Tac dong tran cua FDI t6i tang tru'dng nang suat
cua doanh nghiep det may Viet Nam
• DAO VAM THANH"
PHAJVl QGO'C KIEN"
DCTCiNG QOOC T O A N " ' Tom tat
Sa^ dung mdu bao gom cdc doanh nghiip hogt ddng trong linh vUc del may tgi Viet Nam td nam 2000 din ndm 2016, nghien cdu ndy xem xet dnh hudng cua ddu tu true tiip nUdc ngodi (FDI) lin ndng sudt cdc nhdn tdtdng hgp (TFP) cda cdc doanh nghiep del may Viit Nam. Ki't qud da dUa ra nhiing bdng chdng thUc nghiim vi tdc ddng trdn cda FDI lin tdng trudng ndng sudt ciia cdc doanh nghiep ngdnh dit may Viet Nam.
Tff khoa: FDI, dnh hudng lan toa. bdn tham sd Summary
Using data of textile and garment enterprises in Vietnam from 2000 to 2016, this study examines the impact of foreign direct investment (FDI) on total-factor productivity (TFP). The results provide an empirical evidence on the spillover effects of FDI on TFP in these enterprises.
Keywords: FDI, spillover effects, semi-parameters
GIC(I THIEU Iffdng n g h i e n cffu v e t a e d d n g Iran c u a F D I tdi n g a n h d e t m a y e u a V i e t N a m v i n e d n ra't it D o v a y , n g h i e n Do nhffng d d n g g d p q u a n trgng e u a ctfu n a y s e t a p trung v a g v i e c x e m x e t tae d d n g Iran FDI tdi tang trtfdng kinh te' d c a c ntfdc e u a FDI de'n t a n g trtfdng n d n g sua't ciia c a c d o a n h dang phat trien nhtf V i e t N a m , n e n e a c n g h i e p d e t m a y V i e t N a m .
nha phan tieh, dinh htfdng chinh s a c h , ludn chu trgng x a c dinh c a c ye'u t d tdc ^MO^HINH D A N H GIA TAC D O N G CUA LAN
ddng d e n viec thu hiit va thtfc M e n d d n g TOA CUA FDI D E N TFP vdn nay. M g t trong nhffng tdc d d n g e u a
FDI chinh Id tac d g n g Iran ( c d n ggi la D e x e m x e t mtfc d o lan tda c u a F D I d e n c a c d o a n h hieu ffng lan tda) khi tae d g n g trffc tie'p n g h i e p n g a n h d e l m a y , bai vie't sff d u n g m d hinh tfdc tdi tang trffdng cua n e n kinh te' va tiic Itfdng g d m c a c bie'n d d e l a p t h e h i e n d d c t r t f n g e u a dfing gidn tiep tdi c d c d o a n h n g h i e p d o a n h n g h i e p n g d n h d e t m a y va nhffng bie'n d d c l a p trong ntfdc, nhtf: hieu q u a kinh d o a n h , d a i d i e n c h o e a c t a c d g n g lan tda c u a FDI b a n g phffdng thuc day qua trinh c h u y e n g i a o e d n g trinh sau d d y :
nghe. N g h i e n cffu e u a C a v e s ( 1 9 7 4 ) , Intfp^^ = a+ b/ornship_^ + bJnFs^^ + bJnHor + Blomstrom v a P e r s s o n ( 1 9 8 3 ) , , d a c h i r a bJnBack^ + bfnsback^, + bJnFor^^+ b^nvng^,+ b/nlc^^
nhu'ng tac d d n g tran tich ciic c u a F D I . + bjnsize^^ + e^^ (1) U Viet N a m c u n g da cd n h i e u n g h i e n T r o n g d o :
ctfuve tac d d n g c u a FDI tdi t a n g trtfdng Intfp^, la loga Iff n h i e n ciia T F P dffdc ffdc Iffdng kinh te thdng q u a kdnh d a u tff va cai b a n g phtfdng p h a p b a n t h a m .so c u a L e v i n s o h n va Petri thien ngudn nhdn Itfc. T u y n h i e n , so' ( 2 0 0 3 ) va thuat t o a n G M M e u a W o o l d r i d g e ( 2 0 0 9 ) ;
TS., " T h S . , ' " T h S . , Trtfdng Dai hoc Kinh te Qudc dan
A'g^j nlidn bdi: 02/01/2020; Ngdy plidn Men: 13/01/2020; Ngdy duyel ddng 13/01/2020
77
fomship^jla bie'n gia, nhan gia tri bdng 1 ne'u doanh nghiep la doanh nghiep FDI hoac hen doanb vdi doanh nghiep FDI;
Lc ^ la lao ddng cd chat Itfdng eua doanh nghiep i, nganh j nam t, xa'p xi bdng tdng so' tien Iffdng, thtfdng tren cong nhan (thu nhap tren dau ngtfdi);
vng^bieu thi phan vd'n vay iff bdn ngoai doanh nghiep;
FS^^ cho bie't phan chia vd'n cua doanh nghiep FDI trong tdng so vd'n cua cac doanh nghiep thudc nganh cdng nghiep del may;
Hor ^ cho bie't mffc do tbam gia cua nhd dau tff nffdc ngoai trong nganh del may va dffdc tinh bang ly trgng vd'n nffdc ngoai tren tdng so' vd'n ciia ta't ca cac doanh nghiep trong nganh;
Back, bieu thi eho nhffng lan tda ngtfdc di tff cac doanh nghiep ntfdc ngoai sang cac nha cung cap dia phtfdng phia thffdng ngudn. Hay ndi each khac, nd bieu thi eho mffc dd tham gia eua ntfdc ngoai trong cac nganh, ma nganh cung cd'p d^u vao cho ehung ed cac doanh nghiep dtfdc nghien ctfu, do vay nd se phan anh mtfc dd hdp tac giffa cde nha cung cd'p ndi dia vdi cac khach hang la doanh nghiep da qud'c gia;
For, la bie'n lan tda xuoi di tff cdng ty nffdc ngoai sang ben mua tai dia phffdng phia ha ngudn cua no;
Sback, the hien md'i lien ke't ngtfdc cung.
Theo nhdm tac gia, d day cd mgt sd' van de kinh te Itfdng can dtfdc giai quye't:
Thd nhd't, viec bd sdl cac Men khdng quan sat dtfdc. Cd the tdn tai nhffng nhdn to'dac trtfng cho doanh nghiep, thdi gian va viing ma cac nha kinh te Itfdng chtfa bie't, nhtfng eae doanh nghiep lai bie't. Trong khi dd, eac nhan to' nay cd the anh htfdng tdi itfdng quan giffa nang sua't cua doanh nghiep vdi stf Men dien cua phia ntfdc ngoai. Vi du eua cac bie'n nay la cha't Iffdng quan ly cao d mdt doanh nghiep cu the hoac ke't cd'u ha tang td't hdn gan vdi mdt vung nao dd. Nhdm tac gia khac phuc nhffng va'n de nay bang phtfdng phap cua Haskel va cdng stf (2002), sff dung hieu so' theo thdi gian va loan bg tap hieu ffng cd' dinh cho cae nam.
nganh va vCing. Ngodi viec loai bd nhffng bie'n dgng khdng quan sat dac trtfng cho doanh nghiep da bi cd dinh, viee Ia'y hieu sd' cung se giiip loai bd cac tac dgng vilng vd nganh bi cd dinh, nhtf: ket ca'u ha tang va cd hgi cdng nghe. Cac tac dgng cd dinh dd'i vdi thdi gian, nganh va viing se kiem soat dtfdc nhffng ye'u td' khdng quan sat dffdc ma cd anh hffdng tdi nhffng thay ddi ve mtfc do ha'p dan eua mgt nganh hay vilng cu Ihe. Do vay, chi dinh cua nhdm tac gia la:
Dlnlfp^^ = a^ + dJornship^+ d.,DlnFs^^ + dpinHor^
+ dpinBack^^ + dpinSback^ +dplnFor\ + dpinvng]
-\-dpin(Lc)j, +dplnsize^^ + i , (2) " "
Thd hai. nhtf mgt so tae gia da ehi ra, cae nba dau ttf ntfdc ngoai cd xu htfdng mua cd phan ciia cae cac doanh nghiep thanh eong nha't va ldn nha't tai cac ndn kinh te'chuyen doi. Neu tinh tdi van de nay, thi eae ket qua tfdc Itfdng cd the bi chech. Do vay. nhdm tac gia sff dung thu tuc hai btfdc do Maddala (1983) dtfa ra.
Thd ba, viec sff dung binh ph^^"- thie'u thong thtfdng cd the' khdng p i " ^^
khi tfdc Itfdng nang sudi bdi vi P ^^^
phap nay coi Iao dgng va cac n vao khac la ngoai sinh. GriHches va cgng Sff (1995) cho rSng. d^u vao ^^^^ ^ ^ ° ' ^ ' la bie-n ndi smb. bdi cac doanh nghiap se Itfa chon chung can cff vao nang suat cua minh! cM cd cdc nha san xua hay dtfdc didu nay cdn cac nha kinh te Itfgg khdng tha'y dtfdc. Viec khdng tinh den tinh ndi sinh cua Itfa chgn san Iffdng co did lam Chech di cae he so tfde Itfdng dtfde. Trong iam cua bai viet nay_la nang sua't ciia doanh nghiap, do vay, tinh thd'ng nhd't cua ket qua ffdc Itfdng la didu td'i quan trgng. Vi le do, nhom tdc gia sff dung thu tuc tfdc l>^^ng baji tham sd do Levinsohn va Petrm (2003) va Wooldridge (2009) dtfa ra.
Thd Id trong trffdng hdp hoi quy dd'i vdi eac ddn vi vi md, nhtfng lai bao gdm cac bie'n thi trtfdng tdng hdp, sai so' chuan ttf binh phtfdng be nha't thdng thtfdng se bi tfdc Itfdng qua tha'p. Viec khdng tinh tdi ye'u tdnay se dan tdi tfdc Itfdng Chech xud'ng eiia sai sd' tfdc itfdng dtfdc, ddn tdi cac nhan dinh khdng du^ng ve mtfc y nghia thdng ke ciia bie'n tdng hdp ma nhdm tac gia dtfa vao. De khde phuc van de nay, nhdm tac gia hieu chinh sai sd ehuan theo ttfdng quan giffa cac quan sat cho cung mdt nganh trong mgt nam da cho (ndi each khac, nhom tac gia gdp lai sai so' chuan ciia ta't ca cac quan sdt cho cung mot ngdnh va mgt nam).
KET QUA NGHIEN CLfU Bang so lieu trinh bay ke't qua ffdc Itfdng tac ddng ciia cac kenh lan tda FDI tff cac doanh nghiep cd vd'n dau ttf ntfdc ngodi de'n tang trffdng TFP. Cot 1 va 2 cua Bang the hien kd't qua tfdc Itfdng md hinh (I) va hai cot cud'i trinh bay ke't qua tfdc Itfdng dirge cua md hinh sai phan (2). Md binr (1) dtfde cho dtfdi dang loga nen cd the guh thich he sdcua cae bidn dde ldp duVii (.iang loga la do I gian cua TFP theo nhan td ttfdng ffng.
Phtfdng tnnh (2) d d khac phuc tinh checl. .
Ket qua kiem : khdng cha'p nbdn anh ".
CO nghia la md hinh ngdu nhien anh hu<' tfa thich hdn trong vw.
I phan nham - 'iman deu
'lu nhien, c ddng dtfde
"-- I tac
78
dgng eua lan tda cdng nghd tff cac doanh nghiep FDI de'n TFP eiia doanh nghiep.
Da'u Clia Lnfs va da'u eua dinfs la dffdng va ed y nghia thd'ng ke eao trong ci 2 md Mnh, dieu nay chffng td rdng, FDI cd tac ddng rong dffdng trong nganh det may.
Ket qua tren cd the giai thieh nhff sau:
anh htfdng lan tda nang sud't tff FDI xay ra khi co sff gia nhdp hoac xud't hien cua cdc doanh nghiep da qudc gia lam tang nang sud't cua doanh nghiep ndi dia d nffdc nhan dau tff va cae doanh nghidp da qudc gia khdng thu hffdng loan bd gia tri idi ich nay. Anh hffdng lan toa cd the xay ra khi doanb nghiep ndi dia nang cao hieu qua bdng each bat chffdc cdng nghe cua cac doanh nghiep nffdc ngoai hoat dgng tren thi trtfdng ngi dia thdng qua quan sat hoac tuydn eac lao ddng da dtfdc phia ntfdc ngoai dao tao. Mdt dang lan Ida khac la stf gia nhap ciia cdc doanh nghiep da qud'c gia se lam tang sffc canh tranh d thi trffdng cua qudc gia nhdn dau ttf va bugc cdc doanh nghiep ndi dia phai sff dung ngudn life hien cd hieu qua hdn, hoac phai tim kiem cdng nghe mdi.
Anh htfdng lan tda tri thffc cd thd la mdt luan diem de chinh phu trd cd'p cho cac ddng FDI di vao, nhffng sff gia tang ndng sua't Clia doanh nghiep ndi dia la do sffe canh tranh tang len thi khdng, bdi vi viec khuyen khich eanh tranh cd the dat dffdc bang cac each thffc khac (tff do hda nhap khd'u, cac chinh sdch chd'ng ddc quyen).
LnHor trong mo hinh (I) cd gid tn difdng, chffng td ngay ca anh hffdng theo chieu ngang cung dffdng, tffc la eac doanh nghiep ngi dia dffdc hffdng ldi tff sif hien dien cua cde doanh nghiep nffdc ngoai trong ngi bd nganh. Khi ede doanh nghiep trong nffdc canh tranh vdi doanh nghiep da qud'c gia, thi cac doanh nghiep da qudc gia se cd ddng cd che day viec rb ri cong nghe vd khdng de xay ra anh htfdng lan tda.
Lnfor ed gia tri dffdng trong ca md hinh (1) va (2), chffng td anh hffdng theo chieu dtfdng. Dieu nay cd thd giai thich la doanh nghiep FDI va eac doanh nghiep trong ntfdc cd nhffng phan khiic thi trffdng khac nhau, mat khac cdng nghe trong nganh del may khdng kho khan ldm trong hge hdi hay bat chffdc, Nhffng dieu nay khie'n anh hffdng theo chieu ngang cung dffdng. He sd cua dinhor la dm, chffng td tdc dgng ngang giam dan theo thdi gian.
B A N G : K E T Q O A CTCJC LCiONG T A C DONG FDI DEt^ TFP InTFP
Lnfs Lnhor Lnback Lnsback Lnfor Lnvng Lnlc Lnsize _cons
Rho R- -wiihin -between F P
Coef.
0.1146"'"
(0,0063) 0,0252**1=
(0,0066) 0,0119***
(0,0042) 0,0124***
(0,0028) 0,0081**
(0,0037) -0,0778***
(0,0044) 0.4930***
(0,0052) -0,5639***
(0,0093) 1,8115***
(0,0848) 0,8155 0,7346 0,5520 0,1735 0,2171 0,2271 1185,51 0,0000
dInTFP Dinfs Dinhor Dlnback DInsback Dlnfor Dlnvng Dink Dinsize _cons ,si!;nia u sicma e Rho R- -within -between -overall F P
Coef.
0,0714*''- (0,0126)
-0,0076 (0,0104) -0,0119**
(0,0049) 0,0088***
(0,0030) 0,0107~**
(0,0036) -0,0529^**
(0,00761 0,4489**='=
(0.0066) -0.6363***
(0.0146) 0,0314**=^
(0.0053) 0,7M25 0.9694 0.3945 0.1655 0.1699 0.1652 697,84 0,0000
***, ** cdc ky hieu miic y nghm 1% \'o 5%
Ng.
my chl ra rSiig. cdc iham so tide lifdng c tuang Ung. Sai sd'lieu chudn d trong ngoa N h o m tac gia L/OC kjdng iu so li.'u d
i \ nglna thd'ng ke d dan dudi cdc h^ sci.
eu lid doanh nghiep Tong cue Thong kc
Tiep theo, nhom tac gia tap trung vao xem xet arih hirdng lan toa dpc ngtTdc. Ca lnback va lnsback deu dirong va CO y nghia thong ke cao trong mo hinh (1).
Tuy nhien, trong m6 hinh (2), ca dlnback va dlnsback deu CO y nghTa thong ke cao, nhiTng dlnback la diTdng, con dlnsback lai am.
Ve mat IJ thuyet, anh hirdng lan tda theo chieu doc (xet ca cac moi lidn ket ngiroc) la Jnh htrdng lan tda nang suat diSn ra do cac moi hen ket gitta doanh nghiep nirdc ngoai vdi cac nha cung cap noi dia. Nhffng anh hirdng lan tda nhiT vay xay ra thong qua: (i) chuyan giao tri thitc mdt each triJc tiep tir khach hang nirdc ngoai tdi cac nha cung cap dja phirong. NhiTng yeu cau cao hdn ve chS't lirpng san phim va cungjlSp hang dung thai gian, ma cac doanh nghiep da qudc gia dat ra khien cho cac nha cung cap trong nirdc cd dpng cd cai thien cdng nghe va quan ly san xuat; (ii) chuyen giao tri thiic gian tie'p thdng qua cac ddng vSn dpng cua lao dpng; (iii) tang cau ve san pham trung gian do cac doanh nghiep da qud'c gia gia nhap nhieu hdn, nd khien cho cac nha cung cap dia phiTdng cd th6 htrdng ldi tir tmh kinh te theo quy md. Hieu u'ng canh tranh - cac doanh nghiep da qudc gia thau tdm dirpc doanh nghiep ndi dia co the lira chpn tim kie'm cac san pham trunj gian d nudc ngoai va do vay phS vd di cac mdi lien ket nha cung cap - khach hang hien cd, dieu nay lara tang siJc canh tranh tren thi trffdng sin pham trung gian.
79
Chuyen sang cac nhan to' cd the dieu chinh anh htfdng lan tda theo chieu dgc. Mdt Id, ddng ed tie'n banh FDI ed the anh htfdng tdi mffc do sff dung nguon Itfc dia phtfdng eua doanh nghiep ntfdc ngoai. Cdc doanh nghiep ntfdc ngoai cd dinh hffdng vao thi trffdng ndi dia ed xu htfdng mua cac san pha'm trong ntfdc nhieu hdn cae doanh nghiep theo dinh htfdng xua't khau, tuy nhien trong nganh det may thi chu ye'u htfdng vao xua't khau.
Cac yeu eau ve cha't itfOng va ky thudt gan vdi hang hda muc deu eua tbi trtfdng ngi dia ed the tha'p hdn va do vay, cae nha cung ca'p ngi dia cd the di ddng dap ffng chg cac doanh nghiep da qud'c gia tren thi trffdng ndi dia hOn. Mat khac, cac doanh nghiep da qud'c gia boat ddng tren thi trtfdng loan cau ed the ap dat nhffng yeu c^u ve chi phi va chat Itfdng nghiem ngat hdn, trong khi cac doanh nghiep ngi dia khd cd the ddp ffng cac yeu cau nay. Ngoai ra, cdc doanh nghiep nay eung ia mdt pban trong be thd'ng san xuat qud'c te va nd ed the phu thudc vao cdc chinh sach khai thac dau vao loan cau ciia cdng ly me, do vdy kbdng ed nhieu til do d6 Iffa chgn nha cung cd'p cbo rieng minh.
Hai la, ehung ta cd the cho rang cac doanh nghiep dtfdc hinh thanh thong qua M&A (thdu tdm va sap nhdp) hoac lien doanh cd nliieu kha nang .sff dung nguon ngi dia hon eac dtf an dtfdi dang dau ttf mdi hoan loan, Trong khi dang dau ttf mdi hoan loan can thdi gian va edng sffc d^
phat trien cac md'i lien ket vdi ntfdc ban dia. thi dang ban dau cd the tan dung cae md'i lien ke't vdi nha eung ca'p cua cac dd'i tac ban dia va doanh nghiep vffa dtfdc thau tdm.
Bdng chffng thffe nghiem ung hg cho quan diem nay.
Trong trffdng hdp sau, sff khac biel eung dien ra irong thdi gian dai hdn. Chung ta khdng the phdn biel giffa thau tdm, hen doanh va cac dff an dau iff mdi tfong tap dff beu cua chiing ta, tuy nhien chiing ta lai cd thdng tin ve mffc do sd hitu nffdc ngoai. Sd hifu 100% vd'n nffdc ngoai la bie'n dai dien cho cac dff an dau tff mdi, chung ta ky vgng cae deanh nghiep sd hiili 100% vd'n nffdc ngoai cd the sff dung nhieu dau vao nhap khau hdn, cdn cae dff an dau tff cd lien ke't vdi doanh nghiep ban dia se trdng edy
nhieu hdn vao nguon Iffc tt^ong "^!^'^. , vdy, eac md'i lien ke't ngffdc gdn vdi nhom doanh nghiep lien doanh cd the "lan.Jf anh hffdng lan tda ldn hOn. Dd la ly do giai thieh he so cua lnback cd gia tn dtfdng.
Cac bie'n dac trtfng doanh nghiep I'l Lnlc mang da'u dtfdng va deu co y nghia thd'ns ke eao d ta't ca cac mo hmh. uieu ndy cho tha'y, chat Itfdng lao dong rat quan trong trong nganh d&t may. Dieu nay hoan toan phu hdp vdi thiic te.
Doanh nghiep cd nang cao chat Itfdng neu6n nhdn Itfc, thi mdi cd du tnnh do tii'p cdn vdi cdng nghe mdi, phtfdng thtfc td chffc san xud't mdi, tff dd mdi tang dffdc kha nang ha'p thu cdng nghe, nang cao hieu qua hoat ddng. Bien Lnlc mang da'u dm, dieu nay ed the gjai thieh do thi trtfdng vd'n chtfa phat trien, chffa dap ffng dffdc nhu cau vd'n ciia doanh nghiep.
KET LUAN
Bai Viet da tap trung nghien effu anh htfdng lan toa eua FDI thdng qua md'i lien kel ngtfdc (tffc la cac thoa thuan giffa cac cdng ty trong nffdc vdi cac nha cung cap dau vao trong ntfdc) va thdng qua ndi bd nganh (tffc la ldi ich ma cac cong ty ngi dia hffdng ldi tff sff xud't hien cua phia ntfdc ngoai trong nganh dd).
Nhdm tde gia da tim tha'y bdng chffng thtfc nghiem rang, co anh htfdng lan tda dtfdng khi cd stf hien dien cua FDI dd'i vdi TFP ede doanh nghiep trong mau.
Ben canh dd, cd anh hffdng theo chieu ngang va theo chieu dgc vi ke't qua ffdc Iffdng dffdc cua he sd' cua eac bien nay la dtfdng va co y nghia thd'ng ke.Q
TAI LIE:U THAM KHAO _ _ _ _
1. Blomstrom Magnus, Hakan Persson (1983), Foreign and Spillover Efficiency in an Underdeveloped Economy: Evidence from the Mexican Manufacturing Industry, World Development, 11(6), 493-501
2. Caves, Richard E. (1974). Multinational Firm.s, Competition and ProducinUy in Host - Country Markets. Economical, 41(162), 176-93
3. Grihches, Z. and J. Mairesse (1995). Produclion: the Search for Identification. NBER Working paper 5657
4. Haskel, Jonathan E, Sonia C. Pereira and Matthew J Slauter (2002). Does Inward Foreign Direct investment Boost the Productivity of Domestic Firms?, NBER Working paper 8724
5. Levinsohn, J., A. Petrin (2003). Estimating Production Functions Using Inputs to Control for Unobservable, Review of Economic Studies, 70 (2), 317-341
6. Maddala, G. S. (1983), Limited-Dependent and Qualitative Variables in Economics, New York: Cambridge University Press
7. Wooldridge, J.M. (2009) On estimating firm-level production functions usin uiables to control for unobservables. Economics Letters, 104(3), 112-114
