NGHE THU CONG TRUYEN THONG TRONG Ddi SONG CAC TOG NGUdl 6 VIET NAM
MAI VAN TUNG*
1. Dat v a n d e
Su hinh thdnh vd phdt trien n g h i thu cdng (Handicraft) dong thdi vdi qua trinh hinh thdnh vd phat trien cua ndng nghiep, bdi le giffa thu cdng nghigp vd ndng nghiep ed md'i quan he bidn chffng vdi nhau, bo trg de thue day qua trinh phdt trien eua kinh te' san xuat, dap ffng nhu cau sinh ton.
Viet Nam la quo'c gia da dan tde (54 dan tpc) chu ye'u dffa vao hoat ddng kinh te' ndng nghiep la ehinh, lay dd lam nen tang cho mpi hoat ddng xa hpi khac. Ben canh hoat ddng kinh te ndng nghidp truyin thd'ng, thu cdng nghiep ddng vai trd he't sffc quan trpng trong cO ca'u kinh te' vd vdn hod tpc ngudi ndi ehung. Hon the, thu cdng nghiep khdng nhOng ed gia tri ve mdt kinh te' ma cdn cd gia tri v l mdt vdn hod, van minh tpc ngUdi. Bdi vi, khi ndi den mdt nen vdn minh ma thie'u thdnh td' thu eong nghipp la mdt n i n vdn minh yd'u; khdng cd thu cdng nghiep thi khdng cd mdt n i n vdn minh Dong San - vdn minh do d i n g (kim khi), hay di san vdn hod Thdnh dia My Son, va nhflng cdng trinh kig'n true cua ngudi Chdm, ngudi Viet (Kinh)... Dd cdn dd Id minh chffng eho sff phdt trien v l mdt ky
thuat, my thuat, ve kho'i dc va bdn tay tdi hoa eua eae the' he tien nhan.
Nffdc ta Id mdt nffdc tieu cdng nghiep phai coi thu cdng nghiep la eong nghiep eua thdi t i l n cdng nghiep. Tff thdi ky phong kie'n, trong cdi b i l n ndng nghiep ndng thdn cd nhieu nghe thu cdng vd chinh nhffng nghe thu cong dd lam tien de cho sff hinh thanh dd thi Thdng Long. Ndi each khde dd thi Thang Long va nhieu do thi khac d nffdc ta nay mam trgn n i n thu cdng nghiep - dich vu hdng hod.
Thu edng nghiep Id loai hinh hoat dpng mang tinh thu cdng in dam da'u an vdn hoa, vi vay trong xa hdi cdng nghiep thi thu edng nghiep cd vi tri dde bigt. Do dd bao ton vd phat huy thu cdng nghiep truyen tho'ng Id bao ton va phat trien ve mat van hod tdc ngffdi ndi chung, dong thdi thue day phat t r i l n ve mdt kinh te', g i n Uen vdi viec trao doi hdng hod vd gop phan phat trien du Ueh nhdn vdn,v.v...
Nhin ehung, thii edng nghiep ed vi tri vd eung to ldn trong ddi sd'ng cua nhdn dan hang ngan nam qua vd hdm nay cdng dffpc khang dinh ve tam quan trgng to ldn nay.
Chinh vi vay, viec nghidn cffu cac nghe thu edng CO truyen dat ra nhff mgt nhu clu bffc
* TS. Mai Vdn Tflng, Khoa Khoa hoc Xa hoi, Trudng Dai hoc King Dflc
38 Nghien cifu Dong Nam A 3/2013 thig't nhdm ghi nhan nhflng gid tri tri thffc
dan gian eua dng cha gufi g i m trong tffng nghe thu cdng eu the. Trong bdi vie't ndy, chung tdi trinh bdy nhffng dac d i l m chinh eua thu cdng nghiep truyen tho'ng Viet Nam, tff dd ed cai nhin khai quat ve dien mao cung nhff vi tri eua thu cdng nghiep trong lich sff eflng nhff trong hien tai. Tren ed sd dd, mdt lan nffa khdng dinh cae nghe thu cdng nghiep truyen thd'ng cua nffdc ta Id mdt Ioai hinh di san van hod dan tpc.
2. N h u ^ g d a c d i e m cd b a n c u a t h u c o n g n g h i d p V i ^ t N a m
2.1. Tinh phong phd vd da dgng Viet Nam la qud'e gia da tgc ngUdi td't ye'u se c6 di san thu cdng nghiep truyen thd'ng vdi so' lugng nganh n g h i phong phu vd da dang. Ba't cff dan tgc ndo cung cd nghe thu edng nha't dinh d trinh do vd qui md khac nhau, khong chi phan a n h nhffng dae diem ve dia ly tff nhidn, ky thuat san xuat vd nhd't Id tff duy t h a m my, tri thdng minh sang tao, ma edn IffU giff trong dd nhOng ban s i c vdn hod tgc ngffdi.
Thffc te' cho thay, thu cdng nghidp truyen thd'ng cua cdc tdc ngffdi d Viet Nam cd hdng tram nghe khde nhau, trong dd dien hinh nhu nghe det, dan Idt, gd'm, ren,v,v...
Nghe det, dugc h i u het cac tgc ngudi thieu sd' bie't de'n nhff Id nghe thu cong pho big'n. NgUdi Thai, Tdy, Mudng Hmdng, Dao, Cham, Khome, Ede, Ba na.. diu bie't trong bong (hode trong lanh) det vai. Nghe det giai quye't vlUi de eo ban cua nhu eau cugc sd'ng nhu quin do, chdn, mdn, dem, gd'i..
Nghi dan Idt, chu ye'u do ngudi dan dng dam nhiem. Cac san pham cua do dan duge dung vao cac vigc nhU lam do cat
quan do, tU trang va eac do vat quy, Idm phffong tien vdn chuyen (gui, sgt), ldm do dffng thffc an (nhff ro, ra, "ep khau"), tao ra cac dung cu danh bat ed, lUdi sdn thu, vdt Ueu xay dffng nhd d (phen, thflng, tranh Igp nha).v.v...
Nghe Iam do gd'm, dd chffa pjil bien nhffng eung da xuait hien d mgt so' dia phffdng n h u cac vung ngffdi Tdy, Nung, Thai d mien Bae; ngffdi Khctme, nguM Chdm d m i l n Nam. Ngffdi Kinh noi tie'ng v l nghe gd'm, cd tfl Idu ddi, noi tieng nhi/
cae lang gd'm dpe ben ddi bd sdng Hing dien hinh nhff gd'm Phu Lang, gd'm Bat Trdng (Bae Ninh), gd'm Huang Canh (Vmh Phue),v.v...
Nghe ren, la mpt nghe tuy khdng pho big'n rdng rai nhffng Iai noi bat d mot s^
tgc ngffdi nhff Hmdng, Dao (mien Bic); CtJ ho, Xo dang, Raglai (mien Nam). Nghe ren cua ngffdi Hmdng rd't dffgc cdc t^c ngffdi lang gieng ngffdng mg. San pham cua nghe ren nhff dao, cudc deu r a t sic. Ddc biet nha't Id ky thuat due lUdi cdy de cdy tren cdc manh nffong nhieu re cay md Iu8i cay khdng bi gay; vd thuat khoan ndng sung eua hg. N g h i ren cua ngffdi Hmdng cdn nhilu bi an chffa dffgc khai thdc.
Nghe mde, noi tid'ng nha't Id ngff&i Kinh, cd lich sii hinh t h d n h cimg vdi ng6i nhd. Vdi bg cdng cu s i c sao, tao nen dugc mgt hd thd'ng rffdng cgt, eham k h i c n6i tie'ng d dinh, chua, nhd co... Cac dan tpc thieu so' nghe mpc da hinh t h a n h tff lau ddi nhffng bd edng cu ddn gian hdn nhieu so vdi ngffdi Viet. He thd'ng san pham cua nghe mge trong kie'n true dan gian nhU n h a d, dinh, chua, cdc do dung gia dinh, thuyen be; trong kien true cung dinh nhll ldng t i m , thdnh quach.v.v...
Tuy nhien, so vdi eae tdc ngffdi thieu so tin ngUdi Niet (Kinh) la edng dong cd so' lupng nghe thu edng phong phu vd da dang nha't. Don cff d dong b i n g Bic bd, la cdi noi tdc ngUdi Viet - cU dan trong lua nUdc lau ddi, vd day ehinh la noi nhilu ngudi ldm n g h i thu cdng, cung Id noi tap trung nhieu n g h i thu cdng nhat*^'. Theo thd'ng kg cua Pierre CJourou*^* thi dong bdng Bic bd cd 108 n g h i thu eong khde nhau, vd noi tap trung ddng hon ea la cac vung ven sdng Hong, song Day, sdng Lupc. Ly do, thUe te' do dilu kien canh quan "dd't chat, ngudi ddng", nhip dieu thdi vu cua cti dan eanh tae ndng nghiep, nhd't Id eanh tae cay Ida nUdc dd tao ra nhieu thdi gian nhdn rdi dU thffa, ldm eho cae nghe thu edng dua chen xud't hien. Vdi dieu kien san xudt nhff vdy rd't nhilu ngffdi ndng dan vffa la ngffdi san xud't ndng nghiep, dong thdi Id nhffng ngffdi thg thu cdng, tao ra rat nhieu Ioai san pham n h i m phuc vu nhu clu tidu dung sinh hoat hang ngdy eua eU dan nhU eac loai cong eu san xua't, vat Ueu, do trang tri, do my nghd.v.v... Ta't nhien hien nay trong gidi nghien cffu van dang ton tai hai loai quan diem khde nhau v l truyin thd'ng thu edng. Y kien thff nhd't cho r i n g , Viet Nam vo'n cd di san ra't ddng tff hao ve thu cfing nghiep, bao gom ca thu cdng thd so san xud't do dung hang ngdy vd thu edng my nghe, ta't ca deu gdp lai truyen thd'ng thu cdng. Y kig'n thff hai eho rang, edi gpi la truyen thd'ng thu cdng chi la thu cdng my nghe, edn thu cdng thd so nhff san xua't ro, ra, cud'c xeng thi khdng ndn ke vdo truyen thd'ng, vi cudc song hien dai se loai bd vd thay thg' bdng nhffng cai hien dai, vdn minh hcto. Theo chung toi thi truyin thd'ng thu cdng bao gom ta't ca mgi
ngdnh n g h i thu cdng, md tren dai t h l cd the phan lam ba loai:
Thu edng tho so dung trong gia dinh Thu cdng ky thuat
Thu edng my nghe*^'
Du vdy, sff phdn chia nay ehi mang tinh tffctog dd'i vi ca ba Ioai ndy cd md'i Udn he chat che vdi nhau va chuyen hod Ian nhau trong tffng nghe eu the. Vi nhff n g h i det eo truyin, nd vffa mang tinh thu edng ky thuat, vffa mang tinh thu cdng my thudt;
hay nghe due dong eung vay,v.v... Nhin chung, trong bat cff mdt n g h i thu cdng gi nhttng ngffdi thp, ngffdi nghe nhan cung can vffon dg'n tinh my thuat, nd ehinh Id gid tri thu eong cao nha't md con ngffdi mudn dat tdi, vi tinh my thuat nd ndi ham nhung gid tri van hod d trong dd.
2.2. Gidi quyet nhu cau sinh hoat hdng ngdy
Phai ddt thu cong nghiep trong bo'i canh eua ngdnh kinh te ndng nghiep Ida nffdc vdi tinh tff eung tff cap cao mdi thdy dffgc vai trd quan trgng cua nd. Ngffdi nong ddn ldm ra nhflng vat dung thu cong trffdc hg't Id ddp ffng nhu elu sinh boat hang ngdy, vi vdy nhin ehung ve ca ban thu edng nghiep Viet Nam vdn la thu cdng gia ^ n h , thu eong ndng thdn. Trff mdt sd' lang chuydn, thi vigc san xua't thu cdng le thupc vdo thdi vu vd gdn Uen vdi nhu cau tidu dung eua ngUdi ndng dan. Cac nghi thu cdng gdp phan cai thien phan ndo cudtf sd'ng eho nhffng ngffdi ndng ddn. Du vay, thu cdng nghigp vdn n i m trong khudn kho cua nen kmh te' ndng nghiep tff cap tff tffc.
Trong ca cd'u eua nen kuih te' tieu ndng, t r i n g trpt cay Iffong thffc ddng vai trd nhff la true xoay, edn cdc n g h i thu cdng gidhg nhff eac ve tinh. Vi vay ma san pham cua
40 Nghien cifu Dong Nam A 3/2013 cdc n g h i thu cdng chffa the bie'n thdnh cdc
san pham hang hod dung vdi nghia cua nd.
Cd t h l ke ra d day mdt so' nghe thu cdng g i n Uln vdi nhu cau sinh hoat hdng ngdy, trffdc hg't la n g h i det. Day la mdt nghe thu cong cd lich sff rat lau ddi, ed mdt d hau he't edc dan toe d nffdc ta, trUde he't phai ndi den ngudi Viet. Qua nhffng cff Ueu khao eo hpc trong eac di chi khao eo hge d khu vffc dong b i n g Bic bo tff giai doan Phung Nguyen de'n giai doan Ddng Sdn, da tim thay kha nhilu eac hien vat, qua nghidn cffu duge khang dinh chic ehan dd la nhflng dgi xe ehi. Cac nhd khao eo hpe dd tim thay d phia Nam trong cdc di chi Bau Trd thudc hau ky da mdi each ngay nay khoang 5000 nam nhflng dpi xe chi diu tien bdng da't nung. Cd t h l xem dd Id nhttng tin hieu diu tign cua viec xe sgi det vai'^'.
Ngoai ra, ehung ta edn phat hien rat nhilu nhflng bdng ehuftig v l sU ed mat cung nhu sU phat trien eua nghe det, nhU trdn cae trd'ng dong, thap dong va ddc biet cdn phat hien nhffng dau vet cua vai khdng chi in trgn dat nung ma thay trffe tie'p cf nhffng mg tang hinh thuyen d Viet Khe (Hai Phong), Chau Can (Hd Nam),v.v... vdi nien dai xdc dinh theo phUOng phdp cac bon phong xa C^^ each ehung ta ngay nay khoang 2000 - 2500 nam. Ta't ea nhflng tU Ueu khao co hpc tren la bang chffng sinh ddng ve sff ton tai vd phdt t r i l n cua n g h i det sud't thdi ky Hung Vffdng*^'.
Cdn qua thff tich eo Trung Qud'c cho ta biet thdi Bae thupc ngffdi Vigt bie't t r i n g bong, day, gai de lay sgi det vai, hon nffa nghi det cua ngffdi Viet d Dong bdng Bae bg khdng ngfftig phdt t r i l n sud't thdi ky Bde thupe va trong thdi ky dgc lap tff chu. Cho de'n the ky XVIII - XIX dd hinh thanh eac
trung tam dgt Idn vdi nhieu loai san pham ddc sdc, mdt so' lang ve cO b a n da trd thanh eae lang chuyen Idm nghe thu cdng nhu Idng La Khg, Van Phue; phffdng hgi xuat hien, kinh te' hang hod phat trien. Nhieu san pham ddt noi tie'ng nhff the, lua, dui, gd'm, vde, la, lffgt,v.v... rat dffgc Ud chugng trgn thi trUdng ca trong vd ngoai iiude*^\
Ben canh n g h i det eua ngUdi Viet, cac ddn tgc thieu so' khae ct phia B i e nhu Tdy, Thai, Mudng, Hmdng, Dao..., d phia Nam nhu dan tde Cham, Khdmer... thi n g h i det eung rat phdt trien, giai quye't v l ed ban nhu eau mdc trong ddi sd'ng thudng ngay va thdm chl edn dung de trao doi hang hod rat cd gia tri nhu d ngffdi Chdm*^*. Trong cac san pham det, ngoai vai mdc, ddng chu y la edc Ioai tho cam nhff mdt pha, goi, tui, khan, cap vay,v.v... dat tdi trinh dd 1^
thuat kha cao, nhat la trong bd' cue va tao ddng hoa vdn rat phong phu va da dang ve Ideu Ioai eung nhU mdu s i c sinh dpng, mang ban s i c van hod tgc ngUdi ro net, Iai vfla the hien giao Iffu van hoa manh me trong ddi song eae dan tdc.
Ben canh nghe det Id nghe gd'm, du it pho bie'n hon nhung da co mat vd gdp p h i n quan trpng trong eude song eua nhieu dan tpc. O ngudi Viet, nghe lam gd'm cung cd lich sff kha lau ddi. Nhflng cff Ueu khoa hpc eho ehung ta bie't nghe lam gd'm dd ton tai va phat trien sud't thdi ky Hung Vffdng, dong hdnh vdi n g h i det. Sau nay da xuat hien nhflng trung tdm chuyen san xuat gd'm nhff d Hd B i c , Thanh Hoa.v.v... Cung vdi ngUdi Viet, n g h i lam gd'm cdn cd b ngffdi Thdi (Mffdng Chanh - Sdn La), ngffdi Tdy - Nung d Cao Bang, L a n g Son. Ngffdi Khdmer d Tri Tdn vd Sde Xoai (Kien Giang)'^' vd ddc bigt d ngudi Chdm (Cau True - Thudn Hai). Tuy nhien, trff mot so
nOi nhff cf ngffdi Viet vdi cde trung tdm san xua't gd'm nhu Bat Trang (Gia Lam), Ld Chum (Thanh Hod) vdi trinh dd ky thuat cao thi nghe gd'm d eae dan tdc thieu so' ndi chung mdi chi la nghe phu d gia dinh chUa dupe ehuyen mon hoa cao.
Mdt trong nhflng n g h i thu cdng vffa mang tinh thu edng ky thudt, vfla mang tinh thu edng my thudt, dd Id nghe luygn ldm vd ren due. Vdo thdi ky Hung Vffong mudn - giai doan Ddng San cdch ngdy nay khoang trdn dffdi 2000 nam, mpt so' eU dan nUde ta da big't de'n vigc luydn kim va rdn due de chg' tao r a cdc cong eu san xua't, vat dung, vu khi... Vdi ngUdi Viet eo da phat trien ky thuat due dong dat de'n dinh cao nhff trd'ng dong Dong San, ddnh dau mdt thanh tffu van minh ma nhilu dan tdc trgn thg' gidi luc bay gid cung nhff eon chdu cua ho sau ndy khdng lam dffgc dilu ky dieu dd. Ngoai ra edn ed hang loat nghe thu c6ng khac nhff ehe' tac da, ldm bia, ldm mpc, dan lat, nghe kim hodn, n g h i ren,v.v.... nham ddp uftig thoa man nhflng nhu eau cua ddi song eac tdc ngffdi.
2.3. Tinh tU cung tU cdp Chung ta thffa nhdn, nghe thu cdng cua chung ta ra't phong phu va da dang, nhieu nghe dat de'n trinh dd san xua't kha cao, vd hdn nffa dat de'n trinh dp my thuat, nghe thudt tinh xao nhff n g h i det, gd'm, my nghg..., the hien de sdng tao vd bdn tay tdi hoa dugc hun due qua nhieu the he. Qua kho'i dc vd bdn tay tai hoa, nhffng ngffdi thg da gud g i m nhflng gid tri vdn hoa ddc sic, ah tffgng tren cac mdt hdng thu cdng co truyin. Du vdy, mffc do phdt trien cdc nganh nghe giffa cde vung mien, dan tpc khdng dong deu. Rigng d ngffdi Vigt, ngodi tinh phong phu, do dieu kien phdt trien vd
bie'n ddng eua xd hdi md d mdt so' nghe, mdt so vung dd xua't hien cdc ldng thu cdng chuygn san xuat mot so' hang dde sic cd bi quyg't n g h i nghiep nhU lang det La Khg, Van Phuc, lang gd'm Bdt Trdng,v.v... ddng vai trd chu dao trong boat dgng kinh te' vd day lui ndng nghidp xud'ng hang thff ye'u.
Cdn lai, d eae dan toe thilu sd' vd p h i n ldn cdc Idng Viet truyen thd'ng khae, qua trinh ay khong dien ra ma thu cong nghiep chu yg'u phue vu nhu eau tieu dung eua ngUdi san xua't cua dia phuong dd. Ve eo ban vdn la thu cong nghiep gia dinh, thu cdng nghiep ndng thon, san pham ehUa trd thanh hang hod cd gid tri, phan dnh ro net tinh tu ca'p tU tuc trong ddi sd'ng kinh tg'.
Chinh dde diem ndy da ldm cho cdc nghe thu cong CO truyin khd phat triln manh me de cd the trd thanh mpt nganh kinh te' hang hod cd vi tri nhat dinh trong co ca'u phat trien kinh te' cua da't nUdc.
2A. Tinh chdt tieu nong trong hog.t dgng nghe thii. cong
Trong dieu kien xa hdi hdng ngdn ddi nay ke tff thdi ky diu dffng nude, dng cha ta da lay nong nghiep Idm nen tang cho mpi boat ddng xd hdi, r i i trai qua tig'n trinh lich sff, su thay doi cae hinh thai kinh te' xd hdi diln ra khdng ro rdng vd eham chap da ldm thu edng nghigp ludn ludn g i n chdt vdi ndng nghiep. Nghi ndng dugc coi la nghi ehinh, nghe gde tao ra vat chat nudi song con ngudi vdi quan niem "nhat si, nhi ndng, h i t gao chay rdng, nhat ndng nhi si" hay
"dl ndng vi ban",v.v... da tao ra mot lUc can rat idn eho sU phat t r i l n eua thu cdng nghigp, thuang nghiep va nhffng hoat dpng kinh tg' khac. Day Id mdt ddc diem ldn cua thu cdng nghigp Vidt Nam. Chinh vi vay, trff mpt so' lang n g h i noi tieng da dUa nghi thu cong Ign vi tri chu dao, big'n san pham
42 Nghien cihi Dong Nam A 3/2013 thu cdng nghiep thdnh kinh td' hang hod,
eon lai phan Idn nghe thu cdng cua nUdc ta cong cu san xua't thd sa, it cai tie'n, cham doi mdi vd h i u nhU ehi dUa vao sffc ngffdi.
Cung vdi tinh tieu ndng, cue bp dia phUdng ve hi quye't nghe nghiep, nd dd trd thdnh mdt luc can trong sU phat trien nghe nghiep. Nhflng tU duy phan tie'n bp dd Ididng phu hgp vdi xu the' phdt trien cua • thdi dai, tat nhien nd se ddn de'n sU han ehe' trong viee phat trien nghe thu cdng, vd Idid cd the tdch thu cdng nghiep ra khdi ndng nghiep. Trong lich sff Viet Nam chUa bao gid chffng kig'n sU phan edng lao ddng mpt each ddc lap gifla thu edng nghiep va ndng nghiep. Yi vay, ma san pham cua cae nghe thu cdng chUa the bie'n t h a n h cac san pham hang hoa dung vdi nghia cua nd. 0 edc khu vUc m i l n nui, cd Ie vi mffc dp tap trung ddn cff thffa thdt, qua trinh do thi hod cham chap Id nguyen nhdn chu ye'u can trd budc tig'n cua thu cdng nghiep.
2.5. Nghe thu cong truyen thdng Id mgt logi hinh di sdn vdn hod ddn tgc cdn dUpc nghien cdCu, hdo ton, phdt huy mot cdch khdn triictng vd nghiem tuc
Nghe thu eong Id di san vdn hoa dugc gifl gin va phat trien hang ngdn ddi nay d tfftig ddn tpc, tffng vung mien eua dd't nffdc.
Do dd, viec kg' thfla vd phat t r i l n nhflng gia tri tinh hoa ndy la het sffc can/cap thie't nhff Dai hdi dai bilu toan qud'c l l n thff VII Dang Cdng san Viet Nam ehi rd. Ve phuong dien Idioa hpc, ke' thffa va phdt huy nghien edU cac nghe thu cdng co truyin nham IffU trff nhflng tri thffc dan gian, dong thdi gdp p h i n trong viec phdt trien cdc nganh n g h i thu cong truyen thd'ng, dd chinh la ban s i c van hod tdc ngffdi.
Thig't nghi, phdt trien cac nganh nghe thu eong truyen thSiig Id gdp phan phat t r i l n nen van hoa Viet N a m tien tien dam da ban s i c dan toe. Do dd, ehdng ta phai ed nhflng ehie'n luge, saeh lugc trong vi$c bao ton va phat trien vo'n quy dan tdc.
Thff nha't, phai coi trgng t a t ca cdc nganh nghe thu cdng ndi chung, ehu trong dau t u san xua't nhflng nghe thu cdng eo gid tri ky thudt va gia tri my thuat nhd nghe det, nghe gd'm, thu edng my nghe.,.
Thff hai, kd' thfla cd ehgn lpc nhflng gid tri kinh nghiem dan gian, tri thffc truyen thd'ng va nhd't Id d cac nghe nhan, ddc biet ehu trpng dao tao eae nghe nhan.
Thff ba, chu trpng ke' thffa tinh chat san xuat thu edng, cua gia dinh, ddng hg hay dia phuctog, nha't la nhflng ncfi cd bi quye't, bi truyen nghe nghiep. Cd the khuyg'n khieh tai lap va p h a t trien d mdt so' Idi^
chuygn chdn tam det vai, Idm do gd'm, dieu khic.v.v...
Thff tu, day m a n h san xuat hang hoa phuc vu xua't khau, n h a t Id cac san pham thu cdng da dupe the gidi tiftig bie't den.
Thff nam, sU phdt trien cua nghi, lang nghe, sU trd lai cua lang nghe do Id nhu eau tim Iai s i c t h a i vdn hoa tgc ngUdi. Vdi mgt xu hudng mdi cua du lich, dd Id du lich - van hoa, vi vay nghe vd Idng nghe ehinh Id dd'i tugng eua khdch du lich trong va ngodi nffdc do nd chffa dung eac gia tri vdn hod phong phu va da dang. Do dd, vigc bao ton va phat trien cae Idng n g h i eung chinh la md r a canh effa giao luu, hgi nhap da chieu t r e n trffdng qud'c te va phat trien ben vflng todn dien.
3. K e t l u $ n
Thu cdng nghiep Viet Nam la di san cua
Mai Vdn Tung - Nghe thd cong truyen thdng trong ddi sdng cdc ddn tgc. 43
vdn hod lang xd, nd la san pham cua n i n van minh ndng nghigp t r i n g lua phdt trien de'n dinh eao dffgc k h i n g dinh hdng may nghin nam Iich sff. Trong nhip dieu san xuait, nghe nong trong lua tao dieu kien cho cae n g h i thu eong d nffdc ta phat trien phong phu va da dang tren mgi vung mien cua dat nudc. Du it du nhieu, dan tdc nao cflng cd nhffng nghe thu cdng nhd't dinh ddp ffng nhu cau kinh te' tff cung tff cap. Dd'i vdi ngffdi Viet (Kinh) chi rigng d dong bdng Song Hong nhieu Idng xa dd phat trien nghe thu cdng thanh boat ddng kinh te' ehu dao va d i y lui n g h i ndng trong lua xud'ng hang thff yg'u nhff nhffng Idng det, lang gd'm... Cdn lai hau he't edc nghe thu cdng trong cac Idng xa Ididng tdch rdi md gan bd chat ehe vdi hoat dgng ndng nghiep, nham giai quyet nhu clu tigu dung sinh hoat hang ngdy.
Nhin chung, nghe thu cdng cua chung ta chffa phdt trien thdnh mdt ngdnh kinh tg' ddc lap vdi ndng nghiep, ehUa trcf thdnh ldnh te' hdng hod. Li giai dilu nay khdng dg, eung khdng phai chung ta khdng cd nhflng kho'i dc sdng tao vd nhflng ban tay tai hoa ma tham ehi r a t nhilu, dieu dd dd dugc chuftig muih vd ghi nh^n*^*. Song ed le, diem eo't loi nha't Iam han che' sff phdt trien cua cac nghe thu edng d trong cdc ldng xd, dd Id tinh bao thu cua mdt xa hpi tieu ndng "Di ndng vi ban", "Nhat si nhi ndng,. Nhat ndng nhi si" hay "Con trau di trffdc cdi cay theo sau" dffgc xem Id quan trpng nha't, cdn ta't ca cac ngdnh nghe khde deu xe'p xuo'ng hdng thff yg'u, thdm chi cdn hi khinh re. Them nffa Id tinh bi quyet, bi truyen nghe nghiep d cac lang nghi, nd eung tao nen tinh cue bg khep kin, can trd sff phdt trien sau rgng cua cdc nghi thu cdng, ldm cho cdc ldng nghe it cd
nhflng bude dot pha ve mat ky thudt cflng nhu my thuat, do vdy, phan ldn cde nghi thu cdng vdn dUa vdo sflc ngUdi Id chinh, cdng cu thd so it cai tie'n.
Hon luc nao he't, ehung ta phai binh tinh nhin nhan day du hcfn gid tri to ldn cua edc nghe thu edng c6 truyen nUdc ta, bao t i n vd phat trien nghe thu edng truyin thd'ng Id gdp phan bao ton vd phdt triln nen vdn hoa Viet Nam tign tie'n dam da ban sle ddn tdc tren co sd ke' thffa cd ehgn Ige. Dong thdi md ra qua trinh giao luu vdn hod sdu rdng trUde nhu elu hpi nhap eua the' gidi./.
TAI LIEU THAM KHAO 1. Lam Ba Nam (1999), Nglie dit cS truyin d
dong bang Bdc bp Viit Nam, Nxb Khoa hpc xa hpi, Hd Npi, trang 183.
2. Pierre Gourou (2003), NgiM ndng ddn chdu tho Bdc ki, Nxb Tre, Hd Ngi.
3. Lam Ba Nam, Sdd, tr 180.
4. Ha Vdn Phflng (1994), Tim hieu nghi xe sgi vd det vai trong thdi dgi kim khi d Viet Nam, Tap chi Khao co hpc so 2; Hd Vdn Tah (1979), Ve nhUng cdi goi Id "Bdn ddp"
trong cdc di clii P/mng Nguyin, trong Nhffng phdt hign mdi vl khao c6 hpc.
5. Phan Huy Le, Trin Qud'c Vupng, Ha Vdn Tah, Ludng Ninh (1985), Lich sd Viit Nam, tdp I, Nxb Dai hpc vd Trung hoc chuygn nghigp. Ha Noi.,
6. Lam Ba Nam (1986), Nghe dit c6 truydn d ldng La Khe, Tap ehi Dan t6c hpc, s l 3, 7. Phan Huy Lg, Tran Qudc Vuong, Hd VSn Tah,
Luong Ninh (1985), Sdd, trang 219-224.
8. Ldm Ba Nam (1989), Mdy y kiin vi nghe thu cong CO truyen d nUdc ta, Tap chi Dan tpc hpc, so 4.
9. Phan Dai Dodn, Nguyin Quang Ngpc (1990), NhOng bdn tay tdi hoa cua ong cha, Nxb Giao due, Hd Npi.
