C¤NG GI¸O ë Mü
rong “Siªu thÞ t«n gi¸o” Mü ®−¬ng
®¹i, C«ng gi¸o Roma (Roma Catholic) cã vÞ trÝ ®Æc biÖt. Lµ t«n gi¸o lín nhÊt ë Mü, cã bÒ dµy lÞch sö vµ còng lµ t«n gi¸o s¶n sinh ra v« sè c¸c gi¸o ph¸i, gi¸o ®oµn kh¸c nhau, nã kh«ng nh÷ng cã ¶nh h−ëng lín ë Mü mµ cßn cã
¶nh h−ëng trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi.
Gi¸o héi C«ng gi¸o ë Mü lµ mét gi¸o héi cã tæ chøc chÆt chÏ vµ thèng nhÊt ë trªn toµn bé l·nh thæ n−íc Mü vµ ë c¶
ngoµi n−íc. Cã thÓ cã n¬i, cã gi¸o ®oµn C«ng gi¸o cã sù kh¸c nhau vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng t«n gi¸o nh−ng kh«ng lín.
Nh×n chung, Gi¸o héi C«ng gi¸o ë Mü lµ gi¸o héi thèng nhÊt vµ lín nhÊt nÕu xÐt theo mét ®¬n vÞ gi¸o ph¸i ®¬n nhÊt. Sè tÝn ®å cña C«ng gi¸o rÊt lín, nh−ng còng tïy theo tiªu chÝ cña ng−êi ®−a ra vµ tïy theo thêi gian. VÝ dô, L−u Bµnh trong cuèn “T«n gi¸o Mü ®−¬ng ®¹i” ®−a ra con sè: “C«ng gi¸o Roma ë Mü cã 62 triÖu tÝn ®å…”. Tõ thËp niªn 70 cña thÕ kØ XX trë l¹i ®©y, tØ lÖ tÝn ®å C«ng gi¸o Roma Mü trong d©n sè toµn quèc tõ æn
®Þnh ë møc kho¶ng 28%”(1). ë mét tµi liÖu kh¸c th× sè tÝn ®å C«ng gi¸o ë Mü lµ 77 triÖu ng−êi(2).
Ngoµi C«ng gi¸o Roma cã tæ chøc chÆt chÏ réng kh¾p n−íc Mü cßn cã mét sè gi¸o ph¸i mang tªn C«ng gi¸o nh−ng cã tæ chøc nhá h¬n, ph©n to¸n vµ Ýt tÝn ®å.
Lª §×nh Cóc(*) Thùc ra ®ã lµ nh÷ng gi¸o ph¸i t¸ch ra tõ C«ng gi¸o Roma Mü. VÝ dô, c¸c gi¸o ph¸i Gi¸o héi C«ng gi¸o ChÝnh thèng Mü, Gi¸o héi C«ng gi¸o Roma cò, Gi¸o héi C«ng gi¸o C¬ ®èc… tuy mang tªn lµ C«ng gi¸o (Catholic) nh−ng nh÷ng gi¸o ph¸i nµy kh«ng cã quan hÖ g× víi Vatican.
Nh÷ng gi¸o ph¸i nµy kh«ng thõa nhËn gi¸o lÝ cña Tßa Th¸nh vµ hoµn toµn ®éc lËp víi Vatican trªn mäi ph−¬ng diÖn tæ chøc vµ ho¹t ®éng t«n gi¸o. Sè l−îng gi¸o d©n Ýt, tæ chøc nhá vµ ph©n t¸n, nh÷ng gi¸o ®oµn nµy hÇu nh− kh«ng cã
¶nh h−ëng g× ®Õn ®êi sèng t«n gi¸o cña Gi¸o héi C«ng gi¸o ë Mü.
C«ng gi¸o ë Mü thõa nhËn quyÒn uy vµ gi¸o lÝ cña Vatican. Mäi sinh ho¹t vµ nghi lÔ t«n gi¸o, mäi tæ chøc t«n gi¸o
®Òu theo quy ®Þnh cña Vatican. C«ng gi¸o ë Mü lµ mét phÇn quan träng cña C«ng gi¸o thÕ giíi. TÝn ®å C«ng gi¸o ë Mü chiÕm tØ lÖ lín nhÊt trong d©n sè n−íc Mü, tØ lÖ nµy ®øng hµng thø 4 trªn thÕ giíi, sau Brazil, Mexico vµ Philippines.
VÒ mÆt ®êi sèng chÝnh trÞ, x· héi vµ kinh tÕ, C«ng gi¸o ë Mü cã ¶nh h−ëng quyÕt
®Þnh trong nhiÒu lÜnh vùc.
*. PGS.TS., T¹p chÝ Khoa häc X! héi ViÖt Nam.
1. L−u Bµnh. T«n gi¸o Mü ®−¬ng ®¹i, (b¶n dÞch cña TrÇn NghÜa Ph−¬ng), Nxb. T«n gi¸o, 2010, tr. 215.
2. Wikipedia, the Free eneyclopedia. (from Roma catholicsm in then United States)
T
T«n gi¸o ë n−íc ngoµi
Bëi con sè tÝn ®å lín nhÊt trong d©n sè Mü nªn cã tiÕng nãi quyÕt ®Þnh trong c¸c tæ chøc nhµ n−íc, c¸c tËp ®oµn kinh tÕ vµ sè phiÕu bÇu trong bÇu cö Tæng thèng vµ Quèc héi Mü.
Trë l¹i lÞch sö t«n gi¸o Mü, C«ng gi¸o Roma tõ Ch©u ¢u theo ch©n nh÷ng ng−êi di c− ®Õn Mü tõ thÕ kØ XV, sau ®ã å ¹t
®Õn Mü trong thêi k× thuéc ®Þa thÕ kØ XVII. Trong ®oµn th¸m hiÓm cña Christopher Colombo ®Õn Mü lÇn thø hai n¨m 1493 ®· cã mÆt c¸c gi¸o sÜ T©y Ban Nha ®i theo ®Ó truyÒn ®¹o. C¸c trung t©m truyÒn ®¹o cña hä lµ Florida, Geogre, Texas, New Mexico, California. C¸c nhµ truyÒn ®¹o ng−êi Ph¸p ®Õn muén h¬n vµ hä ho¹t ®éng ë c¸c gi¸o phËn St. Louis, New Orlean, Biloxi vµ Mobile.
Theo sù t¨ng tr−ëng cña d©n sè n−íc Mü, qua c¸c ®ît nhËp c− µo ¹t tõ Ch©u
¢u, C«ng gi¸o còng t¨ng nhanh sè l−îng tÝn ®å. Sau khi tuyªn bè ®éc lËp, n−íc Mü b−íc vµo mét thêi k× më mang l·nh thæ tõ phÝa §«ng sang phÝa T©y. NhiÒu vïng thuéc ®Þa cña c¸c n−íc thùc d©n Ch©u ¢u nh− Hµ Lan, Ph¸p, Bå §µo Nha trë thµnh l·nh thæ cña HiÖp Chñng quèc Hoa Kú b»ng con ®−êng trao ®æi, mua l¹i, hoÆc th«n tÝnh b»ng vò lùc… N−íc Mü trë thµnh mét quèc gia réng lín vµ cïng víi nã lµ C«ng gi¸o ph¸t triÓn kh«ng ngõng, nhÊt lµ sau ®ît s¸p nhËp vïng l·nh thæ cña Ph¸p vµ Mexico - nh÷ng vïng cã
®«ng tÝn ®å C«ng gi¸o. §Õn gi÷a thÕ kØ XIX, dßng ng−êi di c− tõ §øc, Ai-len ®æ vµo Mü lµm cho C«ng gi¸o trë thµnh t«n gi¸o lín nhÊt ë quèc gia nµy.
Cïng tõ Kit« gi¸o sinh ra, cïng di c−
tõ Ch©u ¢u sang Mü nh−ng khi ®· ®Õn Mü th× tõ Thanh gi¸o ®Õn Tin Lµnh gi¸o
®Òu cã nhiÒu vÊn ®Ò n¶y sinh va ch¹m víi C«ng gi¸o bëi sù ph¸t triÓn qu¸
nhanh chãng cña nã c¶ vÒ quy m«, sè l−îng vµ tæ chøc. Do thµnh kiÕn vµ sù thï ®Þch vÒ vÞ trÝ trong x· héi Mü nªn ®·
cã thêi k× C«ng gi¸o xung ®ét víi Tin Lµnh gi¸o. NhiÒu nhµ thê cña hai t«n gi¸o nµy bÞ ®èt ch¸y vµ tranh chÊp trªn nhiÒu vÊn ®Ò nh−ng nhê cã sù ®iÒu chØnh cña v¨n hãa vµ ph¸p luËt Mü mµ c¸c t«n gi¸o chung sèng b×nh ®¼ng vµ tù do ph¸t triÓn ë n−íc Mü.
Sù biÕn ®éng d÷ déi cña thÕ giíi thÕ kØ XX sau c¸c cuéc ChiÕn tranh ThÕ giíi I vµ II, chiÕn tranh ViÖt Nam, sù sôp ®æ cña Liªn X« vµ phe XHCN ë Ch©u ¢u ®·
t¹o nªn nh÷ng ®ît di c− lín vµo Mü, vµ theo ®ã lµ C«ng gi¸o cµng ph¸t triÓn nhanh chãng. Tßa Th¸nh Vatican mµ
®øng ®Çu lµ c¸c gi¸o hoµng lu«n lu«n quan t©m ®Õn bé phËn lín nhÊt cña Kit«
gi¸o ë Mü lµ C«ng gi¸o.
C¸c ®êi tæng thèng Mü cã những ng−êi lµ tÝn ®å C«ng gi¸o. KÓ c¶ nh÷ng vÞ kh«ng theo t«n gi¸o nµy th× sau khi ®¾c cö tæng thèng còng cã quan hÖ chÆt chÏ víi Tßa Th¸nh Vatican, hoÆc cö ®Æc sø hoÆc trùc tiÕp ®Õn Roma ®Ó gÆp gì gi¸o hoµng trao ®æi vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn
®Ò t«n gi¸o mµ c¶ hai bªn cïng quan t©m, trong ®ã cã nh÷ng vÊn ®Ò vÒ kinh tÕ, vÒ ®Çu t− cña Vatican vµo c¸c tËp
®oµn kinh tÕ Mü.
Tæng thèng thø 44 cña Mü, «ng Brack Obama, trong diÔn v¨n nhËm chøc tæng thèng, ®· trÞnh träng nh¾c ®Õn Chóa… vµ trong chuyÕn ®i c«ng du ®Çu tiªn ra n−íc ngoµi, «ng cïng phu nh©n ®· ®Õn Roma gÆp Gi¸o hoµng ®Ó bµn ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò, trong ®ã cã quyÒn n¹o thai (mét vÊn ®Ò
tù do ë Mü) vµ viÖc cÊm n¹o thai cña C«ng gi¸o.
Lµ t«n gi¸o b¶n ®Þa còng nh− lµ c¬ së, nÒn t¶ng cña sù ra ®êi rÊt nhiÒu gi¸o ph¸i, gi¸o ®oµn ë Mü vÒ sau, C«ng gi¸o ë Mü chñ yÕu tËp trung ë thµnh thÞ. Cã kho¶ng 40% tÝn ®å C«ng gi¸o sèng ë c¸c thµnh phè vµ thÞ tø phÝa §«ng, xÊp xØ 27% ë MiÒn T©y, gÇn 20% tËp trung ë phÝa Nam cña n−íc Mü.
Dï ë ®©u trong c¸c thµnh phè n−íc Mü th× n¬i tËp trung ®«ng ®¶o nhÊt cña tÝn ®å C«ng gi¸o còng lµ quanh c¸c nhµ thê lín ë néi ®«, ë trung t©m thµnh phè. Vïng ngo¹i
« vµ phô cËn c¸c thÞ tø chØ cã kho¶ng 25%
tÝn ®å C«ng gi¸o sinh sèng.
Nh÷ng bang cã tÝn ®å C«ng gi¸o nhiÒu nhÊt lµ California, New York, Pensylvania, New Jersey (xÊp xØ 4 triÖu), Massachusetts, Los Angeles (xÊp xØ 3 triÖu), Michigan, Ohio, Florida, Boston, Chicago (h¬n 2 triÖu). C¸c thµnh phè kh¸c nh− Detroit, Philadelphia, Newark xÊp xØ 1,5 triÖu(3).
VÒ tæ chøc t«n gi¸o cña C«ng gi¸o ë Mü cã nh÷ng nÐt ®Æc tr−ng. Gi¸m môc Gi¸o ®oµn lµ c¬ quan trung t©m l·nh ®¹o cao nhÊt cña Gi¸o héi C«ng gi¸o ë Mü.
Trô së cña Gi¸m môc Gi¸o ®oµn C«ng gi¸o Mü ®Çu tiªn ë bang Maryland (thµnh phè Baltimo), n¬i ghi nh÷ng dÊu Ên lÞch sö sím nhÊt vÒ tÝn ®å C«ng gi¸o khi di c− tõ Ch©u ¢u ®Õn Mü.
Héi ®ång Gi¸m môc C«ng gi¸o ë Mü lµ n¬i tæ chøc vµ chÞu tr¸ch nhiÖm x©y dùng hÖ thèng thø bËc chøc s¾c cho tÊt c¶ c¸c héi th¸nh, gi¸o ®oµn cña C«ng gi¸o trªn toµn n−íc Mü. TÊt c¶ c¸c gi¸o xø, gi¸o khu ®Òu chÞu sù l·nh ®¹o cña
Gi¸o hoµng nh−ng vÉn cã nh÷ng quy
®Þnh vµ nh÷ng quyÒn tù quyÕt t−¬ng ®èi.
Héi ®ång Gi¸m môc lùa chän vµ phong chøc cho ng−êi ®øng ®Çu mét khu vùc (gi¸o xø, gi¸o khu) nh−ng thùc tÕ th×
còng cã tr−êng hîp ng−êi ®øng ®Çu cña khu vùc cã thÓ ë n¬i kh¸c cö ®Õn.
Héi ®ång Gi¸m môc C«ng gi¸o ë Mü (NCCB) mçi n¨m häp mét lÇn. Thµnh viªn cña Héi ®ång gåm c¸c gi¸m môc, tæng gi¸m môc vµ hång y cña c¸c tæ chøc toµn n−íc Mü. C¬ quan l·nh ®¹o Héi ®ång gåm Chñ tÞch Héi ®ång, c¸c Phã Chñ tÞch, Tæng th− kÝ vµ Ch¸nh qu¶n lÝ quü. C¸c vÞ nµy
®−îc Héi ®ång cö ra víi nhiÖm k× 3 n¨m, th«ng qua th−¬ng l−îng. HiÖn nay, trô së cña Héi ®ång ®Æt t¹i Washington. Héi
®ång Gi¸m môc thµnh lËp c¸c ban chuyªn m«n phô tr¸ch c¸c c«ng viÖc cña t«n gi¸o, c¸c ho¹t ®éng truyÒn gi¸o, gi¸o dôc gi¸o lÝ, qu¶n lÝ c¸c gi¸o ®oµn, gi¸o khu, gi¸o phËn, c¸c dßng tu vµ c¸c chøc s¾c t«n gi¸o ë c¸c chi nh¸nh tõ Trung −¬ng xuèng c¸c gi¸o khu, gi¸o phËn. Héi ®ång Gi¸m môc cã 4 ban víi 30 th−êng vô Héi ®ång (cè
®Þnh) vµ 16 ñy viªn l©m thêi.
Héi ®ång Gi¸m môc lµ c¬ quan trùc tiÕp liªn hÖ víi Gi¸o hoµng vµ Tßa Th¸nh Vatican. Mäi v¨n kiÖn cña Gi¸o hoµng vµ Tßa Th¸nh ph¶i ®−îc Héi ®ång Gi¸m môc th«ng qua míi ®−îc th«ng b¸o vµ thùc thi ë c¸c tæ chøc c¬ së. Mäi ý nguyÖn cña tÝn ®å vÒ t«n gi¸o còng ®−îc Héi ®ång nghiªn cøu vµ th«ng b¸o vÒ Tßa Th¸nh.
Héi ®ång Gi¸m môc ®¹i diÖn cho ý chÝ, nguyÖn väng vµ quyÒn lîi cña h¬n 250 3. Felican A. Foy and Rose M. Avato. (ed. 1998), Catholic Almanac, Huntington, 1997, Inc., pp. 436 - 437.
triệu tÝn ®å C«ng gi¸o ë Mü vµ còng lµ c¬
quan ph¶n ¸nh nh÷ng quan ®iÓm, ý kiÕn vÒ c¸c vÊn ®Ò t«n gi¸o, chÝnh trÞ, x· héi, v¨n hãa vµ c¶ kinh tÕ cña n−íc Mü.
Chøc s¾c cao cÊp cña C«ng gi¸o ë Mü do Gi¸o hoµng bæ nhiÖm nh−ng ph¶i cã ý kiÕn ®Ò cö vµ chÊp thuËn cña Héi ®ång Gi¸m môc ë Mü. Cã sù tham kh¶o ý kiÕn
®Æc sø cña Gi¸o hoµng. Héi ®ång Gi¸m môc trùc tiÕp ®Ò cö c¸c chøc s¾c ë c¸c gi¸o phËn kh¾p n−íc Mü. NÕu kh«ng cã sù chÊp thuËn cña Héi ®ång Gi¸m môc ë Mü th× Gi¸o hoµng còng Ýt khi quyÕt
®Þnh bæ nhiÖm.
VÝ dô, ®Õn nay ë Mü cã 12 Hång y gi¸o chñ, 48 Tæng Gi¸m môc, 410 Gi¸m môc… ®Òu
®−îc Gi¸o hoµng tÊn phong do Héi ®ång Gi¸m môc ë Mü ®Ò cö víi sù ®ång ý cña
®Æc sø Gi¸o hoµng cö ®Õn tham vÊn ý kiÕn.
Tæng gi¸o phËn, gi¸o phËn, gi¸o xø lµ tæ chøc c¬ b¶n cña Gi¸o héi C«ng gi¸o ë Mü. C¸c gi¸o hä t¹o nªn gi¸o xø; tõ 2 gi¸o xø trë lªn th× lËp thµnh gi¸o phËn;
nhiÒu gi¸o phËn lËp nªn tæng gi¸o phËn,
®øng ®Çu tæng gi¸o phËn lµ tæng gi¸m môc cã uy tÝn vµ quyÒn hµnh rÊt lín.
HiÖn nay, ë Mü cã 34 Tæng Gi¸o phËn; 192 gi¸o phËn, trong ®ã cã 157 gi¸o phËn cã nhiÒu gi¸o xø; kho¶ng 41.406 gi¸o xø; cã hÖ thèng tu sÜ trªn tÊt c¶ c¸c bang cña n−íc Mü; vµ cã kho¶ng 30.000 thõa t¸c viªn (phÇn lín lµ n÷ tÝn ®å).
Cã gi¸o phËn t−¬ng øng víi vÞ trÝ vµ diÖn tÝch cña Bang nh−ng còng cã nh÷ng gi¸o phËn l¹i cã khu vùc ®Þa lÝ gåm nhiÒu Bang. TØ lÖ diÖn tÝch cña c¸c gi¸o phËn vµ gi¸o d©n th−êng lµ tØ lÖ nghÞch - gi¸o phËn cµng lín gi¸o d©n cµng Ýt.
Gi¸o phËn Ýt nhÊt còng cã 70 v¹n gi¸o
d©n, nhiÒu nhÊt lµ xÊp xØ 400 v¹n; c¸c gi¸o phËn nh− New York, Detroit, Boston, Chicago cßn nhiÒu h¬n. Cã kho¶ng 17.000 trî tÕ lµ nam tÝn ®å vµ 63.032 n÷ tu sÜ, 5.040 nam tu sÜ, 16 Hång y, 424 Gi¸m môc (kÓ c¶ c¸c vÞ ®· nghØ h−u), cã 5.029 ng−êi theo häc thÇn häc t¹i Mü. Tæng sè ng−êi phôc vô t¹i c¸c nhµ thê lªn ®Õn 1 triÖu ng−êi, lµm c«ng tù nguyÖn trong c¸c nhµ thê, c¸c tæ chøc t«n gi¸o, c¸c tu viÖn, gi¸o xø, tr−êng trung häc, tiÓu häc, nhµ trÎ, bÖnh viÖn vµ c¸c tæ chøc tõ thiÖn. §Õn nay, C«ng gi¸o ë Mü cã kho¶ng 150.000 gi¸o viªn thÇn häc vµ 2,7 triÖu sinh viªn theo häc ë c¸c ViÖn, c¸c tr−êng kh¾p n−íc Mü(4).
Trong ho¹t ®éng t«n gi¸o cña c¸c gi¸o phËn cã ho¹t ®éng kinh tÕ. Nguån thu cña C«ng gi¸o ë Mü lµ rÊt lín, cã thÓ so s¸nh víi nh÷ng tËp ®oµn kinh tÕ lín nhÊt cña Mü vµ thÕ giíi. H»ng n¨m xÊp xØ hµng chôc tØ USD. Do ®ã, bé phËn qu¶n lÝ tµi chÝnh cña t«n gi¸o rÊt chÆt chÏ, gåm nh÷ng tÝn ®å lµ nh÷ng nhµ kinh tÕ vµ nh÷ng ng−êi cã kiÕn thøc tµi chÝnh nªn viÖc sö dông nguån tµi chÝnh nµy rÊt hiÖu qu¶. TiÒn ñng hé quyªn gãp cña 77 triÖu tÝn ®å víi 28.000 USD/th¸ng lµ con sè kinh khñng. Sè lîi nhuËn ®Çu t− vµo c¸c c«ng ti, c¸c tËp ®oµn kinh tÕ h»ng n¨m thu vÒ b¹c tØ. TiÒn dÞch vô, cho thuª s©n b·i nhµ thê, Ên phÈm còng cã hµng triÖu ®« la mçi n¨m. H¬n n÷a, ho¹t
®éng x· héi cña C«ng gi¸o ë c¸c tr−êng häc, bÖnh viÖn, c¸c tr¹i d−ìng l·o, c« nhi viÖn rÊt ®a d¹ng ë Mü nªn ®ßi hái viÖc sö dông vµ qu¶n lÝ tµi chÝnh ph¶i cã hiÖu qu¶ vµ minh b¹ch. §ã lµ ch−a nãi Héi 4. From Wikipedia - Roman CatholicÝm in the United States.
®ång Gi¸o phËn vµ Tæng Gi¸o phËn cßn cã tr¸ch nhiÖm c©n b»ng vµ ®iÒu hßa ho¹t ®éng tµi chÝnh ®¬n vÞ phô tr¸ch víi c¸c t«n gi¸o kh¸c, víi chÝnh quyÒn Bang vµ chÝnh quyÒn Liªn bang. Bªn c¹nh ®ã,
®Ó t¨ng c−êng nguån tµi chÝnh cña m×nh, ngoµi c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh trùc tiÕp, c¸c Héi ®ång t«n gi¸o vµ c¸c chøc s¾c
®øng ®Çu cßn cã nhiÖm vô tuyªn truyÒn vµ c¹nh tranh t«n gi¸o. C«ng gi¸o ë Mü cã mét hÖ thèng th«ng tin, xuÊt b¶n b¸o chÝ, t¹p chÝ, s¸ch t«n gi¸o, Kinh Th¸nh,
®µi truyÒn h×nh, ®µi ph¸t thanh réng kh¾p n−íc Mü.
Mét trong nh÷ng lÝ do vµ ®iÒu kiÖn lµm cho ®êi sèng t«n gi¸o cña C«ng gi¸o ë Mü thÞnh v−îng vµ kh«ng ngõng ph¸t triÓn mÆc dï trong lÞch sö cña nã còng
®· cã nh÷ng thêi k× gÆp khã kh¨n lµ kh©u tæ chøc. Tæ chøc cã hÖ thèng chÆt chÏ tõ cao xuèng thÊp theo trôc däc vµ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc nµy theo chiÒu ngang hÕt søc linh ®éng vµ s¸ng t¹o.
Søc m¹nh cña C«ng gi¸o Mü n»m ë tæ chøc c¬ së. Gi¸o héi c¬ së chÝnh lµ gi¸o xø, n¬i cã mét nhµ thê cè ®Þnh. §©y lµ n¬i sinh ho¹t t«n gi¸o cña gi¸o d©n ë mét khu vùc. Mäi vÊn ®Ò sinh ho¹t, ®êi sèng t×nh c¶m, tÝn ng−ìng vµ ®êi sèng vËt chÊt, mäi mong muèn vµ nhu cÇu t©m linh còng ®−îc thÓ hiÖn ë nhµ thê. C¸c nhu cÇu t«n gi¸o, c−íi xin, ma chay vµ sù gióp ®ì, t−¬ng trî lÉn nhau cña gi¸o d©n còng ë ®©y. Gi¸o xø cã mét linh môc vµ vµi vÞ chÊp sù gióp ®ì linh môc trong c«ng viÖc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng t«n gi¸o trong nhµ thê. C¸c vÞ chÊp sù cã thÓ do gi¸o d©n cö ra vµ còng cã thÓ lµ tÝn ®å t×nh nguyÖn tham gia g¸nh v¸c viÖc Chóa. Trong c¸c k× lÔ héi, phÇn lín c«ng
viÖc lµ do gi¸o d©n t×nh nguyÖn tham gia. Hä kh«ng ®ßi hái c«ng x¸ mµ tÊt c¶
®Òu tù gi¸c tham gia víi lßng thµnh kÝnh vµ tr¸ch nhiÖm.
Chøc s¾c thÊp nhÊt cña gi¸o xø lµ c¸c chÊp sù, ®¹i diÖn cho gi¸o d©n cã nhiÖm vô gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña gi¸o xø tõ tµi chÝnh ®Õn gi¸o lÔ. §Æc biÖt coi träng mèi quan hÖ gi÷a chøc s¾c vµ gi¸o d©n. HiÖn nay, n−íc Mü cã h¬n 200.000 gi¸o xø víi kho¶ng 47.563 linh môc, 12.247 chÊp sù vµ hµng v¹n gi¸o d©n t×nh nguyÖn gióp viÖc trong nhµ thê. Mäi ho¹t ®éng quyªn gãp, lµm tõ thiÖn hay g©y quü ®Òu do gi¸o xø trùc tiÕp thùc hiÖn vµ rÊt cã hiÖu qu¶.
Qu¸n triÖt gi¸o lÝ Thiªn Chóa, vÊn ®Ò phôc vô vµ tõ thiÖn x· héi ®−îc C«ng gi¸o ®Ò cao nhÊt trong mäi ho¹t ®éng cña t«n gi¸o. Hä cã c¬ së vËt chÊt tèt, cã tµi chÝnh dåi dµo, cã kÕ ho¹ch dµi h¹n vµ ng¾n h¹n, chó ý ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò bøc thiÕt cña x· héi nh−ng còng cã kÕ ho¹ch vµ nh÷ng dù ¸n l©u dµi nªn mang l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc. Chi phÝ ®Ó duy tr×
ho¹t ®éng cho hÖ thèng nµy lµ 84,6 tØ ®«
la, trong ®ã cã 5,7 tØ ®« la dµnh riªng cho tõ thiÖn. Tæng sè kinh phÝ cho ho¹t ®éng x· héi lªn ®Õn 100 tØ ®« la víi 150.000 ng−êi lµ gi¸o viªn vµ h¬n 2,7 triÖu sinh viªn theo häc.
Kh«ng mét t«n gi¸o nµo cã hÖ thèng bÖnh viÖn, nhµ lµm phóc, tr¹i d−ìng l·o nhiÒu vµ ®Çy ®ñ tiÖn nghi nh− C«ng gi¸o ë Mü. C¸c c¬ së y tÕ ch¨m lo søc kháe cña gi¸o d©n cã ë kh¾p n¬i. Víi 625 bÖnh viÖn, nhµ th−¬ng chÝnh quy hiÖn ®¹i
®−îc trang thiÕt bÞ tèi t©n vµ ®éi ngò S¬
(Sister) tËn lùc tËn t©m phôc vô ng−êi bÖnh, hÖ thèng ch¨m sãc søc kháe cña C«ng gi¸o cã tæng thu nhËp lµ 30 tØ ®« la.
Bªn c¹nh c¸c bÖnh viÖn t«n gi¸o lµ c¸c trung t©m ch¨m sãc ng−êi tµn tËt vµ ng−êi giµ c¶, nhÊt lµ nh÷ng ng−êi kh«ng n¬i n−¬ng tùa, vµ c¸c trung t©m phóc lîi phôc vô trÎ em må c«i, bÞ tµn tËt mµ kh«ng chØ gi¸o d©n ng−êi Mü ®−îc h−ëng. NhiÒu trÎ em kh¾p n¬i trªn thÕ giíi, n¹n nh©n cña chiÕn tranh, må c«i cha mÑ, tai n¹n bom m×n hay nghÌo ®ãi
®−îc nhµ thê C«ng gi¸o nu«i d−ìng, d¹y dç nªn ng−êi. Víi 2.000 trung t©m phôc vô x· héi, C«ng gi¸o ë Mü ®· tiÕp nhËn nu«i d−ìng vµ ch¨m sãc søc kháe cho hµng v¹n ng−êi thÊt nghiÖp, v« gia c−, nh÷ng ng−êi cai nghiÖn (r−îu vµ ma tóy) hay g¸i m¹i d©m, gióp ®ì nh÷ng phô n÷
ch−a cã viÖc lµm nh−ng lì cã con hay nh÷ng ng−êi c¬ nhì lang thang.
Nh÷ng n¨m cuèi thÕ kØ XX ®Õn nay, C«ng gi¸o ë Mü cµng chó träng h¬n ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò cña x· héi vµ ®Èy m¹nh h¬n trong viÖc ph¸t triÓn phôc vô x· héi.
Còng lµ mét ®éng th¸i nh»m ph¸t triÓn h×nh ¶nh cña t«n gi¸o ®Ó thu hót sù chó ý cña x· héi nh»m n©ng cao vÞ thÕ cña C«ng gi¸o trong ®êi sèng x· héi vµ ®Ó cã thªm tÝn ®å nh»m n©ng cao søc sèng cña Gi¸o héi C«ng gi¸o. §øng tr−íc nh÷ng vÊn ®Ò th¸ch thøc cña thêi ®¹i lµ biÕn ®æi khi hËu, lµ m«i tr−êng bÞ tµn ph¸, nhiÒu gi¸o phËn ®· quan t©m ®Õn vÊn ®Ò an sinh x· héi, gióp ®ì chÝnh quyÒn vµ hç trî gi¸o d©n trong viÖc x©y dùng nhµ ë, b¶o vÖ quyÒn lîi cña phô n÷, b¶o vÖ m«i tr−êng, ng¨n chÆn b¹o hµnh gia ®×nh, sinh ®Î cã kÕ ho¹ch (kÓ c¶ quyÒn n¹o thai còng ®−îc C«ng gi¸o ë Mü xem xÐt).
ChÝnh v× nh÷ng vÊn ®Ò nµy mµ c¸c phong trµo ho¹t ®éng phôc vô x· héi ph¸t triÓn ë c¸c gi¸o phËn. §Ó tuyªn
truyÒn vËn ®éng cho c«ng t¸c nµy mµ
®Çu thÕ kØ XXI ®· cã thªm nhiÒu Ên phÈm cña C«ng gi¸o ra ®êi ®Ó gi¸o dôc vµ tuyªn truyÒn trong gi¸o d©n. Chuyªn san “Tõ thiÖn n−íc Mü” vµ “T− t−ëng x·
héi” lµ nh÷ng t¹p chÝ ph¶n ¸nh ho¹t
®éng cña Héi “Tõ thiÖn C«ng gi¸o Mü” vµ 900 chi héi cña nã ®ang ho¹t ®éng s«i næi trªn c¸c bang cña n−íc Mü vµ cã ¶nh h−ëng ra toµn thÕ giíi.
Víi tinh thÇn thÕ tôc hãa t«n gi¸o cña Tßa Th¸nh Vatican vµ Gi¸o hoµng, C«ng gi¸o ë Mü còng tù hßa nhËp vµo xu thÕ cña thêi ®¹i víi nh÷ng biÕn ®æi s©u s¾c lµm phong phó thªm ®êi sèng t«n gi¸o cña hä. Hä vÉn duy tr× truyÒn thèng thÇn häc vµ gi¸o lÝ c¬ b¶n, ®ång thêi còng tù thÝch nghi víi thÕ giíi hiÖn ®¹i b»ng viÖc lÝ gi¶i nh÷ng ý t−ëng truyÒn thèng Êy, trªn c¬ së ®ã ®−a ra nh÷ng ®iÒu chØnh c¸c nghi lÔ vµ tæ chøc cña Gi¸o héi C«ng gi¸o, quy ®Þnh l¹i nh÷ng quan hÖ gi÷a chøc s¾c vµ tÝn ®å, quan hÖ gi¸o héi víi chÝnh quyÒn vµ víi c¸c t«n gi¸o kh¸c.
Thùc chÊt cña nh÷ng thay ®æi nµy lµ ë ho¹t ®éng cña Gi¸o héi chø kh«ng ph¶i ë t− t−ëng vµ quan niÖm t«n gi¸o cña C«ng gi¸o. Tuy vËy, trong ®êi sèng v¨n hãa hiÖn ®¹i Mü, Gi¸o héi C«ng gi¸o cã mét g−¬ng mÆt míi, cëi më, vµ khoan dung h¬n so víi lÞch sö truyÒn thèng cña nã.
N−íc Mü, víi t− c¸ch lµ mét quèc gia cëi më, nhÊt lµ tù do c¸ nh©n vµ ®¹o ®øc x·
héi cã nhiÒu vÊn ®Ò mµ C«ng gi¸o ch−a thÓ chÊp nhËn bëi qu¸ tr×nh lÞch sö ®Ó l¹i. Nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn con ng−êi nh− tù do c¸ nh©n, h«n nh©n vµ gia ®×nh, ®êi sèng giíi tÝnh (sex, cã thai kh«ng cÇn chång hoÆc vî, ®ång tÝnh…) ngµy mét t¸c ®éng vµo gi¸o d©n víi xu
h−íng ph¶i cëi më. Trong khi ®ã nh÷ng gi¸o d©n vµ chøc s¾c b¶o thñ kh«ng dÔ dµng chÊp nhËn. ThËm chÝ nh÷ng ng−êi nµy lªn ¸n gay g¾t, chèng l¹i b»ng nhiÒu biÖn ph¸p cùc ®oan, ®Ëp ph¸ c¸c c¬ së y tÕ, ph¶n ®èi c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa, tr¸nh thai, ®¸nh ®Ëp y, b¸c sÜ phÉu thuËt ph¸ thai; bªn c¹nh ®ã phÇn lín tÝn ®å C«ng gi¸o l¹i tá th¸i ®é ñng hé víi th¸i
®é khoan dung. Th¸i ®é nµy ®−îc nhiÒu chøc s¾c t«n gi¸o cho r»ng ®ã lµ nguyÖn väng vµ l−¬ng t©m cña con ng−êi dï lµ t«n gi¸o hay ®êi th−êng. Ngay c¶ viÖc uèng r−îu hay dïng chÊt kÝch thÝch nh−
cÇn sa cã møc ®é còng kh«ng nªn qu¸
kh¾t khe miÔn lµ tÝn ®å ®ã lµ ng−êi l−¬ng thiÖn, sèng ®Ñp ®êi, ®Ñp ®¹o. §ã lµ vÊn ®Ò cña c¸ nh©n. Nhê th¸i ®é khoan dung Êy mµ C«ng gi¸o t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho sù héi nhËp vµ hßa ®ång trong x· héi, dÔ dµng thÝch nghi vµ søc hÊp dÉn cña nã l«i cuèn ®−îc nhiÒu ng−êi gia nhËp vµo t«n gi¸o nµy, khiÕn cho tÝn ®å cña Gi¸o héi C«ng gi¸o ph¸t triÓn kh«ng ngõng, kÞp thêi øng phã víi nh÷ng th¸ch thøc cña thêi ®¹i ®ang diÔn ra ë n−íc Mü vµ trªn thÕ giíi.
ThÕ giíi ®−¬ng ®¹i, sau khi chÊm døt ChiÕn tranh L¹nh (1989) víi sù sôp ®æ cña Liªn X« vµ phe XHCN, vÊn ®Ò ý thøc hÖ kh«ng cßn lµ nguyªn nh©n g©y ra c¨ng th¼ng trªn thÕ giíi n÷a nh−ng thÕ giíi vÉn n»m trong tr¹ng th¸i bÞ ®e däa cña khñng bè (11/9/2001), lµ nh÷ng cuéc chiÕn tranh: chiÕn tranh vïng Balkan, chiÕn tranh ë Afghanistan, Iraq, Trung
§«ng; lµ c¸c cuéc c¸ch m¹ng mµu ë nhiÒu n¬i, c¸ch m¹ng hoa nhµi ë Ai CËp, Lybi, Yemen, Syri… Song song víi nh÷ng bÊt æn ®ã lµ ®ãi nghÌo, th¶m häa thiªn
nhiªn: sãng thÇn, b·o lôt… vµ bÊt c«ng x· héi kh«ng cã chiÒu h−íng gi¶m.
Lµn sãng ®ßi tù do vµ d©n chñ ®ang lan réng kh¾p thÕ giíi. Trong ®ã vÊn ®Ò nh©n quyÒn ®· t¸c ®éng s©u s¾c trong t«n gi¸o, ®Æt ra vÊn ®Ò cho Vatican ph¶i quan t©m gi¶i quyÕt. Nh÷ng th¸ch thøc mµ Gi¸o héi C«ng gi¸o ë Mü ph¶i quan t©m dï muèn dï kh«ng ®ã lµ quyÒn con ng−êi trong t«n gi¸o. Tßa Th¸nh Vatican
®· cã nhiÒu ®iÒu chØnh nh−ng vÉn duy tr× nguyªn t¾c c¸c chøc s¾c t«n gi¸o ph¶i lµ ng−êi ®éc th©n, c¶ cuéc ®êi phông sù Chóa, cÊm kÕt h«n vµ cÊm ®ång tÝnh…
VÊn ®Ò thiÕu hôt nghiªm träng chøc s¾c trong c¸c c¬ së t«n gi¸o ®ang ®Æt ra ngµy cµng nghiªm träng.
V× kh«ng cã ®ñ linh môc trong nhiÒu gi¸o phËn, gi¸o xø trong mét thêi gian dµi dÉn ®Õn sù qu¶n lÝ láng lÎo, v« tæ chøc, hçn lo¹n, trong ®ã cã hiÖn t−îng mét sè chøc s¾c cã nhiÒu thãi h− tËt xÊu kh«ng thÓ lµm g−¬ng cho ®¹o h÷u, cµng lµm cho t×nh tr¹ng hçn lo¹n trong c¸c c¬
së t«n gi¸o ngµy cµng xÊu.
Sù va ch¹m gi÷a C«ng gi¸o ë Mü vµ Tßa Th¸nh Vatican ®· x¶y ra trªn nhiÒu vÊn ®Ò. N−íc Mü ®Ò cao tù do, coi träng nh©n quyÒn. Nh−ng vÊn ®Ò quyÒn c¸
nh©n nh− tù do, d©n chñ, ph¸ thai, ®ång tÝnh, li h«n… cña c«ng d©n Mü l¹i m©u thuÉn víi nh÷ng quy ®Þnh cña t«n gi¸o cña Vatican. §iÒu nµy thÓ hiÖn râ trong cuéc gÆp gì gi÷a Tæng thèng Mü, «ng Barack Obama, vµ Gi¸o hoµng n¨m 2009 ngay sau khi ®¾c cö cña Tæng thèng Mü.
Theo d− luËn x· héi th× riªng Gi¸o héi C«ng gi¸o cã ®Õn 57% tÝn ®å ñng hé c¸c biÖn ph¸p phßng tr¸nh thai; 67% ñng hé h«n nh©n ®ång tÝnh; 58% cho r»ng sinh
ho¹t t×nh dôc tr−íc h«n nh©n kh«ng ph¶i lµ cã téi víi Chóa (§iÒu tra cña ViÖn Gallup n¨m 1991), do ®ã dï Vatican vµ Gi¸o hoµng ph¶n ®èi nh−ng thùc tÕ viÖc ph¸, n¹o thai ®· ®−îc Tßa ¸n tèi cao ®−a vµo luËt vµ th«ng qua tõ n¨m 1973 vµ h«n nh©n ®ång giíi ®· ®−îc 6/51 bang th«ng qua. Tõ nh÷ng va ch¹m ®ã lµm n¶y sinh m©u thuÉn gi÷a ph¸i b¶o thñ vµ ph¸i tù do trong néi bé C«ng gi¸o ë Mü, nhiÒu tr−êng hîp x¶y ra xung ®ét vµ chia rÏ. T− t−ëng “Mü hãa” hay “Vatican hãa” sÏ cµng ngµy cµng s©u s¾c. Nh− ta thÊy søc m¹nh kinh tÕ cña C«ng gi¸o ë Mü lµ rÊt lín, còng cã nghÜa quyÒn lùc cña t«n gi¸o nµy cã kh¶ n¨ng khuynh
®¶o C«ng gi¸o trªn thÕ giíi. Tßa Th¸nh Vatican vµ Gi¸o hoµng kh«ng thÓ kh«ng tÝnh ®Õn. Sù chia rÏ gi÷a C«ng gi¸o ë Mü vµ Tßa Th¸nh Vatican sÏ tiÕp tôc x¶y ra vµ xu h−íng ngµy cµng s©u s¾c.
So víi C«ng gi¸o trªn thÕ giíi, do ®Æc
®iÓm v¨n hãa Mü, Gi¸o héi C«ng gi¸o ë Mü khoan dung vÒ mÆt ®¹o ®øc nh−ng l¹i bÊt b×nh ®¼ng s©u s¾c vÒ c«ng b»ng x· héi, ®Æc biÖt lµ kinh tÕ. VÊn ®Ò c¸c céng ®ång cña c¸c d©n téc da mÇu, d©n téc thiÓu sè (so víi ®a sè cña ng−êi da tr¾ng) vÉn bÞ k× thÞ trong c¸c lÜnh vùc kinh tÕ nh− viÖc lµm, tiÒn l−¬ng, vÞ trÝ cao trong bé m¸y chÝnh quyÒn, trong qu©n ®éi. Trong ho¹t ®éng chÝnh trÞ, Gi¸o héi C«ng gi¸o ë Mü k h «n g c ã
truyÒn thèng tån t¹i ®¶ng ph¸i nh− c¸c
®¶ng C«ng gi¸o ë Ch©u ¢u. Sau khi Kennedy ®−îc bÇu lµm Tæng thèng n¨m 1960 th× sè l−îng tÝn ®å C«ng gi¸o ë Mü th−êng ®−îc tham gia ë c¶ hai ®¶ng -
§¶ng D©n chñ vµ §¶ng Céng hßa, ®Ó thÊy cã sù c¶i c¸ch lín trong Gi¸o héi C«ng gi¸o trong lÜnh vùc chÝnh trÞ.
Tr−íc ®©y, qua c¸c k× bÇu cö tæng thèng, tÝn ®å C«ng gi¸o phÇn lín ñng hé §¶ng D©n chñ.
Cã nhiÒu yÕu tè t¹o nªn søc m¹nh vµ søc sèng cña C«ng gi¸o Mü. Trong ®ã yÕu tè tèc ®é t¨ng tr−ëng gi¸o d©n lµ yÕu tè rÊt quan träng. Sù c¶i ®¹o tõ tÝn ®å c¸c t«n gi¸o chuyÓn sang. TØ lÖ d©n sè t¨ng nhanh trong gi¸o d©n C«ng gi¸o so víi c¸c t«n gi¸o kh¸c - bëi bé phËn nhËp c−
tõ c¸c n−íc Ch©u ¸ lµ bé phËn sinh ®Î nhiÒu h¬n so víi ng−êi Mü da tr¾ng.
§iÒu nµy dÉn ®Õn tÝn ®å C«ng gi¸o cã sè l−îng ng−êi trÎ tuæi rÊt cao, tõ nguån nµy mang ®Õn cho Gi¸o héi C«ng gi¸o ë Mü mét søc sèng trÎ trung, ho¹t ®éng s«i næi vµ n¨ng ®éng. §iÒu nµy còng t¹o cho Gi¸o héi C«ng gi¸o ë Mü tiÒm n¨ng ph¸t triÓn trong t−¬ng lai. §Õn nh÷ng n¨m
®Çu thÕ kØ XXI, Gi¸o héi C«ng gi¸o ë Mü cã tÝn ®å d−íi 30 tuæi chiÕm 31%, tÝn ®å tõ 30 tuæi ®Õn 50 tuæi (løa tuæi chiÕm −u thÕ, cã vÞ trÝ trong x· héi vµ t«n gi¸o) lµ 38%. Trªn 50 tuæi chiÕm 36%./.
