This paper is available online at http://jem.naem.edu.vn
THÁCH THỨC TRONG Tổ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO HỌC SINH TIỂU HỌC ĐÁP ỨNG Đổi MÓI GIÁO DỤC HIỆN NAY
Phạm Thị Gái* 1
Ngày nhận bài: 05/04/2022. Ngàynhận đăng: 18/05/2022.
1Trường tiểu họcTrần QuangDiệu,quận 3, thànhphố HồChí Minh e-mail: [email protected]
Tóm tắt. Tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh tiểu học nhằm hình thành phẩm chất và năng lực cho học sinh là một nội dung của triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Thông qua sử dụng đa dạng, sáng tạo các phương thức tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm cho học sinh, các trường tiểu học đã đạt được sự hài lòng và kết quả nhất định từ đánh giá của giáo viên, cha mẹ học sinh và học sinh. Bên cạnh đó, các nhà trường cũng gặp phải những khó khăn, thách thức trong tổ chức hoạt động giáo dục trải nghiệm cho học sinh tiểu học. Bài báo này đề xuất các giải pháp để khắc phục những khó khăn trên là vô cùng cần thiết.
Từ khóa: Thách thức, giáo dục trải nghiệm, học sinh trung học tiểu học.
1. Đặt vấn đề
Đổi mối giáo dục đang diễn ra trên quy mô toàn cầu. Bối cảnh trên đã tạo nên nhữngthay đổi sâu sắc tronggiáo dục,từquan niệm về chất lượng giáo dục,xây dựng nhân cách người học đến cách tổ chức quá trìnhvà hệthống giáo dục. Nhà trường từ chỗ khép kín chuyển sang mở cửarộng rãi,đốithoại với xã hội vàgắn bó chặt chẽ với nghiên cứu khoa học - côngnghệ và ứng dụng;nhà giáo thayvì chỉ truyềnđạt tri thức,chuyển sangcungcấpcho người họcphương pháp thu nhận thông tin một cách hệ thống, có tư duy phân tích vàtổng hợp. Nghị quyết 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 về đổi mối căn bản, toàn diệngiáo dục và đào tạo ghirõ mụctiêutổng quát: Giáo dụccon người Việt Nam phát triểntoàn diện và pháthuy tốt nhất tiềmnăng, khả năng sáng tạo của mỗi cánhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốtvà làm việchiệu quả.Xây dựng nềngiáo dục mỏ, thực học, thực nghiệp,dạytốt, học tốt, quảnlýtốt; cócơ cấu và phương thức giáo dục hợp lý, gắn vóixây dựng xãhội họctập; bảo đảm các điềukiện nâng cao chất lượng;
chuẩnhóa, hiện đại hóa, dânchủ hóa, xã hội hóavàhội nhập quốc tế hệ thốnggiáodụcvàđàotạo[2], Mụctiêu của chương trình giáodụcphổthông 2018 đã nêu rõ: “Hoạt động Hoạt động trải nghiệm ỏ cấp tiểuhọc nhằm giúp học sinh hình thành các kĩnăng sống cơ bản, thóiquen sinh hoạttích cựctrong cuộc sống hằng ngày,nềnếphọctập ở nhà cũng như ở trường; biết tuân thủ các nội quy, quy định;bắt đầu có định hướng tự đánh giá và tự điềuchỉnh bản thân; hình thànhnhững hànhvigiao tiếp,ứng xửcó văn hoá;có ý thứchợp tácnhóm vàhìnhthànhđược năng lực giải quyết vấn đề” [3],
Căn cứ vào Chương trình giáo dụcphổ thông hoạt động trải nghiệm và hoạt động trải nghiệm (Banhành kèmtheo Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐTngày 26 tháng 12 năm 2018 của Bộ trưỏng Bộ Giáodục vàĐào tạo), các trường tiểu học tiến hành tổ chức hoạt động trải nghiệm vói tư cáchlà hoạtđộng giáodụcbắt buộc.
Hoạt động trải nghiệmlàhoạtđộng giáo dụcdo nhàgiáodụcđịnhhướng,thiếtkếvà hướng dẫn thực hiện, tạocơhộichohọcsinh tiếpcận thực tế,thểnghiệm cáccảm xúctích cực, khai thác nhữngkinhnghiệmđã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các mônhọc để thực hiện những nhiệm vụ được giao hoặc
Phạm Thị Gái JEM., Vol. 14 (2022), No. 5.
giảiquyếtnhững vấn đề của thực tiễn đời sống nhàtrường, gia đình, xã hộiphùhợp vổilứa tuổi; thôngqua đó,chuyên hoánhững kinh nghiệm đã trải qua thành tri thức mới, hiểu biết mởi, kĩnăng mổi góp phần phát huytiềmnăngsáng tạovàkhảnăngthích ứng vói cuộc sống, môi trườngvànghề nghiệp tươnglai.
Nội dung cơ bản của chươngtrình hoạt động trải nghiệm được quy định gồm4 lĩnh vực: Hoạtđộng hướng vào bản thân; Hoạt động hướng đếnxã hội;Hoạt độnghướngđến tự nhiên;Hoạtđộnghưởng nghiệp.
Nội dung hoạtđộngtrải nghiệm rấtđa dạng và mang tính tích hợp, tổng hợp kiến thức, kỹ năng của nhiều mônhọc, nhiều lĩnh vực học tập và giáo dục như: Giáodục đạo đức, giáo dục trí tuệ, giáo dục kỹ năng sống, giátrịsống, giáo dục nghệ thuật, thẩm mỹ, giáodụcthểchất, an toàn giao thông, giáo dụcmôi trường,...Nội dung giáodục hoạt động trải nghiệm thiết thực vàgần gũi với cuộc sống thực tế, đápứng đượcnhu cầuhoạtđộng của họcsinh,giúp các em vận dụng những hiểu biết củamình vàothực tiễncuộc sống một cách dễ dàng, thuận lợi. Nội dung thường chia thành 4 nhóm: Nhóm các hoạtđộng xã hội; Nhóm các hoạt độnghọc thuật; Nhóm các hoạtđộng nghệ thuật vàthể thao; Nhóm các hoạtđộngđịnhhướngnghề nghiệp
Trong chương trìnhgiáo dục phổthông 2018đã nêu: “Hoạt động trảinghiệm bản chất là những hoạt động giáodục nhằm hình thành và pháttriển cho học sinhnhững phẩm chất tưtưởng, ýchí tình cảm, giá trị, kỹ năng sống vànhững năng lực cần có của con ngườitrong xã hội hiện đại. Hình thức và phương pháp tổ chức đadạng, phong phú, mềm dẻo, linhhoạt, mở vềkhông gian, thời gian, quy mô, đối tượng và số lượng,... để học sinh có nhiều cơ hộitự trải nghiệm”[3].
2. Thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm trong trường tiểu học
Khảo sátcán bộ quản lý, giáoviênvàhọc sinh về các phương pháp tổchức hoạt động trảinghiệm, tác giảthu đượckếtquả như sau:
Bảng 1: Đánh giá của giáoviênvà họcsinh về mứcđộsử dụng các phương pháp tổ chức hoạtđộng trải nghiệm
Bảng
Phương pháp Mức độ
Rất thường xuyên Thường xuyên Thỉnh thoảng Chưa baogiờ ĐTB Thứ bậc
SL % SL % SL % SL
Tròchơi 56 19.3 149 51.4 85 29.3 0 2.9 4
Đóng vai 85 29.3 195 67.2 10 3.5 0 3.2 3
Thảo luậnnhóm 206 71.0 65 22.4 19 6.6 0 3.6 1
Thực hành/luyện tập 131 45.2 121 41.7 38 13.1 0 3.3 2
Giải quyết tình huống 0 0 10 3.4 280 96.6 0 2.0 7
Dựán 19 6.6 47 16.2 224 77.2 0 2.2 5
Giải quyết các nhiệm vụ thựctiễn 19 6.6 10 3.5 261 90.0 0 2.1 6
Các phương pháp khác 0 0 0 0 0 0 0 0
Kết quả thu được như sau: Những phương pháp tổ chứcmàđasố cán bộ quảnlývàgiáoviên rất thường xuyên vàthường xuyêntiến hành đó là: Trò chơi 70.7%; Đóng vai 96.5%;Thảo luận nhóm 93.4%;Thực hành/luyện tập 86.9%. Trong đó thảoluận nhóm là sử dụng ở mức rất thườngxuyên cao nhấtvới TBC=3.6.
Những phương phápít được sử dụng đó là giảiquyết tình huống; dựán;giải quyết các nhiệmvụthực tiễn.
Qua khảo sát ta thấy thực tế các phương pháptổ chức hoạtđộngtrải nghiệmcòn rất đơn điệu, nghèo nàn,mói chỉ tập trung vào mộtsố phươngpháp: Thảo luận nhóm, thựchành luyện tập,trò chơi.... Đâylà những phương phápchủyếu thực hiệnbên trongkhuônviên nhàtrường và ngaytrong các giờ học. Những phương pháp này nếu khôngđược tổ chức linh hoạtmàlặp đi lặplại dễ gây nhàm chán, không thuhút được sự thamgia nhiệt tìnhcủa học sinh, các em không còn hứng thú và mất đi sự sáng tạo cũng nhưvaitrò chủ thể của mìnhtrong mỗi hoạt động.
Lực lượnglaođộng trẻ vàcũnglàphụ huynh của các trưòng tiểu học công việc quá nhiều, mộtsố người phải làm việc cả các ngày thứ 7 và hằng ngàyphải làm thêmgiờdẫnđến không có thòi gian quantâm đến việc gia đình, việc học của cáccon. Phần lớnviệc học củacác congiao phó toàn bộ cho ông(bà) và nhà trường, chính vì vậy việc nắmbắt những yêu cầu mới vềgiáo dục và sự phối kết hợpcủa gia đình với nhà trường trong việc tổ chức cáchoạt độnggiáo dục cụthể các hoạtđộng trải nghiệm trong nhàtrườngcòn rất hạn chế.
4. Nhận định chung về thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh tiêu học 4.1. Những mặt mạnh
Đại đa số học sinh tiểu học đều thểhiện tốt hành vi đạo đức,không xảy ra các hiện tượngvi phạm nội quy nhàtrường, đạt mứcđộrèn luyện về phẩm chất và năng lực. Các em tích cực tham gia vào cáchoạt động học tập, các hoạt động trải nghiệm đượclồng ghép trongcác tiết học và tổchức trongcácbuổi sinh hoạt ngoạikhóa.
Hầu hếtsố cán bộ quản lý vàgiáo viên các trường đều nhận thức đúng về mục đích ý nghĩa của hoạt động trảinghiệm.
Hiệutrưỏng cáctrường đã quan tâmđếncông tác chỉđạo, bồi dưỡngnâng cao nhậnthức vàpptổchức các hoạt động trải nghiệm cho độingũ giáoviên, dođó bướcđầu thực hiệnhoạtđộng trải nghiệm chohọc sinh đã có những chuyển biến tích cực. Bêncạnh đó công tác liênquantới vấn đề tạođộng lực cho bộ máy tổ chứcvà nhân lực dạy học củng đãđượcquantâm.Độngviêntinh thần, khen thưởng,khuyến khích những cánhânđạt thành tíchcao trong học tập.
Đại đa số phụ huynhhọc sinh quan tâm tới các hoạt động giáo dục trong nhà trường, sẵn sàng hỗ trợ kinhphícho các nhàtrường để tổ chức các hoạt động cóý nghĩa chohọc sinh.
4.2. Những hạn chế
Một bộ phận cán bộ quảnlý,giáo viên trong các nhàtrường chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng và sự cần thiết của hoạt động trải nghiệm.
vẫncòn nhiều giáo viên khi lên lớp chủ yếu quan tâmđến việc làm sao truyền thu hết nội dungkiếnthức trong bài họcmà ít quan tâm đến việc tổ chức các hoạt động trảinghiệm cho học sinh. Coinhẹ việc hình thành thái độ, thói quen, kỹ năng cho họcsinh. Các hình thứctổ chức hoạtđộng trải nghiệmnhìnchungcòn đơn điệu, chủ yếu là các bàigiáo huấn mangnăng tính lý thuyết chưa quan tâm đến việc thực hànhvà vận dụng vào thực tế.
Trongquảnlý, việcphốihợp các lực lượng giáo dục giữa nhàtrường với giađìnhhọcsinh, các tổ chức và lực lượngngoàixã hộitrong tổchức cáchoạt động trải nghiệm còn yếu,chưa đồng bộ, thiếunhất quán, mang nặngtínhhành chính, kém hiệu lực.
Việc kiểm tra đánh giákhôngđượctiếnhànhthường xuyên,việc khen thưỏng, kỷ luật chưa đủ mạnh để động viênkhuyến khích mọi lực lượngcùng tham gia.
4.3. Những nguyên nhân
Nguyênnhân của mặt mạnh:Có được nhữngkếtquảnhư vậy là do các trườngtiểu họcđãđược UBND quan tâm đầutư csvc chocác nhà trường, 100% cáctrường tiểu học đều là nhà cao tầngkiến cố. Hằng năm đều có kếhoạch cấp phát bổ sung cácthiết bị đồdùngphục vụcho các hoạt động trong nhà trường.
Phòng GD&ĐT quan tâm chỉ đạosátsao các hoạt độngchuyên môn. Các kếhoạchtrongnăm học được xây dựng cụ thể vàtriển khai kịp thời. Tích cực kiểm tra tư vấn công tácchuyênmôn, tổ chức nhiều các buổi chuyênđềchogiáoviêntoàn huyện tham gia.
Nguyên nhâncủa những hạn chế: Năng lựctổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên còn hạn chế,
Phạm Thị Gái JEM., Vol. 14 (2022), No. 5.
một bộ phận giáo viêncònlúngtúng trong việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm chohọcsinh, nhấtlàthực hiện lồng ghép trong cáctiết học, phương tiện dạy học chưađáp ứng đầy đủ vàmang tính khảthi.
Nhà trường chưa phát huyđượcvai trò chủ động trong việc hợp tác cáclực lượng giáodục ngoài nhà trường, chưa xâydựng được kế hoạchphốihợp chặt chẽ giữa nhà trường, giađình và xã hội nên việc tổ chức hoạt động trảinghiệmcho học sinh của nhàtrường vàgiađìnhcòntách rời thiếu nội dungvàbiện pháp thống nhất. Do nguồn tàichính cònhạnhẹp, nên csvc phục vụcho tổ chứchoạt động trảinghiệm mặcdù đã được quan tâm, nhưng vẫn chưa đápứng đủ, mộtsố trường còn thiếuđiều kiện để tổchức hoạt động trải nghiệm.
5. Triển khai hoạt động trải nghiệm cho học sinh trong nhà trường theo yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông 2018
5.1. Xây dựng cơ cấu tổ chức trong thực hiện kế hoạch hoạt động trải nghiệm
Phâncôngcánbộquản lýnhà trường phụtrách:Trong bangiámhiệu cầncó sự phân công rõ ràng; cử một cán bộ quản lýphụ trách trực tiếp các hoạt động trải nghiệmtổ chức ngoài giờ học; Phân công giáo viên chủnhiệm: giáoviênchủnhiệm giữ vai trò chính trong tổchức hoạtđộng trải nghiệmST cho học sinh lớp chủ nhiệm. Do đó, Hiệu trưỏng căncứ vàotrình độ, năng lực của mỗi giáo viên trong trường, để phân công chủnhiệm hợp lý.giáoviênchủ nhiệm sử dụngsổ liên lạc điện tử trong côngtác giáodục họcsinh để gia đìnhcó những thông tin,việclàm kịpthời điều chỉnh những hành vi lệchchuẩn của conem mình;Phân côngcác giáo viên khác phối hợp tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho học sinh (giáo viên thểdục, giáo viên mỹ thuật, giáoviên tiếngAnh, giáo viên tin học, giáo viên tổng phụ trách đội).
Kiện toàn tổ,khốichuyênmôn phù hợp vớiđiềukiện từng trưởng; chọn cử tổ trưởng, tổphó,giaonhiệm vụ, ủy nhiệm quyền hạn cho cáctổtrưởng chuyên môn trong chỉ đạohoạtđộng của giáo viên trong tổ và cam kếttrách nhiệm thựchiện.
Thốngnhất cơ chế phối hợptrong tổ chức các hoạt động trải nghiệm: Đảm bảo sựphốihợp giữa giáo viên với giáo viên, giáo viênvới cha mẹ học sinh, với các tổ chức đoàn, độivà các lực lượng khác trong tổ chứccác hoạtđộng trải nghiệm chohọc sinh.
Bồi dưỡng nâng caonăng lực thực hiện cho giáo viên và cáclực lượng tham giatổ chứchoạt động trải nghiệm.
5.2. Tổ chức triển khai thực hiện hoạt động trải nghiệm
Phổ biếnquántriệt đến giáoviênvà cáclựclượng khác về mụcđích,yêucầu của tổ chức các hoạt động trảinghiệm.
Căn cứ kế hoạch tổngthểtriểnkhaikế hoạchhoạtđộngtheotừng học kỳ, từng tháng, từng tuần qua họp hội đồng giáodục, qua TCM, quathôngbáotrên bảng tin...
Phát huy vai trò của TCM, giáo viên chủnhiệmtrong tổ chức cáchoạt độngtrải nghiệm ngoài giờ học.
Lên kếhoạchtổ chứccác hoạt động trải nghiệm theo nhiều phương thứckhácnhau.
6. Kết luận
Công tác tổchức thực hiện hoạt động trải nghiệm củacác trường tiểu học đã đạt đượcmột số kết quả nhấtđịnh.Việclậpkếhoạch hoạt động đãđược quan tâm thực hiện với sự tham giachủ yếu là cáclựclượng giáo dục trong nhà trường.Các hình thứctôchức hoạtđộng trải nghiệm thông qua các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp được tổ chức vóisự tham giatích cựccủa học sinh.
TÀILIỆUTHAM KHẢO
[1] LêKimAnh (2017),Hoạt động trải nghiệmsángtạocho họcsinh trườngtrung học cơ sở theotiếpcận pháttriển năng lực, Tạpchí Quản lý giáodục.
[2] Banchấp hành TrungươngĐảng(2013), Nghị quyết số 29/NQ-TW ngày 04/11/2013về đổi mớicăn bản, toàndiệngiáo dục vàđào tạođáp ứng nhu cầu công nghiệphóa,hiệnđạihóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủnghĩavà hội nhập quốctế.
[3] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018), Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26/12/2018 về ban hành chương trìnhgiáodụcphổthông.
[4] Bộ Giáo dục và đào tạo (2018), Thông tư số 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26/12/2018 về ban hành chương trình giáodụcphổ thông-Hoạt động trải nghiệmvàhoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp.
[5] VõTrungMinh (2015), Giáodục môi trường dựavào trải nghiệm trong dạy học môn khoahọc ở tiểu học, Luận án tiến sĩ, Việnkhoa học giáodục Việt Nam.
ABSTRACT
Challengesỉn organization of experience activities for elementary school students to respondto current education innovation
Organizing experiential and career-oriented educational activitiesfor primary school students in order to shapestudents’ qualities and abilitiesis acontent of the implementationof the2018 General Education Program. Through diverse and creative use By creating methods of organizing experiential educational activitiesfor students, primary schools have achieved certain satisfaction andresults from the assessment of teachers, students’ parents and students. In addition, schools also face difficulties and challenges in organizing experiential education activities for primary school students. This article proposes solutions to overcomethe above difficulties.
Keywords: Challenge, experiential education activities; Elementary school students.
