HÖ thèng xung ®ét quèc tÕ ë BiÓn

(1)

PGs.TS hoµng kh¾c Nam Tr−êng §¹i häc KHXN vµ Nh©n v¨n

§¹i häc Quèc gia Hµ Néi

ung ®ét quèc tÕ ë BiÓn

§«ng kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò míi. VÊn ®Ò nµy b¾t ®Çu

®−îc c¸c häc gi¶ n−íc ngoµi vµ ViÖt Nam quan t©m nhiÒu tõ nöa cuèi thËp niªn 1980 thÕ kû XX, nhÊt lµ sau khi Trung Quèc ®−a qu©n chiÕm 7 b·i ®¸ ngÇm ë quÇn ®¶o Tr−êng Sa th¸ng 3-1988. C¸c cè g¾ng nghiªn cøu nµy th−êng ®−îc tiÕn hµnh theo ba h−íng chÝnh:

1. Nghiªn cøu tõ gãc ®é lÞch sö, ®Þa lý vµ ph¸p luËt quèc tÕ mµ chñ yÕu cña c¸c bªn liªn quan trùc tiÕp nh»m chøng minh chñ quyÒn cña m×nh ®èi víi vïng biÓn, ®¶o nµy;

2. Nghiªn cøu tõ gãc ®é an ninh chÝnh trÞ quèc tÕ nh»m xem xÐt c¸c kh¶ n¨ng xung ®ét vµ ®¸nh gi¸ nguy c¬ cña chóng

®èi víi quèc gia, khu vùc vµ quan hÖ quèc tÕ;

3. Nghiªn cøu chñ yÕu tõ gãc ®é kinh tÕ nh»m t×m hiÓu vµ ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng khai th¸c kinh tÕ cña BiÓn §«ng vÒ vËn t¶i vµ tµi nguyªn biÓn, ®Æc biÖt lµ dÇu má,...

Tranh chÊp ë BiÓn §«ng lµ d¹ng xung

®ét quèc tÕ rÊt phøc t¹p khi cã nhiÒu ®èi t−îng tranh chÊp, víi sù tham gia cña nhiÒu bªn, l¹i diÔn ra trong mét khu vùc cßn l¾m vÊn ®Ò. Thùc tiÔn nµy ®ßi hái ph¶i cã thªm çch nh×n ®Ó cã thÓ ®em l¹i çch tiÕp cËn toµn diÖn. Mét gi¶i ph¸p ®−a ra còng sÏ thÝch hîp h¬n nÕu dùa trªn çch tiÕp cËn nµy.

XuÊt ph¸t tõ lý do ®ã, bµi viÕt cè g¾ng

®ãng gãp thªm vµo viÖc lµm râ xung ®ét quèc tÕ ë BiÓn §«ng d−íi gãc nh×n xung

®ét quèc tÕ. Bµi viÕt hi väng cã thÓ gióp Ých Ýt nhiÒu trong viÖc ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng, xem xÐt t¸c ®éng, dù b¸o triÓn väng vµ ®Ò ra gi¶i ph¸p cho cuéc xung ®ét phøc t¹p vµ cßn kÐo dµi nµy.

1. Thùc tr¹ng hÖ thèng xung ®ét quèc tÕ ë BiÓn §«ng

Tranh chÊp hay xung ®ét ®Òu cã b¶n chÊt lµ m©u thuÉn. T×nh h×nh xung ®ét ë BiÓn §«ng phøc t¹p kh«ng chØ do sù tån t¹i

®ång thêi cña nhiÒu m©u thuÉn vµ møc ®é gay g¾t cña chóng mµ cßn bëi sù gi»ng chÐo

X

(2)

gi÷a çc m©u thuÉn nµy. ViÖc x¸c ®Þnh çc m©u thuÉn nµy víi ®èi t−îng tranh chÊp, chñ thÓ tham gia vµ møc ®é ®èi kh¸ng lµ rÊt quan träng ®èi víi viÖc t×m çch thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp.

C¸c m©u thuÉn nµy sÏ ®−îc xem xÐt lÇn l−ît dùa trªn ®èi t−îng tranh chÊp. C¸c

®èi t−îng tranh chÊp chÝnh ë BiÓn §«ng lµ l·nh thæ, an ninh vµ kinh tÕ. Trong mçi

®èi t−îng, cã nh÷ng chñ thÓ tham gia kh«ng nh− nhau. Møc ®é m©u thuÉn còng kh¸c nhau khi ®èi t−îng tranh chÊp cµng quan träng, m©u thuÉn kh¶ n¨ng cµng s©u s¾c. H¬n n÷a, mçi lo¹i ®èi t−îng tranh chÊp ®Òu cã nh÷ng ®Æc thï riªng nªn còng

®ßi hái nh÷ng çch thøc vµ c¬ chÕ gi¶i quyÕt kh¸c nhau. LÏ dÜ nhiªn, sù ph©n chia nh− vËy chØ lµ t−¬ng ®èi do ba ®èi t−îng nµy ®Òu liªn quan chÆt chÏ víi nhau. ChÝnh sù liªn quan nµy khiÕn cho çc m©u thuÉn gi»ng chÐo víi nhau. §iÒu nµy lµm nªn tÝnh hÖ thèng cña çc m©u thuÉn ë BiÓn §«ng. D−íi ®©y lµ çc m©u thuÉn ®ã:

- M©u thuÉn vÒ l·nh thæ. Trong hÖ thèng xung ®ét quèc tÕ ë BiÓn §«ng, ®©y lµ m©u thuÉn phøc t¹p vµ khã gi¶i quyÕt nhÊt bëi ®èi t−îng tranh chÊp kh¸ ®a d¹ng khi bao gåm c¶ l·nh h¶i, ®¶o, vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ vµ thÒm lôc ®Þa. Trong ®ã, tranh chÊp l·nh h¶i vµ ®¶o th× khã gi¶i quyÕt h¬n nhiÒu so víi vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ bëi chóng g¾n liÒn víi chñ quyÒn vµ toµn vÑn l·nh thæ. VÊn ®Ò chñ quyÒn quèc gia vèn lµ thø rÊt khã nh©n nh−îng vµ tháa hiÖp, ®Æc biÖt ë §«ng ¸ – n¬i vèn cã chñ nghÜa d©n téc vµ ý thøc chñ quyÒn m¹nh mÏ. H¬n n÷a, l·nh h¶i vµ ®¶o hiÖn

®Òu thuéc quyÒn kiÓm so¸t thùc tÕ cña bªn

nµo ®ã nªn cµng khã nh©n nh−îng. Tõ bá c¸i trong tói m×nh bao giê còng khã h¬n tõ bá c¸i trong tói ng−êi kh¸c. M©u thuÉn l·nh thæ ë BiÓn §«ng trë nªn khã gi¶i quyÕt h¬n lµ v× vËy.

M©u thuÉn l·nh thæ ë BiÓn §«ng cµng phøc t¹p vµ khã gi¶i quyÕt h¬n khi xÐt vÒ chñ thÓ tham gia. M©u thuÉn nµy liªn quan ®Õn hÇu hÕt c¸c n−íc ven bê BiÓn

§«ng. Cã m©u thuÉn song ph−¬ng, cã m©u thuÉn ®a ph−¬ng. Kh¶ n¨ng quèc tÕ hãa viÖc gi¶i quyÕt th× th−êng bÞ Trung Quèc kh¨ng kh¨ng ph¶n ®èi. Trong khi ®ã, kh¶

n¨ng gi¶i quyÕt trong néi bé khu vùc th−êng bÞ ¸m ¶nh bëi nh÷ng nghi ngê lÞch sö ®èi víi Trung Quèc, nguy c¬ bÞ n−íc nµy Ðp trªn bµn ®µm ph¸n còng nh− nh÷ng yÕu tè kh«ng thuËn lîi trong quan hÖ gi÷a Trung Quèc víi çc n−íc tranh chÊp cßn l¹i. Trong sè çc bªn tranh chÊp, §µi Loan lµ tr−êng hîp kh¸ ®Æc biÖt. §©y lµ mét bªn tranh chÊp nh−ng kh«ng thÓ ®µm ph¸n bëi vÊn ®Ò t− çch quèc gia kh«ng ®−îc c«ng nhËn. VÒ yªu s¸ch l·nh thæ, §µi Loan th−êng ®øng vÒ phÝa Trung Quèc tuy kh«ng phèi hîp víi nhau nh−ng cã tranh thñ lÉn nhau. Tuy nhiªn, khi quan hÖ hai bê eo biÓn §µi Loan trë nªn c¨ng th¼ng, kh«ng nªn lo¹i trõ kh¶ n¨ng Trung Quèc tÊn c«ng qu©n sù chiÕm ®¶o Ba B×nh ë Tr−êng Sa ®ang do §µi Loan chiÕm gi÷.

§iÒu nµy lµ cã thÓ v× võa g©y ¸p lùc ®−îc víi §µi Loan trong vÊn ®Ò thèng nhÊt, võa n©ng cao ®−îc sù kiÓm so¸t cña Trung Quèc ë BiÓn §«ng trong khi kh¶ n¨ng Mü can thiÖp vµ ph¶n øng cña §µi Loan lµ thÊp h¬n nhiÒu so víi viÖc g©y chiÕn trùc tiÕp ë eo biÓn §µi Loan.

(3)

C¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp l·nh thæ ë

®©y còng kh«ng thuËn lîi. Trong khu vùc ch−a hÒ tån t¹i c¬ chÕ nh− vËy. Tuyªn bè øng xö BiÓn §«ng (DOC) ®· tá ra kh«ng

®ñ trong khi Bé LuËt øng xö BiÓn §«ng (COC) l¹i ch−a cã. MÆc dï ®· cã nguån ph¸p luËt quèc tÕ lµ C«ng −íc LuËt BiÓn n¨m 1982 lµ c¬ së ®Ó gi¶i quyÕt nh−ng çc bªn th−êng ®−a ra çch gi¶i thÝch luËt kh¸c nhau dùa trªn lîi Ých vµ mong muèn kh¸c nhau. Çc c¬ chÕ quèc tÕ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy nh− Tßa ¸n quèc tÕ ch¼ng h¹n th× cßn yÕu kÐm, hiÖu lùc ph¸p lý quèc tÕ kh«ng cao vµ dÔ bÞ ý chÝ cña çc n−íc lín chi phèi.

Cã thÓ ph©n chia c¸c tranh chÊp l·nh thæ ë BiÓn §«ng thµnh hai nhãm chÝnh.

Nhãm ®Çu tiªn lµ nh÷ng tranh chÊp l·nh thæ liªn quan ®Õn Trung Quèc lµ c−êng quèc duy nhÊt ë BiÓn §«ng. Nhãm thø hai lµ tranh chÊp gi÷a c¸c n−íc ASEAN. §©y lµ sù ph©n chia dùa theo chñ thÓ nh−ng còng g¾n liÒn víi quy m« ®èi t−îng tranh chÊp vµ møc ®é phøc t¹p cña m©u thuÉn.

Trong nhãm ®Çu tiªn, m©u thuÉn lín nhÊt, phøc t¹p nhÊt vµ còng thuéc lo¹i khã gi¶i quyÕt nhÊt lµ gi÷a Trung Quèc vµ ViÖt Nam. Vïng l·nh thæ tranh chÊp gi÷a hai n−íc nµy kh«ng chØ réng nhÊt vÒ diÖn tÝch mµ gåm c¶ l·nh h¶i, ®¶o (bao gåm toµn bé Hoµng Sa vµ Tr−êng Sa), vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ vµ thÒm lôc ®Þa ngoµi vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ. Tranh chÊp trªn biÓn gi÷a hai n−íc cßn bÞ phøc t¹p thªm bëi nhiÒu vÊn ®Ò song ph−¬ng kh¸c vµ vÊn ®Ò biªn giíi trªn bé tuy ®· ®−îc ph©n ®Þnh song vÉn cßn l¾m vÊn ®Ò. M©u thuÉn thø hai còng c¨ng th¼ng nh−ng ®ì phøc t¹p h¬n lµ gi÷a Philippines víi Trung Quèc. §èi

t−îng l·nh thæ tranh chÊp nhá h¬n vµ

®−îc giíi h¹n ë mét phÇn quÇn ®¶o Tr−êng Sa, vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ vµ thÒm lôc

®Þa. M©u thuÉn thø ba lµ nhãm c¸c m©u thuÉn l·nh thæ cã møc ®é thÊp h¬n gi÷a Maylaysia vµ Brunei víi Trung Quèc trong viÖc ®ßi chñ quyÒn ë mét phÇn nhá Tr−êng Sa. Trong nhãm thø hai, møc ®é m©u thuÉn còng liªn quan ®Õn quy m« l·nh thæ tranh chÊp. DiÖn tÝch tranh chÊp nhiÒu nhÊt lµ gi÷a Philippines víi ViÖt Nam.

TiÕp ®ã lµ Maylaysia vµ Brunei víi hai n−íc trªn. Ngoµi ra lµ çc tranh chÊp kh¸c vÒ thÒm lôc ®Þa hay vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ x¶y ra víi tÊt c¶ çc n−íc ven bê. Nh×n chung, çc tranh chÊp liªn quan ®Õn Trung Quèc th−êng diÔn ra trong t×nh tr¹ng phøc t¹p vµ c¨ng th¼ng, nhÊt lµ hai m©u thuÉn ®Çu . Trong khi ®ã, nhiÒu tranh chÊp gi÷a çc n−íc ASEAN ®· vµ

®ang ®−îc gi¶i quyÕt hoÆc Ýt nhÊt còng kh«ng dÉn ®Õn sù c¨ng th¼ng trong quan hÖ.

Trong vÊn ®Ò nµy cã bèn ®iÓm ®¸ng chó ý. Thø nhÊt, sù tranh chÊp sÏ c¨ng th¼ng vµ khã cã nh−îng bé ®èi víi ®¶o vµ l·nh h¶i nh−ng møc ®é kÐm c¨ng th¼ng h¬n vµ còng cã kh¶ n¨ng tháa hiÖp nhiÒu h¬n ®èi víi vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ vµ thÒm lôc

®Þa ngoµi vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ. §iÒu nµy dÉn ®Õn c¸c møc ®é gay g¾t kh¸c nhau trong m©u thuÉn l·nh thæ. Vµ ®iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt tranh chÊp ®èi víi tõng lo¹i l·nh thæ còng sÏ kh¸c nhau. Thø hai, so víi l·nh thæ trªn bé, l·nh thæ trªn biÓn lµ l·nh thæ míi më réng víi møc ®é g¾n bã vµ gi¸ trÞ thiªng liªng kÐm h¬n nªn kh¶ n¨ng ®iÒu hßa còng lín h¬n. §iÒu nµy ®em l¹i hi

(4)

väng cho kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt çc tranh chÊp l·nh thæ biÓn, kÓ c¶ m©u thuÉn lín nhÊt trong vÊn ®Ò nµy lµ gi÷a Trung Quèc víi ViÖt Nam khi hai bªn ®· tõng gi¶i quyÕt ®−îc vÊn ®Ò biªn giíi trªn bé n¨m 1999 vµ VÞnh B¾c Bé n¨m 2000. Thø ba, cã vÎ nh− çc ®ßi hái l·nh thæ cña çc bªn tranh chÊp, trõ ViÖt Nam, ®Òu ®· ®−îc ®Èy lªn “tèi ®a”. Do ®ã, ®ßi hái l·nh thæ sÏ kh«ng t¨ng lªn n÷a. ThËm chÝ, sù “tèi ®a”

trong yªu s¸ch cña mét vµi n−íc xem chõng còng cã thÓ lµ sù “hÐt gi¸” ®Ó vÉn cßn chç lïi cho mÆc c¶. Kh«ng lo¹i trõ kh¶

n¨ng ®−êng yªu s¸ch 9 ®o¹n cña Trung Quèc lµ mét cè g¾ng nh− vËy. Thø t−, thùc tiÔn tranh chÊp l·nh thæ BiÓn §«ng ®· vµ

®ang ®−îc gi¶i quyÕt gi÷a mét sè n−íc ASEAN víi nhau cã thÓ t¹o ra tiÒn lÖ, ®em l¹i kinh nghiÖm vµ c¶ sù cæ vò cho xu h−íng gi¶i quyÕt hßa b×nh tranh chÊp ë

®©y gi÷a Trung Quèc víi c¸c n−íc cßn l¹i.

- M©u thuÉn vÒ an ninh. §©y còng lµ m©u thuÉn lín vµ phøc t¹p trong hÖ thèng xung ®ét quèc tÕ ë BiÓn §«ng. Trong m©u thuÉn nµy, ®èi t−îng tranh chÊp kh¸ kh¸c nhau, bao gåm c¶ yÕu tè h÷u h×nh vµ v«

h×nh. §èi t−îng ®Çu tiªn lµ an ninh l·nh thæ ®èi víi c¸c quèc gia ven bê BiÓn §«ng.

Tranh chÊp l·nh thæ lu«n ®−îc coi lµ sù x©m ph¹m toµn vÑn l·nh thæ vµ ®éc lËp chñ quyÒn. Tõ ®ã lµ sù ®e däa an ninh ®Êt n−íc. §©y lµ ®èi t−îng xuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt cña xung ®ét l·nh thæ. §èi t−îng thø hai lµ quyÒn lùc. ViÖc chiÕm gi÷ ®−îc çc vÞ trÝ chiÕn l−îc trªn BiÓn §«ng vµ çc nguån tµi nguyªn ë ®ã cã thÓ ®em l¹i −u thÕ søc m¹nh cho quèc gia nµo ®ã. Tõ ®ã, çn c©n so s¸nh quyÒn lùc trong khu vùc cã thÓ thay ®æi theo h−íng cã lîi cho quèc

gia nµy mµ kh«ng cã lîi cho c¸c quèc gia kh¸c. §èi t−îng thø ba lµ sù c¨ng th¼ng trong quan hÖ quèc tÕ khu vùc vµ nguy c¬

xung ®ét t¨ng lªn do t×nh h×nh tranh chÊp kh«ng ®−îc gi¶i quyÕt ë BiÓn §«ng. §iÒu nµy ®e däa m«i tr−êng æn ®Þnh cho ph¸t triÓn, ®e däa an ninh hµng h¶i còng nh−

lµm h¹i tíi sù hîp t¸c gi÷a c¸c n−íc liªn quan. §èi t−îng thø t− lµ vÒ c¸c vÊn ®Ò an ninh phi truyÒn thèng. Sù chia rÏ trªn vïng kh«ng gian BiÓn §«ng cßn ®e däa tíi an ninh m«i tr−êng vµ an ninh con ng−êi cña c− d©n ven bê,…

Bøc tranh xung ®ét an ninh cßn phøc t¹p h¬n bëi chñ thÓ tham gia. Trong m©u thuÉn ®Çu tiªn, sù ®e däa an ninh l·nh thæ lµ x¶y ra víi tÊt c¶ c¸c bªn tranh chÊp.

Tuy nhiªn, møc ®é bÞ ®e däa lµ kh¸c nhau.

Trung Quèc víi tiÒm lùc m¹nh h¬n h¼n çc n−íc ASEAN nªn kh¶ n¨ng bÞ ®e däa an ninh l·nh thæ lµ rÊt thÊp. Ng−îc l¹i, møc ®é bÞ ®e däa ®èi víi çc n−íc ASEAN tõ phÝa Trung Quèc lµ kh¸ cao. §©y lµ mèi lo l¾ng an ninh lín nhÊt cña çc n−íc ASEAN trong vÊn ®Ò BiÓn §«ng. Trong khi ®ã, møc ®é bÞ ®e däa gi÷a çc n−íc ASEAN, kÓ c¶ víi §µi Loan th× rÊt thÊp do kh¶ n¨ng kiÓm so¸t vµ gi¶i quyÕt xung ®ét mét çch hßa b×nh gi÷a çc chñ thÓ nµy kh¸ cao.

Trong m©u thuÉn thø hai, ®ã lµ sù lo ng¹i tr−íc søc m¹nh ngµy cµng t¨ng cña Trung Quèc. ¦u thÕ quyÒn lùc cña Trung Quèc ®−îc coi lµ ®em l¹i kh¶ n¨ng khèng chÕ BiÓn §«ng vµ cã thÓ biÕn c¸c n−íc ASEAN thµnh phô thuéc. Víi ®µ ph¸t triÓn cña Trung Quèc hiÖn nay, c¸n c©n quyÒn lùc khu vùc cã xu h−íng tiÕp tôc nghiªng vÒ Trung Quèc vµ sù mÊt c©n

(5)

b»ng quyÒn lùc trong khu vùc ®ang ngµy cµng s©u s¾c. Tuy nhiªn, kh¸c víi çc n−íc ASEAN, Trung Quèc m−u t×m quyÒn lùc ë BiÓn §«ng kh«ng chØ tõ lîi Ých khu vùc mµ cßn c¶ lîi Ých toµn cÇu. Xu h−íng ®éc chiÕm quyÒn lùc trong khu vùc cña Trung Quèc ®−îc coi lµ sù ®e däa c¶ lîi Ých cña çc c−êng quèc kh¸c bªn ngoµi BiÓn §«ng nh− Mü, NhËt B¶n, Australia, Ên §é, Nga vµ EU. V× thÕ, trong m©u thuÉn nµy, ®· cã sù më réng thªm vÒ chñ thÓ. §©y lµ nh÷ng chñ thÓ mµ trong m©u thuÉn l·nh thæ kh«ng xuÊt hiÖn. Sù tham gia vµo m©u thuÉn quyÒn lùc cña çc c−êng quèc trªn t¹o ra hai xu h−íng cã phÇn ng−îc nhau.

Xu h−íng ®Çu lµ cè g¾ng gia t¨ng quyÒn lùc khu vùc cña Trung Quèc tr−íc nguy c¬

bÞ c¹nh tranh vµ ®iÒu nµy khiÕn cuéc ganh

®ua quyÒn lùc trong khu vùc trë nªn gay g¾t h¬n, ¶nh h−ëng ®Õn c¸c n−íc nhá nhiÒu h¬n. Xu h−íng kia lµ cã thªm kh¶

n¨ng quèc tÕ hãa gi¶i quyÕt hßa b×nh c¸c xung ®ét ë BiÓn §«ng.

Trong m©u thuÉn thø ba, ®èi t−îng vµ kh¸ch thÓ bÞ t¸c ®éng tiªu cùc bëi xung ®ét BiÓn §«ng cßn lín h¬n nhiÒu. Chóng bao gåm kh«ng chØ çc n−íc trong khu vùc, çc c−êng quèc kÓ trªn mµ cßn c¶ çc ®èi t¸c trªn thÕ giíi cã quan hÖ lµm ¨n víi çc n−íc ë BiÓn §«ng. TÊt c¶ çc chñ thÓ nµy

®Òu kh«ng muèn xung ®ét ë BiÓn §«ng leo thang sÏ ®e däa tíi lîi Ých ®a d¹ng vµ mèi quan hÖ cã lîi cña chóng ë trong khu vùc, nhÊt lµ trong vÊn ®Ò an ninh hµng h¶i vèn liªn quan nhiÒu ®Õn lîi Ých cña c¸c n−íc lín ngoµi khu vùc c¶ vÒ ph−¬ng diÖn an ninh lÉn kinh tÕ. TÊt nhiªn, nh÷ng n−íc ASEAN cã tranh chÊp víi Trung Quèc lµ

ng−êi bÞ ¶nh h−ëng nhiÒu nhÊt bëi Trung Quèc cã kh¶ n¨ng g©y søc Ðp kh¸ ®a d¹ng.

Trong m©u thuÉn thø t−, kh¸ch thÓ bÞ t¸c ®éng bëi çc vÊn ®Ò an ninh phi truyÒn thèng còng cã quy m« nh− trong m©u thuÉn thø ba. Tuy nhiªn, sù tr¸i ng−îc lîi Ých ë ®©y kh«ng s©u s¾c b»ng do çc lîi Ých nµy ch−a ®−îc coi lµ c¬ b¶n. Nh−ng còng chÝnh v× ®iÒu ®ã mµ dï cã kh¸ch thÓ réng nh−ng sù tham gia cña çc n−íc bªn ngoµi vµo m©u thuÉn thø t− kh«ng râ rÖt nh−

m©u thuÉn thø hai vµ ba.

C¸c m©u thuÉn trªn ®Òu ¶nh h−ëng lín tíi an ninh cña mäi quèc gia ven bê BiÓn

§«ng tuy kh«ng gièng nhau. Hai m©u thuÉn ®Çu thuéc vÒ an ninh truyÒn thèng

®Òu ®ang t¹o ra ®e däa vµ lo ng¹i rÊt lín.

Hai m©u thuÉn nµy cã vÎ cßn l©u míi gi¶m bít. XÐt vÒ møc ®é, hai m©u thuÉn nµy còng s©u s¾c h¬n nhiÒu so víi m©u thuÉn thø ba vµ thø t−. Hai m©u thuÉn ®Çu kh«ng chØ khã gi¶i quyÕt mµ cßn cã xu h−íng lµm t¨ng xung ®ét ë ®©y. Trong khi

®ã, hai m©u thuÉn sau Ýt s©u s¾c h¬n vµ cã t¸c ®éng ®ång thêi nh−ng xu h−íng thóc

®Èy hîp t¸c nhiÒu h¬n xung ®ét. H¬n n÷a,

®Ó tr¸nh sù can dù cña c¸c n−íc lín ngoµi khu vùc vµo vÊn ®Ò BiÓn §«ng, Trung Quèc còng cè g¾ng kiÒm chÕ kh«ng ®Ó m©u thuÉn thø hai trë thµnh c«ng khai vµ m©u thuÉn thø ba trë nªn c¨ng th¼ng.

Tuy nhiªn, còng nh− trªn, m©u thuÉn an ninh còng cã nh÷ng yÕu tè ®Ó kiÒm chÕ.

Thø nhÊt, xu h−íng hßa dÞu vµ t¨ng c−êng hîp t¸c ®ang lµ mét trµo l−u lín trªn toµn thÕ giíi. Xu h−íng nµy buéc c¸c n−íc ph¶i h¹n chÕ leo thang vµ kiÒm chÕ xung ®ét cho phï hîp víi bèi c¶nh quèc tÕ. Thø hai,

(6)

®ã lµ xu h−íng t¨ng c−êng hîp t¸c §«ng ¸ víi sù tham gia cña c¶ Trung Quèc vµ çc n−íc ASEAN. Xu h−íng nµy khiÕn çc n−íc §«ng ¸ hîp t¸c vµ phô thuéc lÉn nhau nhiÒu h¬n, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho viÖc gi¶i quyÕt xung ®ét b»ng biÖn ph¸p hßa b×nh. Thø ba, çc n−íc tranh chÊp ë BiÓn §«ng ®Òu ®ang trong giai

®o¹n ph¸t triÓn nªn còng kh«ng muèn tranh chÊp ë ®©y ¶nh h−ëng qu¸ nhiÒu

®Õn ®µ t¨ng tr−ëng ®ã. Thø t−, ®ã lµ kh¶

n¨ng can thiÖp cña c¸c n−íc lín tuy kh«ng ph¶i qu¸ lín nh−ng ch¾c ch¾n còng lµ mét c¸i g× cã thÓ t¹o ra sù kiÒm chÕ nhÊt ®Þnh

®èi víi Trung Quèc. Thø n¨m, hiÖn nay, trong quan hÖ quèc tÕ, cã nhiÒu c¸ch ®Ó kiÓm so¸t m©u thuÉn an ninh nh− x©y dùng lßng tin, ngo¹i giao phßng ngõa, c¬

chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp, hîp t¸c kinh tÕ chøc n¨ng míi,… Nh÷ng ®iÒu nµy ®em l¹i hi väng ng¨n chÆn hoÆc gi¶m thiÓu xung

®ét an ninh.

- M©u thuÉn vÒ kinh tÕ. So víi hai m©u thuÉn trªn, m©u thuÉn kinh tÕ Ýt s©u s¾c h¬n nh−ng vÉn phøc t¹p vµ khã gi¶i quyÕt do bÞ g¾n víi tranh chÊp l·nh thæ.

M©u thuÉn nµy cã ®èi t−îng tranh chÊp chñ yÕu lµ nh÷ng tµi nguyªn biÓn nh− c¸c nguån lîi thñy h¶i s¶n vµ dÇu má. Nh−ng thø tµi nguyªn khiÕn cho m©u thuÉn ë ®©y trë nªn c¨ng th¼ng vµ khã gi¶i quyÕt h¬n chÝnh lµ dÇu má. Cµng ph¸t triÓn, nhu cÇu

®èi víi tµi nguyªn chiÕn l−îc nµy cµng cao, m©u thuÉn vÒ lîi Ých dÇu má sÏ ngµy cµng lín. §©y lµ ®èi t−îng tranh chÊp chñ yÕu trong m©u thuÉn vÒ kinh tÕ cña c¸c bªn tranh chÊp. ChÝnh vÊn ®Ò dÇu má ®ang lµm quy m« kh«ng gian tranh chÊp ®−îc më réng ra kh«ng chØ trªn vïng ®Æc quyÒn

kinh tÕ mµ cßn c¶ trong thÒm lôc ®Þa ngoµi vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ. §¸ng chó ý, trong lóc m©u thuÉn l·nh thæ ®ang bÕ t¾c, m©u thuÉn an ninh ®ang cßn ph¶i chê xem th×

m©u thuÉn kinh tÕ ®ang ®−îc ®Èy lªn tr−íc trong cuéc tranh chÊp ë BiÓn §«ng.

ViÖc ®Èy çc tranh chÊp kinh tÕ lªn tr−íc kh«ng chØ bÞ thóc ®Èy bëi çc lîi Ých kinh tÕ mµ cßn nh− sù dÉn d¾t cho çc ®ßi hái vÒ l·nh thæ vµ an ninh. Nh− vËy, nh÷ng lîi Ých kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ dÇu má ®ang lµm cho viÖc tranh chÊp chñ quyÒn l·nh h¶i, vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ, thÒm lôc ®Þa ë BiÓn §«ng cµng thªm phøc t¹p vµ khã gi¶i quyÕt.

XÐt vÒ møc ®é, m©u thuÉn vÒ dÇu má gay g¾t h¬n nhiÒu so víi m©u thuÉn vÒ

®¸nh b¾t h¶i s¶n. Sù gay g¾t nµy ®−îc quy

®Þnh bëi tÝnh chÊt chiÕn l−îc cña dÇu má còng nh− nhu cÇu ®èi víi nguån n¨ng l−îng nµy lµ lín vµ quan träng h¬n rÊt nhiÒu so víi h¶i s¶n. Khu vùc tranh chÊp nµo cã tiÒm n¨ng dÇu má th× m©u thuÉn cµng s©u s¾c vµ trë nªn khã gi¶i quyÕt h¬n. TiÒm n¨ng dÇu má cµng lín, nguy c¬

xung ®ét cµng gay g¾t vµ khã gi¶i quyÕt.

ThËm chÝ, ®· cã ý kiÕn cho r»ng “viÖc t×m thÊy dÇu khÝ cã thÓ t¹o ra mét t×nh huèng rÊt nguy hiÓm.”¹

M©u thuÉn nµy ®−îc thÓ hiÖn trong sù tranh chÊp quyÒn khai th¸c çc tµi nguyªn trªn nh÷ng vïng l·nh thæ ®ang tranh chÊp. V× thÕ, còng gièng nh− trªn, hÇu hÕt çc n−íc ven bê BiÓn §«ng cã tranh chÊp l·nh thæ ®Òu lµ chñ thÓ tham gia vµo m©u thuÉn nµy. Trong sè ®ã, m©u thuÉn ®Çu tiªn vÒ çc nguån lîi kinh tÕ vµ dÇu má phøc t¹p nhÊt vµ c¨ng th¼ng nhÊt còng l¹i r¬i vµo quan hÖ ViÖt Nam-Trung Quèc víi

(7)

®Þa bµn tranh chÊp réng, cã c¶ l·nh h¶i vµ

®¶o n»m trong. §ã lµ mét n¬i tiÒm n¨ng dÇu má ngoµi kh¬i BiÓn §«ng ®· ®−îc chøng tá, cßn mét n¬i th× ®ang trong “c¬n kh¸t dÇu” ngµy cµng t¨ng cïng ®µ ph¸t triÓn. Nhãm m©u thuÉn thø hai lµ trong quan hÖ tay ba gi÷a Trung Quèc, Philippines vµ ViÖt Nam liªn quan ®Õn mét phÇn quÇn ®¶o Tr−êng Sa vµ vïng ®Æc quyÒn kinh tÕ gÇn ®ã mµ Philippines ®ßi hái. M©u thuÉn nµy còng t−¬ng ®èi c¨ng th¼ng nh−ng møc ®é kh«ng b»ng m©u thuÉn trªn, Ýt nhÊt còng ®· tån t¹i cè g¾ng hîp t¸c trong nhãm nµy dï cßn nhá nhoi.

Nhãm m©u thuÉn thø ba lµ gi÷a Trung Quèc víi c¸c n−íc tranh chÊp kh¸c. Nhãm m©u thuÉn nµy Ýt c¨ng th¼ng h¬n bëi cã quy m« nhá h¬n, Ýt quan träng h¬n vµ l¹i

®−îc nÊp ®»ng sau sù tranh chÊp ViÖt Nam-Trung Quèc. Nhãm m©u thuÉn thø t− lµ gi÷a c¸c n−íc ASEAN cã tranh chÊp víi nhau, ngo¹i trõ tranh chÊp ViÖt Nam- Philippines mµ trªn ®· ®Ò cËp. Trong nhãm nµy, phÇn lín tranh chÊp gi÷a c¸c n−íc ®ã hoÆc ®· ®−îc gi¶i quyÕt hoÆc Ýt cã kh¶ n¨ng t¹o sù c¨ng th¼ng trong quan hÖ.

Tuy nhiªn, m©u thuÉn nµy còng ®−îc kiÒm chÕ phÇn nµo bëi mét lo¹t lý do sau:

Thø nhÊt, gièng nh− trong vÊn ®Ò an ninh, xu h−íng t¨ng c−êng hîp t¸c kinh tÕ trªn thÕ giíi vµ xu h−íng héi nhËp kinh tÕ khu vùc §«ng ¸ lµ nh÷ng t¸c nh©n rÊt quan träng gióp ®em l¹i kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ. §¸ng chó ý, gi÷a c¸c n−íc §«ng ¸ ®· b¾t ®Çu cã ®−îc ch−¬ng tr×nh hîp t¸c trong khu«n khæ ASEAN+3 vÒ an ninh n¨ng l−îng. C¸c xu h−íng nµy

®ang gióp viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng tranh

chÊp kinh tÕ ®−îc thuËn lîi h¬n so víi çc m©u thuÉn an ninh. Thø hai, theo tÝnh to¸n lîi-h¹i vèn lµ çch tÝnh to¸n phæ biÕn trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i çc n−íc trong khu vùc, tiÕp tôc tranh c·i víi nhau vÒ çc nguån lîi kinh tÕ ë BiÓn §«ng sÏ khiÕn çc bªn kh«ng ®−îc g× mµ cßn cã thÓ bÞ mÊt nhiÒu thø kh¸c kh«ng chØ lµ mçi kinh tÕ.

Cßn hîp t¸c th× cã thÓ kh«ng ®−îc tÊt c¶

nh−ng Ýt nhÊt còng cßn ®−îc çi g× ®ã trong kinh tÕ vµ nh÷ng t¸c ®éng thuËn lîi cho hîp t¸c trong çc lÜnh vùc kh¸c. Thø ba, çc tranh chÊp lîi Ých kinh tÕ vèn Ýt nh¹y c¶m víi chñ quyÒn quèc gia vµ tinh thÇn d©n téc h¬n so víi vÊn ®Ò l·nh thæ vµ an ninh nªn viÖc gi¶i quyÕt còng sÏ ®ì khã kh¨n h¬n. Ýt nhÊt th× kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt tranh chÊp kinh tÕ theo h−íng cã ®i cã l¹i sÏ Ýt chÞu ¸p lùc ph¶n ®èi trong n−íc h¬n. Thø t−, ®©y lµ lÜnh vùc tranh chÊp cã nhiÒu tiÒn lÖ gi¶i quyÕt thµnh c«ng nhÊt so víi vÊn ®Ò l·nh thæ vµ an ninh cña chÝnh çc n−íc trong khu vùc. Trung Quèc th× cã tr−êng hîp gi¶i quyÕt tranh chÊp §«ng H¶i (Hoa §«ng) víi NhËt B¶n, cßn ViÖt Nam vµ çc n−íc ASEAN kh¸c nh− Malaysia, Indonesia, Th¸i Lan, Campuchia còng ®· gi¶i quyÕt ®−îc c¬

b¶n c¸c tranh chÊp kinh tÕ t−¬ng tù ë nh÷ng khu vùc chång lÊn.

2. Mét sè ®Æc ®iÓm cña hÖ thèng xung ®ét quèc tÕ ë BiÓn §«ng

Mçi hÖ thèng xung ®ét ®Òu cã ®Æc thï riªng. Ph−¬ng thøc gi¶i quyÕt tranh chÊp sÏ kh¶ thi h¬n, c¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc m©u thuÉn sÏ thÝch hîp h¬n nÕu chóng

®−îc x©y dùng trªn c¬ së tÝnh ®Õn nh÷ng

®Æc ®iÓm nµy. Cïng víi x¸c ®Þnh hÖ thèng c¸c m©u thuÉn, viÖc t×m hiÓu ®Æc ®iÓm cña

(8)

t×nh h×nh xung ®ét ë ®©y còng lµ cÇn thiÕt trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò xung ®ét phøc t¹p nµy. Kh«ng cã gi¶i ph¸p chung cho mäi cuéc xung ®ét ®¬n gi¶n bëi v× mçi xung ®ét

®Òu cã ®Æc ®iÓm riªng. Theo chóng t«i, hÖ thèng xung ®ét quèc tÕ ë BiÓn §«ng cã mét sè ®Æc ®iÓm næi bËt d−íi ®©y:

- HÖ thèng m©u thuÉn ë BiÓn §«ng gåm ba nhãm m©u thuÉn chÝnh lµ m©u thuÉn l·nh thæ, m©u thuÉn kinh tÕ vµ m©u thuÉn an ninh nh− trªn ®· ®Ò cËp. Ba m©u thuÉn chñ yÕu nµy g¾n bã mËt thiÕt vµ cã sù gi»ng chÐo víi nhau, lµm nªn hÖ thèng m©u thuÉn ë BiÓn §«ng. M©u thuÉn l·nh thæ t¹o nªn c¬ së quy ®Þnh hai m©u thuÉn kia. Trong khi m©u thuÉn an ninh l¹i lµm m©u thuÉn l·nh thæ s©u s¾c h¬n vµ m©u thuÉn kinh tÕ khã gi¶i quyÕt h¬n. Cßn m©u thuÉn kinh tÕ kh«ng chØ lµm phøc t¹p thªm m©u thuÉn l·nh thæ mµ cßn lµm t¹o thªm vÊn ®Ò cho m©u thuÉn an ninh. V×

thÕ, viÖc gi¶i quyÕt m©u thuÉn nµy khã mµ t¸ch rêi khái m©u thuÉn kh¸c. §iÒu nµy

®em l¹i gîi ý cho mét gi¶i ph¸p ph¶i tÝnh

®Õn tæng thÓ lîi Ých ®a d¹ng cña c¸c bªn tranh chÊp. Cã thÓ gi¶i quyÕt tõng lo¹i h×nh m©u thuÉn nh−ng ph¶i ®−îc ®Æt trong tæng thÓ lîi Ých vµ viÖc gi¶i quyÕt tõng m©u thuÉn cÇn ®−îc coi lµ nh÷ng b−íc ®i trong mét qu¸

tr×nh l©u dµi ®Ó tiÕn tíi gi¶i quyÕt c¬ b¶n xung ®ét ë BiÓn §«ng.

- C¶ ba nhãm m©u thuÉn ®Òu thuéc lo¹i khã gi¶i quyÕt. Çc m©u thuÉn nµy ®Òu liªn quan ®Õn lîi Ých c¬ b¶n cña quèc gia nªn rÊt khã ®iÒu hßa. Trong ®ã, m©u thuÉn vÒ l·nh thæ khã gi¶i quyÕt nhÊt bëi mang ®Ëm mµu s¾c cña trß ch¬i tæng sè b»ng 0 (Zero Sum Game), tøc lµ çi ®−îc cña bªn nµy lµ çi mÊt cña bªn kia (Win-

lose). M©u thuÉn nµy còng chØ tËp trung trong quan hÖ trùc tiÕp gi÷a c¸c bªn tranh chÊp nªn c¸c yÕu tè bªn ngoµi kh«ng gióp g× nhiÒu cho viÖc gi¶i quyÕt. M©u thuÉn an ninh còng khã gi¶i quyÕt nh−ng vÉn cßn

®ì h¬n do vÉn cã kh¶ n¨ng c¸c bªn ®Òu

¶nh h−ëng réng h¬n nªn cã thÓ tranh thñ c¸c t¸c ®éng tÝch cùc tõ bªn ngoµi. M©u thuÉn vÒ kinh tÕ còng cã quy m« t−¬ng ®èi réng nh−ng møc ®é gay g¾t thÊp h¬n nªn cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt h¬n hai m©u thuÉn trªn. §Ó h¹n chÕ xung ®ét c¨ng th¼ng vµ th−¬ng l−îng bÕ t¾c, cã lÏ còng cÇn tÝnh

- Xung ®ét ë BiÓn §«ng lµ d¹ng xung

®ét rÊt phøc t¹p. TÝnh phøc t¹p cña xung

®ét nµy ®−îc quy ®Þnh bëi sù ®a d¹ng vÒ

®èi t−îng tranh chÊp, chñ thÓ tham gia vµ møc ®é ®èi nghÞch kh¸c nhau trong tõng lo¹i h×nh m©u thuÉn. Sù phøc t¹p cña c¸c m©u thuÉn nµy cßn t¨ng lªn bëi nh÷ng yÕu tè nh− lÞch sö vµ t©m lý. LÞch sö xung ®ét vµ chia rÏ kÐo dµi trong khu vùc, ý thøc chñ quyÒn vµ tinh thÇn d©n téc m¹nh mÏ, truyÒn thèng ®Êu tranh lín h¬n hîp t¸c, sù thï h»n lÞch sö vµ ®Þnh kiÕn d©n téc, sù

“ghÐt c¸i th¸i ®é”, sù nghi ngê lÉn nhau…

§Æc ®iÓm nµy ®em l¹i yªu cÇu ph¶i tÝnh

®Õn çc yÕu tè ®ã trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt xung ®ét. Tuy nhiªn, t×nh tr¹ng trªn kh«ng ph¶i lóc nµo còng cã hoÆc nh− nhau trong mäi cÆp quan hÖ ë ®©y. §iÒu ®ã tøc lµ ph¶i cã çch tiÕp cËn riªng cho tõng chñ thÓ. Vµ víi chñ thÓ nµo th× ®Òu cÇn cã çch tiÕp cËn réng r·i víi nh÷ng gi¶i ph¸p

(9)

trong nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau, trªn c¶

®ét c¶ vÒ lîi Ých vµ c¸ch thøc gi¶i quyÕt.

Lîi Ých kh¸c nhau vµ thËm chÝ lµ ®èi chäi nhau. Kh«ng nh÷ng thÕ, quan niÖm vÒ c¸ch thøc gi¶i quyÕt còng cã nhiÒu bÊt

®ång. Trong hai c¸i nµy, m©u thuÉn vÒ lîi Ých lµ mÊu chèt c¬ b¶n vµ quy ®Þnh nhiÒu bÊt ®ång trong c¸ch thøc gi¶i quyÕt. Tuy nhiªn, lîi Ých th× cã nhiÒu víi nh÷ng møc

®iÓm chung trong c¸ch thøc gi¶i quyÕt.

§iÒu nµy ®em l¹i hai gîi ý cho gi¶i ph¸p.

Mét lµ, vÉn ®Æt gi¶i ph¸p trong tæng thÓ nh−ng cã chän lùa −u tiªn gi¶i quyÕt tr−íc nh÷ng xung ®ét lîi Ých Ýt phøc t¹p h¬n.

Hai lµ, sö dông lîi Ých chung vµ nh÷ng

®iÓm chung trong c¸ch thøc gi¶i quyÕt nh−

nguyªn t¾c quan hÖ ®Ó duy tr× ®èi tho¹i.

®ét c¶ song ph−¬ng lÉn ®a ph−¬ng. Tuy nhiªn, tranh chÊp l·nh thæ diÔn ra trong quan hÖ song ph−¬ng nhiÒu h¬n ®a ph−¬ng. Ngay c¶ vÊn ®Ò Tr−êng Sa cã tÝnh

®a ph−¬ng râ rÖt nhÊt song thùc tÕ tranh chÊp vÉn tån t¹i trong quan hÖ song ph−¬ng h¬n lµ ®a ph−¬ng. Së dÜ cã t×nh tr¹ng nµy lµ do Trung Quèc chñ tr−¬ng nh− vËy vµ b¶n th©n c¸c n−íc ASEAN còng ch−a cã ®−îc lËp tr−êng thèng nhÊt vµ sù phèi hîp chung ®Ó cïng gi¶i quyÕt.

Mét lý do kh¸c lµ khu vùc nµy kh«ng cã c¬

chÕ ®a ph−¬ng ®Ó gi¶i quyÕt c¸c nguy c¬ ®e däa chung n÷a lµ tranh chÊp l·nh thæ.

H¬n n÷a, c¸c n−íc lín ngoµi khu vùc vµ

mét sè n−íc trong vïng hay cã xu h−íng nÐ tr¸nh can dù vµo tranh chÊp l·nh thæ mµ kh«ng ph¶i cña hä. Nh×n chung, m©u thuÉn l·nh thæ cã vÎ khã gi¶i quyÕt ®a ph−¬ng (trõ tranh chÊp nhiÒu bªn) nh−ng m©u thuÉn an ninh vµ kinh tÕ l¹i cã kh¶

n¨ng nµy do tÝnh phô thuéc lÉn nhau vÒ an ninh vµ kinh tÕ gi÷a c¸c n−íc trong vïng cã xu h−íng t¨ng. §iÒu nµy ®em l¹i gîi ý cho gi¶i ph¸p r»ng cÇn thiÕt cã sù kÕt hîp linh ho¹t gi÷a song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng vµ kh«ng nªn coi nhÑ c¸i g× c¶.

Tuy nhiªn, cÇn tËp trung thóc ®Èy gi¶i quyÕt ®a ph−¬ng nh÷ng vÊn ®Ò an ninh vµ kinh tÕ. Nh÷ng c¬ chÕ ®a ph−¬ng ®¹t ®−îc trong an ninh vµ kinh tÕ ë BiÓn §«ng cïng víi nh÷ng ph¸t triÓn trong quan hÖ song ph−¬ng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp l·nh thæ.

®ét quèc tÕ khi diÔn ra gi÷a c¸c quèc gia trong vïng vµ ®Òu n»m trong nh÷ng lÜnh vùc quan hÖ quèc tÕ chñ yÕu. Kh«ng nh÷ng thÕ, xung ®ét nµy cßn liªn quan ®Õn nhiÒu n−íc lín trªn thÕ giíi nªn quy m«

¶nh h−ëng cña nã kh«ng giíi h¹n trong khu vùc §«ng ¸ mµ cã tÇm ¶nh h−ëng réng h¬n ra bªn ngoµi. Nãi c¸ch kh¸c, kh¸ch thÓ cña nã bao gåm c¶ quèc gia, khu vùc vµ thÕ giíi. Tuy nhiªn, møc ®é quèc tÕ cña xung ®ét l¹i kh«ng nh− nhau trong tõng m©u thuÉn. C¸c n−íc lín ngoµi khu vùc quan t©m tíi vÊn ®Ò quyÒn lùc trong lîi Ých an ninh, vÊn ®Ò dÇu má vµ hµng h¶i trong lîi Ých kinh tÕ cña hä ë BiÓn §«ng, trong khi nÐ tr¸nh dÝnh lÝu vµo cuéc c·i v·

vÒ chñ quyÒn l·nh thæ. §iÒu nµy ®em l¹i gîi ý cho c¸ch thøc quèc tÕ hãa viÖc gi¶i quyÕt xung ®ét nh−ng cã chän lùa lÜnh

(10)

vùc, vÊn ®Ò vµ ®èi t¸c bªn ngoµi cho phï hîp vµ cã tÝnh hiÖu qu¶. Kh«ng thÓ hi väng vµo viÖc quèc tÕ hãa mäi m©u thuÉn ë BiÓn

§«ng. MÆc dï vËy, c¸c biÖn ph¸p gi¶i quyÕt còng cÇn ®−îc ®Æt trong bèi c¶nh quèc tÕ th× kh¶ n¨ng thùc thi còng sÏ cao h¬n.

®ét bÊt c©n xøng. Mét bªn xung ®ét lµ Trung Quèc cã −u thÕ mäi mÆt lín h¬n h¼n so víi c¸c n−íc tranh chÊp cßn l¹i. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ ch×a khãa gi¶i quyÕt xung ®ét ë BiÓn §«ng n»m trong tay Trung Quèc nhiÒu h¬n lµ c¸c n−íc tranh chÊp kh¸c.

§iÒu ®ã còng cã nghÜa lµ xung ®ét nµy cã leo thang hay kh«ng, cã sö dông b¹o lùc qu©n sù hay kh«ng còng sÏ xuÊt ph¸t tõ phÝa Trung Quèc chø Ýt cã kh¶ n¨ng tõ phÝa ng−îc l¹i. §Æc ®iÓm nµy ®em l¹i gîi ý cho gi¶i ph¸p l©u dµi lµ cÇn tÝnh ®Õn lîi Ých cña Trung Quèc nh−ng ph¶i cã nguyªn t¾c, lé tr×nh vµ giíi h¹n bÊt kh¶ x©m.

Ngoµi ra còng cã thÓ thÊy r»ng, trªn thùc tÕ, c¸c ®éng th¸i cña Trung Quèc trong vÊn ®Ò BiÓn §«ng cßn chÞu t¸c ®éng nhiÒu tõ t×nh h×nh ®èi néi vµ ®èi ngo¹i cña Trung Quèc còng nh− bèi c¶nh quèc tÕ vµ khu vùc. §©y lµ nh÷ng n¬i chøa ®ùng c¸c yÕu tè hoÆc kiÒm chÕ, hoÆc kÝch thÝch ®éng th¸i tranh chÊp cña Trung Quèc. §iÒu nµy dÉn ®Õn yªu cÇu ph¶i ph¸t triÓn h¬n n÷a viÖc nghiªn cøu quèc tÕ vµ Trung Quèc.

hßa lîi Ých, h¹n chÕ tranh chÊp. §iÒu nµy cã nghÜa lµ viÖc kiÓm so¸t xung ®ét lµ kh¶

thi vµ còng cã thÓ hi väng vµo kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt phÇn nµo xung ®ét.

Chó thÝch:

1 Stein Tonnesson, LiÖu cã thÓ gi¶i quyÕt

®−îc c¸c tranh chÊp chñ quyÒn vµ ph©n ®Þnh trªn biÓn ®èi víi c¸c ®¶o ë BiÓn §«ng”, Kû yÕu héi th¶o khoa häc quèc tÕ “BiÓn §«ng:

T¨ng c−êng hîp t¸c v× an ninh vµ ph¸t triÓn ë khu vùc”, Hµ Néi 26-27/11/2009. tr. 40

TµI LIÖU THAM KH¶O

1. Bé Ngo¹i giao, C¸c quÇn ®¶o Hoµng Sa, Tr−êng Sa vµ luËt ph¸p quèc tÕ, 1988.

2. Brice M.Clayget, Nh÷ng yªu s¸ch ®èi kh¸ng cña ViÖt Nam vµ Trung Quèc ë khu vùc b·i ngÇm T− chÝnh vµ Thanh Long trong BiÓn §«ng, Nxb CTQG, 1996.

3. Häc viÖn Ngo¹i giao, Kû yÕu héi th¶o quèc tÕ BiÓn §«ng: T¨ng c−êng hîp t¸c v× an ninh vµ ph¸t triÓn ë khu vùc, Hµ Néi, 11- 2009.

4. Monique Chemillier, Chñ quyÒn trªn hai quÇn ®¶o Hoµng Sa vµ Tr−êng Sa, Nxb CTQG, 1998.

5. Ban T− t−ëng - V¨n hãa Trung −¬ng, Chñ quyÒn quèc gia cña ViÖt Nam trªn hai quÇn ®¶o Hoµng Sa vµ Tr−êng Sa, 2004.

(11)