K I N H T E - P H A P L U A T C H A U A U
N H O N G D A C T R U N G C O B A N C U A
•
M O H i N H K I N H T E T H I T R U O N G X A H O I O t f C
a •
C h u nghia t u ban Due - chau A u luc dia gan v a i nen k i n h te t h i truong xa hoi dugc L u d w i n g Erlard de x u o n g nam 1949.
N e n k i n h te thi t r u o n g xa h o i duoc thuc t h i d Tay Due tren co so lua chon. khac phuc nhugc diem cua nen k i n h te t h i truong t u ban chu nghTa khong the k i e m tra duoc v o i nen kinh te hanh chinh tap trung quan lieu. Sau do no t r d thanh mo h i n h pho bien d k h u vuc Dong Due va nhieu nude Bac A u . N g a y nay.
nen k i n h te thi t r u d n g xa h o i cua Due da t r d thanh he thong ciia toan bo luc dia chau A u . Thuc chat day la mot mau h i n h k i n h te ket hop giua t u do ca nhan va cong bang xa h o i - vdn la hai noi dung m a u thuan. khong song hanh v d i nhau. T u y nhien tinh u u viet cua mo hinh k i n h te t h i t r u d n g xa h o i la a cho no da dung hoa duoc hai n o i dung do ma khong tao ra sir doi nghich. T r o n g nen k i n h te t h i trudng xa h o i . cac muc tieu xa hoi cung n h u cac muc tieu k i n h te deu duoc coi trong va phan phoi phii hgp v d i cac tieu chi xa hoi.
N e n kinh te nay theo l y thuyet phai la mot nen k i n h te t h i t r u d n g t u do. nghTa la b i anh hudng va phat trien theo luat cung cau cua thi trudng. nhung phai dugc k i e m soat b d i nha nude de san bang sai biet xa h o i . tao su cong bang xa hoi giua nhung giai cap.
T h s . D o H o n g H u y e n Vien Nghien cuu Chdu Au thanh phan xa h o i . T r o n g nen k i n h te thi trudng xa h o i . nha nude duoc hieu la nha nude xa h o i bao ve n g u d i yeu va tro giup nhung n g u d i thua thiet trong qua t r i n h thi trudng hoa bang m o t mang l u d i xa h o i . Nha nude ngan chan su h i n h thanh mot tang Idp n g u d i ngheo va b i loai ra ben le xa hoi trong cuoc canh tranh t u do.
Ten goi " M o h i n h k i n l i te t h i trudng xa hoi*' da the hien l o i t u duy m d i . mot trat t u k i n h te m d i dua tren co so canh tranh. trong do phat huy t o i da su sang tao ca nhan gan v d i nang luc t h i t r u d n g va tien ho xa hoi.
Theo do. nen k i n h te t h i t r u d n g xa hoi bao chiia mot so dac t r u n g ca ban nhu: nen kinh te mang t i n h canh Uanh. lay nen tang la t u do ca nhan. tao dieu k i e n phat trien su sang tao ca nhan. thiic day nang luc toan xa hoi. tao tien de cho n h u n g tien bo. cong bang xa h o i1.
N e n k i n h te Dire, le di nhien. cung khong nam ngoai quy dao chung ciia rao h i n h k i n h te t h i t r u d n g xa h o i . Ben canh do.
trong qua t r i n h nghien c u u co the thay ro mot so dac truna co ban ciia k i n h te thi trudng xa
1 GS. Werner Zohlnhoefer: Ca sa trdt tu kinh ti ciia nin kinh ti thi tncang co tinh xd hoi vd moi tncang (Trich Kyyiu Hoi thao khoa hoc Viet - Dice). Dai hoc Qudc gia Ha Noi, 2001.
QUtu'iig. itae trust a ad huu.. 2 7
hoi nuac Due, the hien a n h u n g luan diem sau day.
1. N h a n u o c d i e u t i e t , d u y t r i t r a t t u k i n h te
N h u n g n g u d i sang lap ra m o h i n h k i n h te t h i t r u d n g xa h p i da dua vao m o i quan he giua dieu tiet t h i t r u d n g v d i cac chinh sach k i n h te cua nha nude n h u la quan he trung tam trong cac hoc thuyet cua ho. N e n k i n h te thi t r u d n g xa h o i nude D u e cung khong tach rdi vai tro dieu tiet cua nha nude, d do nha nude luon the hien vai tro chu dao trong trong nen k i n h te.
- N h a nude quy d i n h va dam bao thuc thi phap luat;
N h i e m v u dau tien cua nha nude la xay dung va quy d i n h m o t che do phap luat mang tinh chat t u do va khach quan. Day la yeu cau quan trong d o i v d i ca hai phuong dien k i n h te va xa h o i . Che do phap luat duoc cau thanh b d i cac thiet che co ban gom: sd huu t u nhan, t u do phan p h o i , t u c h i u trach nhiem ca nhan, t u do hanh nghe va k i n h doanh, t u do k y ket cac hop d o n g . . .
- N h a nude u u tien thuc hien cac chinh sach xa h o i ;
C h i n h sach xa h o i la mot trong nhung chinh sach co ban cua nha nude, la cong cu bao ve cac ca nhan trudc r u i ro cua nen k i n h te, khac phuc n h u n g k h i e m khuyet cua nen k i n h te thi t r u d n g . N g u o n tai chinh can thiet de thuc hien cac chinh sach xa hoi cua nha nude duoc thu thong qua thue. C h i n h sach xa hpi la mpt co che tai phan p h o i , trong do nha
nude t h u t u cac doanh nghiep va cac nguon thu khac de thuc hien cac c h i n h sach n h u bao hiem xa h p i , bao h i e m that nghiep, bao h i e m tai nan... hay true tiep dau t u vao cac cong trinh cong cpng, ket cau ha tang n h u cau dudng, ben cang, he thong thoat nude v.v...
- N h a nude thuc day va k i e m soat t u do canh tranh;
N e n k i n h te xay d u n g dua tren nhung quyet d i n h ca nhan n h u tren la nen k i n h te phi tap trung cao dp, v i the co che dieu khien hoat dpng k i n h doanh t h i c h hpp la co che t h i trudng. V i e c dieu k h i e n san xuat va dau t u thong qua t i n hieu cua gia ca va canh tranh phu hpp v d i phap luat. M o i doanh nghiep deu co quyen t u do k y ket hpp dong ve mua, ban, san xuat, tieu thu.
Ben canh do, nha nude l u o n dam bao khung phap luat cho su canh tranh. Q u y che canh tranh la m p t trat t u cua nen k i n h te t h i t r u d n g xa h p i nham h u d n g t d i su dung co hieu qua nhat cac nguon luc l u o n co g i d i han cua nen k i n h te va ciia xa h p i . Canh tranh chinh la cong cu de han che va k i e m soat quyen lire k i n h te ciia cac doanh nghiep. Su t u do k i n h doanh ciia doanh nghiep k h o n g chi phai tuan thu phap luat m a phai co hieu qua de ton tai dupe t r o n g canh tranh.
N h a nude duy t r i canh tranh bang each ban hanh cac quy d i n h phap l y thich hpp n h u cam m o i lien ket dan den doc quyen hang hoa, giam sat viec thao h i n g t h i t r u d n g va lam dung quyen luc cac doanh nghiep l d n ,
2 8 NGHIEN C u u CHAU AU - EUROPEAN STUDIES REVIEW N ° 0 5 (128).2011
k i e m soat muc d i c h sap nhap cua cac cong t y . . .
D u y t r i canh tranh k h o n g co nghia la chap nhan m o i t h u doan canh tranh. Trai l a i , nha nuoc k h o n g cho phep su dung bat c u bien phap nao k h o n g lanh manh v o i cac doi thu canh tranh va d o i v a i n g u d i tieu dung, chi khuyen k h i c h n h u n g hoat dong canh tranh l a m gia tang chat l u o n g hang hoa va hieu qua k i n h te~.
N h a nuoc k i e m soat viec phat hanh tien te, bao dam on d i n h muc cung tien te hop l y , lai xuat on dinh, dieu k i e n l u u thong trong nuoc thuan l o i . quan he d o i ngoai thong thoang... tao dieu k i e n lau dai cho cac doanh nghiep t u do canh tranh.
- N h a nuoc dieu c h i n h cac sai lech ciia thi truong thong qua viec cung cap hang hoa cong cong hoac ban hanh cac dao luat can thiet de thuc hien nguyen tac loai t r u . N g o a i viec can thiep vao n o i t h i t r u o n g bat luc, nha nuoc con co n h i e m v u ngan ngua nhung tac dong tieu cue cua t h i t r u o n g doi v o i xa h o i . Chang han, de ngan ngua hien t u o n g benh nhan b i nha thuoc ban thuoc v o i gia cao, chinh phu k i e m soat chat gia thuoc bang each buoc phai thanh toan tien mua thuoc thong qua co quan bao h i e m y te. Ben canh do. nha nude ban hanh ca luat chong doc quyen nham dam bao mot san choi dong
: Dinh Quang Ty: Kinh te thi trudng xa hoi a Cong hda lien bang Dice va khd nang dp dung doi vdi cdc nude dang phat trien (Trich Ky yeu Hoi thao khoa hoc I let - Dice), Dai hoc quoc gia Ha Npi, 2001.
nhat, co h o i ngang nhau giua cac thanh vien trong nen k i n h te t h i t r u d n g .
2. Cac c o n g d o a n co sue m a n h t r o n g viec d a m p h a n t i e n l u o n g
Viec gan ket, p h o i hop chat che giua nha nude, cac dang c h i n h t r i , cac doanh nghiep, hiep h o i doanh nghiep va cac cong doan lao dong duoc coi la m o t dac d i e m the che quan t r o n g ciia m o h i n h k i n h te thi t r u d n g xa h o i D u e . Che do l u o n g bong, dieu kien l a m viec duoc thoa thuan thong qua t h u o n g l u o n g tap the giua cac n h o m xa hoi, trong do cong doan d o n g v a i tro quan trong, nha nude chi g i u v a i tro t r u n g lap.
D i n h k y m o i n a m m o t lan, hang tram cuoc dam phan g i u a cac cong doan va cac hiep h o i chii doanh nghiep dupe to chiic nham muc d i c h thoa thuan tap the va quyet d i n h m o i van de l i e n quan den lao dong. Co den 9 0 % so lao d o n g d Dire dupe tra luong dua tren n h u n g hiep d i n h lao dpng tap the mac du so n g u d i lao dpng tham gia cong doan chi c h i e m 1/3 tong so lao dpng ca n u d e3. H i n h thiic t h u o n g l u p n g tap the nay da dupe cu the hoa t r o n g phap luat ciia Dire, co han m p t bp luat rieng ve hpp dong luong.
Cac to chuc cong doan k h o n g chi co siic manh d t a m v i m o m a con the hien vai tro o tirng doanh nghiep thong qua cac h p i dong cong nhan v a nguyen tac tham quyet. Cong doan k h i do phat huy v a i tro la to chuc bao
3 Vien Nghien cuu quan ly kinh t i Trung uong: The chi - cai each the che vd phat trien, Ly ludn vd thuc tiln a nuac ngoai vd Viet Nam, Nxb. Th6ng ke, Ha Npi, 2002, tr.62
Qlkuiuj, itdc tru'na ex/ ban... 29
ve quyen va l o i ich cua n g u d i lao dong, n g u d i lao dong dugc bao ve va i t co nguy ca bi doanh nghiep sa thai.
T u y nhien dieu nay cung dua den rihung bat l g i cho nen k i n h te, do la su bao dam thai qua cho viec lam. Su bao dam nay khien cho cac cong ty phai c h i u chi p h i qua l d n k h i sa thai cong nhan, neu su sa thai do la can thiet.
V i the, cac doanh nghiep rat ngai nhan nhan cong m d i . H o tha tir choi hgp dong, con han la phai chap nhan nguy ca se phai chiu chi phi rat cao neu sa thai nhan cong m d i nhan vao lam k h i cong viec k i n h doanh xau d i .
T h i t r u d n g lao dong v d i nhung luat le cung nhac dugc x e m n h u la ly do chinh cho ty le that nghiep cao d Dire. D u g c khuyen khich bang kha nang chiet khau thue hay bang tai t r g , cac chii doanh nghiep Due ngay trong nhung t h d i k y phat trien manh cung u u tien dau t u d nude ngoai hay vao may moc thay v i tao viec l a m m d i trong nude.
3. T y le d a n h t h u e cao d o i v o l n g u o i g i a u de p h a n p h o i l a i cho n g u o i ngheo
N e n k i n h te t h i t r u d n g xa h o i ciia Diic dac biet chii trong viec dieu chinh phan phoi thu nhap. Phan p h o i thu nhap ca nhan mot mat b i chi phoi b d i viec chiem h u u cac nhan to san xuat, mat khac lai co the khong hoan toan dugc quyet d i n h b d i nang luc ciia rieng tirng n g u d i lao dong. D o do viec dieu chinh la d o i hoi can thiet. N h a nude thuc hien phan phoi thu nhap thong qua nhieu bien phap khac nhau n h u danh thue thu nhap, chinh sach dao tao... nham tang cuong ca hoi cho
bo phan nhung n g u d i co t h u nhap thap, giup ho co co h o i gia nhap vao cac hoat dong k i n h te cung n h u cac hoat dong xa h o i khac.
Song chinh u u the nay ciia nen k i n h te Due da tao nen nhugc d i e m l d n lien quan den he thong thue. Thue suat cao nhat ciia Dire la 5 3 % (trong k h i ciia M y chi la 3 0 % ) , siic ep cao ve thue da l a m giam dong co lam viec, day nan l a m viec chui gia tang, buoc nhung n g u d i co thu nhap tien trieu phai lanh den nhung nude thue thap va dan dat n g u d i ta den cho tron thue.
4. H e t h o n g p h u c l o i xa h o i va che do bao h i e m d u o c d a m bao cho t o a n d a n
Cong hoa lien bang D i i c dugc biet t d i n h u m o t h i n h mau ciia m o h i n h k i n h te t h i t r u d n g xa h o i v d i dac d i e m n o i bat la nha nude dong vai tro quan trong trong cung u n g cac dich v u phuc l g i cho n g u d i dan. De thuc hien vai tro nay, nha nude xay d u n g m o t mang l u d i bao t r g xa h o i rong khap de bao dam cho n g u d i dan dugc h u d n g nhung d i c h v u phiic l g i co ban.
M o h i n h nha nude phuc l g i ciia D i i c co mot so dac d i e m khac v d i m o h i n h t u o n g t u dugc ap dung d m o t so nude chau A u n h u cac nude Bac A u , Phap, H a Lan... Dac d i d m va nguyen tac hoat dong c h i n h ciia nha nude phuc l g i cua D i i c la:
Thu nhdt: Bao dam phuc l g i cho n g u d i dan dua vao m o t he thong bao h i e m xa h o i ;
3 0 NGHIEN CUU CHAU AU - EUROPEAN STUDIES REVIEW N ° 0 5 (128).2011
Thu hai: He thong nay hoat dong dua vao su dong gop tai c h i n h n h u nhau cua ca ngudi lao dong va n g u d i su dung lao dong;
Thit ba: Theo nguyen tac tra theo muc sir dung dich v u phuc l g i ciia n g u d i dan;
Thu hr: L g i ich ma n g u d i sir dung hudng gan v d i thu nhap ciia ho;
Thu nam: N g u y e n tac "hgp tac xa h o i " , tuc la quan l y he thong bao h i e m thong qua cac quy bao h i e m xa h o i . hoat dong doc lap.
dugc quan l y b d i to chuc cong doan va n g u d i sir dung lao dong chir k h o n g phai do nha nude quan l y .
V d i nhung nguyen tac. dac diem n h u vay. trong nhieu nam qua nha nude D i i c da thuc hien tot chiic nang mot nha nude phiic l g i . He thong phuc l g i xa h o i nay dugc h i n h thanh bang cac nguon k i n h p h i dong gop ciia nha nude, n g u d i sir dung lao dong, n g u d i lao dong. ca nhan... K h o n g giong n h u nhung nude phat trien khac. he thong an sinh xa hoi Diic khong theo m o h i n h tap trung d u d i su quan ly nha nude ma la mot he thong phuc hgp bao g o m cac ca quan cung cap dich v u xa hoi d tam quoc gia va cac ca quan doc lap d bang va dia phuong. Cac co quan nay mot so la ciia nha nude, m o t so ban cong, mot so do cong ty t u nhan quan ly hoac t u nguyen.
He thong phuc l g i D i i c kha hoan bi theo tieu chuan quoc te. T u y nhien, viec tiep can cac dich v u xa hoi van con chua cong bang cho m o i n g u d i . he thong an sinh xa hoi van chua bao quat het cho nhung n g u d i co t h u nhap thap va that nghiep. Chang han nam
1994 co t d i 4.6 trieu n g u d i can den c i i u t r g xa h o i , tang d i n 100% so v d i n h u n g nam 80.
N g o a i ra, m o t v a n de d o i v d i he thong an sinh xa h o i D i i c k h i sap nhap D o n g D i i c vao Tay D i i c la bao h i e m x a h o i , bao h i e m y te, c u u t r g xa h o i hau n h u k h o n g t o n tai d D o n g D i i c , do do viec ap dung he thong an sinh xa h o i vao D o n g D i i c rat phiic tap, ton thai gian va nguon luc. D i e u nay cung dan den phai dieu chinh ca he t h o n g luat phap. he thong hanh chinh quan l y de giai quyet van de tren va dan den m o t bo phan n g u d i dan Tay Dire bi anh h u d n g k h i ho cho rang viec m d rong he thong an sinh l a m cho chat l u o n g dich vu xa h o i ho dang h u d n g g i a m d i4.
Phap luat ciia D i i c dac biet quan tam tdi he thong phiic l o i cho toan dan bang nhung quy d i n h bat buoc nha nude phai co trach nhiem cao t r o n g viec quan tam t d i d d i song ciia n g u d i dan, dac biet d nhung d o i tuong xa h o i co t h u nhap thap hoac benh tat. D o la n h o m doi t u g n g k h o n g du kha nang t u cham lo cuoc song hoac chi co kha nang chi tra d miic t o i thieu. D o i v d i n h u n g t r u d n g hgp gia yeu, benh tat, mac n h u n g chung benh bam s i n h . . . nha nude se thuc hien t r g cap bang nhung chinh sach p h i i h g p v d i m o n g muon tao nen su can bang xa h o i .
Che do bao h i e m dugc dam bao cho toan dan la m o t chinh sach the hien tinh nhan
4 Vien Nghien ciiu Quan ly Kinh te Trung uong: Bao cao chuyen di khao sat tai Cong hda Lien bang Due
vd Cong hda Sec.
http://wvvvv.ciem.org.vn home/vn/uploadinfo/'attach/l 2202622754680 Bao cao chuven cong tac tai Due
va Sec.doc
QUiii'tiu^ &ae. fri/tit/ cd bun.. 3 1
van cua the che k i n h te t h i truong xa h o i . Thiet che nay dugc van dung trong truong hop n g u d i dan, dac biet la n g u d i lao dong trong nhung t i n h huong r u i ro ho gap phai.
D o i v d i n h o m n g u d i yeu the khong the t u cham lo va mua bao h i e m dugc thi nha nude se true tiep dam n h i e m thong qua su van dong cac quy t u thien hoac su dung quy phiic l g i xa h o i .
H i e n tai D i i c dang gap phai van de gia hoa dan so. D i e u nay d o i h o i quoc gia phai tien hanh cai each he thong an sinh xa h o i trong n h u n g nam t d i day theo h u d n g giam su bao cap cua nha nude va tang m i i c dong bao hiem ciia n g u d i lao dong. T u y nhien, mot nha nude phiic l g i van dugc duy t r i va muc dich cuoi ciing la tang phiic l g i xa hoi cho ngudi dan ca ve so l u g n g va chat lugng.
Tir n h u n g dac t r u n g tren co the thay, nen k i n h te t h i t r u d n g xa hoi D i i c da va dang hudng t d i su ket hgp hai hoa viec ap dung ca che t h i t r u d n g v d i viec t h i hanh mot he thong cac chinh sach phiic l g i de bao dam su dong thuan xa h o i , trong do muc tieu trong tam la dam bao sir t u do cua con n g u d i , ciia ca nhan. M o i ca nhan dugc t u lap ke hoach cho m i n h ma khong can den bat c i i sir dieu tiet tap trung nao. C h i n h he thong gia ca hinh thanh tir nhien va su canh tranh tren t h i trudng se phoi hgp cac ke hoach k i n h te ciia cac ca nhan lai.
Viec bao dam quyen ca ban chinh dang cua con n g u d i giup m o i cong dan co dieu kien phat trien nhan each, dugc t u do va t u chiu trach nhiem ve ban than m i n h la thiet
che quan trong hang dau ciia nen k i n h te t h i t r u o n g xa h o i nude D i i c . M o t he thong cac chinh sach phiic l g i xa hoi va an sinh xa h o i rong rai da dugc thuc hien do nha nude bao dam tren ca sd cac nguon thu tir thue t h u nhap co l u y tien rat cao.
Co the thay t u t u d n g cot l o i ciia m o h i n h k i n h te t h i t r u o n g xa hoi D i i c la thong qua nen k i n h te canh tranh, phat huy t o i da t u do sang tao, tao nen nang luc k i n h te manh gan lien v d i tien bo x a h o i . D o la m o t m o h i n h ma trong do che do k i n h te dugc xac d i n h b d i rihung quy tac canh tranh va v d i m o t he thong an sinh xa h o i phat trien.
T A I L I E U T H A M K H A O
1. D a i hoc Quoc gia H a N o i : Kyyeu hpi thcio khoa hoc Viet - Due, H a N o i , 2 0 0 1 .
2. V i e n N g h i e n cuu Quan l y k i n h te T r u n g uong: Bdo cdo chuyen di khao sat tai Cpng hda lien bang Dice vd Cpng hoa Sec.
http://wvvvv.ciem.org.vri/home/vri/uploa d/info/attach/12202622754680 Bao cao eh uyen cong_tac_tai Due va Sec.doc
3. D a i hoc Quoc gia H a N o i va V i e n Konrad Adenauer: H o i thao khoa hoc quoc te: Viet Nam trong tien trinh gia nhdp WTO, vai trd ciia cdc doanh nghiep vita vd nhd trong nen kinh te - Kinh nghiem trong nude, quoc te vd Cpng hda lien bang Dice, H a N o i , 28-29/11/2005.
4. Social Market Economy - The German Model.
http://ideas.repec.Org/a/rir/romief/v2v2005i3 p65-90.html
5. The German Social Market Economy and its transformations, http://tiss.zdv.uni- tuebingen.de/webroot/sp/spsba01 W 9 8 1/gg r m a n v l b . h t m
