KHOA HOC CONG N G H |
IMGHIEIV CUU PHAIV LOAI CHI LA DlilV [Oictiptera Juss) - (HO O RO - ACAIMTHACEAE]
a VIET IVAIVI
Dd Van Hai^- ^ Tiin Van Hai^ Chang Young Lee^
TOMTAT
Chl La difin (Diciiptera Juss.) tren the gidi co khoang 100 loai, phan bo b khu vuc nhiet ddi, can nhiet doi chau A va chau Phi. Chi nay c6 nhi&u dac diem hinh thai g^n vdi chi Peristropbe Nees, nhung khac nhau bdi dac diem cua 6 bao phan va cac dac diem khac ciia cum hoa, la bdc. la bac con. Trong bai bao nay thuc hien nghien ciru phan loai chi La di^n - Diciiptera voi cac Ioai co phan bo a Viet Nam. Dac diem hinh thai de nhan dang chi cung duoc dua ra de tranh nham l^n vai cac chi khac thuoc ho O ro. Trong chi nay a Viet Nam CO 4 Ioai la Diciiptera bupleuroides, D. chinensis, D. leonotis va D. vestita. Da xay dung khoa dmh loai cho cac loai trong chi La di^n (Diclipteri) va mo ta chi tiet ve dac di^m nhan dang, vak\i chuan, sinh hpc sinh thai, phan bd, m^u nghien ciiu. gia tn su dung va hinh ve. Mo ta dac diem hmh thai hat phan ciia hai loai Diciiptera bupleuroides vk D. chinensisgbp phan cho phan loai chi La di€n.
Tu khoa: Acanthaceae, Diciiptera, hinh Uiai, phin loai, VietNam.
i.iwroAu
Chi La difin (Diciiptera Juss.) la mpt chi nho thuoc hp O ro (Acanthaceae). Trfin the gioi co khoang 100 loai, phan bo b khu vuc nhifit doi, can nhifit doi chau A va chau Phi. Chi nay co nhieu dac diem hmh thai gan voi chi Penstiophe Nees, nhung khac nhau boi dac diem cua 6 bao phan [1, 2, 3. 4] va cac dac diem khac cua cum hoa. la bac, la bdc con,...
Theo Benoist (1935) da ghi nhan 4 loai cua chi La dien phan b6 a vimg Dong Duong va Thai Lan, trong do Viet Nam co 3 Ioai [5]. Nam 2000, Pham Hoang Hp da mo ta ngdn gpn va kfim theo hinh vfi don gian cua 4 loai [6]. Tran Kmi Lifin (2005) cung th6ng kfi lai va chinh ly ten khoa hoc ciia 1 loai va ghi nhan co 4 loai thupc chi nay 6 Viet Nam [7]. Trong do loai La difin - Diciiptera chinensis la Ioai cay thu6c pho bien dupc dan gian su dung nhieu. Cac loai con lai it gap hoac kho gap trong qua trinh difiu tra thtrc dia. vi vay mdu nghifin cthi con it. Mac du vay. nhung tai lifiu de cap den cac loai thuoc chi nay con don gian, kho nhan biet. Bai bao nay mo ta dac diem hinh thai ciia chi, xay dtmg khoa dmh loai loai va mo ta
' Vien Sinh thai va Tai nguyen sinh vat. Vien Hiui lam Khoa hoc va Cong nghe Viet Nam
-Hoc vien Khoa hgc \a C6ng nghe. Vien Him lam Khoa hoe va Cong nghe Viet Nam
•' Vien Nghien euu Sinh hpc \ a Cong nghe sinh hoc Han Quoc
dac diem hinh thai cua cac loai, cung cap cac thong hn ve mdu chuan, sinh hoc sinh thai, phan bo, hinh ve mdu nghien cuu cua cac loai thupc chi nay. Ngoai ra dac diem hinh thai hat phan ciia Diciiptera bupleuroides va D. chmensis cung duoc mo ta va de cap, nhdm cung cap nhtmg din lieu bo tra cho viec phan loai loai.
2 . VAT UEU VA PHUONG PHAP NGHIBV CUU 2.1. Vat lifiu nghifin ciiu
La cac loai thupc chi Dicliprera a Viet Nam bao g6m cac mdu tieu ban dupc lim giu tai cac phong tifiu ban: Phong Tifiu ban thuc vat (HN), cua Vifin Sinh thai va Tai nguyen smh vat, Truong Dai hpc Khoa hpc Tu nhifin, Dai hpc Quoc gia Ha Npi (HNU); Vifin Sinh hpc Nhifit doi, TP. Ho Chi Minh (VNM); Bao tang Qudc gia Uch sir tir nhifin, Phap (P) vm mdu anh ciia loai DiciipteraleonotisDah.. ex C. B. Clarke
2.2. Phirong phip nghifin ciiu
Da ap dung phuong phap nghifin cuu so sanh hinh thai de phan loai. Day la phuang phap truyfin thdng dupc su dung pho bifin trong phan loai thuc vat. Dua vao dac diem hinh thai ciia cac ca quan sinh duang va co quan sinh san de so sanh, trong do chii yeu dua vao dac diem cua ca quan sinh san vi day la ca quan it bien doi va it chiu tac dong cua cac di^u kien moi truong bfin ngoai. Miiu \-^t cua Viet Nam dtroc phan tich va so sanh v6j mdu chuan (lypus) ciia lodl.
96 NONG NGHIEP VA PHATTRIEN NONG THON - KY 1 - THANG 7/2020
KHOA HOC CONG NGHE
3. KET QUA NGHBI CUU
3.1. D$c di^m hinh thii chi DlcUptera b Vifit
2B. La hdc con tong bao co long to va thua; bau CO long cung o phia dinh bau hoac long day toan bp.
3A. Goc la hinh nem; cuong la dai 0,5-1,0 cm. Ld bdc con tong bao co 5-7 x 2 mm; voi nhuy co long ta t h u a a g o c 2. D. bupleuroides
3B. Goc la nhpn va men theo cudng; cudng la dai 1,5-2 cm. La bdc con tong bao ca 8-12 x 2-3 mm; voi nhuy nhdn 3. D. leonotis
IB. La bdc con tong bao hinh bdu due hoac hinh trimg ngupc, chifiu dai ngdn hon 2 ldn chieu rong 4. D. chinensis
3.3. Dac diem hinh thdi cac lodi thuOc chi DicUptera a Vi^t Nam
Diciiptera vestita Benoist - Ha mdi phii Benoist, 1927. Bull. Soc. Bot. France 74: 911.
[1927 publ. 1928]; Benoist, 1935. Fl. Gen. Indoch. 4:
765-767, fig. 82 (6); Phamh. 2000. lllush". Fl. Viehi. 3:
74; T. K. Lien, 2005. Checkl. Pl. Sp. Vietn. 3: 256.
0''
Nam
Diciiptera Juss. -Li diin
Juss. 1807. Ann. Mus. Nat. Hist. Pans, 9: 267;
Nees in Wall. 1832. Pl. As. Rar. 3: 111; Benoist, 1935.
Fl. Gen. Indoch. 4: 764; C. F. Hsieh & T F. Huang, 1998. Fl. Taiwan, ed.2. 4: 654; C. C. Hu, 2002. R Reip.
Pop. Sin. 70: 234-235; T. K. Lien, 2005. Checkl. Pl. Sp.
Vietii. 3: 255; Y. F. Deng, C. M. Gao, N. H. Xia, 2009.
FI. Hongk. 3: 178; C. C. Hu, Y. F. Deng & T. F. Daniel, 201LRChma,19:462.
Cay than thao. La hinh trimg, ddu la nhon; mep la nguyfin hoac luan song; trfin la co nang thach.
Cum hoa xim hinh chiiy, mpc b nach la hiem khi a dinh canh, cudng cum hoa ddu ddi; la bdc con tong bao 2, gidng nhu Id, mpc ddi, hiem khi cac hoa khong vupt ra khoi Id bdc; thuong la 1 hoa htiu thu, hoa con lai tifiu giam di dang dai con non hoac la bdc con; la bdc con nho, hinh duang hoac duong-ngon giao. Hoa khong c6 cudng. Ddi 5 thiiy, xe sau, cac thiiy hinh duong-ngpn giao vd bdng nhau. Trang thuong mau tim, dng trang manh, hpng trdng mo rong ra, 2 moi xe sau, moi trfin dimg len, nguyen hoac cut, moi duoi udn cong xudng, 3 thiiy hoac it khi nguyfin; thiiy trang xep lop a phia ngoai. Nhi 2, dinh a hong trang, ngdn hon moi tren; bao phan 2 6;
6 hinh trimg. xep chdng lfin nhau hoac lech nhau.
gdc bao phan nhpn. Hat phan kieu 3 ranh 16 (3- colporate); nhin mat xich dao quanh 16 co hai hang ranh; kich thuoc tmng binh; be mat mang luoi (reticulum) (Dichptera chinensis, D. bupleuroides).
Bau 2 noan trong mdi 6, voi nhuy hinh chi. mim nhuy che ddi. Qua nang hinh chiiy; gid noan dung diing tir gdc cua cac manh vo; hat dinh tren gia noan cd moc cong. Hat 2 trong mdi 6; hinh trung ep det hoac hinh tron; be mat u nho, c6 mdu nho (sparely tubeculate) (Diciiptera bupleuroideS).
Typus: Diciiptera chmensis (L.) Juss. {Justicia chinensis L.]
3.2. Kh6a dinh loai cdc lodi thupc chi Diciiptera a Vi§t Nam
IA. La bdc con tdng bao hinh thuon-hinh mac ddn hinh mac nguoe. chi^u dai Ion hon 2 ldn chieu rpng.
2A. La bdc con tdng bao co long cimg va day;
ban nhdn 1- D. vestita
Hinh 1. DlcUptera Fesfife Benoist I. Canh mang hi va cum boa; 2. Li bic con tdng bao; 3. La bic; 4. Dii ma, 5. Tring ma, 6. Nhi; 7. Mdt minh qui; 8. Hat
(hinh vi theo miu IX-VN 4216IHNJ; ngudi ve:
HS. L K Chi)
Loc. class.: Laos. Typus: Counillon sine num.
1P00720026] (hob. - P. photo!)
Sinh hoc va smh thai: Miia hoa thing 1-2. Moc dudi tin rung dm.
Phin bd: Gia Lai (Kbang: Tram IMP). Cdn ed d Lio.
Cay than thdo. cao 0,7 m; than manh, gan nhu vuong. liic non co long lo thua sau nhdn. La don, moc ddi, CO 2,5 - 3,5 X 1 - 2 cm: ca hai mat la phu long to thua va co nang thach ndi ro; gdc la hinh nfim, chop
97
KHOA HOC CONG NGHE
la til, mep la gan nhu nguyen hoac luon song; gan bfin 4-6 cap; cudng la dai 1 cm. Cum hoa xim hinh chiiy b nach Id, mang it hoa; la bdc dai 7 mm, hinh duong, chdp nhon, cd long cung mat ngoai; la bdc con tong bao 2. khong bdng nhau mfii cap, hmh thuon-hinh mac nguac. chdp nhon. cd long cung day.
CO 13 X 5 mm. cai nho hon ca 7 x 2,5-3 mm; Id bdc con phia trong hinh duong, dai 9 mm, co long ciing.
Ddi 5 thiiy, xe sau den gdn gdc, dai 5 mm; thiiy dai bdng nhau, hinh dudng, co long to cimg. Trang dai 15 mm; dng trang hinh tru, mifing trang 2 moi: moi trfin hinh trimg, ca 7 x 5 mm, dinh xe 2 thiiy thap;
moi duoi hinh thuon, dinh xe 3 thiiy, thuy giiia ldn hon so vol hai thiiy ben. Nhi dinh d hpng trang, chi nhi ddi 5-6 mm, cd long to thua; bao phan 2 6, cac 6 bao phan nhd, dinh lech nhau. Bdu hinh thuon dai, nhdn, vdi nhuy nhdn. Qua nang gan nhu nhdn hoac co long ta thtra.
Miu nghiin cuu: GIA lAJ, LX-VN 4216 (HN).
Diciiptera bupleuroides Nees - Luong thifit Nees, 1832. Pl. As. Rar. 3: 111; Phamh, 2000.
Illush-. Fl. Vietn. 3: 73; T. K. Uen, 2005. Checkl. PI.
Sp. Vietii. 3: 255; C. C. Hu, Y. F. Deng & T. F. Daniel, 2011. Fl. China, 19: 462.
DicUpte raroxburghiana var. bupleuroides (Nees) C. B. Clarke, 1885. Fl. Brit. Ind. 4: 554.
Cay thao, cao den 50 cm; than cd ranh va phu long to thua. La hinh trimg. co' 3 - 7 x 1,5 - 3 cm, nhdn hoac cd long ciing; gan hfin 4-5 cap; gdc la hmh nfim, mep la gan nhu nguyfin, chdp la cd mui nhpn; cudng la dai 5-10 mm, Cum hoa d- ndch la va gdn nhu khong cudng hoac doi khi d' ddu canh vdi cudng cum hoa ngdn, xim hinh chiiy mang nhifiu hoa, cudng hoa ddi 3-5 mm; la bdc hmh mac, ddi 2-3 mm; la bdc con tdng bao mau xanh dam, hinh thuon-hinh mdc, co 5-7 x 2 mm. mat ngodi phii long to thua, gdc hinh nfim, mep nguyen va cd ria long, chop cd mui nhon ngdn; la bdc con phia trong mdu xanh dam vdi mep mau vang nhat, hinh mac, ca 4 x 1,5 mm. Dai dai 3 mm, thiiy hinh dill, phu long to thua. Trang dai 8-12 mm, mat ngoai phu long to thua; mifing trdng 2 mdi: moi dudi hinh trdn, ca 5 x 2 mm; moi trfin hinh thuon, ca 5 x 2 mm, chia 3 thiiy, cac thiiy hinh tnmg, dai 1 mm. Chi nhi dai 3-6 mm, cd long to thua; cac 6 bao phdn hinh cau. Hat phan ddng cue; hinh dai; kieu 3 ranh 16 (3- colporate); nhin mat xich dao quanh 16 cd hai hang ranh; kich thudc tiring binh: P = 34.8 pm; E - 24,7
pm; P/E 1,41; bfi mat hat phan numg ludi (reticulum). Bau co long cimg a phia dinh; vdi nhuy ddi 3 mm, phan gdc co long to thua Qua nang, ddi 3 mm, CO long cimg a dinh. Hat 4, hinh gan trdn; co 1.7 X 1.5 mm; bfi mat u nho. co mau nhd.
Loc. class.: Bangladesh. Typus: W. Gomez 112 [GZU000249826] (holo.-GZU.photo!).
Sinh hoc va sinh thii: Miia hoa, qua thang 5-11.
Mpc ven dudng mdn hoac trong rimg, noi am.
Phin bd: Bmh Thuan (Tanh Linh: Diic Thuan).
Con cd b Trung Qudc, An Do, Bangladet, Mianma, Ldo, Campuchia, Thai Lan.
Miu nghiin CW/;B1NH THUAN, P T V 380 (HN).
Diciiptera leonods Dalz. ex C. B. Clarke - Luang thiet
Dalz. ex C. B. Clarke, 1885. Fl. Brit. Ind. 4: 553;
Benoist, 1935. Fl. Gen. Indoch. 4: 765; Phamh, 2000.
niush-. Fl. Vietii. 3: 73; T. K. Uen, 2005. Checkl. Pl.
Sp. Vietn. 3: 256.
Cay thao bd, roi mpc diing; than hinh tru, cd ranh chay doc than, canh non cd long to day sau nhan. La don mpc ddi; phien la hinh trung, hinh thuon hoac hinh mdc, ca 5 - 9 x 1 • 4 cm, hai mat la CO long to hoac gdn nhu nhdn va nang thach rai rac;
gan ben 4-5 cap; gdc la nhon va men theo cudng la, chop la nhon; cudng la ddi 1,5 - 2 cm. Cum hoa xim hinh chiiy, d' nach la, hoa moc tap trung lai; Id bdc con tdng bao hmh thuon-hinh mac ngupc, ca 8 -12 X 2 - 3 mm, mat ngodi cd long to thua va cd ria ldng xung quanh mep den chdp Id, doi khi cd ldng tuyen, chop CO mui nhon; la bdc con hinh dirdng, dai 3-4 mm, cd long to ddy, dmh nhpn. Dai 5 thiiy xe sau den gdc; cac thiiy ddi bdng nhau. dai 3 4 mm, cd long to ddy. Trang dai 7-10 mm, mau tim, mat ngoai phu long to thua. gdc dng trang hinh tru ngdn va md' rpng ra mifing trang; 2 moi: moi tren hinh trai xoan, dinh nguyen. co 4 x 3 mm; moi dudi 3 thiiy ngdn. Nhi 2, dinh d hpng trang; bao phan 2 o, 6 bao phan dinh Ifich nhau, dinh bao phdn tii. Bau co long day, 2 6, mdi 6 chua 2 noan, voi nhuy nhdn. Qua nang hinh chiiy, cd long to day, dai 5 mm. Hat 4, co long.
Loc. c/a5S..Tndia. Typus:Chua co thong tin.
Sinh thai: Mpc thanh dam.
Phin bd: Ddng Nai (Cha Quan). '\'\\ Hd Chi Minh (Sai Gdn). Con cd d-An Dp.
NONG NGHIEP VA PHAT TRIEN NONG THON - KY 1 - THANG 7/2020
KHOA HOC CbNG NGHE
Miu nghiin cuu: INDOCHINE, Tahny sme num. (VNM). - COCHINCHINE, Thorel 1556 (P, photo!). (Cdc mdu nay thu tai Vi§t Nam nhimg d^ tfin cfi Indochina, Cochinchine va khdng chi ro dia di^m ciith^.
Hinh 2. DlcUptera leonotis Dalz. ex C. B. Clarke 1. Cinh mang la va cum hoa; 2. La bic; 3. Dai;
4. Trang md; 5. Nhi; 6. Qua md; 7. Hat (hinh vi theo inh miu Thorel 1556 [PJ; ngudi ve:HSL.KChi)
Diciiptera chinensis (L.) Nees - La difin Nees, 1807. Ann. Mus. Nat. Hist. Paris. 9; 268;
Benoist, 1935. Fl. Gen. Indoch. 4: 767, fig. 82 (1-5); C.
F. Hsieh & T. F. Huang, 1998. Fl. Taiwan, ed.2. 4:
654, Pl. 299; T. K. Lien, 2005. Checkl. PI. Sp. Vietii. 3:
256; Y. F. Deng, C. M. Gao, N. H. Xia, 2009. Fl.
Hongk. 3: 178, fig. 165; C. C. Hu, Y. F. Deng & T. F.
Daniel, 2011. FI. Chma, 19: 463.
-Justicia chlnensls'L. 1753. Sp. Pl. 1:16.
- Diapedium chlnense (L.) K. D. Koenig & Sims, 1805. Ann. Bot. 2(1): 189.
- Diciiptera burmanni'^ees, 1832. Pl. As. Rar. 3:
112
- Diciiptera roxburghiana Nees, 1832.1. c. 3: 111 DlcUptera Javanica Nees, 1847. Prodr. 11: 476;
Phamh, 2000. niusb". FI. Vietii. 3: 73.
- Cuu can, cay gan heo.
Cay thao, cao 30-80 cm; than cimg, gdc mpc bd lan, sau dd mpc diing, than nhdn trir phan non va ddt cd long ta thua. La hinh tning-hinh bdu due, ca 2-6 x 1-3,5 cm, mat dudi Id cd long to thua rai rac dpc gan, mat trfin la nhdn; gan bfin 4-5 cap vd ndi ro rd- mat dudi; gdc la hinh nfim den nhpn va men theo cudng la, mep la nguyfin hoac lupn song, chdp la cd miii ngdn den mui nhon; cudng la ddi 1-3 cm, phu long to
day. Cum hoa xim hinh chiiy mang 1-4 cum hoa nhd trong la bac con tdng bao, ddi 14 cm, chifiu dai ngdn hon hai ldn chifiu rpng; la bac hinh diii den hinh dudng hoac hinh mac ngupc, tning ngupc, ca 4-6 x 0,5-1 mm; cudng chung dai 2-5 mm; Id bac con tdng bao hinh hau due den hinh tning ngupc, co' 7-12 x 4-8 mm, khong hdng nhau, mat ngoai phii long ta day, 3 gan, mep cd ria long, dau nhpn va cd mui nhpn ngan;
Id bdc con phia trong hinh dudng, ddi 5 mm, mat ngodi phu long ram, ddu cd mui nhpn; cudng hoa dai 0,5-1 mm, phu long to day. Dai ddi 4-5 mm; thiiy dai hinh dudng, bdng nhau, mep cd long to, dinh cd mui nhon. Trang co- 1-1,5 cm, mdu tim nhat, mat ngoai phit long ta day; dng manh, dai 5-6 mm; mifing trang 2 moi: moi dudi hinh trimg, ca 5 x 3 mm, dinh nguyen; moi trfin hinh thuon, ca 4 x 1,5 mm, chia 3 thiiy nong. Nhi dinh d- hpng trang; chi nhi dai 4 mm, cd long to thua; bao phan hinh cdu, dudng kinh rdng 0,5 mm; 6 bao phan dinh song song vd lech nhau vfi vi tri. Hat phan ddng cue; hinh dang ddi; kieu 3 ranh Id (3-colporate); nhin mat xich dao quanh 16 cd hai hang ranh; kich thudc trung binh: P = 47,8 pm; E = 25,7 pm; P / E = 1,81; be mSt hat phan dang ludi (reticulum). Bdu co long to day d- dinh, vdi nhuy ddi 1 cm; num nhuy chia 2 thiiy. Qua nang hinh bdu due rpng, dai 6 mm, phii long to day, ddu cd mui ngdn.
Hat 4, hinh trdn ep det, dudng kinh 1,5-2 mm, cd u nho.
Hinh 3. Dichptera chinensis (L) Nees l. Canh mang li va cum hoa; 2(a-h). Li bic; 3.
Quimd
(hinh vi theo mau 3047 [HN]; ngudi ve: HS. L K Chl)
Loc. class.: Habitat in Chma. Lectotypus: Herb.
Lmn. No. 28.19 (holo. - LINN, photo!) [designated by Hara in J. Jap. Bot. 55 : 324 (1980)
Smh hoc va smh thii: Miia hoa thang 9-1 (nam sau), cd qua thang 11-2 (nam sau). Mpc ven dudng.
NONG NGHIEP VA PHAT TRIEN NONG THON - KY 1 - THANG 7/2020
KHOA HOC C6NG NGHl
ven sudi, bai trong hoac thanh dam a dpc bo muong, ranh nuoc, noi am not.
Phan bd: Gap phd bien d Viet Nam nhir Lao Cai (Nam Cudng), Cao BSng (Nguyen Binh: Phia OSc- Phia Den), Thai Nguyen (Vo Nhai: Thin Sa), Bdc Giang, Ha Ndi (Cau Giay, Van Bien), Hda Binh, Hai Phdng (Cat Hai), Nmh Binh (Nho Quan: Ciic Phuong), Lam Ddng (Da Lat), TP. Hd Chi Minh. Cdn cd dTrung Qudc, An Do, Bangladet.
Mau nghie-n ciru: LAO CAI, Doan didu tra Viet- Trung: 3047 (HN). - CAO BANG, VAST08-435 (HN).
- T H A I NGUYEN, V. X. Phuong 9185 (HN). - BAC GIANG, Petelot 2982 (HNU). - H A NOI, N. K. Dao 7123 (HN), DVH 30 (HN), V. A. Thuong sine num.
(HN). - HOA BlNH, Petelot 2983 (HNU). - HAI PHONG, LX-VN 3582 (HN), PTV 332 (HN). - NINH BiNH, DDS 10538, 13735 (CPNP), D. D. Huyen 727 (HN), MVX 764 (CPNP), NMC 675, 1336 (CPNP). - L A M D O N G , PTV 437 (HN), T. K. Lien 17 (HN),
Sine num. (HN). - TP. H 6 CHI MINH, ChevaUer 39759, 39833 (VNM).
Gia bi sir dung: Ca cay thudng dupc dung tri cam mao, sdt cao, viem phdi nhe, viSm rudt thira cap, viem gan cap, viem ket mac, viem rupt, ly, phong thap viem khdp. Dimg ngoai tri Id sung, rom say, mun nhpt, bdng ra. La cd thd nau canh an mat gan.
Bac diem hinh thii hat phin cua DicUptera bupleuroides Nees viD. chinensis (L) Nees
Diciiptera bupleuroides Nees: Hat phan dang cue; hinh dang dai; kieu 3 ranh Id (3-colporate); nhin mat xich dao quanh Id cd hai hang ranh. Kich thudc trung binh: P - 34,8 pm; E = 24,7 pm; P/E = 1,41. Bd mat hat phan dang ludi (reticulum).
Diciiptera chinensis (L.) Nees: Hat phan dang cyc; hinh dang dai; kieu 3 ranh 16; nhin mat xich dao quanh 16 cd hai hang ranh. Kich thudc tmng binh: P - 47,8 pm; E - 25,7 pm; P/E = 1,81. Be mat hat phan dang ludi.
A . H s t p h i i B . B ^ m S t h s t p h i i Hinh 4. Diciiptera bupleuroides Nees (A: hat p h ^ ; B: b^ mjit bat p h ^ )
A Hat phan B. Bd mSt hat phan Hinh 5. Diciiptera chinensis (L) Nees (A: hst phSn; B: bd mJt hat phan)
a.ffiTlUAN mo ta dac diem nhan biet chi, xay dung khda dinh Trong qua trinh nghien cim phan loai chi La loai cac Ipai, cung cap cac thong tin tiim tat ve phan didn, da ghi nhan d Viet Nam hien biet cd 4 loai. Da bd. sinh hpc va sinh thai, mau nghien c m va hinh ve
100 NONG NGHIEP VA PHAT TRIEN NONG THON - KY 1 - THANG 2020
KHOA HOC CONG NGHE
cua cac loai thupc chi Diclipera a Viet Nam. Ben 3. Deng, Y. F., C. M. Gao & N. H. Xia, 2009.
canh dd dac diem hinh thai hat phan cua Diciiptera Flora of Hongkong, 3:160-185. Agriculture, Fisheries bupleuroides Nees va D. chinensis (L.) Nees dupc and Conservatipn Department,
cung cSp, mo ta chi tiet. 4. Hsieh. C. F & T F. Huang, 1998. Flora of
^ M " ON Taiwan, ed (2), 4: 648-687. Taiwan.
Chiing tdi xin chan thinh cim an Quy Phat 5. Benoist, R., 1935. Acanthaceae. Flore tridn khoa hoc va cdng nghe Qudcgia (NAFOSTED) Generale de V Indo-Chme (H Lecomte), 4: 610-772.
trong de tai ma sd 106.03-2017.301 vi di tii cap Vien Pans.
Hin lam Khoa hoc va Cong nghe Viet Nam, ma sd VAST04.08/18-19, da ho fo kinh phi cho bai bio:
cam on hoa site Kun Chi da ve hmh ve minh hoa.
TAI UEU IHAM KHAO
1. Hu, C. C. (Redactor), 2002. Florae Reipublicae Popularis Sinicae, 70: 24-308. Science Press, Beijing (in Chinese).
6. Pham Hoang Hd. 2000. Cay co Viet Nam. 3:
30-82. Nxb. Tre, Tp. Hd Chi Minh.
7. Tran Kim Lien, 2005. Danh Iuc cic loii thirc vat VietNam, 3: 251-281. Nxb. Nong nghiep, Ha Noi.
8. Benoist, R., 1927. Nouvelles Acanthacees D'Indo-Chme. Bulletin de Museum National dWstoire Natiirelle, 33:105-109. Paris.
2. Hu,C.C.,Y.F. Deng, T F.Daniel, 2011./7«.. g ^^^^ g ^333 ,,Aea„thaceae Indiae of China, 19: 369-374. Science Press & Missouri
Onentahs", Plantae Asiaticae Rariores, Vol. 3: 70-117.
London.
Botanical Garden Press, Beijing & St. Louis.
ATAXONOMIC STUDY OFTHE GENUS DlcUpteraJuss. (ACANTHACEAE) IN VIETNAM Do Van Hai^- ^, Tran Van Hai^, Chang Yoimg Lee^
institute of Ecology and Biological Resources, VAST, Vietnam
^Graduate University of Science and Technology, VAST, Vietnam
^Korea Research Institute of Biosclence and Biotechnology, Korea Summary
There are about 100 species of Dichptera Juss. in the world, distnbuted in tropical, subtropical regions of Asia and Afnca. This genus has many morphological charactenstics closing with Penstrophe Nees, but differs by the characteristics of anthers, inflorescences, bracts, and bracts. The present work is a taxonomic revision of the genus Diciiptera in Vietnam. Efforts have been made to describe the detailed morphological charactenstics of Diciiptera species found in Vietnam. The study is an effort to understand the morphological delimitation of Vietnamese Diciiptera species in a better way, and to clear up the confusions associated with their identification. A taxonomic key to the species along with updated nomenclature, distribution details, ecological notes, and three line-drawings are provided. All names of the species are typified. Morphological characteristics of the pollen grains of Diciiptera bupleuroides and Diciiptera chinensis d.ve presented for the first Ume.
Keywords: Acanthaceae, Diciiptera, morphology, taxonomy, Vietnam.
Ngu6i phin bi^n: TS. DO Ngpc Dai Ngiy nhan bai: 13/12/2019 Ng^y thdng qua phan bi6n: 14/01/2020 Ng^y duyet dang: 21/01/2020