi. Gi¶i thÝch vÒ søc m¹nh v« h×nh t¸c ®éng ®Õn c¸i Sèng cña Con Ng−êi. T©m linh lµ kÕt qu¶ tr¶i nghiÖm cña mét céng ®ång ng−êi trong mét m«i tr−êng nhÊt ®Þnh, kh«ng cã lÝ luËn l«gÝc. T©m linh lµ trÝ tuÖ tiÒn l«gic mµ nh÷ng vÊn ®Ò nã ®Æt ra nay khoa häc hiÖn ®¹i vÉn ®ang nghiªn cøu vµ ®· hÐ më mét sè lÝ luËn míi nh−ng vÉn ch−a ®¹t ®Õn ®Ých cuèi cïng. VÒ trêi ®Êt th× cã thuyÕt Big Bang, Lç ®en... VÒ con ng−êi th× cã ADN, gen, tÕ bµo gèc... nh−ng vÉn cã thuyÕt con ng−êi tõ ngoµi vò trô ®Õn tr¸i ®Êt ch¶ kh¸c mÊy t©m linh Ng−êi Trêi.
giíi thiÖu s¸ch
Sau khi ph©n tÝch vÒ kh¸i niÖm T©m linh, t¸c gi¶ ®i s©u vµo c¸c néi dung chÝnh cña cuèn s¸ch. Trong ®Çu ®Ò c¸c ch−¬ng t¸c gi¶ dïng mét ch÷ N«m mét ch÷ H¸n nh»m muèn nãi ®Õn c¸i gèc vµ c¸i héi nhËp ®Òu thÊy trong t©m linh chø kh«ng ph¶i chØ lµ c¸i gèc ViÖt mµ th«i. §©y còng chÝnh lµ ®iÓm nhÊn v× thùc tÕ ph¶n ¸nh sù héi nhËp v¨n ho¸ lµ ®Æc tr−ng v¨n ho¸ §¹i ViÖt. §iÒu nµy ®·
®−îc chøng minh trong cuèn V¨n minh §¹i ViÖt n¨m 2005 cña t¸c gi¶. T¸c gi¶ hoµn thµnh c«ng tr×nh T©m linh ViÖt Nam, mét c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ c¸c téc ng−êi sinh sèng trªn ®Êt ViÖt. T¸c gi¶
viÕt: “ViÕt t©m linh ng−êi ViÖt th× ®¬n gi¶n h¬n viÕt t©m linh ViÖt Nam. Nh−ng suy ngÉm ng−êi ViÖt Nam nay ®· thµnh mét céng
®ång ®a d©n téc, ®a v¨n ho¸, nÕu chØ viÕt vÒ ng−êi ViÖt th× tuy vÒ mÆt khoa häc kh«ng cã vÊn ®Ò g×, coi nh− mét chuyªn kh¶o mét téc trong 54 d©n téc. Nh−ng nh− vËy kh«ng thÓ hiÖn ®−îc tÝnh céng ®ång ®a d©n téc tèt ®Ñp thèng nhÊt trong ®a d¹ng v¨n ho¸ cã mét qu¸ tr×nh héi nhËp l©u dµi”. ViÕt vÒ t©m linh ViÖt Nam chÝnh lµ viÕt vÒ ®iÒu mµ t¸c gi¶ ®· cã ý thøc tõ l©u trong viÖc quan t©m ®Õn v¨n ho¸ c¸c d©n téc anh em.
ViÕt vÒ T©m linh ViÖt Nam, t¸c gi¶ NguyÔn Duy Hinh ®·
minh chøng “t©m linh ViÖt Nam dï chÞu ¶nh h−ëng t©m linh v¨n ho¸ H¸n rÊt s©u ®Ëm, nh−ng kh«ng hÒ H¸n ho¸ 100% mµ vÉn b¶o tån b¶n s¾c d©n téc. Trong cuèn V¨n minh §¹i ViÖt t¸c gi¶
®· dïng ch−¬ng ®Çu ®Ó viÕt vÒ §¹i héi nhËp v¨n ho¸ tiÒn §¹i ViÖt, luËn gi¶i vÒ sù héi nhËp v¨n ho¸ Trung Quèc, Ên §é víi v¨n ho¸ ViÖt. Trong t¸c phÈm ®ã, t¸c gi¶ chñ yÕu bµn vÒ b¶n s¾c ng−êi ViÖt trong qu¸ tr×nh héi nhËp tÊt yÕu vµ cã lîi. Trong T©m linh ViÖt Nam, t¸c gi¶ tiÕn lªn mét b−íc minh chøng vÒ b¶n s¾c tõng d©n téc ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ®¹i héi nhËp.
Cuèi cïng t¸c gi¶ t¹m ph©n chia qu¸ tr×nh nhËn thøc vò trô vµ con ng−êi cña nh©n lo¹i tr¶i qua ba b−íc trÝ tuÖ c¬ b¶n lµ: “Mét, trÝ tuÖ tiÒn c«ng nghiÖp lÊy t©m linh lµm c¬ së; hai, trÝ tuÖ c«ng nghiÖp cËn ®¹i lÊy c¬ häc Newton lµm c¬ së; ba, trÝ tuÖ c«ng nghiÖp hiÖn
®¹i lÊy c¬ häc l−îng tö lµm c¬ së. C¸i sau phª ph¸n c¸i tr−íc. Phª ph¸n lµ cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn. Nh−ng phñ nhËn lµ kh«ng khoa häc kh«ng kh¸ch quan”. Vµ, “chóng ta chØ míi ®Æt ch©n vµo b−íc thø ba. H·y chê ®îi thÕ kØ XXI vµ sau ®ã”.
Lª §øc H¹nh
ViÖn Nghiªn cøu T«n gi¸oNghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 1 - 2008 73
s¸ch míi nhËp vÒ th− viÖn viÖn nghiªn cøu t«n gi¸o
ViÖt Nam häc
Kû yÕu Héi th¶o quèc tÕ lÇn thø hai:
ViÖt Nam trªn ®−êng ph¸t triÓn vμ héi nhËp: truyÒn thèng vμ hiÖn ®¹i
ViÖn Khoa häc X∙ héi ViÖt Nam,
§¹i häc Quèc gia Hµ Néi Nxb ThÕ giíi, 2007.- Bé 4 tËp
Sau thµnh c«ng cña cuéc Héi th¶o quèc tÕ ViÖt Nam häc lÇn thø nhÊt do §¹i häc Quèc gia Hµ Néi vµ Trung t©m Khoa häc X· héi vµ Nh©n v¨n Quèc gia (nay lµ ViÖn Khoa häc X· héi ViÖt Nam) ®ång chñ tr×, ®−îc tæ chøc t¹i Thñ ®« Hµ Néi vµo th¸ng 7 n¨m 1998, trong c¸c ngµy 14, 15, 16 th¸ng 7 n¨m 2004, Héi th¶o quèc tÕ ViÖt Nam häc lÇn thø hai do §¹i häc Quèc gia Hµ Néi vµ ViÖn Khoa häc X· héi ViÖt Nam ®ång chñ tr×, ®−îc tæ chøc t¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh víi chñ ®Ò ViÖt Nam trªn con ®−êng ph¸t triÓn vμ héi nhËp: truyÒn thèng vμ hiÖn ®¹i. Tham dù Héi th¶o lµ c¸c nhµ nghiªn cøu trong n−íc vµ 115 häc gi¶ ®Õn tõ 22 quèc gia.Chñ ®Ò chÝnh cña cuéc Héi th¶o lÇn nµy ®−îc giíi h¹n vµ mang tÝnh chuyªn ®Ò h¬n. Trong sè gÇn 500 tham luËn, cã h¬n 300 tham luËn ®−îc tr×nh bµy ë 10 tiÓu ban cña Héi th¶o. Sau Héi th¶o, c¸c tham luËn ®· ®−îc tËp hîp vµ in thµnh 4 tËp s¸ch trong bé kØ yÕu cã tiªu ®Ò: ViÖt Nam häc. Kû yÕu Héi th¶o quèc tÕ lÇn thø hai: ViÖt Nam trªn ®−êng ph¸t triÓn vμ héi nhËp: truyÒn thèng vμ hiÖn ®¹i:
TËp 1: Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ vμ x· héi, TËp 2:
Nh÷ng vÊn ®Ò lÞch sö, d©n téc vμ t«n gi¸o, TËp 3:
Nh÷ng vÊn ®Ò v¨n hãa, v¨n minh vμ nghiªn cøu gi¸o dôc, con ng−êi vμ nguån nh©n lùc, TËp 4:
Mét sè vÊn ®Ò v¨n häc, ng«n ng÷ vμ nh÷ng vÊn
®Ò nghiªn cøu kh¸c.
TËp 1, víi 783 trang, chia lµm 2 phÇn giíi thiÖu vÒ vÊn ®Ò kinh tÕ vµ x· héi ViÖt Nam. PhÇn 1 giíi thiÖu c¸c bµi diÔn v¨n khai m¹c, bÕ m¹c vµ mét sè tham luËn t¹i phiªn toµn thÓ cña Héi th¶o. C¸c b¸o c¸o tæng hîp tËp trung tr×nh bµy vÒ lÞch sö ViÖt Nam, con ng−êi ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh dùng n−íc vµ gi÷ n−íc, tiªu biÓu nh−: B¶n lÜnh ViÖt Nam cña TrÇn V¨n Giµu, ViÖt Nam häc trªn
®−êng ph¸t triÓn vμ giao l−u, hîp t¸c quèc tÕ cña Phan Huy Lª,v.v...
Ph¶n ¸nh tõng vÊn ®Ò cô thÓ cña c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ vµ x· héi ViÖt Nam lµ néi dung PhÇn 2 cña TËp 1, ®−îc tr×nh bµy vµ th¶o luËn t¹i TiÓu ban Kinh tÕ vµ TiÓu ban X· héi cña Héi th¶o.
Trong chñ ®Ò kinh tÕ, c¸c tham luËn chó träng vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam trong thêi k× ®æi míi vµ héi nhËp, tiªu biÓu nh−: Sù biÕn ®æi c¬ cÊu tæ chøc kinh tÕ vμ tiªu thô s¶n phÈm cña n«ng d©n trong thêi k× ®æi míi cña Shitara Sumiko, Nh÷ng mòi ®ét ph¸ vÒ kinh tÕ tr−íc ®æi míi cña §ç Hoµi Nam vµ §Æng Phong. C¸c vÊn ®Ò quan hÖ kinh tÕ ViÖt Nam, triÓn väng hîp t¸c kinh tÕ, héi nhËp kinh tÕ ®−îc tr×nh bµy trong Héi th¶o víi: Ph¸t triÓn kinh tÕ vμ c«ng b»ng x· héi: ph©n tÝch hé gia ®×nh vÒ kinh tÕ, x· héi vμ ph©n bè thêi gian t¹i mét th«n thuéc ®ång b»ng s«ng Hång cña Noguchi Hiroshi - Chuma Shoko, Toμn cÇu hãa kinh tÕ vμ c¬ may cña c«ng nghiÖp hãa cña Bïi TÊt Th¾ng.
Víi chñ ®Ò x· héi, c¸c tham luËn tËp trung vµo c¸c vÊn ®Ò: x· héi vµ chÝnh s¸ch x· héi, vÊn ®Ò ph©n tÇng x· héi, vÊn ®Ò b×nh ®¼ng giíi: X· héi häc vμ chÝnh s¸ch x· héi cña Bïi §×nh Thanh, B×nh ®¼ng giíi trong c«ng t¸c ®μo t¹o c¸n bé n÷ ë ViÖt Nam hiÖn nay cña Bïi ThÕ C−êng,v.v…
TËp 2, víi 739 trang, tr×nh bµy vÒ nh÷ng vÊn
®Ò lÞch sö, d©n téc vµ t«n gi¸o. Nh÷ng bµi viÕt vÒ lÞch sö ®Ò cËp ®Õn c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn lÞch sö ViÖt Nam nh−: Thö t×m hiÓu mèi quan hÖ cña ng−êi Phïng nguyªn víi nh÷ng c− d©n cïng thêi ë
§«ng Nam ¸ vμ Nam Trung Quèc cña H¸n V¨n KhÈn, TÇm quan träng vÒ kinh tÕ vμ v¨n hãa cña c¸c héi t−¬ng tÕ ë miÒn B¾c ViÖt Nam thêi Ph¸p thuéc (1920-1945) cña NguyÔn-Marshall, B−íc vμo thÕ kØ XXI, n−íc ViÖt Nam v÷ng vμng trªn con
®−êng ph¸t triÓn vμ héi nhËp cña TrÇn §øc C−êng, v.v…
Nh÷ng tham luËn vÒ vÊn ®Ò d©n téc vµ t«n gi¸o còng phong phó, tiªu biÓu nh−: §èi diÖn tr−íc thêi ®¹i, c¸c téc ng−êi thiÓu sè miÒn nói cÇn g×?
cña §Æng Nghiªm V¹n, Ng−êi Ch¨m vμ t«n gi¸o cña Phan An, TruyÒn gi¸o trong vïng d©n téc thiÓu sè ë Gi¸o phËn Kon Tum nh×n tõ gãc ®é tÝn ng−ìng - v¨n hãa - x· héi cña NguyÔn Hång D−¬ng, v.v…
73
74 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 1 - 2008
TËp 3 dµnh tr×nh bµy vÒ vÊn ®Ò v¨n hãa, v¨n minh vµ nghiªn cøu gi¸o dôc, con ng−êi. Néi dung cña nh÷ng tham luËn vÒ vÊn ®Ò v¨n hãa, v¨n minh ®−îc tr×nh bµy trong Héi th¶o kh¸ ®a d¹ng, nh−: DÊu vÕt ng−êi Ch¨m vμ v¨n hãa Ch¨m Pa ë b¾c ViÖt Nam cña TrÇn Quèc V−îng, §a d¹ng v¨n hãa thÓ hiÖn trong mèi quan hÖ gi÷a téc ng−êi ®a sè vμ c¸c téc ng−êi thiÓu sè ë ViÖt Nam cña T«
Ngäc Thanh, T×m hiÓu qu¸ tr×nh h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn cña Héi An qua sù ph©n bè c¸c di tÝch cña Kikuchi Seichi. Chñ ®Ò nghiªn cøu vÒ gi¸o dôc, con ng−êi vµ nguån nh©n lùc ®−îc ®Ò cËp trong Héi th¶o ë nhiÒu d¹ng thøc nh−: TÝnh c¸ch ng−êi ViÖt, v¨n hãa ViÖt Nam: x−a vμ nay cña Cao Xu©n Phæ, VÊn ®Ò vμ gi¶i ph¸p ¸p dông c¸ch tiÕp cËn qu¶n lÝ nguån nh©n lùc vμo ViÖt Nam cña Ph¹m Thµnh NghÞ, Di d©n vμ sù biÕn ®æi v¨n hãa cña L−¬ng Hång Quang, v.v...
TËp 4 tr×nh bµy vÒ mét sè vÊn ®Ò v¨n häc, ng«n ng÷ vµ nh÷ng nghiªn cøu khu vùc. VÊn ®Ò v¨n häc vµ ng«n ng÷ ®−îc tiÕp cËn d−íi nhiÒu gãc
®é kh¸c nhau: VÒ cÊu tróc - tæng thÓ cña lÞch sö v¨n häc ViÖt Nam cña NguyÔn §×nh Chó, Mèi quan hÖ cña tiÕng Nguån víi c¸c ng«n ng÷ ViÖt vμ M−êng cña §oµn V¨n Phóc, Vμi suy nghÜ vÒ gi¸o dôc ch÷ H¸n thêi k× cËn ®¹i ViÖt Nam - so s¸nh víi c¸c n−íc §«ng ¸ cña Iwatsuki Junichi, v.v... VÒ chñ ®Ò nghiªn cøu khu vùc cã: V¨n hãa Sa Huúnh trong mèi quan hÖ víi c¸c v¨n hãa kim khÝ ë ViÖt Nam vμ ë §«ng Nam ¸ cña Vò C«ng Quý, Hîp t¸c ph¸t triÓn Mªk«ng vμ nh÷ng gîi ý cho ViÖt Nam cña Masaya Shiraiski, v.v...
Cã thÓ nãi, néi dung bé kû yÕu cho thÊy sù phong phó, ®a d¹ng, chÊt l−îng cao, nhÊt lµ tÝnh kh¸i qu¸t, sù chuyªn s©u víi nh÷ng t− liÖu vµ c¸ch thøc tiÕp cËn míi cña c¸c tham luËn trong Héi th¶o.
T«n gi¸o vμ chÝnh s¸ch t«n gi¸o ë ViÖt Nam
NguyÔn Thanh Xu©n chñ biªn, Nxb T«n gi¸o, 2006, 145 tr.
§Ó gãp phÇn n©ng cao hiÓu biÕt vÒ t«n gi¸o còng nh− chÝnh s¸ch t«n gi¸o cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ViÖt Nam, tËp thÓ t¸c gi¶ do NguyÔn Thanh
Xu©n chñ biªn ®· cho ra m¾t b¹n ®äc cuèn s¸ch T«n gi¸o vμ chÝnh s¸ch t«n gi¸o ë ViÖt Nam.
Néi dung cuèn s¸ch gåm 2 phÇn: PhÇn 1 giíi thiÖu mét sè t«n gi¸o ë ViÖt Nam. PhÇn 2 giíi thiÖu vÒ chÝnh s¸ch t«n gi¸o cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ViÖt Nam.
PhÇn 1 cuèn s¸ch giíi thiÖu vÒ 6 t«n gi¸o lín cña ViÖt Nam nh−: PhËt gi¸o, C«ng gi¸o, ®¹o Tin Lµnh, Håi gi¸o (Islam gi¸o), ®¹o Cao §µi, PhËt gi¸o Hßa H¶o. ë mçi t«n gi¸o, c¸c t¸c gi¶ tr×nh bµy vÒ: qu¸ tr×nh ra ®êi vµ ph¸t triÓn; vÒ gi¸o lÝ, gi¸o luËt, lÔ nghi vµ tæ chøc gi¸o héi; nh÷ng sè liÖu liªn quan míi nhÊt, cô thÓ:
PhËt gi¸o: 9.038.064 tÝn ®å, 35.761 t¨ng ni;
15.244 cë së thê tù; 3 häc viÖn, 5 tr−êng Cao
®¼ng PhËt häc, 38 tr−êng Trung cÊp PhËt häc, 1.076 c¬ së tõ thiÖn.
C«ng gi¸o: 5.572.525 tÝn ®å, 15.108 chøc s¾c vµ tu sÜ; 6 chñng viÖn víi 1.044 chñng sinh; 992 c¬ së tõ thiÖn, 130 c¬ së gi¸o dôc.
§¹o Tin Lµnh: h¬n 1 triÖu tÝn ®å, 469 môc s−, môc s− nhiÖm chøc vµ truyÒn ®¹o, 275 nhµ thê, 1 viÖn Th¸nh kinh ThÇn häc vµ 9 líp bæ tóc ThÇn häc.
Håi gi¸o: 64.991 tÝn ®å, 695 chøc s¾c, 77 th¸nh ®−êng.
§¹o Cao §µi: 10 hÖ ph¸i víi 2.434.000 tÝn ®å, 9.237 chøc s¾c, 25.829 chøc viÖc, 1025 th¸nh thÊt vµ ®iÖn thê ë 34 tØnh thµnh.
PhËt gi¸o Hßa H¶o: 1.232.572 tÝn ®å, 1.554 uû viªn Ban TrÞ sù c¸c cÊp, 35 chïa ë 18 tØnh thµnh.
PhÇn 2 cuèn s¸ch bµy vÒ chÝnh s¸ch t«n gi¸o cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ViÖt Nam, cô thÓ lµ c¸c v¨n b¶n: ChØ thÞ sè 37 cña Bé ChÝnh trÞ n¨m 1998 VÒ c«ng t¸c t«n gi¸o trong t×nh h×nh míi, NghÞ quyÕt sè 25 cña Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng n¨m 2003: NghÞ quyÕt Héi nghÞ lÇn thø b¶y Ban ChÊp hμnh Trung −¬ng Khãa IX vÒ c«ng t¸c t«n gi¸o, LÖnh cña Chñ tÞch n−íc VÒ viÖc c«ng bè Ph¸p lÖnh TÝn ng−ìng, T«n gi¸o ban hµnh n¨m 2004, NghÞ ®Þnh sè 22 cña ChÝnh phñ n¨m 2005 H−íng dÉn thi hμnh mét sè ®iÒu cña Ph¸p lÖnh TÝn ng−ìng, T«n gi¸o, ChØ thÞ sè 01 n¨m 2005 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ VÒ mét sè c«ng t¸c ®èi víi
®¹o Tin Lμnh.
