• KHOA H O C CONG NGHE ^
MOT SO SUY NGHI VE
T H O Y D I E NTHU'aNG
N G U 6 NSONG ME CONG
VUMAO
Nguyen UVTW Ddng, nguyen Chu nhiem UB Boi ngoai Qudc hgi, Cha tfch Danh du- Hgi Thuy lgi Vi$t Nam
GS.TS DAO XUAN HQC Chu tfch Hgi Thuy lgi Vi$t Nam
Trong nhung nam qua, cac phuang tien thong tin dai chiing, nhieu nha khoa hoc noi nhieu ve nhiJng tac dong rat tieu cue cua cac ho thuy dien a thuang nguon song Me Cong. Gan day co loi keu goi thanh lap cac to chiic phi chinh phu de van dpng thanh lap "Du an ciiu nguy cho dong bang song Ciju Long", yeu cau PVN khong duac tham gia xay dung dap Luang Prabang... Do vay, chiing toi xin bao cao vai Bo Chinh tri, Chu tich nuoc, Thu tuong Chinh phii nhung tac dpng hai mat ciia ho thuy dien va kien nghi each iing xii ciia Viet Nam nham giam thieu tac ddng tieu cue va giir gm dugc moi quan he vai cac nuac lang gieng.
\. TAG D O N G C U A H E THONG HO CHITA TREN SONG ME CONG
He thong ho chiia thuy dien da va se xay dung trong lim vuc song M6 C6ng la 144 ho, v6i tfing dung tich chiSm gan 26% tong luang dong chay binh quan. Vdi so luong va dung tich h6 lan, t4t ySu se gay ra nhung tac dpng a long h6 va viing ha Imi, trong do co nhO-ng tac dpng tich cue va tac dpng tieu cue.
L l . Tac dfing tich eye
H6 chiia thuy dien dugc xay dung de tich nuac liic thira (miia lu), nham nang cao dau nuac va tang lugng nuoc xa vao miia kiet de phat dien.
Dilu nay lam cho luu lugng va tong lugng trung binh mua lu ve ha du giam, luu lugng va t6ng lugng trung bmh mua kiet tSng, khong lam tieu hao nuac va thay doi chat lugng nuac. Nhu vay thuan lgi cho khai thac va sii dung o ha du, khi CO quy trinh van hanh hop ly.
L2. Tac dong tiSu eve
Viec xay dung ho chiia co nhung bat lgi cho ca phia thugng luu va ha luu ho. Van de nan giai nhat, lau dai nhat la giai quyet hau qua ngap lut long ho; Di doi dan cu, ca scf van hoa, xa hpi, dat dai, cay nmg, dac san, khoang san da biet va chua biet, can tro thii nmg di chuyen va sinh song, v.v.
Day la van 6k rat lan cua cac quoc gia co ho chiia.
Theo nghien cuu cua Uy hpi song Me Cong qu6c te, din nam 2050, khoang 97% tong lugng phu sa ciia song Me Cong se dugc gift lai trong cac ho. Giam phu sa se dan den giam nang suSt trong san xuat nong nghiep. Cung vai che dp dong chay thay doi, se gia tang hien tugng xoi la bo song, kenh va ven bien vung DBSCL.
Luu lugng va tong lugng dong chay trung binh mua lii se giam, nhftng nam lu trung binh va lii nho a thugng nguon, se khong co lii a DBSCL. Nhung luu lugng dong chay lu cue doan v^n tang cao, luu lugng dong chay kiet nho nhat van se giam va d6i khi thay doi bat thuang, miia IG se den muon han, mua kiet se din som hon so voi trudc khi co nhieu ho, van de xam nhap man se gay gat han.
Viec xay dung dap se lam mat dudng di cu ciia ca, dac biet lam gian doan dudng di cu de sinh san ciia mpt so loai ca va se chan tuyen giao thong thiiy tren song.
2. CAC DAP TREN DONG CHINH SONG M E CONG
Do tac dpng tir Viet Nam va cpng dong qudc te, cong trmh Sayabury da phai dimg 2 nam,
TAP CHf TAI NGUYEN NU(5C S6 1-2020
• KHOA HOC CONG NGHE •
nhung den nay viec xay dung da hoan thanh.
Theo tinh toan sa bp, lgi nhuan do cong trinh thiiy dien Sayabury mang lai hang nam cho Lao len den 600 trieu USD, tuang duang khoang 10
% GDP cua Lao.
Cd the nhan thay, vdi lgi I'ch vo cimg lon mang lai tir cac cong trinh thuy dien, nen 06 dap thuy dien cdn lai dang dugc xem xet xay dung tren lanh tho Lao, trong do co dap Luang Prabang dang chuan hi xay dung, cimg vdi 02 dap thuy dien tren lanh thd Cam Pu Chia, viec xay dung tat ca cac 12 dap (khoang 13.500 MW) tren ddng chinh viing ha du luu vuc sdng Me Cdng la xu the tat yeu, chiing ta khdng the cudng lai dugc. Vay tac dgng dudi ha luu cua cac dap thuy dien tren ddng chinh nhu the nao?
Cac dap se gay lang dong phit sa, tac ddng den ngudn lgi thuy san, giao thdng thuy, che do ddng chay. Tuy nhien, cac dap thuy dien tren dong chinh d phia Lao la cac dap dang nude, co bung hd nhd, dieu tiet nude theo ngay, nhung do d xa nen khi ve den lanh thd Viet Nam se trd thanh ddng chay binh thudng. Mpt sd lugng phu sa hi gift lai trong bung hd, nhung do bung hd nhd, nen neu ham lugng phu sa bi gift lai nhieu thi sd nam phit sa bi gift lai ngan va ngugc lai.
3. VAI TRO CUA B I E N HO VA VIEC XAY DlTNG CONG TRINH KHONG CHE NGUON NU'dC
Bien Hd d Campuchia cd dien tich mat nude va dung tich rat Idn, bien ddi manh theo miia. Miia can, dien tich mat nuoc khoang 3500 km , tuang ung vdi tong dung tich nude khoang 1 ty m den 2 ty m^, miia lii dien tich mat nude hd len den 14500 km^, tuong ung vdi tdng dung tich hd khoang 80 ty m^. Bien Ho co vai trd rat quan trpng trong dieu hda ddng chay ve ha du va DBSCL nude ta.
Y tudng xay dung cdng trinh ngan song Tdn Le Sap khdng che Bien Hd da dugc nghien ciiu, nlu duge xay dung va di vao hoat ddng, se co tac dpng rat bat lgi den dien bien ddng chay vh
DBSCL d nude ta, luu hrgng dinh lu se tang, muc nude d Tan Chau dang len tu 50-70 cm/ngay, luu lugng ddng chay liic kiet nhat ve DBSCL se giam khoang 250 mVs. Ngudn lgi thuy san ve DBSCL ciing se giam dang ke.
4. NHLTNG NGUY CO KHAC
- O nhiem ngudn nude sdng Me Cdng tft nhung hoat ddng xay dung ndi ehung va xSy dung cac hd thuy dien, xa nude thai do thi &
cong nghiep, khai khoang, giao thdng thiiy, khai thae rimg va 6 nhiem ngudn nude tir thudc bao ve thuc vat, dac biet van de khai thac dau khi d khu vuc Biln Ho cd the gay ra tham hoa ve mdi trudng. Trong chuang trinh hgp tae sdng Me Cdng cd quy che ve chat lugng nude, nhung Trung Qude va Mien Dien lai chua phai thanh vien cua Uy ban sdng Me Cdng.
- Mdt sd phuong an chuyen nude luu vuc sdng Me Cdng da dugc nghien ciiu trong thai gian vfta qua gdm cac phuang an chuyen nude trong hm vuc va phuang an ehuyen nude ra khdi luu vue, mdi m^ nude chuyen ra khdi luru vye la mdt m^
nude mat di cua ta d DBSCL. Xu the ddng chay suy giam ro ret do tae ddng cua BDKH, do nhu eau nude gia tang do phat trien d thugng luu.
- Tac dpng ciia bien ddi khi hau va nude biin dang da va dang hien hiru d DBSCL, dac biet d eac vimg ven bien Ben Tre, Bae Lieu va Ca Mau qua dien bien xdi Id bd bien, mat rimg ngap man, nude man xam nhap sau, ngap kit d cac do thi do tac dpng ciia thiiy trieu, mua va lil lut.
5. GIAI PHAP GIAM THIEU TAC DONG TIEU ClTC
Bang cac giai phap quan ly va cong trinh nhu: Xay dung quy trinh van hanh hd chiia hgp ly, xay dung au thuyen phuc vu giao thdng thuy, xay dung cdng xa cat, xay dung ludng cho ca di d cae dap tren ddng chinh, he thdng do dac sd lugng va chit luang nude, co the giam thiiu mdt sd tae ddng tieu cue cho luu vuc va ha du.
Tat nhien, ehiing ta khdng the giai quylt triet dl
TAP CHI TAI NGUYEN Nl/(5C SO 1 -2020
• KHOA HOC CONG NGHE •
eac tac dpng bat Ipi, vi vay chiing ta can cd nhung giai phap chu dong thich iing.
6. BE XUAT VE VIEC U'NG XU" CUA VIETNAM
1) Hgp tac khai thac bin vfing sdng Me Cdng cd nhieu mat, nhung dilu chiing ta can quan tam nhit l^ quan ly lu, dam bao nude nggt, saeh eho DBSCL, sir dung ngudn nude can hai hoa lgi ich, khong gay can kiet, gay tac hai eho DBSCL. Hgp tae giua cae qude gia tham gia ky Hiep dinh Me Cdng 1995 cdn long leo, cd the se cd qudc gia nit khdi Hiep dinh nay de phat trien kinh te va phat trien thiiy dieiL Vi vay, viec cung cd vai trd va sir ben chat eiia td chiic nay la rat can thiet.
2) Tinh den trudc khi xay dung dap Xayaburi, gifta ta va Lao ludn cd sir gan bd chat che, hai hoa ve lgi ich va khdng cd xung dot.
Chiing tdi cho rang, phat trien hd ehfta Idn tren dat Lao se ed nhftng thiet hai chua ludng het duge d viing Idng hd va ha luu, ta can phan tieh day du de phia ban can nhac. Nhung n^u phia ban can nhie ky, vhi. thay day la con dudng phat trien can thiet thi chiing ta khdng nen can trd. Trong hgp tac dau tu vdi Lao, viee hgp tae dau tu khai thac thuy dien nen duge eoi la mdt linh vuc hgp tac quan trgng, thuc chit, ben vung, hai ben eimg ed lgi va cang nhieu cang tdt. Vi dieu dd giiip ehiing ta thudng xuyen nam chinh xac va kip thdi cac bien dpng ve sd lugng va chat lugng nude, de chu dpng dieu hoa ddng chay ve ha lim. Tuang tu, viec hpp tac vdi Cam Pu Chia trong lmh vuc nay cung se tao thuan lgi cho Viet Nam. Trudc mat Viet Nam rSt n6n dSu tu xay dung dap thuy dien Luang Prabang.
3) De nghi sau khi het thdi gian tac dpng giam thiSu phu sa ciia mpt dap thuy dien tren ddng chinh da xay dung, thi mdi tiep tue xay dung dap tiep theo, de giam tac dpng dot nggt den ha luu. Trong thiet ke va xay dung dap va cac hd can cd cdng xa cat, ludng ca di va au thuyin phuc vu giao thdng thuy.
4) Chu ddng yeu ciu va phdi hgp vdi cac nude thugng luu trong viec xay dimg va giam sat thyc hien quy trinh van hanh eac hd chiia, thuc hien quy trinh xa cat day hd. Kien quyet diu tranh, khdng dl cae nude thugng luu thuc hien ehuyen nude ra khdi luu vuc va bao ve mdi trudng nude. Nhftng viec nay, chiing ta se nhan dugc sy ung hp eiia cdng ddng qudc te va nude ban cung dl thoa hiep vdi chiing ta.
5) Xay dyng ke hoaeh tdng the va lau dai cho vimg DBSCL thich iing vdi sy tae ddng tir thudng ngudn, tu biln ddi khi hau, nude bien dang va sy phat trien trong ngi tai ddng bang la vd eimg can thilt. cin thi hien diy du nhiing giai phap chu dpng giam thieu eac tac ddng eho giai doan trudc mit va lau dai. Dac biet quan tam viee tru nude ngpt d eac hd chiia ven bien nhim du phdng trudng hgp cdng tae van hanh khdng hgp ly d nhieu hd thuong ngudn va khi h^u eye doan.
6) Chu ddng quy hoaeh bd tri va di ddi dan eu ven sdng, kenh, ven bien, nhung nai cd nguy CO sat Id. Nghien ciiu giai phap phi cdng trinh chong xdi Id bd sdng, kenh, bd bien, nham thich ling vdi tac ddng bat lgi do mSt ngudn cung cap phu sa va do ehe dp ddng chay thay ddi.
7) Thyc hien xay dyng hd sinh thai da muc tieu eho cac khu do thi mdi nhim lay dat san nen (giam khai thac cat 50-80 %), giam ung ngap, cap nude sinh hoat cho viing nhiem man, bd cap nude ngam va cai tao vi khi hau cho cac khu dd thi.
8) Chi dao cac co quan bao chi tranh tuyen truyen mdt chieu gay hieu lam va hoang mang trong du luan quan chiing ve tac ddng eua dap thuy dien d song Mekong.
Tren day la nhung suy nghT, tran trd va kiSn nghi eua chiing tdi, xin gfti d£n Bg Chinh tri, Chu tieh nude va Thu tudng Chinh phii tham khao de dua ra eac quyet saeh diing dan cho viec phat trien ben vimg viing Ddng Bang rat quan trpng nay va gift gin dugc mdi quan he vdi eac nude lang gieng.
TAP CHf T A I NGUYEN N U < 5 C S 6 1-2020
