NGHIEN CUU TRAO DOI Kinh te - aua^JZ
DANH GIA VE CIT CHE GIAI QUYET TRANH CHAP TH
CUA WTO DUdi Gdc DO NUdC DANG PHAT TRIEN
NCS. TIiS. Nguyin Thi Thu Hdng % NCS. ThS Cao Anh Thinh'"'
Tom t5t: Nen kinh te the gidi khdng ngirng phat trien, tao ra rat nhieu "cupc chien thuang mai" giija cac qudc gia n h ^ muc dich gianh loi nhuan kinh te. Khi cac quan he kinh te qudc te cang dugc md rpng, thi cac cupc chien nay cang khoe liet han, cac tranh chap cang trd nen phirc tap han Dieu dd doi hoi moi quoc gia, moi chu the kinh te phai c6 du hieu biet ve ca che giai quyet tranh chap thuang mai theo quy dinh cua WTO de bao ve Igi ich hgp phap cua minh.
Tir khoa: Tranh chap thuang mai, giai quyet tranh chap, lgi ich, ca che kinh te.
Abstract: Nowadays, the development of (he world economy creates many "trade wars" among countries. When the world economy grows, the more intemational economic relations are expanded, the more "(rade war" becomes fiercer This mo(iva(es countries, to have sufficient understanding of the (rade dispute settlement, mechanism in accordance with WTO to protect their legitimate interests.
Key words: Trade dispute, dispu(e resolution, interests, economic mechanism.
De dam bao viec thuc hien day du, nghiem tuc cac quy dinh, ngan chan cac vi pham, gdp phan thuc hien cac muc tieu to ldn cua WTO, doi hoi co che giai quyet cac tranh chap trong khuon kho to chuc nay phai duac thiet lap Co che nay la su hien thuc hoa xu the, phap ly hoa qua trinh gtai quyet tranh chap thuang mai quoc te ngay nay, dan dan thay the cac phuang thirc giai quyet tranh chap mang tinh chinh tri, ngoai giao.
Co che giai quyet tranh chap trong WTO la su ke thira cac quy dinh ve giai quy^t tranh chap ciia Hiep dinh chung ve Thue quan va Thuong mai (GATT 1947) Rut kinh nghiem tir nhiing bat cap trong ca chi cu, mpt so cai tien can ban ve thu tuc da dugc dua vao ca che mdi, gdp ph4n khong nho trong viec nang cao tinh chat xet xir cua thu tuc nay cung nhu tang
cudng tinh rang bupc ciia cac quyet dinh giai quyet tranh chap
Muc tieu can ban cua ca che giai quyet tranh chap trong WTO la "dgt dugc mgt gidi phdp tich cue cho tranh chdp ", uu tien nhijng "gidi phdp dugc cdc ben tranh chdp cimg chdp thudn vd phu hgp v&i cdc Hiep dinh hen quan ". Xet d muc dp rpng hon, co che nay nham cung cap cac thil tuc da phuang giai quy6t tranh chap thay the cho cac hanh dpng dan phuang ciia cac quoc gia thanh vien von ton tai nhieu nguy ca bat cdng, gay tri tre va xao tron su van hanh chung cua cac qui tac thuang mai qu6c te
1. Mot so khai niem Hen quan Tranh chdp (huang mgi (TCTM) la cac tranh chap dien ra giiia cac thuong nhan, chu the tham gia kinh doanh. Cu the, dd la nhimg tranh chap phat sinh trong qua trinh
^ Giang vien Tnrdng Dai hoc Npi vu;
*^* Can bo nghien ciru Trucmg Dai hpc Npi vu. Tap chi s 4 0 Kmh doanh vd Cong nghe
So .4/3019
Kinn te - v u o n ly N G H l i N CUU TRAO OOI cac thuang nhan thuc hi$n cac ho^t ddng
thuang mai nham muc dich lgi nhuan.
Gidi quyet (ranh chdp thuang mgi, theo nghia chung nhat, dugc hieu la each thirc, phuang phap hay cac hoat dpng de dieu chinh cac bat dong, cac xung dot nham khac phuc va loai trir cac tranh chap da phat sinh, nham bao ve quyen va Igi ich hgp phap ciia cac thuang nhan va cac chu the kinh doanh khac, bao ve trat tu ky cuong ciia xahpi.
Ca che gidi quyet tranh chdp thuang mgi ta mpt he thong giai quyet tranh chap CO trinh tu, thii tuc rat chat che va cd vai tro quan trong trong viec giai quyet cac tranh chap phat sinh trong thuang mai quoc te. Nhd ca che nay, cac thanh vien WTO duac dam bao rang cac quyen cua minh theo Hiep dinh WTO se dugc thuc hien va cac tranh chap (neu c6) se dugc giai quyet tren co sd phap luat quoc te Doi vdl nhiing tranh chap, Idii eg quan giai quyet tranh chap cua WTO da dua ra phan quyet, thi thanh vien thua kien c6 nghia vu huge phai thi hanh Neu khong thuc thi phan quyet, thanh vien thua kien CO the hi trimg phat thuang mai.
Bienphdp tuve (BPTV) la viec tam thdi han che nhap khau ddi vdi mdt hoac mdt so loai hang hoa khi viec nhap khau chimg tang nhanh gay ra hoac de doa gay ra thiet hai nghiem trpng cho nganh san xuat trong nudc BPTV chi dugc ap dung ddi vdi hang hoa, khong ap dung ddi vdi dich vu, dau tu hay sd hiru tri tue. Moi nudc thanh vien WTO deu CO quyen ap dung BPTV, nhung khi ap dung thi hg phai bao dam tuan theo cac quy djnh ciia WTO (ve dieu kien, thu tyc, each thirc ap dung, bien phap tu ve).
2. Cac noi dung trong giai quyet tranh chap thu'ong mai cua WTO
a) Cdc ca quan gidi quyet tranh chdp thucmg mgi cua WTO
an gidi quyet tranh chdp (DSB)
DSB chinh la Dai hoi dong WTO, bao gom dai dien cua tat ca cac quoc gia thanh vien. DSB cd quyen thanh lap Ban hpi tham, thong qua cac bao cao ciia Ban hdi tham va ciia Co quan phuc tham, giam sat viec thl hanh cac quyet dinh, khuyen nghi giai quyet tranh chap, cho phep dinh chi thuc hien cac nghia vu va nhugng bo (tra diia). Tuy nhien, DSB chi la co quan thong qua quyet dinh, chir khong true hep thuc hien viec xem xet giai quyet tranh chap
Cac quyet dinh cua DSB dugc thong qua theo nguyen tac ddng thuan phu quyet.
Day la mpt nguyen tac theo do mot quyet dinh chi khdng dupc thong qua khi tat ca thanh vien DSB bo phieu khong thong qua nghia la cac quyet dinh cua DSB hau nhu dugc thdng qua mot each tu dong Nguyen tac nay khac phuc dugc nhugc diem co ban ciia ca che giai quyet tranh chap trong GATT 1947 noi ap dung nguyen tac ddng thuan truyen thdng - moi quyet djnh chi dugc thong qua khi tat ca cac thanh vien bo phieu thdng qua (moi thanh vien deu co quyen phu quyet quyet dinh) - mpt rao can trong viec thdng qua cac quyet dmh cua co quan giai quyet tranh chap.
- Ban hgi thdm (Panel)
Ban Hoi tham bao gom 3-5 thanh vien, CO nhiem vu xem xet mgt van de tranh chap cu the tren co sd cac quy dinh WTO duoc quoc gia Nguyen dan vien dan. Ban hoi tham co chuc nang xem xet van de tranh chap dya tren cac quy dinh trong cac Hiep djnh cua WTO ma Ben nguyen dan vien dan lam can cir cho dan kien de giiip DSB dua ra khuyen nghi, quyet nghi thich hap cho cac ben tranh ch4p. Ket qua cdng viec cua Ban hpi tham la mpt bao cao trinh DSB thdng qua, giup DSB dua ra cac khuyen nghi doi vdi cac Ben tranh chap. Tren thuc te, day la eg quan true tiep giai quyet tranh chap, mac dii khong nam quyen quyet dmh.
Tap chi Kinh doanh vd Cdng nghe So 04/2019
49
NGHIEN CUU TRAO f>6l Kinh te - ^vonly Cac thanh vien Ban hpi tham dugc
lua chpn trong so cac quan chirc chinh phli hoac cac chuyen gia phi chinh phu khdng cd quoc tich cua mot Ben tranh chap hoac cua mot nudc cimg la thanh vien trong mot Lien minh thue quan hoac Thi trudng chung vdi mot trong cac nudc tranh chap (vi du- Lien minh Chau Au) Ban nay hoat dong ddc lap, khdng chiu sy giam sat ciia bat ky quoc gia nao
- Ca quan Phuc (hdm (AB) Co quan Phiic tham la mpt thiet che mdi trong ca che giai quyet tranh chap cua WTO, cho phep bao cao ciia Ban hpi tham duac xem xet lai khi c6 yeu cau, dam bao tinh dimg dan cua bao cao giai quyet tranh chap. Sy ra ddi cua ca quan nay ciing cho thay ro han tinh chat xet xir cua thu tuc giai quyet tranh chap mdi.
Ca quan Phitc tham gom 7 thanh vien do DSB bo nhiem vdi nhiem ky 4 nam. Cac thanh vien Co quan Phuc tham dugc lya chon trong so nhiing nhan vat co uy tin va CO chuyen mon duac cong nhan trong lmh vyc luat phap, thuang mai quoc te va trong nhirng van de thupc pham vi dieu chinh ciia cac hiep dinh lien quan. Tuy nhien, viec xet xu phuc tham trong tirng vu viec chi do 3 thanh vien AB thyc hien mpt each dpc lap.
Khi giai quyet van de tranh chap, AB chi xem xet lai cac khia canh phap ly va giai thich phap luat trong Bao cao cua Ban hpi tham chii khdng dieu tra lai cac yeu to thyc tien ciia tranh chap. Ket qua lam viec cua AB la mot bao cao trong do Co quan nay cd the giir nguyen, sua doi hoac dao ngugc lai cac ket luan trong bao cao cua Ban hpi tham. Bao cao ciia Ca quan Phiic tham dugc thong qua tai DSB va khong the bi phan doi hay khieu nai tiep [6].
b) Quy trinh thii tuc gidi quyit (ranh chdp
- Giai dogn 1: Giai dogn (ham vdn.
Thudng keo dai 60 ngay ke tir khi xay ra
tranh chap thi Ben co khieu nai phai dua rayeu ciu tham van Ben kia (Dieu 4-Th6a thuan ve giai quyet tranh chap (DSU)).
Viec tham van dugc ti^n hanh mot each kin dao, bi mat, khong gay thiet hai cho cac quyen tiep theo cua cac Ben Ben tham van phai tra ldi trong thai han la 10 ngay va phai tien hanh tham van trong vong 30 ngay ke tir khi nhan dugc yeu cau (trudng hgp khan cap - vi du hang hda co lien quan, co nguy co bi hu hong, cac thai han nay lan lan lugt la 10 ngay va 20 ngay).
Ben tham van co nghia vu "ddm bdo viec xem xet mgt cdch cdm thong vd tgo ca hgi thod ddng" cho Ben yeu cau tham van.
Thil tuc tham vSn dugc tien hanh giiia cac Ben vdi nhau, DSB duac thong bao ve thil tuc nay va co trach nhiem thong bao cho cac qudc gia thanh vien ve yeu cau tham van nhung ca quan nay khong true tiep tham gia vao thu tuc tham van Cac quoc gia kliac co the xin tham gia vao viec tham van nay neu Ben bi tham van thira nhan rang cac quoc gia nay cd "quyen lgi thuang mgi thuc chdt" trong viec tham van nay Thong thudng cac quoc gia deu CO gang giai quyet cac bat dong d giai doan tham van nham han che den muc toi da cac thiet hai ve lgi ich cho tat ca cac ben ddng thdi dam bao tinh bi mat cua cac thdng tin hen quan den tranh chap.
- Giai dogn 2: DSB thdnh lap Ban hoi thdm vd cdc hogt dgng hen quan. Thu tuc hoat dpng ciia Ban hoi tham duac quy djnh tai Dieu 12 DSU. Yeu c4u thanh lap Ban hpi tham phai dugc lap thanh van ban sau khi Ben duoc tham van tir choi tham van hoac tham van khong dat ket qua trong vong 60 ngay ke tir khi c6 yeu cJiu tham van (DiSu 6 DSU). Tuy nhien, yeu cau thanh lap Ban hoi tham co th^ dua ra trudc thdi han nay neu cac ben tranh ch4p deu thong nhat rang cac thu tuc tham vdn, hoa giai khong dan den ket qua gi. Van ban
Tap chi ! 5 0 Kmh doonh vd Cong nghe "
So 04/2019 !
Kinn te - iixtan ly NGHIEN CUU TRAO o 6 l yeu cau thanh lap Ban hoi tham phai neu
ro qua trinh tham van, xac djnh chinh xac bien phap thuang mai bi khieu kien va torn t^t cac can cir phap ly cho khieu kien,
Trong giai doan nay, co quan giai quyet tranh chap tien hanh giai quyet cac cdng viec lien quan cd the thanh lap nhom chuyen gia.
Nhom chuyen gia lamot nhom c6 3-5 thanh vien va c6 nhiem vu giiip dd co quan giai quyit tranh chap dua ra nhiing quyet dinh hoac kien nghi. Cac nhan xet cua nhdm chuyen gia dua tren cac Hiep dinh dugc vien dan va bao cao cuoi ciing cua nhdm chuyen gia ve nguyen tac se dugc thdng bao tdi cac ben hen quan den tranh chap trong thdi gian 6 thang, Trong trudng hgp khan cap thi se giam xuong con 3 thang.
Ban hpi tham, sau khi tham khao y kien cua cac Ben lien quan se an dinh mdt thdi gian bieu cu the cho phien xet xu dau tien (cac Ben trinh bay cac van ban giai trinh tinh tiet vu viec va cac lap luan Hen quan), phien xet xir thii hai (dai dien va luat su ciia cac Ben lan lugt trinh bay y kien va tra ldi cac cau hoi cua Ban hoi tham - oral hearings). Sau phien xet xir thu hai, Ban hpi tham soan thao va chuyen den cac ben phan tom tat ndi dung tranh chap ciia bao cao de hp cha y kien trong mot thdi han nhat dinh. Tren ca sd cac y kien nay. Ban hpi tham dua ra Bao cao tam thdi (md ta vu viec, cac lap luan, ket luan cua Ban hdi tham). Sau do, cac Ben cho y kien ve Bao cao nay, Neu co yeu cau. Ban hoi tham c6 the to chiic them mpt phien hpp bo sung de xem xet lai tong the cac van de hen quan.
Sau do, Ban hdi tham soan thao Bao cao chinh thuc de giii den tat ca cac thanh vien WTO va chuyen cho DSB thong qua.
Bao cao cua Ban Hpi tham dugc chuyen cho tat ca cac thanh vien WTO va dugc DSB thong qua trong thdi han 60 ngay ke tir ngay Bao cao dugc chuyen cho cac thanh vien trir khi mot Ben tranh
chap quyet djnh khang cao hoac DSB dong thuan phu quyet Bao cao (cac Ben tranh chap va cac thanh vien WTO khac cd quyen dua ra y phan ddi co kem theo ly do bang van ban ddi vdi Bao cao ciia Ban hpi tham cham nhat la 10 ngay trudc khi DSB hpp de thong qua Bao cao) Tong thdi gian thong qua Bao cao thudng toi da la 90 ngay (neu khong co khang cao) hoac 12 thang vdi khang cao phuc tham ke tir khi thanh lap Ban Hdi tham tdi khi thong qua Bao cao.
- Giai dogn 3: Cdc hogt dgng cudi ciing.
Giai doan nay bao gdm cac budc thyc thi, bdi thucmg; tra dua (keo dai 90 ngay).
Thuc thi: Ben thua phai thong bao y dinh ve viec thi hanh khuyen nghi tai buoi hpp cua DSB trieu tap trong vdng 30 ngay ke tir ngay thong qua Bao caa. Neu khong thuc hien dugc ngay, Ben dd co the duac gia han thyc hien trong mot khoang thdi gian hgp ly (thdi han nay do DSB quyet dinh tren ca sd de nghi cua cac Ben, hoac do cac Ben tranh chap thda thuan trong thdi han 45 ngay ke tir ngay thong qua khuyen nghj, hoac theo phan quyet trgng tai tien hanh trong vong 90 ngay ke tir ngay thdng qua khuyen nghi)
Trong trudng hgp khong ty nguyen thuc thi thi cac Ben dam phan boi thudng trong khi chd thuc thi mpt each day du.
Cu the, neu Ben thua kien tam thdi khong the thyc hien dugc khuyen nghi cua Co quan Giai quyet Tranh chap, cac Ben tranh chap co the thoa thuan ve khoan boi thudng. Viec boi thudng phai dugc thyc hien tren nguyen tac tu nguyen va phii hcrp vdi Hiep dinh co hen quan.
Neu khdng thoa thuan duac ve boi thudng trong vong 30 ngay ke tir khi
"khodng thdi gian hgp ly" het hieu luc.
DSB se cho phep Ben kia tra dua trong khi chd thyc thi day dii. Ben thang kien cd the yeu cau Co quan giai quyet tranh
Tap chi I 5 ] Kinh doanh vd Cong nghe
So 04/2019
NGHigN CUU TRAO DOI Kinh te - « o d n j y chap cho phep ap dung cac Bien phap tra
dua sang sang hoac tra diia cheo.
Boi thu&ng vd trd dUa (Compensation and Retaliation): La cac bien phap giai quyet tam thdi dugc sir dung nhSm dam bao lgi ich cua Ben thang kien trong thdi gian Ben thua kien khdng the thyc hien dugc khuyen nghi ciia Ca quan Giai quyet Tranh chap (DSB) (giai doan trong khi chd dai Ben thua kien thuc hien khuyen nghi) Cac bien phap nay khong lam cham dirt nghTa vu thyc hien khuyen nghi cua Ben vi pham.
Cu the, neu Ben thua kien tam thdi khdng the thyc hien duoc khuyen nghi cua Ca quan Giai quyet Tranh chap, cac Ben tranh chap c6 the thoa thuan ve khoan boi thudng Viec boi thudng phai dupc thuc hien tren nguyen tac tu nguyen va phii hpp vdi hiep dinh c6 lien quan. Neu cac Ben khdng dat duoc thoa thuan ve viec boi thucmg trong vong 20 ngay ke tir khi het han thyc hien khuyen nghi, Ben thang kien CO the yeu cau Ca quan Giai quyet Tranh chap cho phep ap dung cac bien phap tra diia song song hoac tra dua cheo.
Trd dUa song song la viec Ben thang kien khong phai thyc hien cac nhan nhuong thue quan ddi vdi hang hoa cua Ben thua kien trong ciing lmh vyc ma Ben thang kien bi thiet hai.
Trd diia cheo la hinh thirc tra dua n h ^ vao ITnh vyc khac ITnh vyc bi thiet hai trong trudng hgp viec tra dua song song khdng the thyc hien dupc (co the tra dua cheo ITnh vuc - khac ITnh vuc nhung trong cimg pham vi dieu chinh ciia mpt hiep djnh; hoac tra diia cheo hiep dinh - tra dua trong mpt ITnh vuc thupc pham vi dieu chinh cita mdt hiep dinh khac neu viec tra diia song song va tra diia cheo ITnh vyc deu khdng the thuc hien dugc).
Trgng tdi: Neu mdt Ben tranh chap khdng ddng y ve viec boi thudng cua Ben
kia thi co the yeu cau su tam hoan cua DSB v% cac quyen nhugng bp ciia mmh thi luc nay cd sy tham gia cua trpng tai^
Trpng tai cd nghTa vu thuc hien vai tro
cua minh, cu the do la: ^ - Trong khuon kho ca che giaj quyet
tranh chap DSU. Trong tai co the dugc sir dung cac thu tuc sau: (i) Xac dinh thdi han thyc Men khuyin nghi trong trudng hgp Ben thua khong the thuc hien ngay khuyen nghi; (ii) Xac dinh mirc dp tra dua trong trudng hgp Ben thua cd kien nghi ve van de nay.
Trudng hgp tranh cai ve mirc do tra diia, trong tai khdng danh gia ve ban chat bien phap fra dua ma chi xem xet mirc do Ben thSng kien dinh chi cac nhan nhugng/
nghia vu co tuang duong vdi mirc do thiet hai ma Ben thing kien da phai chiu khdng.
- Ngodi khuon khd ca che gidi quyet tranh chdp DSU: Cac Ben tranh chap CO the thoa thuan lua chpn ca che trpng tai dpc lap de giai quyet tranh chap ma khdng can sir dung den co che cua DSU.
Quyet dinh lua chpn giai quyet tranh chap bang trpng tai ddc lap phai dugc cac Ben tranh chap thong bao den tat ca cac thanh vien WTO trudc khi thii tuc to tung duac bat dau Cac thanh vien WTO chi co the tham gia thii tuc td tung neu dugc cite Ben tranh chap dongy.
Quyet dinh giai quyet ciia trpng tai phai dugc cac Ben tuan thii nghiem tuc.
Cac Ben co nghia vu thong bao ve quyet dmh nay cho cac thanh vien WTO, cho Hgi ddng hoac cho Uy ban ciia Hiep dinh CO lien quan. Quyet dinh nay cua trong tai phai phu hop vdi cac hiep dinh cd lien quan va khdng dugc gay thiet hai cho bat ky thanh vien nao khac cua WTO.
3. Danh gia chung ve co- che giai quyet tranh chap trong WTO
Co che giai quyet tranh chap trong WTO nhu da trinh bay d tren c6 mdt so
Tap chi ! 5 2 Kinh doonh vd Cong nghe ''
So 04/2019 '
Kinh te - Qudn ly NGHIEN CUU TRAO D6I uu diem Idn sa vdi cac phuang thiic giai
quyet tranh chap trong Luat qudc te va co nhieu diem tien bd han trong tuang quan vdl thu tuc giai quyet tranh chap trong GATT, tien than cua WTO.
Thie nhdt, uu diem ldn nhat do la viec giai quyet duoc tien hanh mot each than trong va kin dao dugc thong qua cac budc bdi cac ca quan trung lap (Ban hdi tham, Ca quan phiic tham), Vi vay, viec dam bao giai quyet mdt each chinh xac va can ke cac tranh chap la dieu hien nhien. Day la lan dau tien trong mpt ca che tai phan giai quyet franh chap qudc te xuat hien mdt Ca quan Phiic tham vdi cac co hdi xem xet lai quyet dinh ban dau, nham ra soat mdt each chinh xac va dam baa quyen Igi chinh dang ciia cac ben tham gia tranh chap.
Thie hai, ca che nay dugc tien hanh theo mpt quy trinh chat che vdi cac thdi han xac dinh va cu the trong tirng giai doan. Dieu nay cho phep cac tranh chap duoc giai quyet nhanh chdng, kip thdi, dam bao y nghTa cua cac bien phap giai quyet dua ra ddi vdi cac ben, dac biet la ben thang cupc (bdi mot ca hpi thuang mai CO the khdng con y nghTa neu bien phap giai quyet dua ra qua muon mang).
Thii- ba, co che thong qua ty dgng (dong thuan phii quyet) ciia DSB cho phep cac bao cao dugc thong qua de dang.
Co che nay that sy cd y nghTa trong cac trudng hgp ben bi xem la cd bien phap vi pham quy dinh la nudc c6 tiem lyc kinh te manh bdi ap luc ma cac nudc nay c6 the tao ra trong qua trinh thdng qua quyet dinh se khong cdn ldn nhu trudc day Han nua, ca che nay cho phep dua ra giai phap cuoi ciing cho tranh chap, bao dam quyen Igi ciia Ben bi vi pham, tranh nhiing be tac khong the vuot qua trong nhiing phuang thuc giai quyet ngoai giao
Thd-tu, DSU cd nhieu quy djnh ve thu tuc danh rieng cho cac nudc dang phat tnen
hoac kem phat trien tao dieu kien thuan lgi cho cac nudc nay khi tham gia thu tuc giai quyet tranh chap bao ve quyen Igi chinh dang va hgp phap cua minh.
Tuy nhien, qua qua trinh ap dung tir nam 1995 den nay, ca che giai quyet tranh chap trong WTO cung da hoc 16 mot so nhugc diem nhat dinh, dac biet ddi vdi cac nudc dang phat trien vi ca che nay da dugc ap dung rat nhieu nen nhijng diem yeu da dugc bdc 16 r5 d cac diem sau
Thii-nhdt, phuang thirc dong thuan phii quyet (hay dong thuan tieu cue) ddng nghTa vdi viec hau nhu cac baa cao (cua Ban hpi tham hoac cua Ca quan Phuc tham) deu dugc thong qua tai DSB. DiSu nay dan den tinh trang cac bao cao khuyen nghi duac th6ng qua de dang hon nhieu nhung kha nang thuc thi thi lai giam siit.
Thu hai, ve nguyen tac, neu ben vi pham khong ty nguyen thuc hien cac khuyen nghi cua DSB thi ben kia cd the yeu cau DSB cho phep thyc hien cac bien phap tra dua. Tuy nhien, bien phap tra dua cd the khdng c6 y nghTa hoac it cd hieu qua neu nudc tra diia la nudc dang phat trien, Vi hp sd hiru mpt tiem luc ve kinh te rat manh nen viec tra diia hau nhu khong gay anh hudng gi nhieu gi den each cu xii cua cac nudc phat trien ddi vdi Ben kia khi tham gia tranh chap. Day la mdt bat lgi ldn cho cac nudc dang phat tnen
Thie ba, nhieu quy dinh dugc xem la
"ifu tien" cho cac nudc dang phat trien trong ca che giai quyet tranh chap cua WTO nhung tren thuc te dieu nay cd y nghTa rat md nhat: c6 quy dinh chi mang tinh tuyen bo han la quy dinh thuc thi (vi du quy dmh ve nghTa vu ciia cac Ben tranh chap "ddc biet luuy" den quyen lgi cua cac nudc dang phat trien: noi ham ciia khai niem "dgc biet luu y" khong dugc quy dinh ro cCng khong dugc xac dinh ro trong cac bao cao ciia cac ban hdi tham
Tap chi \ 5 3 Kinh doonh vd Cong nghe \
So 04/2019 \
NGHIEN CUU TRAO D 6 | Kinh te - Q u £ ^ hay ciia ca quan phiic tham); cd quy dinh
tren thuc te rat it hieu qua (vi du trach nhiem trg giup phap ly ciia Ban Thu ky WTO tren thyc te do mgt s6 it ca nhan thuc hien, kh6ng the dap img dii nhu cau to Idn ve trg giiip phap ly ciia cac nudc dang phat trien la thanh vien WTO)
Thu (u, ca che giai quyet tranh chap trong WTO cd xu hudng thien ve cac yeu td ky thuat, phap ly ddi hoi cac ben tham gia phai cd mdt dpi ngii chuyen gia kinh te, phap ly giau kmh nghiem. D6i vdi cac nudc dang phat trien, day thuc su la mdt thach thuc khdng nho. Kinh nghiem cho thay cac nudc dang phat trien khi tham gia td tung giai quyet tranh chap thuang mai trong khudn kho WTO deu phai thue cac luat su, chuyen gia tu van phap iy va chuyen mon ciia nudc ngoai vdi nhiing mirc chi phi ma khong phai nudc nhao cung chap nhan dugc. Han niia, vdi tu each la Nguyen dan, cac nudc dang phat tnen ludn cd tam ly e de "neu di kien cao cac nudc phat trien thi se khong the doi choi dugc the lyc kinh te ciia hg" keo theo do la su giai quyet tranh chap van mang tinh nhugng bp nhieu hem
Lgi dung nhirng nhugc diem tren ma van CO trudng hgp cac thanh vien co tinh ap dyng cac bien phap tu ve kh6ng hop phap de thyc hien nhiing muc dich rieng
ciia minh, dac biet la cac nudc phat frien.
Tuy nhien cho din nay cac nhuoc diem nay van ton tai va lgi dung nhiing ton tai nay ma cac nudc phat frien gay rat nhieu kho khan cho thanh vien khac frong WTO ^a nudc phat frien vdi tu tudng " ca ldn nudt ca be". Mac dii vay, viec sii dung ca che giai quyit franh chap trong WTO Men nay van la each thirc co hieu qua nhat de cac quoc gia thanh vien giai quyet tranh chap thuang mai trong khuon kho to chirc nay, dam bao cac quyen lgi phap iy va kinh te cita minh. Khi da gia nhap WTO, Viet Nam cung phai dua vao ca che nay de bao ve cac quyen lgi chinh dang cua minh. Vi vay, viec nghien ciru thii tuc giai quyet tranh chap trong WTO va cac an le ciia td chirc nay la dieu can thiet doi vdi chiing ta.
4. Ket luan
Thuc te cho thay, viec kinh doanh thucmg mai d nudc ngoai hay viec ddi dien vdi canh tranh thuang mai cita doi thu qu6c te tren thi trudng trong nudc Cling doi hoi cac doanh nghiep Viet Nam phai hieu ro ve ca che giai quyet tranh chap thuang mai de bao ve Igi ich ciia minh. Ngoai viec hieu ro ve quy trinh, thu tuc, thi viec danh gia nhirng lgi ich ma cac qudc gia dang phat trien hay Viet Nam CO duoc nhu the nao de van dyng hieu qua hem cung rat can thiet
Tai lieu tham khao
1. Nguyen Thi Thu Hang, Chii nhiem de tai (2011). Tim hiiu tranh chdp lien quan Hiep dinh tu ve ciia WTO vd bdi hoc kinh nghiem cho Viet Nam. San pham du thi Tai nang khoa hpc tre.
2. Duong Kim The Nguyen (2008). Gido trinh Ludt thuang mgi 3. NXB Dai hoc can Tho.
3. http //chongbanphagia.vn - he thdng ngan gpn ve WTO va cac cam ket gia nhap cua Viet Nam
4. http://chongbanphagia.vn - cac ca quan giai quyet tranh chip.
5. http://www.wta.org.
Ngay nhan bai: 20/6/2019
Tap chi I CA Kmh doanh vd Cong nghe
