Ñoâng Nam AÙ ñang phaûi ñoái maët vôùi ñaïi dòch beänh khoâng truyeàn nhieãm, hieän taïi laø nguyeân nhaân cuûa 60% soá töû vong trong khu vöïc. Khôûi nguoàn cuûa vaán ñeà naøy chính laø caùc yeáu toá veà moâi tröôøng nhö chính saùch khuyeán khích thuoác laù, cheá ñoä aên khoâng laønh maïnh vaø thieáu cheá ñoä taäp theå duïc ñeàu ñaën.
Quaàn theå coù thu nhaäp thaáp chòu aûnh höôûng naëng neà nhaát, vôùi tyû leä töû vong tyû leä nghòch vôùi thu nhaäp quoác gia trung bình. Gia ñình beänh nhaân laø nôi ñaàu tieân phaûi höùng chòu nhöõng gaùnh naëng taøi chính, tuy nhieân toaøn boä neàn kinh teá quoác gia cuõng seõ bò taùc ñoäng. Maëc duø caùc quoác gia ñaõ coù nhieàu noã löïc nhaèm giaûm söï gia taêng cuûa beänh khoâng truyeàn nhieãm nhöng chuùng ta vaãn caàn noã löïc hôn nöõa. Heä thoáng y teá caàn ñöôïc thieát keá laïi ñeå coù theå cung caáp dòch vuï cho caùc ca beänh ñöôïc phaùt hieän ôû heä thoáng chaêm soùc söùc khoûe ban ñaàu, nhöng ñöôïc hoã trôï bôûi heä thoáng chuyeån tuyeán toát. Heä thoáng giaùm saùt caùc yeáu toá nguy cô coù theå thay ñoåi ñöôïc caàn ñöôïc xaây döïng ñeå
theo doõi möùc ñoä cuûa vaán ñeà cuõng nhö hieäu quaû cuûa caùc chöông trình can thieäp. Taát caû caùc cô quan chính phuû cuõng nhö caùc ban ngaønh xaõ hoäi caàn ñoàng taâm hieäp löïc xaây döïng moâi tröôøng toát cho söùc khoûe. Toå chöùc caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ coù vai troø ñaëc bieät trong vieäc lieân keát caùc quoác gia trong hoaït ñoäng phoøng choáng beänh khoâng truyeàn nhieãm trong khu vöïc. Hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû seõ aûnh höôûng ñeán sinh maïng cuûa haøng trieäu ngöôøi. Ñaây laø baøi baùo thöù 4 trong loaït 6 baøi veà söùc khoûe ôû Ñoâng Nam AÙ.
Giôùi thieäu
Khoâng gioáng nhö caùc khu vöïc khaùc treân theá giôùi, Ñoâng Nam AÙ bò chia caét bôûi bieån, taïo ra raát nhieàu ñaûo, quaàn ñaûo traûi daøi vôùi kích thöôùc ña daïng.
Ñaëc ñieåm ñòa lyù naøy ñaõ taïo neân neùt ña daïng veà lòch söû, vaên hoùa xaõ hoäi khoâng chæ giöõa caùc quoác gia maø ngay caû trong moãi quoác gia. Tuy nhieân, trong nhöõng naêm gaàn ñaây, xu höôùng toaøn caàu hoùa cuøng vôùi caùc
Gia taêng gaùnh naëng
beänh khoâng truyeàn nhieãm ôû Ñoâng Nam AÙ THÔØI ÑIEÅM HAØNH ÑOÄNG
Prof Antonio Dans MD a , Nawi Ng PhD b c, Cherian Varghese MD d, E Shyong Tai MB ChB e, Rebecca Firestone ScD f, Prof Ruth Bonita PhD g
Ngöôøi dòch: Vuõ Hoaøng Lan
kyõ thuaät tieân tieán ñaõ taïo neân ñoäng löïc tieàm aån cho söï hoäi nhaäp, ñöa caùc quoác gia laïi gaàn nhau hôn veà thoâng tin, kinh teá, thöông maïi vaø thaäm chí caû vaên hoùa. Ngaøy nay, Ñoâng Nam AÙ ñaõ trôû thaønh moät khu vöïc vôùi söï pha troän tinh tuùy giöõa beà daøy lòch söû ña daïng vaø söï hoäi nhaäp ñöông ñaïi.
Quaù trình hoäi nhaäp naøy ñaõ gaây ra hieän töôïng chuyeån dòch veà nhaân khaåu vaø dòch teã hoïc trong khu vöïc, theå hieän qua tyû leä töû vong do beänh truyeàn nhieãm giaûm, tuoåi thoï taêng vaø söï gia taêng gaùnh naëng beänh khoâng truyeàn nhieãm nhö beänh tim maïch, ñoät quò, ung thö vaø beänh phoåi taéc ngheõn (COPD). Caùc beänh khoâng truyeàn nhieãm naøy ñang ñe doïa coäng ñoàng khoaûng 600 trieäu ngöôøi trong khu vöïc, phaàn lôùn döôùi 65 tuoåi vaø ñang trong giai ñoaïn coù khaû naêng coáng hieán nhaát cho xaõ hoäi. Raát nhieàu ngöôøi trong soá naøy khoâng coù ñuû thoâng tin vaø nguoàn löïc ñeå ñoái phoù vôùi beänh maõn tính vaø töû vong sôùm, tình traïng ñe doïa khoâng chæ gia ñình hoï maø toaøn boä neàn kinh teá quoác gia. Caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ, ñaïi
dieän laø hieäp hoäi ASEAN, caàn coù nhöõng haønh ñoäng khaån caáp vaø maïnh meõ ñeå phoøng choáng beänh maïn tính, khoâng truyeàn nhieãm.
Döõ lieäu veà söï phaân boá vaø gaùnh gaëng beänh khoâng truyeàn nhieãm vaø caùc yeáu toá nguy cô coù taàm quan troïng to lôùn vôùi caùc hoaït ñoäng can thieäp nhöng nhöõng döõ lieäu naøy coøn töông ñoái hieám vôùi caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ. Trong khuoân khoå baøi baùo naøy, chuùng toâi coá gaéng cung caáp nhöõng thoâng tin coù theå thu huùt ñöôïc söï quan taâm cuûa coäng ñoàng vaø nhöõng noã löïc ñeå giaûi quyeát ñaïi dòch naøy. Muïc tieâu cuûa baøi baùo laø: Moâ taû vaø so saùnh gaùnh naëng beänh khoâng truyeàn nhieãm vaø caùc yeáu toá nguy cô ôû Ñoâng Nam AÙ taäp trung vaøo caùc quaàn theå coù ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi thaáp; Moâ taû caùc hoaït ñoäng cuûa caùc quoác gia höôûng öùng caùc hoaït ñoäng cuûa khu vöïc vaø toaøn caàu;
Ñeà xuaát moät soá caùch tieáp caän toaøn dieän vaø khaû thi cho hoaït ñoäng phoøng choáng beänh khoâng truyeàn nhieãm trong khu vöïc.
Thuaät ngöõ beänh khoâng truyeàn nhieãm maïn tính trong baøi baùo naøy ñeà caäp ñeán nhöõng roái loaïn maïn tính chính nhö beänh tim maïch, ñoät quò, ung thö vaø beänh phoåi taéc ngheõn (COPD). Caùc beänh naøy coù moät soá yeáu toá nguy cô chung ñöôïc theå hieän ôû Hình 1. Caùc beänh roái loaïn veà thaàn kinh vaø caùc beänh maïn tính khaùc coù lieân quan ñeán chu trình laây nhieãm (ví duï nhö vieâm gan B hoaëc nhieãm u nhuù HPV) khoâng naèm trong khuoân khoå baøi baùo naøy. Gaùnh naëng töû vong, beänh taät vaø kinh teá cuûa beänh khoâng truyeàn nhieãm maïn tính seõ ñöôïc moâ taû vaø so saùnh öôùc tính tyû leä hieän maéc cuûa moät soá yeáu toá nguy cô sinh hoïc vaø haønh vi quan troïng. Caùc soá yeáu toá nguy cô moâi tröôøng nhö xu höôùng toaøn caàu hoùa, ñoâ thò hoùa vaø ngheøo ñoùi ñaõ ñöôïc thaûo luaän trong baøi baùo soá moät trong taïp chí Lancet laàn naøy. Trong phaïm vi cho pheùp, chuùng toâi cuõng seõ tìm hieåu vai troø cuûa caùc yeáu toá moâi tröôøng trong ñaïi dòch beänh khoâng truyeàn nhieãm.
Döïa treân thoâng tin veà thu nhaäp trung bình cuûa Ngaân haøng theá giôùi, trong 10 quoác gia Ñoâng Nam AÙ, coù 4 quoác gia ñöôïc xeáp haïng coù thu nhaäp thaáp laø Campuchia, Laøo, Myanmar vaø Vieät Nam, 3 quoác gia coù thu nhaäp trung bình thaáp laø Indonesia, Philippines, vaø Thaùi Lan[1] quoác gia coù thu nhaäp trung bình khaù laø Malaysia vaø 2 quoác gia coù thu nhaäp cao laø Singapore vaø Brunei.
Caùc quoác gia naøy coù söï khaùc bieät raát lôùn veà maët kinh teá xaõ hoäi cuõng nhö chính saùch, ví duï nhö Thoâng ñieäp chính
• Beänh khoâng truyeàn nhieãm maïn tính laø vaán ñeà söùc khoûe lôùn ôû caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ.
• Beänh khoâng truyeàn nhieãm (vaø caùc yeáu toá nguy cô) coù moái lieân heä chaët cheõ vôùi ngheøo ñoùi vaø laø yeáu toá aûnh höôûng tieâu cöïc ñeán neàn kinh teá bôûi gaùnh naëng beänh taät vaø töû vong coù theå phoøng traùnh ñöôïc.
• Caùc yeáu toá nguy cô coù theå thay ñoåi ñöôïc ñang gia taêng trong quaàn theå coù thu nhaäp thaáp vì caùc hoaït ñoäng qui hoaïch thieáu keá hoaïch, caùc loaïi thöïc phaåm khoâng toát cho söùc khoûe xuaát hieän ngaøy caøng nhieàu vaø thieáu huït caùc chính saùch y teá coâng coäng hôïp lyù.
• Heä thoáng giaùm saùt beänh khoâng truyeàn nhieãm vaø caùc yeáu toá nguy cô caàn ñöôïc caûi thieän song song vôùi vieäc ñieàu chænh moâi tröôøng chính saùch nhaèm ñaûm baûo caùc quoác gia coù theå theo doõi ñöôïc hieäu quaû cuûa chöông trình can thieäp.
• Heä thoáng y teá caàn ñöôïc caûi toå ñeå coù theå ñaùp öùng ñöôïc nhu caàu veà beänh khoâng truyeàn nhieãm qua heä thoáng chaêm soùc söùc khoûe ban ñaàu vaø heä thoáng ñieàu trò ôû tuyeán cao hôn.
• Taát caû caùc cô quan chính phuû vaø caùc ban ngaønh xaõ hoäi caàn ñoàng taâm hieäp löïc ñeå taïo ra moâi tröôøng thuaän lôïi cho caùc thoùi quen söùc khoûe toát.
Myanma coù toång thu nhaäp trung bình chæ coù 1.290 ñoâla Myõ trong khi Brunei coù thu nhaäp trung bình laø 49.900 ñoâla Myõ.
Töû vong, taøn taät vaø gaùnh naëng kinh teá
Döïa vaøo caùc tính toaùn veà gaùnh naëng beänh taät toaøn caàu, trong naêm 2005 coù khoaûng 2,6 trieäu ngöôøi taïi caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ töû vong vì beänh khoâng truyeàn nhieãm. Con soá naøy töông ñöông cho caû nam vaø nöõ vaø chieám tyû leä 61,5%
caùc tröôøng hôïp töû vong ôû caùc quoác gia noùi treân. Vôùi söï giaø hoùa cuûa caùc quaàn theå naøy cuõng nhö söï gia taêng caùc yeáu toá nguy cô, döï ñoaùn ñeán naêm 2030 seõ coù 4,2 trieäu ngöôøi töû vong. Khi hieäu chænh cho tuoåi, tyû leä töû vong do beänh khoâng truyeàn nhieãm (KTN) trong quaàn theå töø 15 tuoåi trôû leân cuûa Ñoâng Nam AÙ cao nhaát ôû caùc quoác gia coù thu nhaäp trung bình cao nhaát nhö Brunei, Singapore vaø Malaysia (Hình 2A). Tuy nhieân tyû leä töû vong hieäu chænh theo tuoåi treân 100.000 daân laïi cao nhaát ôû caùc quoác gia coù thu nhaäp thaáp nhö Myanmar, Campuchia, Laøo vaø Vieät Nam (Hình 2B). Beân caïnh ñoù, khoaûng 30% caùc tröôøng hôïp töû vong vì beänh KTN xaûy ra trong ñoä tuoåi töø 15- 59 tuoåi. Ñaây laø caùc tröôøng hôïp töû vong sôùm vaø caùc tröôøng hôïp töû vong coù theå döï phoøng ñöôïc trong nhoùm daân soá ôû ñoä tuoåi vaøng cuûa löïc löôïng lao ñoäng Ñoâng Nam AÙ. Trong ñoä tuoåi naøy, töû vong vì beänh khoâng truyeàn nhieãm chieám 51%
tröôøng hôïp töû vong taïi 10 quoác gia noùi treân[2].
Veà maët taøn taät, theo soá lieäu naêm 2008, beänh
Toaøn caàu hoùa Ñoâ thò hoùa Ngheøo ñoùi Daân trí thaáp Caêng thaúng
Caùc yeáu toá nguy cô moâi tröôøng
Huùt thuoác Thoùi quen aên uoáng khoâng laønh maïnh Thieáu hoaït ñoäng theå löïc
Caùc yeáu toá nguy cô haønh vi
Ñöôøng maùu cao Cao huyeát aùp Lipid maùu baát thöôøng Tyû leä eo hoâng cao Chöùc naêng phoåi baát thöôøng
Caùc yeáu toá nguy cô sinh hoïc
Caùc beänh tim maïch Ñoät quî
Ung thö
Caùc beänh phoåi maïn tính
Caùc beänh khoâng truyeàn nhieãm
90
80
70
60
50
40
0 Myanmar
Laos
Tỷ lệ tử vong do bệnh KTN trên tổng số tử vong (%) A
Indonesia Thailand
Vietnam Malaysia Singapore
Brunei
Philippines
Cambodia
900
800
700
600
500
400
Myanmar Laos
Tổng thu nhập quốc gia, đô la quốc tế x 10
Tỷ suất tử vong của bệnh KTN trên 100000 dân
B
Indonesia
Thailand
Vietnam Malaysia
Singapore Brunei Philippines
Cambodia
0
5 10 20 30 40 50 60 70 80
3
Hình 2. Thu nhaäp trung bình quoác gia vaø tyû leä töû vong do beänh KTN hieäu chænh theo tuoåi, Bieåu ñoà A laø tyû leä töû vong ñaëc hieäu bôûi beänh KTN trong toång soá tröôøng hôïp töû vong vaø B laø tyû leä töû vong treân 100000 daân soá .
Caùc tính toaùn naøy söû duïng soá lieäu trong taøi lieäu tham khaûo 14 vaø soá lieäu veà töû vong beänh khoâng truyeàn nhieãm trong taøi lieäu tham khaûo soá 2.
Hình 1. Moái lieân heä nhaân quaû trong beänh khoâng truyeàn nhieãm (phaùt trieån töø taøi lieäu tham khaûo -TLTK soá 12).
KTN gaây ra khoaûng 61% soá naêm taøn taät hieäu chænh trong daân soá töø 15-59 tuoåi vaø khoaûng 84% trong ñoä tuoåi töø 60 trôû leân. Gaùnh naëng naøy ñöôïc öôùc tính seõ taêng leân khoaûng 74% vaø 89% trong naêm 2030[2]
neáu giaû ñònh phôi nhieãm vôùi caùc yeáu toá nguy cô nhö thuoác laù, beùo phì seõ giaûm cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá cuõng nhö caùc caûi caùch trong heä thoáng y teá. Neáu nhö giaû ñònh naøy khoâng ñaït ñöôïc, gaùnh naëng veà taøn taät do beänh KTN thaäm chí seõ coøn lôùn hôn nhieàu.
Töû vong vaø taøn taät vì beänh KTN coù aûnh höôûng naëng neà ñeán kinh teá theo hai höôùng: Giaùn tieáp thoâng qua löïc löôïng lao ñoäng giaûm suùt vaø tröïc tieáp thoâng qua caùc khoaûn chi phí chaêm soùc y teá thoâng thöôøng laø raát lôùn[15] Caùc toån thaát kinh teá naøy khoâng chæ ôû möùc ñoä hoä gia ñình maø coøn ôû caáp ñoä quoác gia[16].
Caùc öôùc tính söû duïng moâ hình kinh teá ñeå ñaùnh giaù taùc ñoäng cuûa beänh KTN leân neàn kinh teá ñaõ cho thaáy chæ tính 5 quoác gia Ñoâng Nam AÙ: Myanmar, Indonesia, Philipines, Thaùi Lan vaø Vieät Nam, trong khoaûng thôøi gian töø naêm 2006 ñeán 2015 öôùc tính beänh KTN coù theå gaây ra toån thaát khoaûng 7 tyû USD.
Nhöõng tính toaùn naøy coøn coù theå öôùc tính döôùi ngöôõng bôûi chöa bao goàm beänh ung thö, beänh phoåi taéc ngheõn vaø caùc chi phí giaùn tieáp töø beänh taät[16].
Yeáu toá nguy cô Moät nhoùm nhoû caùc yeáu toá nguy cô chòu traùch nhieäm cho phaàn lôùn caùc beänh KTN toaøn caàu. Soá lieäu töø Toå chöùc nghieân cöùu thuaàn taäp chaâu AÙ Thaùi Bình Döông cho thaáy aûnh höôûng caùc yeáu toá nguy cô naøy ñeán caùc quaàn theå chaâu AÙ cuõng töông töï nhö aûnh höôûng cuûa chuùng ñeán caùc quaàn theå khaùc. Caùc yeáu toá nguy cô naøy bao goàm taêng huyeát aùp, chæ soá khoái cô theå (BMI) cao hoaëc chæ soá voøng eo so vôùi hoâng cao, ñöôøng huyeát cao vaø môõ maùu cao. Caû 4 tình traïng naøy ñeàu coù xu höôùng taêng cao ôû Ñoâng Nam AÙ.
Baûng 1 theå hieän tyû leä hieän maéc cuûa boán nhoùm yeáu toá nguy cô treân taïi caùc quoác gia khaùc nhau saép xeáp theo thöù töï thu nhaäp trung bình quoác gia.
Indonesia (quoác gia coù thu nhaäp trung bình) coù huyeát aùp taâm tröông trung bình cao nhaát trong khi ñoù Brunei (quoác gia coù thu nhaäp cao) coù huyeát aùp trung bình ôû ngöôõng trung bình cuûa khu vöïc. Veà chæ soá môõ maùu toaøn phaàn, Vieät Nam (quoác gia coù thu nhaäp thaáp) coù chæ soá cao nhaát cho caû nam vaø nöõ, hai quoác gia coù chæ soá môõ maùu cao sau Vieät Nam laø Brunei vaø Singapore. Döôøng nhö chæ coù beänh tieåu ñöôøng laø coù moái lieân heä roõ nhaát vôùi neàn kinh teá cuûa caùc quoác gia. Tyû leä tieåu ñöôøng cao nhaát ôû caùc quoác gia coù thu nhaäp cao nhö Brunei, Malaysia, vaø Singapore (töø 10,2-12,6%) vaø thaáp nhaát ôû Myanmar, Campuchia, Laøo, Vieät Nam vaø Indonesia (3,2-5,6%).
Caùc nghieân cöùu ñaõ chæ ra tyû leä eo so vôùi hoâng laø moät chæ soá döï baùo nguy cô maïch vaønh toát hôn chæ soá troïng löôïng cô theå BMI. Tuy nhieân chuùng toâi chöa tìm thaáy soá lieäu quoác gia veà beùo phì döïa treân tyû leä voøng eo so vôùi hoâng. Coù moät soá döõ lieäu veà beùo phì döïa treân BMI, nhöng caùc soá lieäu naøy khoâng theå hieän moái lieân heä roõ raøng vôùi thu nhaäp trung bình cuûa quoác gia. Tyû leä beùo phì cao nhaát thuoäc veà quoác gia
Baûng 1. Tyû leä hieän maéc vaø möùc ñoä cuûa yeáu toá nguy cô haønh vi trong daân soá treân 15 tuoåi taïi Ñoâng Nam AÙ, 2010
BMI=Chæ soá khoái cô theå. * Nhöõng nöôùc ñöôïc xeáp theo GNI giaûm daàn. + Soá lieäu töø baûn doà beänh ñaùi thaùo ñöôøng lieân bang quoác teá. ± Soá lieäu töø INFOBASE y teá toaøn caàu 10.
coù thu nhaäp cao nhaát, Brunei. Tuy nhieân, hai quoác gia coù tyû leä beùo phì cao thöù 2 laïi laø hai quoác gia coù thu nhaäp thaáp, Myanmar vaø Laøo.
Ba yeáu toá haønh vi chính döï baùo nguy cô beänh KTN laø huùt thuoác laù, cheá ñoä aên khoâng ñaày ñuû rau quaû vaø cheá ñoä taäp theå duïc khoâng ñaày ñuû. Caùc yeáu toá nguy cô treân ñeàu coù theå thay ñoåi khi coù caùc can thieäp vôùi chi phí hieäu quaû. Hình 3 bieåu thò tyû leä caùc yeáu toá nguy cô naøy chia theo nhoùm thu nhaäp (quintile) ôû 5 quoác gia Ñoâng Nam AÙ tham gia cuoäc Ñieàu tra söùc khoûe theá giôùi (World Health Survey).
Huùt thuoác laù laø yeáu toá nguy cô quan troïng nhaát cuûa töû vong vaø taøn taät do caùc beänh KTN. Tyû leä huùt thuoác laù ôû nam giôùi tröôûng thaønh dao ñoäng töø 36% taïi Singapore ñeán 64% ôû Laøo. Tyû leä naøy nhìn chung laø thaáp ôû nöõ giôùi, dao ñoäng töø 2% taïi Vieät Nam vaø Thaùi lan ñeán 15% ôû Myanmar vaø Laøo. Trong ñoä tuoåi töø 13-15, tyû leä huùt thuoác laù khaù cao, ñaëc bieät ôû
Philippines (28% ôû treû em trai vaø 17% ôû treû em gaùi)[11].
Trong naêm 2007, caùc nöôùc ASEAN ñaõ tieâu thuï khoaûng 488 tyû ñieáu thuoác, chieám 8% soá löôïng thuoác tieâu thuï treân toaøn theá giôùi. Myanmar laø quoác gia coù soá löôïng thuoác laù trung bình ñaàu ngöôøi thaáp nhaát (209 ñieáu/ngöôøi) vaø Singapore (406 ñieáu/ngöôøi), tuy nhieân soá löôïng tieâu thuï cao nhaát laø Indonesia (974 ñieáu) vaø Philippines (1.073 ñieáu). Tyû leä huùt thuoác laù coù moái lieân heä tyû leä nghich vôùi ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi trong töøng quoác gia. Tyû leä huùt thuoác trong nhoùm ngheøo cao gaáp ñoâi so vôùi nhoùm giaøu vaø xu höôùng naøy ñöôïc ghi nhaän ôû Malaysia, Philippines, Laøo, Vieät Nam vaø Myanmar. Caùc keát quaû nghieân cöùu naøy cho thaáy daân soá coù ñieàu kieän kinh teá-xaõ hoäi (KTXH) thaáp nhaát laïi laø nhoùm coù tieáp xuùc vôùi nguy cô söû duïng thuoác laù cao nhaát.
Cheá ñoä aên khoâng hôïp lyù nhö cheá ñoä aên nhieàu naêng löôïng, nhieàu chaát beùo, duøng quaù nhieàu daàu aên vôùi môõ baõo hoøa cao, nhieàu ñöôøng vaø caùc chaát taïo ngoït, nhieàu muoái vaø ít rau quaû cuõng laø nguyeân nhaân gaây beänh KTN. Tuy nhieân soá lieäu dòch teã veà löôïng muoái tieâu thuï ôû chaâu AÙ raát ít. Cheá ñoä aên truyeàn thoáng thoâng thöôøng coù löôïng muoái cao vaø xu höôùng naøy coù phaàn taêng leân do laøn soùng thöùc aên nhanh vaø thöïc phaåm cheá bieán saün ôû chaâu AÙ. ÔÛ Philippines, löôïng muoái tieâu thuï trung bình moät ngaøy laø töø 7-15g, cao hôn gaáp 3 laàn so vôùi löôïng tieâu thuï cho pheùp.
Ngöôïc laïi vôùi caùc quoác gia chaâu AÂu vaø Baéc Myõ, nôi nguoàn muoái chuû yeáu ñeán töø thöïc phaåm cheá bieán saün, thöïc phaåm ôû nhaø haøng vaø caêng tin, nguoàn muoái chuû yeáu ôû caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ ñöôïc caùc baø noäi trôï theâm vaøo khi naáu nöôùng (nhö söû duïng nöôùc töông, nöôùc maém).
Maëc duø coøn raát nhieàu vuøng chöa bò ñoâ thò hoùa, tieâu thuï rau vaø hoa quaû ôû Ñoâng Nam AÙ vaãn raát thaáp.
Khoaûng 80% daân soá tieâu thuï ít hôn 5 khaåu phaàn rau vaø hoa quaû moãi ngaøy. Tröø Philippines, tyû leä cheá ñoä aên khoâng ñuû rau quaû tyû leä nghòch vôùi ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi, nhoùm ngheøo coù xu höôùng aên ít rau quaû hôn so vôùi nhoùm giaøu. Caùc soá lieäu naøy khaù nhaát quaùn vôùi keát quaû ñieàu tra caáp huyeän trong moãi quoác gia (Heä thoáng giaùm saùt nhaân khaåu hoïc vaø söùc khoûe - HDSS trong heä thoáng INDEPTH). Soá lieäu ñieàu tra naøy cho thaáy coù hôn 74% daân soá noâng thoân Thaùi Lan vaø Vieät Nam vaø 91% daân soá Indonesia khoâng aên ñuû rau quaû.
Trong khi ñoù, xu höôùng taêng calo trong khaåu phaàn aên töø caùc nguoàn nhö ñoà uoáng chöùa ñöôøng cuõng ñöôïc
Tỷ lệ người hút thuốc hàng ngày 50
40 30
10 20
0
Tỷ lệ hiện mắc (%)
A
Nghèo nhất Q2
Q3 Q4
Giàu nhất Tỷ lệ tiêu thụ rau và hoa quả không đủ
100 80 60
20 40
0
Myanmar Laos
Vietnam Philippines Malaysia
Tỷ lệ hiện mắc (%)
B
Tỷ lệ hoạt động thể lực không đủ 20
15 10 5 0
Tỷ lệ hiện mắc (%)
C
Hình 3. Tyû leä hieän maéc cuûa haønh vi nguy cô theo phaân nhoùm nguõ vò phaân cuûa thu nhaäp trung bình ôû moät soá quoác gia Ñoâng Nam AÙ, naêm 2003.
Soá lieäu töø baùo caùo Ñieàu tra söùc khoûe theá giôùi 2003.
ghi nhaän töø nguoàn treân. Caùc loaïi ñoà uoáng naøy thöôøng ñöôïc saûn xuaát bôûi caùc doanh nghieäp lôùn trong quoác gia hay khu vöïc hoaëc caùc cô sôû saûn xuaát nhoû leû, kinh doanh khoâng chính thöùc. Vì caùc doanh nghieäp naøy coù aûnh höôûng khaù lôùn trong khu vöïc, hoaït ñoäng quaûn lyù thò tröôøng ñeå ñaûm baûo an toaøn thöïc phaåm khaù khoù thöïc hieän.Theâm vaøo ñoù, maëc duø caùc quoác gia ASEAN chæ chieám 3% löôïng nhaäp khaåu caùc ñoà uoáng ngoït, khoâng coàn nhöng trong voøng 5 naêm qua, löôïng nhaäp khaåu ñaõ taêng gaáp 2000% ôû Vieät Nam, Myanmar vaø Campuchia. Neàn kinh teá ñang phaùt trieån ôû caùc nöôùc naøy ñaõ trôû thaønh thò tröôøng beùo bôû cho caùc doanh nghieäp cheá bieán thöïc phaåm lieân quoác gia. ÔÛ Laøo, trong 5 naêm vöøa qua, soá lieäu cho thaáy chi phí cho löôïng ñoà uoáng nhieàu chaát ngoït nhaäp khaåu ñaõ leân tôùi 16,5 trieäu ñoâ la Myõ.
Hoaït ñoäng theå löïc khoâng ñaày ñuû khoâng phaûi moät vaán ñeà phoå bieán ôû taát caû caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ nhö trong bieåu ñoà 3. Malalaysia laø quoác gia coù vaán ñeà lôùn nhaát, vôùi tyû leä hoaït ñoäng theå löïc khoâng ñaày ñuû khoaûng hôn 15% cho taát caû caùc nhoùm ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi. Quoác gia coù tyû leä naøy thaáp nhaát laø Philippines vaø Vieät Nam. Tyû leä naøy cao nhaát trong nhoùm coù thu nhaäp cao nhaát, coù theå do haäu quaû cuûa quaù trình ñoâ thò hoùa vaø caùc thay ñoåi trong vieäc söû duïng phöông tieän ñi laïi. Döïa vaøo thang ñieàu tra STEPS phaùt trieån bôûi Toå chöùc Y teá Theá giôùi, tyû leä daân soá coù hoaït ñoäng theå löïc khoâng ñaày ñuû laø 13% trong cô sôû giaùm saùt nhaân khaåu hoïc cuûa INDEPTH taïi Vieät Nam, 19% taïi Indonesia vaø 20% taïi Thaùi Lan[33].
Caùc noã löïc ñoái phoù vôùi beänh khoâng truyeàn nhieãm ôû Ñoâng Nam AÙ
Toå chöùc Y teá Theá giôùi (TCYTTG) ñaõ baøy toû söï quan taâm ñeán gaùnh naëng taêng cao cuûa beänh khoâng truyeàn nhieãm vaø taàm quan troïng cuûa caùc can thieäp nhaèm giaûm söï gia taêng cuûa ñaïi dòch naøy. Lôøi keâu goïi toaøn caàu veà phoøng choáng caùc beänh khoâng truyeàn nhieãm döïa treân Coâng öôùc khung veà phoøng choáng thuoác laù (FCTC) vaø Chieán löôïc toaøn caàu veà Cheá ñoä aên uoáng, Hoaït ñoäng theå löïc vaø Söùc khoûe vaø gaàn ñaây
nhaát laø keá hoaïch haønh ñoäng 2008-2013 cuûa TCYTTG cho chieán löôïc toaøn caàu phoøng vaø choáng beänh khoâng truyeàn nhieãm. Keá hoaïch hoaït ñoäng naøy, cuøng vôùi caùc keá hoaïch vuøng veà phoøng beänh khoâng truyeàn nhieãm ñaõ ñöa ra höôùng daãn veà vieäc thieát laäp caùc chieán löôïc quoác gia, baùo caùo toùm taét hoaëc caùc chæ soá ñaùnh giaù naêng löïc quoác gia ñaùp öùng vôùi naïn dòch beänh khoâng truyeàn nhieãm, bao goàm vieäc xaây döïng chieán löôïc hoaït ñoäng loàng gheùp cho caùc beänh treân, chieán löôïc hoaït ñoäng cho caùc yeáu toá haønh vi nguy cô, soá lieäu veà beänh khoâng truyeàn nhieãm töø caùc ñieàu tra quoác gia, vaø baûo hieåm y teá cho caùc dòch vuï lieân quan ñeán beänh khoâng truyeàn nhieãm.
Soá lieäu theå hieän trong baûng 2 cho thaáy caùc quoác gia ñaõ baét ñaàu coù nhöõng hoaït ñoäng khoáng cheá beänh
khoâng truyeàn nhieãm. Haàu heát caùc quoác gia ñeàu coù chính saùch vaø chöông trình ñaõ coâng boá, caùc thay ñoåi heä thoáng quaûn lyù cuûa chính phuû nhö vieäc thieát laäp ban chuyeân traùch veà beänh KTN trong Boä Y teá, caùc chính saùch nhaèm thay ñoåi haønh vi (caû ôû caáp coäng ñoàng thoâng qua vieäc ban haønh chính saùch, ñieàu leä, qui ñònh vaø ôû caáp caù nhaân, thoâng qua caùc hoaït ñoäng giaùo duïc tuyeân truyeàn naâng cao söùc khoûe). Ñieåm Baûng 2. Naêng löïc kieåm soaùt beänh khoâng truyeàn nhieãm cuûa caùc
quoác gia Ñoâng Nam AÙ*
yeáu thöôøng gaëp nhaát hieän taïi laø heä thoáng giaùm saùt beänh, yeáu toá nguy cô vaø ñaàu ra (nhö töû vong) vaø chi phí haïn heïp cuûa baûo hieåm cho beänh khoâng truyeàn nhieãm. Haàu heát caùc coá gaéng ñeàu ôû giai ñoaïn ban ñaàu nhöng coù nhöõng tröôøng hôïp ñieån hình xöùng ñaùng ñöôïc ghi nhaän ôû ñaây.
ÔÛ Philippines, sau raát nhieàu noã löïc hôïp taùc vaø tö vaán, moät chöông trình phoøng choáng beänh KTN loàng gheùp ñaõ ñöôïc xaây döïng. Ñaëc tính chính cuûa chöông trình naøy laø söï phoái hôïp caùc ban ngaønh trong hoaït ñoàng phoøng yeáu toá haønh vi nguy cô, khoâng chæ caùc cô quan y teá caáp trung öông maø coøn caùc ñôn vò y teá ôû caáp tænh, phöôøng, xaõ. Caùc coäng ñoàng ñòa phöông ñoùng vai troø raát tích cöïc, ñöa ra caùc yù töôûng saùng taïo cho hoaït ñoäng chöông trình. Caùc ban ngaønh quan troïng khaùc nhö giaùo duïc, noâng nghieäp, saûn xuaát thöïc phaåm, baûo hieåm xaõ hoäi cuøng ñoùng goùp tích cöïc cho chöông trình naøy[43].
ÔÛ Thaùi Lan, söï phoái hôïp vôùi caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch ñaõ taïo ra thaønh coâng vöôït baäc trong hoaït ñoäng quaûn lyù thuoác laù. Beân caïnh vieäc nghieâm caám quaûng caùo thuoác laù, ñöa ra caùc caûnh baùo söùc khoûe, ño löôøng ñoä saïch cuûa khoâng khí vaø caùc chieán dòch truyeàn thoâng ñaïi chuùng, quoác gia naøy ñaõ thaønh coâng trong vieäc taêng thueá thuoác laù leân 83.5%, chieám 57%
giaù thuoác laù baùn leû. Caùc chieán löôïc naøy ñaõ giaûm tyû leä huùt thuoác laù töø 30% vaøo naêm 1992 xuoáng 18%
naêm 2007, öôùc tính phoøng ñöôïc 31897 tröôøng hôïp töû vong do thuoác laù. Theâm vaøo ñoù, chính saùch naøy ñaõ ñem laïi nguoàn thu lôùn cho Toå chöùc naâng cao söùc khoûe Thaùi Lan khoaûng 2% thueá, taïo ra doanh thu haèng naêm khoaûng 35 trieäu ñoâla Myõ[11].
Moät ví duï khaùc veà chöông trình döï phoøng hieäu quaû laø Singapore, nôi coù Chöông trình quoác gia veà loái soáng maïnh khoûe baét ñaàu naêm 1992. Caùc chieán löôïc chuû choát ñeå quaûng baù cho loái soáng maïnh khoûe bao goàm xaây döïng naêng löïc coäng ñoàng vaø phoái hôïp vôùi caùc ban ngaønh coâng coäng, tö nhaân vaø coäng ñoàng.
Caùc hoaït ñoäng ñöôïc giaùm saùt bôûi cuoäc ñieàu tra söùc khoûe quoác gia naêm 1992, 1998, vaø 2004. Caùc ñieàu tra naøy ñaõ cho thaáy coù söï taêng leân cuûa hoaït ñoäng theå löïc vaø giaûm tyû leä tieåu ñöôøng, môõ maùu cao vaø huùt thuoác laù. Tyû leä beùo phì vaø taêng huyeát aùp cuõng ñöôïc giaûm hoaëc duy trì. Vieäc aùp duïng kinh nghieäm cuûa Singapore ôû caùc quoác gia ngheøo hôn vôùi hoaøn caûnh kinh teá xaõ hoäi khaùc bieät laø moät thöû thaùch. Tuy nhieân, chöông trình naøy laø moät ví duï toát cho thaáy caùch söû duïng nhöõng can thieäp ñöôïc choïn löïa kyõ caøng, khoâng
toán keùm coù theå daãn ñeãn nhöõng thay ñoåi quan troïng veà caùc yeáu toá nguy cô cuûa beänh KTN.
Baøn luaän
Baøi baùo naøy ñaõ trình baøy gaùnh naëng beänh taät vaø caùc yeáu toá nguy cô cuûa beänh khoâng truyeàn nhieãm ôû Ñoâng Nam AÙ. Maëc duø ñaõ coù nghieân cöùu chæ ra nguy cô cuûa beänh KTN laø töông töï treân toaøn theá giôùi, tuy nhieân quaàn theå daân Ñoâng Nam AÙ döôøng nhö coù moät soá nguy cô lôùn hôn. Ví duï nhö tyû leä ñaùi thaùo ñöôøng ñang taêng raát cao ôû haàu heát caùc quoác gia chaâu AÙ hôn baát kyø quoác gia naøo khaùc. Trong giai ñoaïn töø naêm 1970 ñeán naêm 2005, tyû leä ñaùi thaùo ñöôøng taêng gaáp 4 laàn taïi Indonesia, Thaùi Lan, AÁn Ñoä vaø Trung Quoác trong khi ñoù tyû leä naøy chæ taêng 1,5 laàn taïi Myõ. Söï khaùc bieät trong gia taêng tyû leä beänh ñaùi thaùo ñöôøng coù theå laø keát quaû cuûa caùc nhöõng thay ñoåi loái soáng ñoät ngoät do coâng cuoäc ñoâ thò hoùa vaø toaøn caàu hoùa taïi Ñoâng Nam AÙ.
Thöù ñeán, beänh beùo phì (ñaëc bieät beänh beùo buïng) coù theå coù aûnh höôûng roõ reät tôùi daân soá Ñoâng Nam AÙ hôn caùc quoác gia khaùc. Trong nghieân cöùu INTERHEART, tyû soá voøng eo so vôùi hoâng laø chæ soá ño löôøng nguy cô beänh maïch vaønh toát hôn chæ soá cô theå BMI. Keát quaû naøy ñaëc bieät ñuùng taïi coäng ñoàng Ñoâng Nam AÙ. Taïi Ñoâng Nam AÙ, nhöõng ngöôøi coù tyû soá voøng eo so vôùi hoâng cao (>0,83 ôû nöõ vaø >0,90 ôû nam) coù nguy cô maéc beänh maïch vaønh cao gaáp 4 laàn (OR 3,63, CI 2,91-4,52) so vôùi ngöôøi coù tyû soá naøy bình thöôøng trong khi taïi nhöõng nôi khaùc, nguy cô maéc maïch vaønh chæ cao hôn 2 laàn (OR 1,77, khoaûng tin caäy 1,67 ñeán 1,88)
Beân caïnh ñoù, tyû leä hieän maéc beùo phì cuûa daân soá Ñoâng Nam AÙ trong nhoùm chöùng cuûa nghieân cöùu INTERHEART chæ coù 5,7% khi söû duïng ñieåm caét BMI lôùn hôn 30kg/m2. Tuy nhieân tyû leä naøy taêng gaáp 10 laàn (57%) neáu söû duïng tyû soá voøng eo so vôùi hoâng[23].
Huyeát aùp cao coù taàm aûnh höôûng quan troïng ñeán quaù trình gaây beänh KTN ôû Ñoâng Nam AÙ. Nguy cô maéc nhoài maùu cô tim cao gaáp 6 laàn (OR=5,6, khoaûng tin caäy 4,3-7,5) ôû daân soá Ñoâng Nam AÙ coù bieåu hieän cao huyeát aùp trong khi nguy cô naøy chæ gaáp hôn 3 laàn ôû caùc quoác gia khaùc (OR=2,5, khoaûng tin caäy 2,3-2,7)[17].
Daân soá chaâu AÙ coù löôïng cholesterol LDL trung bình thaáp hôn, tuy nhieân nguy cô qui thuoäc beänh nhoài maùu cô tim cuûa cholesterol LDL ôû quaàn theå
chaâu AÙ laø töông töï so vôùi nguy cô naøy ôû caùc quaàn theå khaùc. Moät nghieân cöùu thuaàn taäp Asia-Pacific Cohort Studies Collaboration ñaõ chæ ra triglyceride vaø HDL cholesterol coù giaù trò döï ñoaùn nguy cô maïch vaønh vaø beänh tim maïch cao hôn cholesterol toaøn phaàn[28].
Cuoái cuøng, maëc duø tyû leä hieän maéc beùo phì ñang taêng leân, caùc vaán ñeà suy dinh döôõng vaãn song song toàn taïi trong khu vöïc. Taïi Laøo, nôi 39% daân soá coù möùc thu nhaäp döôùi chuaån ngheøo quoác gia, khoaûng 21% daân soá coù bieåu hieän suy dinh döôõng, tuy nhieân khoaûng 35% nam giôùi vaø 49% nöõ giôùi coù caân naëng cao. Hieän töôïng song haønh roái loaïn dinh döôõng (caû thieáu dinh döôõng vaø thöøa dinh döôõng) theå hieän nhöõng thaùch thöùc y teá coâng coäng caùc quoác gia ngheøo trong khu vöïc caàn phaûi ñoái maët bôûi vieäc taêng troïng löôïng buø laïi vaø haïn cheá phaùt trieån trong giai ñoaïn sau sinh coù moái quan heä vôùi nguy cô cao cuûa ñaùi thaùo ñöôøng vaø beänh tim maïch.
Cuøng vôùi xu höôùng toaøn caàu hoùa vaø ñoâ thò hoùa, ñaëc tính sinh hoïc rieâng cuûa quaàn theå Ñoâng Nam AÙ ñaõ taïo ra moät gaùnh naëng beänh khoâng truyeàn nhieãm cao ñoät bieán trong khu vöïc. Tình huoáng naøy ñaõ phaûn aùnh thaát baïi trong vieäc döï ñoaùn vaø khoáng cheá ñaïi dòch cuõng nhö thaát baïi trong vieäc ñaùp öùng dòch kòp thôøi. Nhöõng thaát baïi naøy chòu aûnh höôûng cuûa raát nhieàu yeáu toá. Moät trong caùc yeáu toá quan troïng ñoù laø heä thoáng thoâng tin veà beänh khoâng truyeàn nhieãm coøn yeáu keùm ôû haàu heát caùc quoác gia trong khu vöïc. Maëc duø chuùng ta coù soá lieäu veà gaùnh naëng beänh KTN ôû caùc quoác gia naøy, caùc soá lieäu naøy ñöôïc tính toaùn döïa vaøo moâ hình soá lieäu töø TCYTTG. Treân thöïc teá, khoâng phaûi taát caû caùc quoác gia ñeàu thu thaäp soá lieäu veà nguyeân nhaân gaây töû vong hoaëc coù caùc heä thoáng giaùm saùt thöôøng xuyeân caùc yeáu toá nguy cô cuûa beänh khoâng truyeàn nhieãm.
Moät khoù khaên khaùc laø heä thoáng chaêm soùc söùc khoûe cuûa Ñoâng Nam AÙ phaàn lôùn taäp trung vaøo giaûi quyeát beänh truyeàn nhieãm. Nhaân söï vaø cô sôû haï taàng thöïc söï khoâng ñöôïc thieát keá ñeå cung caáp caùc dòch vuï chaêm soùc caàn thieát cho vieäc ñieàu trò vaø quaûn lyù beänh khoâng truyeàn nhieãm. Haäu quaû deã thaáy cuûa nhöõng toàn taïi naøy laø tyû leä töû vong do beänh KTN trong khu vöïc cao nhaát ôû caùc quoác gia coù neàn kinh teá ngheøo.
Ñeå ñieàu chænh söï cheânh leäch naøy, heä thoáng chaêm soùc söùc khoûe caàn thieát keá laïi ñeå toái ña hoùa vieäc söû duïng nguoàn löïc cuõng nhö giöõ ñöôïc caân baèng giöõa caùc can thieäp y teá coâng coäng vaø laâm saøng. Caùc can
thieäp y teá coâng coäng coù öu ñieåm laø chuùng khoâng ñoøi hoûi ñaàu tö lôùn veà caùc trang thieát bò vaø thuoác ñaét tieàn.
Tuy nhieân chuùng ñoøi hoûi söï cam keát vaø quyeát taâm raát lôùn trong vieäc trieån khai chính saùch[48].
Maëc duø chuùng ta coù theå nhaän thaáy ñaõ coù nhieàu chính saùch quoác gia vaø caùc chöông trình quaûn lyù beänh khoâng truyeàn nhieãm trong khu vöïc, nhöõng noã löïc naøy döôøng nhö chöa thu huùt ñöôïc nhieàu ñoäng löïc: nguoàn voán thaáp, nhaân löïc thieáu vaø hoã trôï töø laõnh ñaïo quoác gia coøn chöa ñuû. Vai troø cuûa coäng ñoàng quoác teá trong vieäc hoã trôï caùc noã löïc quoác gia laø voâ cuøng caàn thieát. Caùc Muïc tieâu Phaùt trieån Thieân nieân kyû ñaõ thaønh coâng khi thu huùt ñöôïc caùc noã löïc trôï giuùp cho nhöõng ñoái töôïng khoù khaên nhaát, ñaëc bieät laø phuï nöõ vaø treû em. Tuy nhieân, beänh KTN laïi khoâng ñöôïc bao goàm trong caùc Muïc tieâu Phaùt trieån Thieân nieân kyû naøy, daãn ñeán vieäc caùc ñaïi dieän quoác teá chöa taäp trung vaøo vieäc cung caáp nguoàn hoã trôï cho caùc hoaït ñoäng quaûn lyù beänh KTN. Hieän taïi ñaõ coù vaøi daáu hieäu cuûa vieäc caûi thieän tình hình naøy, ví duï nhö Vieän Y hoïc Myõ gaàn ñaây ñaõ ñöa ra nhöõng khuyeán nghò veà vieäc giaûm löôïng muoái aên nhö moät giaûi phaùp phuø hôïp nhaát cho beänh cao huyeát aùp ôû caùc quoác gia ñang phaùt trieån. Toå chöùc Bloomberg vaø Quó Bill&Melinda Gates cuõng ñaõ ñaàu tö moät khoaûn khaù lôùn vaøo caùc hoaït ñoäng[50,51].
Döï kieán haønh ñoäng
Dòch beänh KTN ôû Ñoâng Nam AÙ ñoøi hoûi nhöõng hoaït ñoäng khaån tröông bôûi nhöõng taùc ñoäng saâu roäng cuûa noù tôùi söùc khoûe vaø naêng suaát lao ñoäng quaàn theå.
Raát nhieàu quoác gia trong khu vöïc coøn ñang phaûi ñoái phoù vôùi caùc beänh truyeàn nhieãm vaø beänh truyeàn nhieãm môùi noåi. Tuy nhieân, neáu caùc quoác gia naøy boû qua beänh khoâng truyeàn nhieãm, caùc beänh naøy coù theå ñe doïa söï phaùt trieån cuûa quoác gia vaø thaäm chí aûnh höôûng ñeán khaû naêng ñoái phoù vôùi nhu caàu söùc khoûe.
Do vaäy, caùc quoác gia naøy caàn xaây döïng moät keá hoaïch toång theå, vöõng beàn ñeå ñoái phoù vôùi beänh khoâng truyeàn nhieãm ngay laäp töùc chöù khoâng theå ñôïi ñeán luùc ñaõ khoáng cheá ñöôïc heát caùc beänh truyeàn nhieãm; vieäc khoáng cheá beänh truyeàn nhieãm vaø khoâng truyeàn nhieãm caàn ñöôïc thöïc hieän ñoàng thôøi[12].
Nhaèm xaây döïng keá hoaïch hoaït ñoàng toaøn caàu vaø khu vöïc ñeå phoøng choáng beänh khoâng truyeàn nhieãm, chuùng toâi ñeà cöû 4 chieán löôïc cho caùc hoaït ñoäng sau naøy, moãi chieán löôïc coù theå baét ñaàu thoâng qua moät goùi cô baûn caùc can thieäp chuû choát, phuø hôïp
vôùi khaû naêng quoác gia vaø nhöõng nguoàn löïc caàn coù ñeå tieán haønh caùc can thieäp naøy[40-42]. Khi coù nhieàu nguoàn löïc ñaàu tö cho y teá hôn, caùc chieán löôïc naøy coù theå ñöôïc naâng caáp leân thaønh caùc can thieäp coù chi phí cao hôn[12].
Neáu vieäc quaûn lyù beänh khoâng truyeàn nhieãm trôû thaønh öu tieân ôû Ñoâng Nam AÙ, caùc quoác gia trong khu vöïc caàn caûi thieän chaát löôïng vaø ñoä bao phuû cuûa heä thoáng ghi nhaän töû vong vaø tieán haønh caùc hoaït ñoäng giaùm saùt ñònh kyø nhaèm ño löôøng möùc ñoä nguy cô cuûa quaàn theå, xaùc ñònh xu höôùng qua thôøi gian cuõng nhö ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa caùc bieän phaùp can thieäp[52].
Heä thoáng giaùm saùt naøy caàn phaûi ñöa ra ñöôïc soá lieäu chính xaùc vaø tin caäy veà tình hình töû vong, gaùnh naëng kinh teá cuûa beänh khoâng truyeàn nhieãm, tyû leä hieän maéc cuûa caùc yeáu toá nguy cô haønh vi vaø sinh hoïc nhaèm phuïc vuï coâng taùc hoaïch ñònh chính saùch. Caùch tieáp caän STEPS cuûa TCYTTG[36] laø phöông phaùp tieáp caän khaû thi, giaù thaønh chaáp nhaän ñöôïc vaø ñaõ ñöôïc chuaån hoùa ñeå theo doõi caùc xu höôùng veà moät soá
yeáu toá nguy cô ôû caáp quaàn theå. Tröø Brunei, taát caû caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ khaùc ñeàu ñaõ tieán haønh ít nhaát moät voøng ñieàu tra cô baûn cuûa STEPS vaø ñaõ söû duïng soá lieäu naøy ñeå cung caáp cho caùc hoaït ñoäng laäp chöông trình vaø hoaïch ñònh chính saùch phoøng choáng beänh khoâng truyeàn nhieãm. Beân caïnh heä thoáng giaùm saùt, heä thoáng nghieân cöùu taùc nghieäp (operational research) cuõng quan troïng khi ñaùnh giaù hieäu quaû cuûa caùc chính saùch y teá coâng coäng. Caùc nghieân cöùu naøy laø quan troïng bôûi khu vöïc ñang phaûi ñoái maët vôùi nhöõng thaùch thöùc trong vieäc khoáng cheá beänh khoâng truyeàn nhieãm nhö haøm löôïng muoái tieâu thuï cao töø raát nhieàu nguoàn thöùc aên, söï song song toàn taïi cuûa suy dinh döôõng vaø beùo phì, beùo buïng, dòch ñaùi thaùo ñöôøng vaø tyû leä huùt thuoác laù cao ôû treû em. Ñaây laø nhöõng lónh vöïc nghieân cöùu maø caùc nhaø khoa hoïc trong khu vöïc coù theå taäp trung vaøo. Thay vì phaùt trieån moät heä thoáng rieâng bieät, caùc quoác gia coù theå loàng gheùp caùc chöông trình cho beänh khoâng truyeàn nhieãm vaøo heä thoáng chung nhaèm tieát kieäm nguoàn
Baûng 3. Öôùc tính ngaân saùch haøng naêm cho vieäc trieån khai chöông trình giaûm löôïng muoái trong cheá ñoä aên vaø giaûm tyû leä huùt thuoác laù ôû moät soá nöôùc.
löïc. Quaù trình naøy ñoøi hoûi vieäc caûi toå heä thoáng chaêm soùc söùc khoûe, taøi chính vaø ñaøo taïo nhaân löïc. Caùc goùi chaêm soùc söùc khoûe phaûi toaøn dieän, cung caáp dòch vuï y teá coâng coäng nhaèm naâng cao caùc haønh vi laønh maïnh cuõng nhö caùc dòch vuï laâm saøng chaêm soùc cho beänh nhaân hoaëc nhöõng ngöôøi coù yeáu toá nguy cô cho caùc beänh naøy[54] nhö ñöôïc trình baøy ôû Hình 1.
Chuùng ta coù theå thu ñöôïc nhöõng keát quaû lôùn chæ nhôø vaøo moät soá ít caùc chieán löôïc döïa vaøo quaàn theå neáu chuùng ñöôïc thieát keá toát. Chi phí cho can thieäp giaûm haøm löôïng muoái trong thöùc aên hay huùt thuoác laù chæ toán 0,4 ñoâla Myõ/ngöôøi vaø 1 ñoâla Myõ/ngöôøi/naêm nhöng laïi coù theå phoøng ngöøa ñöôïc haøng traêm nghìn tröôøng hôïp töû vong vì beänh khoâng truyeàn nhieãm trong khu vöïc (Baûng 3)[29, 55]. Töông töï, cung caáp caùc chaêm soùc y teá cuõng khoâng quaù ñaét ñoû. Caùc can thieäp laâm saøng thöïc teá coù theå coù chi phí raát hieäu quaû, thaäm chí ôû caùc quoác gia thu nhaäp thaáp. Taêng cöôøng vieäc söû duïng moät cheá ñoä ñieàu trò vôùi thuoác khoâng coù baèng saùng cheá nhö aspirin, cheïn beta, öùc cheá men chuyeån hoùa vôùi caùc caùch thöùc ñôn giaûn ñeå phaùt hieän vaø ñieàu trò beänh nhaân coù nguy cô cao coù taùc ñoäng maïnh tôùi vieäc giaûm tyû leä töû vong do beänh khoâng truyeàn nhieãm. Caùc chi phí naøy chæ khoaûng 1,08 ñoâla Myõ/ngöôøi moät naêm. Ñeå tieán haønh ñöôïc chieán löôïc naøy, caùc quoác gia caàn ñöa ra höôùng daãn ñeå coù theå thieát laäp ngöôõng ñieàu trò döïa treân caùc giaù trò xaõ hoäi vaø nguoàn löïc saün coù chöù khoâng söû duïng tuøy tieän caùc ngöôõng ñieàu trò aùp duïng taïi caùc nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån[57]. Beân caïnh ñoù, trong boái caûnh thu nhaäp thaáp, chuùng ta caàn chuù troïng ñaûm baûo söï saün coù vaø deã tieáp caän cuûa caùc döôïc phaåm giaù thaønh thaáp vaø khoâng ñoøi hoûi nhieàu chi phí xeùt nghieäm (ví duï nhö söû duïng caùc thuoác khoâng phaûi xeùt nghieäm maùu nhieàu laàn nhö cheïn giao caûm beâta, caùc thuoác lôïi nieäu lieàu thaáp).
Caùc caáp quaûn lyù haønh chính nhö thaønh phoá, tænh thaønh raát phuø hôïp cho vieäc tieán haønh caùc can thieäp lieân ban ngaønh- ví duï nhö vieäc trieån khai nhöõng thaønh phaàn chuû choát trong Coâng öôùc khung veà kieåm soaùt thuoác laù (Framework Convention on Tobacco Control), haïn cheá söû duïng môõ transfat, xaây döïng tuyeán ñöôøng cho ngöôøi ñi boä, daùn nhaõn thöùc aên vaø haïn cheá muoái. Caùc chieán dòch naâng cao hieåu bieát vaø nhaän thöùc cuûa coäng ñoàng caàn tham khaûo yù kieán cuûa laõnh ñaïo ñòa phöông cuõng nhö söû duïng caùc moâ hình caù nhaân ñieån hình ñeå coù theå ñaït ñöôïc hieåu quaû toát hôn.
Chieán löôïc ñoái phoù vôùi gaùnh naëng caùc roái loaïn dinh döôõng töø suy dinh döôõng ñeán beùo phì caàn phaûi ñöôïc xaây döïng, ví duï nhö caûi thieän tính ña daïng cuûa thöïc phaåm vaø taêng thu nhaäp thoâng qua caùc saûn phaåm noâng nghieäp. Chuùng ta cuõng caàn phoái hôïp vôùi doanh nghieäp saûn xuaát thöïc phaåm ñòa phöông vaø quoác gia ñeå taïo ra nhöõng thöïc phaåm toát cho söùc khoûe. Söï phoái hôïp naøy caàn theå hieän khaû naêng taïo ra nhöõng thò tröôøng tieàm naêng veà thöïc phaåm vaø coù hieäu quaû kinh teá cho nhaø saûn xuaát.
Qui hoaïch ñoâ thò vaø thieát keá giao thoâng laø moät phaàn khoâng theå thieáu trong chieán löôïc can thieäp bôûi hieän töôïng ñoâ thò hoùa ôû Ñoâng Nam AÙ seõ taïo ra moät phaàn lôùn daân soá soáng ôû thaønh phoá. Ñòa ñieåm laøm vieäc cuõng laø moät keânh hôïp lyù cho vieäc duy trì caùc can thieäp phoøng beänh khoâng truyeàn nhieãm. Caùc cô quan caàn xaây döïng moâi tröôøng khoâng thuoác laù, cheá ñoä aên uoáng toát cho söùc khoûe vaø caùc cô sôû haï taàng cho caùc hoaït ñoäng theå löïc nhaèm ñaûm baûo vieäc hình thaønh vaø duy trì caùc haønh vi toát cho söùc khoûe cuûa nhaân vieân. Caùc can thieäp naøy coù khaû naêng döï phoøng beänh khoâng truyeàn nhieãm trong löïc löôïng lao ñoäng vaø qua ñoù coù theå giuùp giaûm oám, nghæ pheùp, caùc chi phí y teá vaø taêng naêng suaát lao ñoäng. Keá hoaïch töông töï cuõng caàn ñöôïc xaây döïng ôû tröôøng hoïc vaø ôû caùc coäng ñoàng thaønh thò hay noâng thoân.
Keá hoaïch phoøng choáng beänh khoâng truyeàn nhieãm chæ coù theå hoaøn thieän khi caùc nhaø laõnh ñaïo cam keát ñoái maët vôùi nhöõng tình huoáng khoù khaên nhö quyeàn sôû höõu lôïi töùc töø thuoác laù vaø caùc maët haøng ñaùp öùng haønh vi khoâng toát cho söùc khoûe. Laõnh ñaïo caùc chöông trình quoác gia naøy khoâng chæ trong ngaønh y teá, maø coøn ñeán töø caùc ngaønh khaùc nhö luaät, xaõ hoäi, ngöôøi ñöùng ñaàu cuûa caùc toå chöùc ñòa phöông. Nhöõng nhaø taøi trôï, caùc vieän kinh teá cuõng caàn nghieân cöùu veà haäu quaû kinh teá cuûa vieäc khoâng quaûn lyù ñaïi dòch beänh khoâng truyeàn nhieãm vaø neân xem xeùt saép xeáp öu tieân cho hoaït ñoäng phoøng choáng beänh khoâng truyeàn nhieãm trong chöông trình cuûa hoï. Xaõ hoäi, bao goàm caû gia ñình vaø ngöôøi beänh, neân ñoùng moät vaøi troø quan troïng trong vieäc duy trì cam keát cuûa chính phuû vôùi beänh khoâng truyeàn nhieãm.
Laõnh ñaïo trong caùc lieân minh khu vöïc nhö ASEAN ñoùng moät vai troø quan troïng trong vieäc thuùc ñaåy tieán trình hoaït ñoäng cuûa caùc hoaït ñoâng phoøng choáng beänh khoâng truyeàn nhieãm. Hoäi nghò caáp cao Lieân hôïp quoác veà beänh khoâng truyeàn nhieãm vaøo thaùng 9, naêm 2011 laø moät cô hoäi toát ñeå laøm vieäc
naøy[60]. Moät cô hoäi khaùc laø cuoäc hoïp ñònh kyø cuûa caùc Boä tröôûng Boä Y teá. Tuy nhieân, khoâng chæ ngaønh y teá chòu traùch nhieäm veà beänh khoâng truyeàn nhieãm.
Ngaønh y teá cuõng caàn ñöôïc söï quan taâm cuûa caùc chöông trình chính saùch veà phaùt trieån vaø thöông maïi.
Caùc quoác gia coù thu nhaäp cao hôn trong khu vöïc neân coù traùch nhieäm/noã löïc lôùn hôn caùc quoác gia ngheøo trong caùc noã löïc phoøng beänh khoâng truyeàn nhieãm.
Muïc tieâu chung cuûa caùc lieân minh khu vöïc laø "giaûm ngheøo ñoùi vaø xoùa boû khoaûng caùch phaùt trieån thoâng qua söï hoã trôï/coäng taùc song phöông"[61].
Ñeå keát luaän, caùc quoác gia ôû Ñoâng Nam AÙ ñaõ vaø ñang daønh raát ít nguoàn löïc ñeå giaûi quyeán vaán ñeà beänh khoâng truyeàn nhieãm. Chuùng ta ñang chöùng kieán moät cuoäc khuûng hoaûng y teá. Tröø phi caùc quoác gia nhaän ra vaán ñeà vaø tieán haønh ngay laäp töùc caùc can thieäp caàn thieát, tyû leä taøn taät vaø töû vong non seõ tieáp tuïc taêng cao, ngaên ngöøa söï phaùt trieån cuûa caùc quoác gia. Neáu chuùng ta khoâng hoaït ñoäng, ñaïi dòch seõ coù aûnh höôûng ñeán cuoäc soáng cuûa haøng trieäu ngöôøi, ñaëc bieät laø cuoäc soáng cuûa nhöõng ñoái töôïng deã toån thöông nhaát.
Vai troø cuûa caùc taùc giaû
Caùc taùc giaû baøi baùo ñaõ xaây döïng muïc tieâu vaø ñoùng goùp vaøo quaù trình tìm kieám taøi lieäu. Caùc baûng bieåu vaø ñoà thò ñöôïc bieân soaïn bôûi caû nhoùm nhöõng ñöôïc soaïn thaûo bôûi NN. Phaân tích vaø phieân giaûi ñöôïc thaûo luaän trong caùc buoåi hoïp, qua ñieän thoaïi, skype vaø email. Baûn thaûo ñaàu tieân ñöôïc chuaån bò bôûi taùc giaû soá 1 (AD) vaø sau ñoù ñöôïc söï ñoùng goùp cuûa taát caû moïi ngöôøi ñeå xaây döïng baûn thaûo cuoái cuøng.
Maâu thuaãn lôïi ích
RF nhaän phaàn thöôûng danh döï cho coâng vieäc vôùi Toå chöùc China Medical Board. Baùo caùo cuûa AD nhaän ñöôïc moät soá tieàn töø quó AstraZeneca, lieân quan ñeán nghieân cöùu veà statin. OÂng cuõng nhaän ñöôïc moät nghieân cöùu vaø phaàn thöôûng danh döï cho giaûng vieân töø Boehringer Ingelheim, lieân quan ñeán moät nghieân cöùu veà thuoác öùc cheá men chuyeån. EST laø thaønh vieân cuûa moät vaøi hoäi ñoàng coá vaán veà roái loaïn môõ maùu cho Merck Sharpe and Dohme, vaø ñaùi ñöôøng cho AstraZeneca and Bristol-Myers Squibb.
OÂng cuõng ñoàng thôøi nhaän tieàn nghieân cöùu töø Pfizer.
NN, CV, and RB thoâng baùo hoï khoâng coù maãu thuaãn veà quyeàn lôïi.
Chieán löôïc tìm kieám vaø tieâu chí löïa choïn taøi lieäu
Medline ñaõ ñöôïc söû duïng ñeå tìm kieám caùc taøi lieäu lieân quan trong voøng 10 naêm qua coù côõ maãu ñaïi dieän ñeå ñaùnh giaù gaùnh naëng beänh khoâng truyeàn nhieãm vaø yeáu toá nguy cô ôû caùc quoác gia Ñoâng Nam AÙ. Caùc töø khoùa söû duïng trong khi tìm taøi lieäu bao goàm " ung thö", "ñoät quò", "nhoài maùu cô tim",
"beänh tim maïch", "beänh phoåi", "taéc ngheõn", "ñaùi thaùo ñöôøng", "cao huyeát aùp", "beùo phì", "roái loaïn môõ maùu", "huùt thuoác laù", "thoùi quen aên uoáng"
hoaëc "taäp theå duïc". Caùc töø khoùa chæ ñòa ñieåm goàm
"Brunei", "Singapore", "Malaysia", "Thailand",
"Philippines", "Indonesia", "Vietnam", "Laos",
"Lao PDR", "Cambodia", "Myanmar," hoaëc
"Ñoâng Nam AÙ". Töø phöông phaùp naøy, chuùng toâi ñaõ tìm ra 2 ñieàu tra quoác gia veà beänh khoâng truyeàn nhieãm taïi Thaùi Lan[5], Singapore[6], Malaysia[7] Philippines[8] vaø Vieät Nam[9]. Tuy nhieân, do söï dao ñoäng trong quaàn theå nghieân cöùu, thieát keá maãu vaø caùc ñònh nghóa beänh, chuùng toâi khoâng theå thöïc hieän ñöôïc caùc so saùnh hoaëc caùc keát hôïp soá lieäu ôû möùc lieân quoác gia.
Chuùng toâi cuõng söû duïng nguoàn soá lieäu TCYTTG vaø nguoàn naøy cung caáp moät soá thoâng tin töông ñoàng hôn. Soá lieäu töû vong ñöôïc laáy töø nguoàn döõ lieäu Gaùnh naëng beänh taät toaøn caàu. Nhöôïc ñieåm cuûa nguoàn thoâng tin naøy laø noù chæ giôùi haïn ôû 3 quoác gia Brunei, Singapore, vaø Thaùi Lan. Caùc tính toaùn töø moâ hình phoûng ñoaùn ñaõ ñöôïc xaây döïng cho 8 quoác gia coøn laïi. Moät soá thoâng tin veà yeáu toá nguy cô sinh hoïc ñöôïc thu thaäp chuû yeáu töø nguoàn WHO Global InfoBase[10] trong ñoù coù thoâng tin veà quaù caân theo tuoåi, huyeát aùp, môõ maùu cho nam giôùi/nöõ giôùi trong naêm 2010. Thoâng tin veà vieäc söû duïng thuoác laù vaø soá lieäu kinh teá veà thuoác laù laø ñaùng tin caäy nhaát. Soá lieäu naøy ñöôïc laáy töø nguoàn baùo caùo MPOWER cuûa toå chöùc Global Tobacco Epidemic[11]. Trong moät soá quoác gia Ñoâng Nam AÙ, tyû leä huùt thuoác, khoâng aên ñaày ñuû hoa quaû vaø rau vaø hoaït ñoäng theå löïc khoâng ñaày ñuû phaân theo nguõ vò phaân cuûa thu nhaäp ñöôïc söû duïng töø nguoàn soá lieäu Ñieàu tra söùc khoûe theá giôùi.
Taøi lieäu tham khaûo
1. Chongsuvivatwong V, Phua KH, Yap MT, et al. Health and health-care systems in southeast Asia: diversity and transitions. Lancet 201110.1016/S0140-6736(10)61507-3.
published online Jan 25. PubMed
2. WHO. The global burden of disease: 2004 update.
Geneva, Switzerland: World Health Organization, 2008.
3. Mathers CD, Loncar D. Projections of global mortality and burden of disease from 2002 to 2030. PLoS Med 2006;
3: e442. CrossRef | PubMed
4. Johnston SC, Mendis S, Mathers CD. Global variation in stroke burden and mortality: estimates from monitoring, surveillance, and modelling. Lancet Neurol 2009; 8: 345- 354. Summary | Full Text | PDF(740KB) | CrossRef | PubMed
5. Porapakkham Y, Pattaraarchachai J, Aekplakorn W.
Prevalence, awareness, treatment and control of hypertension and diabetes mellitus among the elderly: the 2004 National Health Examination Survey III, Thailand.
Singapore Med J 2008; 49: 868-873. PubMed
6. Bhalla V, Fong CW, Chew SK, Satku K. Changes in the levels of major cardiovascular risk factors in the multi- ethnic population in Singapore after 12 years of a national non-communicable disease intervention programme.
Singapore Med J 2006; 47: 841-850. PubMed
7. Rampal L, Rampal S, Khor GL, et al. A national study on the prevalence of obesity among 16,127 Malaysians. Asia Pac J Clin Nutr 2007; 16: 561-566. PubMed
8. Tanchoco CC, Cruz AJ, Duante CA, Litonjua AD.
Prevalence of metabolic syndrome among Filipino adults aged 20 years and over. Asia Pac J Clin Nutr 2003; 12: 271- 276. PubMed
9. Nguyen MD, Beresford SA, Drewnowski A. Trends in overweight by socio-economic status in Vietnam: 1992 to 2002. Public Health Nutr 2007; 10: 115-121. PubMed 10. WHO. WHO Global InfoBase.
http://www.who.int/ncd_surveillance/infobase/en/.
(accessed May 31, 2010).
11. WHO. WHO report on the global tobacco epidemic:
implementing smoke-free environments. Geneva, Switzerland: World Health Organization, 2009.
Lôøi caûm ôn
Baøi baùo naøy laø moät phaàn trong chuoãi caùc baøi baùo ñöôïc taøi trôï bôûi Toå chöùc China Medical Board (CMB), Toå chöùc Rockefeller, vaø Atlantic Philanthropies. Toå chöùc CMB coù vai troø thaønh laäp nhoùm vieát baøi, ñöa ra caùc chuaån vaø caùc höôùng daãn, theo doõi quaù trình vaø giöõ moïi ngöôøi kòp vôùi lòch laøm vieäc. Caùc nhaø taøi trôï naøy khoâng lieân quan vaøo quaù trình thu thaäp soá lieäu, phaân tích hay vieát baùo caùo.
Khoâng moät khoaûn kinh phí naøo ñöôïc traû cho vieäc vieát baøi baùo vaø caùc taùc giaû chòu traùch nhieäm cho baûn thaûo cuoái cuøng. Caùc quan ñieåm trong baøi baùo naøy laø quan ñieåm cuûa taùc giaû, khoâng bò aûnh höôûng vôùi chính saùch hoaëc vò trí cuûa toå chöùc maø hoï ñaïi dieän.
Chuùng toâi caûm ôn Baø Leanne Riley töø phoøng naâng cao söùc khoûe vaø beänh khoâng truyeàn nhieãm, TCYTTG taïi Geneva veà nhöõng giuùp ñôõ cuûa baø trong quaù trình phaùt trieån baûng 2.
12. WHO. Preventing chronic diseases-a vital investment.
Geneva, Switzerland: World Health Organization, 2005.
13. WHO. Projections of mortality and burden of disease, 2004-2030.
http://www.who.int/healthinfo/global_burden_disease/proj ections/en/index.html. (accessed Sept 10, 2010).
14. UN Population Division. World Population Prospects:
the 2008 Revision Population Database.
http://esa.un.org/unpp/. (accessed Sept 10, 2010).
15. Sun Q, Liu X, Meng Q, Tang S, Yu B, Tolhurst R.
Evaluating the financial protection of patients with chronic disease by health insurance in rural China. Int J Equity Health 2009; 8: 42. PubMed
16. Abegunde DO, Mathers CD, Adam T, Ortegon M, Strong K. The burden and costs of chronic diseases in low- income and middle-income countries. Lancet 2007; 370:
1929-1938. Summary | Full Text | PDF(188KB) | CrossRef | PubMed
17. Yusuf S, Hawken S, Ôunpuu S, et alon behalf of the INTERHEART Study Investigators. Effect of potentially modifiable risk factors associated with myocardial infarction in 52 countries (the INTERHEART study): case- control study. Lancet 2004; 364: 937-952. Summary | Full Text | PDF(258KB) | CrossRef | PubMed
18. Karthikeyan G, Teo KK, Islam S, et al. Lipid profile, plasma apolipoproteins, and risk of a first myocardial infarction among Asians: an analysis from the INTERHEART Study. J Am Coll Cardiol 2009; 53: 244-253.
CrossRef | PubMed
19. Asia Pacific Cohort Studies Collaboration. Cholesterol, diabetes and major cardiovascular diseases in the Asia- Pacific region. Diabetologia 2007; 50: 2289-2297. CrossRef
| PubMed
20. Nakamura K, Barzi F, Lam TH, et al. Cigarette smoking, systolic blood pressure, and cardiovascular diseases in the Asia-Pacific region. Stroke 2008; 39: 1694-1702. CrossRef
| PubMed
21. Asia Pacific Cohort Studies Collaboration. The burden of overweight and obesity in the Asia-Pacific region. Obes Rev 2007; 8: 191-196. CrossRef | PubMed
22. Yoon KH, Lee JH, Kim JW, et al. Epidemic obesity and type 2 diabetes in Asia. Lancet 2006; 368: 1681-1688.
Summary | Full Text | PDF(180KB) | CrossRef | PubMed
23. Yusuf S, Hawken S, Ôunpuu S, et alon behalf of the INTERHEART Study Investigators. Obesity and the risk of myocardial infarction in 27 000 participants from 52 countries: a case-control study. Lancet 2005; 366: 1640- 1649. Summary | Full Text | PDF(140KB) | CrossRef | PubMed
24. Ni Mhurchu C, Rodgers A, Pan WH, Gu DF, Woodward M. Body mass index and cardiovascular disease in the Asia- Pacific Region: an overview of 33 cohorts involving 310 000 participants. Int J Epidemiol 2004; 33: 751-758. CrossRef | PubMed
25. Parr CL, Batty GD, Lam TH, et alon behalf of the Asia- Pacific Cohort Studies Collaboration. Body-mass index and cancer mortality in the Asia-Pacific Cohort Studies Collaboration: pooled analyses of 424 519 participants.
Lancet Oncol 2010; 11: 741-752. Summary | Full Text | PDF(274KB) | CrossRef | PubMed
26. Huxley R, Barzi F, Woodward M. Excess risk of fatal coronary heart disease associated with diabetes in men and women: meta-analysis of 37 prospective cohort studies.
BMJ 2006; 332: 73-78. CrossRef | PubMed
27. Lawes CM, Parag V, Bennett DA, et al. Blood glucose and risk of cardiovascular disease in the Asia Pacific region.
Diabetes Care 2004; 27: 2836-2842. CrossRef | PubMed 28. Barzi F, Patel A, Woodward M, et al. A comparison of lipid variables as predictors of cardiovascular disease in the Asia Pacific region. Ann Epidemiol 2005; 15: 405-413.
CrossRef | PubMed
29 . Asaria P, Chisholm D, Mathers C, Ezzati M, Beaglehole R. Chronic disease prevention: health effects and financial costs of strategies to reduce salt intake and control tobacco use. Lancet 2007; 370: 2044-2053. Summary | Full Text | PDF(176KB) | CrossRef | PubMed
30. ERC. World cigarettes 1: the 2007 report. Suffolk, UK:
ERC Statistics International, 2007.
31. Institute of Medicine. Promoting cardiovascular health in the developing world: a critical challenge to achieve global health. Washington, DC, USA: The National Academic Press, 2010.
32. Ruiz AJ. Medical nutrition therapy for Filipinos. Manila, Philippines: Merriam and Webster, 2004.
33. Ng N, Minh HV, Juvekar S, et al. Using the INDEPTH HDSS to build capacity for chronic non-communicable
disease risk factor surveillance in low and middle income countries. Glob Health Action 2009 (Suppl 1)10.3402/gha.v2i0.1984. published online Sept 28.
PubMed
34. Malik VS, Schulze MB, Hu FB. Intake of sugar- sweetened beverages and weight gain: a systematic review.
Am J Clin Nutr 2006; 84: 274-288. PubMed
35. globalEDGE. Food and beverage: industry stats.
h t t p : / / g l o b a l e d g e . m s u . e d u / i n d u s t r i e s / f o o d - a n d - beverage/tradestats/. (accessed Sept 10, 2010).
36. WHO. STEPwise approach to surveillance (STEPS).
http://www.who.int/chp/steps/en/. (accessed Sept 10, 2010).
37. Armstrong T, Bonita R. Capacity building for an integrated noncommunicable disease risk factor surveillance system in developing countries. Ethn Dis 2003;
13: S12-S17. PubMed
38. WHO. WHO Framework Convention on Tobacco Control. Geneva, Switzerland: World Health Organization, 2003.
39. WHO. Global strategy on diet, physical activity and health. Geneva, Switzerland: World Health Organization, 2004.
40. WHO. 2008-2013 action plan for the global strategy for the prevention and control of noncommunicable diseases.
Geneva, Switzerland: World Health Organization, 2008.
41. WHO Regional Office for Western Pacific. Western Pacific regional action plan for noncommunicable diseases.
Manila, Philippines: World Health Organization Regional Office for Western Pacific, 2009.
42. WHO Regional Office for the South-East Asia.
Strengthening partnerships for integrated prevention and control of noncommunicable diseases-a SEANET-NCD Meeting. New Delhi, India: World Health Organization Regional Office for the South-East Asia, 2009.
43. Department of Health, Republic of the Philippines.
Prevention and control of chronic lifestyle-related noncommunicable diseases in the Philippines: manual of operations, 2009. Manila, Philippines: Department of Health, 2009.
44. Levy DT, Benjakul S, Ross H, Ritthiphakdee B. The role of tobacco control policies in reducing smoking and deaths in a middle income nation: results from the Thailand SimSmoke simulation model. Tob Control 2008; 17: 53-59.
CrossRef | PubMed
45. UN ESCAP/ADB/UNDP. The Millennium Development Goals: progress in Asia and Pacific. Bangkok, Thailand:
United Nation Economic and Social Commission for Asia and the Pacific, 2007.
46. Food and Agriculture Organization of the UN. The double burden of malnutrition-case studies from six developing countries. Rome, Italy: Food and Agriculture Organization of the United Nations, 2006.
47. Stein AD, Thompson AM, Waters A. Childhood growth and chronic disease: evidence from countries undergoing the nutrition transition. Matern Child Nutr 2005; 1: 177-184.
CrossRef | PubMed
48. Leowski J, Krishnan A. Capacity to control noncommunicable diseases in the countries of south-east Asia. Health Policy 2009; 92: 43-48. CrossRef | PubMed 49. UN Development Programme. Human development report 2005. New York, NY, USA: United Nations Development Programme, 2005.
50. Bloomberg Initiative. Tobacco control grants.
http://www.tobaccocontrolgrants.org/. (accessed Sept 10, 2010).
51. Bill & Melinda Gates Foundation. Funding for grants to combat tobacco use.
http://www.gatesfoundation.org/grantseeker/pages/funding -tobacco.aspx. (accessed May 31, 2010).
52. Alwan A, MacLean DR, Riley LM, et al. Monitoring and surveillance of chronic non-communicable diseases:
progress and capacity in high-burden countries. Lancet 201010.1016/S0140-6736(10)61853-3. published online Nov 11 PubMed
53. Samb B, Desai N, Nishtar S, et al. Prevention and management of chronic disease: a litmus test for health- systems strengthening in low-income and middle-income countries. Lancet 201010.1016/S0140-6736(10)61353-0.
published online Nov 11. PubMed
54. Barr VJ, Robinson S, Marin-Link B, et al. The expanded chronic care model: an integration of concepts and strategies from population health promotion and the chronic care model. Hosp Q 2003; 7: 73-82. PubMed
55. Ezzati M, Lopez A, Rodgers A, Murray C. Comparative quantification of health risks: global and regional burden of disease attributable to selected major risk factors. Geneva,
Switzerland: World Health Organization, 2004.
56. Lim SS, Gaziano TA, Gakidou E, et al. Prevention of cardiovascular disease in high-risk individuals in low- income and middle-income countries: health effects and costs. Lancet 2007; 370: 2054-2062. Summary | Full Text | PDF(220KB) | CrossRef | PubMed
57. WHO. WHO CVD-risk management package for low- and medium-resource settings. Geneva, Switzerland: World Health Organization, 2002.
58. Lock K, Smith RD, Dangour AD, et al. Health, agricultural, and economic effects of adoption of healthy
diet recommendations. Lancet 201010.1016/S0140- 6736(10)61352-9. published online Nov 11. PubMed 59. Khor GL. Food-based approaches to combat the double burden among the poor: challenges in the Asian context.
Asia Pac J Clin Nutr 2008; 17 (suppl 1): 111-115. PubMed 60. Mbanya JC, Squire SB, Cazap E, Puska P. Mobilising the world for chronic NCDs. Lancet 201010.1016/S0140- 6736(10)61891-0. published online Nov 11. PubMed 61. The Association of Southeast Asian Nations. The ASEAN Charter. Jakarta, Indonesia: ASEAN Secretariat, 2008.
