Thực trạng sức khỏe tâm thần của học sinh ở một số trường trung học cơ sở tại thành phố Huế

(1)

Taïp chí Y teá Coâng coäng, 3.2017, Soá 43 15 trình phoûng vaán.

2.3. Thieát keá nghieân cöùu: Moâ taû caét ngang 2.4. Côõ maãu vaø caùch choïn maãu

2.4.1. Côõ maãu

Söû duïng coâng thöùc tính côõ maãu cho moät tyû leä ñeå xaùc ñònh soá hoä gia ñình coù baø meï coù con döôùi 5 tuoåi:

Vôùi Z = 1,96 (öùng vôùi  = 0,05), p = 0,37 [3],  = 0,14 tính ñöôïc N = 334. Döï phoøng khoaûng 20% ñoái töôïng töø choái traû lôøi, cuoái cuøng côõ maãu laø 409 hoä gia ñình coù con döôùi 5 tuoåi.

2.4.2. Caùch choïn maãu:

Choïn maãu nhieàu giai ñoaïn

Giai ñoaïn 1: moãi mieàn choïn ngaãu nhieân 1 tænh:

Hoøa Bình-mieàn Baéc, Haø Tónh – Mieàn Trung vaø Kieân Giang- Mieàm Nam;

Giai ñoaïn 2: moãi tænh choïn ngaãu nhieân 3 xaõ bao goàm xaõ noâng thoân, thaønh thò (thò traán/phöôøng) vaø khoù khaên (mieàn nuùi/haûi ñaûo): toång 9 xaõ;

Giai ñoaïn 3: moãi xaõ choïn 46 hoä gia ñình coù con döôùi 5 tuoåi, choïn ngaãu nhieân hoä gia ñình ñaàu tieâu, sau ñoù löïa choïn caùc hoä gia ñình tieáp theo, theo phöông phaùp laø “coång lieàn coång”.

2.5. Phöông phaùp, kyõ thuaät thu thaäp soá lieäu Boä coâng cuï: Phieáu phoûng vaán ñöôïc xaây döïng vaø chænh söûa sau khi coù thöû nghieäm taïi Thaïch Thaát, Haø Noäi.

Phöông phaùp thu thaäp soá lieäu: Ñieàu tra vieân phoûng vaán tröïc tieáp caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi.

Sai soá vaø khoáng cheá sai soá: Sai soá do ngöôøi cung caáp thoâng tin boû soùt hoaëc coá tình sai thöïc teá, ñeå haïn cheá sai soá, ñieàu tra vieân ñöôïc taäp huaán kyõ, coù kinh nghieäm trong giao tieáp. Sau khi keát thuùc phoûng vaán, ñieàu tra vieân kieåm tra laïi phieáu ngay ñeå khoâng boû soùt thoâng tin. Giaùm saùt vieân kieåm tra phieáu khi keát thuùc ñeå kòp thôøi phaùt hieän sai soá vaø boå sung kòp thôøi.

sau khi thu thaäp ñöôïc kieåm tra, laøm saïch, maõ hoaù vaø nhaäp baèng phaàn meàm Epidata 3.1, xöû lyù thoáng keâ baèng phaàn meàm Stata 11, thoáng keâ moâ taû vôùi tyû leä

%, thoáng keâ suy luaän vôùi kieåm ñònh ²^.

2.7. Ñaïo ñöùc nghieân cöùu: Nghieân cöùu ñöôïc tieán haønh döôùi söï chaáp thuaän cuûa chính quyeàn ñòa phöông, laõnh ñaïo cô quan y teá treân ñòa baøn nghieân cöùu vaø ñoái töôïng nghieân cöùu. Thoâng tin ñöôïc hoaøn toaøn baûo maät vaø keát quaû chæ ñöôïc söû duïng cho muïc ñích nghieân cöùu.

3. Keát quaû

3.1. Kieán thöùc cuûa baø meï veà caùch cho treû aên/

buù ñuùng khi bò tieâu chaûy

Hình 1. Kieán thöùc cuûa baø meï veà caùch cho treû aên/

buù ñuùng khi bò tieâu chaûy phaân theo ñòa dö (n=409)

Nhaän xeùt: Gaàn 80% baø meï coù kieán thöùc ñuùng veà caùch cho treû aên/buù khi bò tieâu chaûy, tyû leä baø meï ôû mieàn nuùi coù kieán thöùc ñuùng veà caùch cho treû buù/aên khi bò tieâu chaûy chieám tyû leä cao nhaát vôùi 83,9%, sau ñoù ñeán mieàn nuùi vaø thaáp nhaát laø ôû noâng thoân vôùi 74,3%.

Baûng 1. Lyù do khoâng cho treû aên buù bình thöôøng khi bò tieâu chaûy (n=409)

Noäi dung

Thaønh thò Noâng

thoân Mieàn nuùi Toång

n % n % n % n % p

Ngöôøi khaùc khuyeân 1 0,7 6 4,3 0 0 6 1,7 0,006 Sôï treû beänh naëng

theâm 5 3,6 17 12,1 11 8,5 33 8,1

Nhaän xeùt: Veà lyù do khoâng cho treû aên buù bình thöôøng khi bò tieâu chaûy, gaàn 10% ngöôøi ñöôïc phoûng vaán cho raèng treû bò naëng theâm neáu tieáp tuïc cho aên/buù bình thöôøng, trong ñoù, ngöôøi daân ôû noâng thoân chieám tyû leä cao nhaát vôùi 12,1%, gaáp gaàn 4 laàn so vôùi thaønh thò. Coù 1,7% ngöôøi khoâng cho treû aên/buù bình thöôøng do ngöôøi khaùc khuyeân. Söï khaùc bieät naøy coù yù nghóa

2 1 2 2

1

p P

N x

Z

_D px

§ ·

H

¨ ¸

© ¹

Tạp chí Y tế Công cộng, Số 61 tháng 12/2022 31

Thực trạng sức khỏe tâm thần của học sinh ở một số trường trung học cơ sở tại thành phố Huế

Nguyễn Minh Tú

¹

, Trần Thị Trà My

¹

, Nguyễn Hoàng Thuỳ Linh

¹

, Hồ Hiếu

¹

, Lương Thị Thu Thắm

¹

, Hồ Thị Linh Đan

¹

, Nguyễn Ngô Bảo Khuyên

¹

, Trần Thị Quỳnh Tâm

¹

, Nguyễn Phi Khanh

¹

, Võ Văn Quang Vinh

¹

, Đinh Thị Liễu

¹

, Nguyễn Đức Dân

¹

, Châu Nguyên Đan

¹

, Đặng Thị Thanh Nhã

¹

, Trần Bình Thắng

¹

,

Nguyễn Thanh Gia

¹

, Lê Đình Dương

¹

, Hoàng Trọng Nhật

¹

, Nguyễn Văn Tiến

²

TÓM TẮT

Đặt vấn đề: Sức khỏe tâm thần (SKTT) là một cấu phần quan trọng của trạng thái sức khỏe mỗi người. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (TCYTTG), không có sức khỏe nếu không có sức khỏe tâm thần (No health without mental health). Việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời các rối loạn SKTT là rất cần thiết, góp phần bảo vệ và nâng cao sức khỏe của trẻ trong giai đoạn vị thành niên cũng như thời kỳ trưởng thành.

Mục tiêu: Mô tả thực trạng sức khỏe tâm thần (SKTT) và tìm hiểu một số yếu tố liên quan ở học sinh trung học cơ sở tại thành phố Huế.

Đối tượng và phương pháp: Nghiên cứu mô tả cắt ngang được thực hiện trên 500 học sinh trung học cơ sở (THCS) tại thành phố Huế từ tháng 10/2021 đến tháng 6/2022. Số liệu được thu thập bằng phương pháp phỏng vấn trực tiếp đối tượng bằng bộ câu hỏi bao gồm các thông tin về nhân khẩu - xã hội học, các vấn đề gia đình và trường học và sử dụng thang đo SDQ-25 để đánh giá tình trạng sức khoẻ tâm thần. Sử dụng phân tích hồi quy logistic đa biến để xác định các yếu tố liên quan đến sức khoẻ tâm thần.

Kết quả: Có 18.2% (KTC 95%: 15.1 – 21.8) học sinh THCS có vấn đề SKTT ở mức bất thường, 27.4% (KTC 95%: 23.2 – 31.4) có vấn đề sức khoẻ tâm thần ở mức ranh giới. Trong đó bất thường về vấn đề cảm xúc chiếm tỷ lệ lớn nhất (20.6%), 15.6% có bất thường về vấn đề hành vi, 15.0% có bất thường về vấn đề bạn bè, 13.4% có bất thường về tăng động giảm chú ý, 8.6% có bất thường về các vấn đề xã hội tích cực. Một số yếu tố có liên quan đến sức khoẻ tâm thần là tình trạng hôn nhân của bố mẹ, tần suất tập thể dục thể thao, giờ đi ngủ vào buổi tối, vấn đề về gia đình, vấn đề về trường học và mong muốn của bản thân (p < 0.05).

Kết luận: Học sinh trung học cơ sở mắc các vấn đề về sức khoẻ tâm thần chung chiếm tỷ lệ cao.

Do đó, cần kết hợp giữa gia đình và nhà trường khuyến khích học sinh tham gia hoạt động thể lực phù hợp và thay đổi thói quen đi ngủ muộn góp phần cải thiện tình trạng SKTT của học sinh.

Từ khoá: sức khỏe tâm thần, hoạt động thể lực, học sinh, thành phố Huế.

(2)

| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |

14 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 3.2017, Soá 43 1. Ñaët vaán ñeà

Tieâu chaûy vaø nhieãm khuaån hoâ haáp caáp ôû treû em laø hai beänh coù tyû leä maéc vaø töû vong cao nhaát ôû nhöõng nöôùc ñang phaùt trieån. ÔÛ nöôùc ta, 80% töû vong do tieâu chaûy xaûy ra ôû treû em döôùi 2 tuoåi, bình quaân 1 treû döôùi 5 tuoåi moãi naêm maéc töø 0,8-2,2 ñôït tieâu chaûy, öôùc tính haøng naêm coù 1100 tröôøng hôïp töû vong [6], [5].

Veà NKHH, trung bình moãi naêm moät ñöùa treû maéc 4-9 laàn, tyû leä töû vong do NKHH chieám 1/3 (30-35%) so vôùi töû vong chung [1], [4]. Tyû leä maéc vaø töû vong cuûa hai beänh naøy raát cao nhöng hoaøn toaøn coù theå haïn cheá baèng caùch chuû ñoäng phoøng traùnh taùc nhaân gaây beänh vaø xöû lí kòp thôøi khi bò beänh. Ñeå phoøng choáng beänh, ngöôøi daân noùi chung vaø ngöôøi chaêm soùc treû noùi rieâng phaûi coù kieán thöùc ñaày ñuû veà phoøng beänh vaø caùch xöû lyù khi treû bò maéc beänh ñeå giaûm tyû leä maéc vaø töû vong.

Chính vì lyù do ñoù, chuùng toâi thöïc hieän nghieân cöùu:

“Kieán thöùc cuûa caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi veà phoøng choáng tieâu chaûy vaø nhieãm khuaån hoâ haáp caáp tính ôû treû em taïi moät soá vuøng/mieàn Vieät Nam”, vôùi muïc tieâu moâ taû kieán thöùc cuûa caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi veà phoøng choáng tieâu chaûy vaø nhieãm khuaån hoâ haáp ôû treû em taïi moät soá vuøng/mieàn Vieät Nam

naêm 2014. Töø ñoù coù theå ñöa ra moät soá khuyeán nghò phuø hôïp vaøo coâng taùc truyeàn thoâng phoøng choáng caùc beänh nhieãm khuaån cho treû em trong giai ñoaïn hieän nay.

2. Phöông phaùp nghieân cöùu

2.1. Ñòa ñieåm vaø thôøi gian nghieân cöùu

Nghieân cöùu ñöôïc thöïc hieän vaøo naêm 2014 taïi 3 tænh: Hoøa Bình, Haø Tónh vaø Kieân Giang, ñaïi dieän cho 3 mieàn Baéc, Trung, Nam cuûa Vieät Nam.

2.2. Ñoái töôïng nghieân cöùu

Caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi.

Tieâu chuaån löïa choïn: Laø caùc baø meï coù con döôùi 5 tuoåi, coù tinh thaàn minh maãn, töï nguyeän, hôïp taùc traû lôøi phoûng vaán.

Tieâu chuaån loaïi tröø: Tinh thaàn khoâng minh maãn hoaëc khoâng coù maët taïi hoä gia ñình trong thôøi gian nghieân cöùu hoaëc khoâng töï nguyeän, hôïp taùc trong quaù mothers being able to detect some severe signs of diarrhea and ARI was low. Only 6.6% of mothers recognized wrinkled skin signs (14.4 % in urban and 2.1% in rural region, respectively); 11 % of mothers recognized signs of dyspnea (25.9 % in urban and 1.5% in mountainous region). Mothers’

knowledge about prevention of diarrhea and ARI in urban was better than that of mothers in rural and mountain regions.

Keywords: Diarrhea, acute respiratory infections, knowledge, under 5-year-old child.

Taùc giaû:

1. Vieän ñaøo taïo Y hoïc döï phoøng vaø Y teá coâng coäng, tröôøng Ñaïi hoïc Y Haø Noäi Email: [email protected]

2. Cuïc phoøng choáng HIV/AIDS – Boä Y teá Email: [email protected]

3. CNYTCC4 naêm hoïc 2015-2016, Vieän ñaøo taïo Y hoïc döï phoøng vaø Y teá coâng coäng, tröôøng Ñaïi hoïc Y Haø Noäi Email: [email protected], [email protected]

4. Boä Y teá

Email: [email protected], [email protected]

32 Tạp chí Y tế Công cộng, Số 61 tháng 12/2022

Mental health situation and related factors among secondary school students in Hue city

Nguyen Minh Tu

¹

, Tran Thi Tra My

¹

, Nguyen Hoang Thuy Linh

¹

, Ho Hieu

¹

, Luong Thi Thu Tham

¹

, Ho Thi Linh Dan

¹

, Nguyen Ngo Bao Khuyen

¹

, Tran Thi Quynh Tam

¹

, Nguyen Phi Khanh

¹

, Vo Van Quang Vinh

¹

, Dinh Thi Lieu

¹

, Nguyen Duc Dan

¹

, Chau Nguyen Dan

¹

, Dang Thi Thanh Nha

¹

, Tran

Bình Thang

¹

, Nguyen Thanh Gia

¹

, Le Dinh Duong

¹

, Hoang Trong Nhat

¹

, Nguyen Van Tien

²

ABSTRACT

Background: Mental health is an important component of a person's state of health. According to World Health Organization (WHO), there can be no health without mental health. Timely detection and care of mental health disorders are essential, contributing to health protection and improvement during the adolescent period and adulthood.

Objectives: To describe the situation of mental health problems and identify some related factors in secondary school students in Hue city.

Subjects and methods: A cross-sectional descriptive study was conducted with 500 secondary school students in Hue city from October 2021 to June 2022. The data was collected by face-to- face interviews using a pre-designed questionnaire that included social-demographic information, family and school problems, and the SDQ-25 scale which assesses adolescents' mental health status.

Multivariate logistic regression analysis was used to identify factors associated with mental health.

Results: Our research showed that 18.2% (95% CI: 15.1 - 21.8) students had abnormal mental health score; 27.4% (95% CI: 23.2 - 31.4) had borderline mental health score. The emotional problems had the highest rate (20.6%). Conduct problems, peer problem and hyperactivity/

inattention accounted for 15.6%, 15.0% and 13.4% among the study subjects. 8.6% had prosocial problems. Some mental health-related factors were parents' marital status, frequency of physical activity, bedtime at the evening, family problems, school problems, and personal desires (p < 0.05).

Conclusion: The percentage of students having mental health problems was high. It is necessary for family and school to encourage the participation in appropriate physical activities and change the habit of going to bed late to contribute to improving students' mental health status.

Keywords: Mental health, physical activity, student, Hue city.

Tác giả:

1 Trường đại học Y - Dược, đại học Huế

2 Trường đại học Y - Dược Thái Bình

Email: [email protected]

(3)

3. Keát quaû

Baûng 1. Lyù do khoâng cho treû aên buù bình thöôøng khi bò tieâu chaûy (n=409)

Noäi dung

n % n % n % n % p

theâm 5 3,6 17 12,1 11 8,5 33 8,1

2 1 2 2

1

p P

N x

Z

_D px

§ ·

H

¨ ¸

© ¹

1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Sức khỏe tâm thần (SKTT) là một cấu phần quan trọng của trạng thái sức khỏe mỗi người.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (TCYTTG), không có sức khỏe nếu không có sức khỏe tâm thần (No health without mental health). Việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời các rối loạn SKTT là rất cần thiết, góp phần bảo vệ và nâng cao sức khỏe của trẻ trong giai đoạn vị thành niên cũng như thời kỳ trưởng thành

¹

.

Theo thống kê của Viện Đo lường và Đánh giá sức khỏe (The Institute for Health Metrics and Evaluation) vào năm 2019, có 13.5% vị thành niên từ 10 - 14 tuổi và 14.65% vị thành niên từ 15 - 19 tuổi gặp các vấn đề về sức khỏe tâm thần

²

. Nghiên cứu của Hunduma Gary và cộng sự (cs) trên 3,227 học sinh từ 13 - 19 tuổi vào năm 2022 cho thấy có 22.93% đối tượng có vấn đề về sức khỏe tâm thần, trong đó 9.7% được xếp vào nhóm bất thường và 13.2% được xếp vào nhóm ranh giới

³

. Trong nghiên cứu tương tự của Dubravka Holik cho kết quả 10.4% đối tượng có điểm số ở mức ranh giới và bất thường

4

. Tỷ lệ học sinh có dấu hiệu trầm cảm và lo âu trong nghiên cứu của Ming-wei Liu và cs vào năm 2020 lần lượt là 30.3% và 9.8%

⁵

.

Tại Việt Nam, theo nghiên cứu của La Thị Thu Thùy và cs vào năm 2020 trên đối tượng vị thành niên thành thị cho thấy có 16.4% học sinh gặp khó khăn về tinh thần. Các tỷ lệ này cụ thể ở thành phố Hồ Chí Minh, Huế và Hà Nội lần lượt là 22.4%; 13.3% và 12.9%

⁶

. Nghiên cứu tại thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc năm 2019 cho thấy, tỷ lệ học sinh trung học cơ sở có vấn đề sức khỏe tâm thần là 17.6%

⁷

. Một nghiên cứu khác của tác giả Lê Trần Tuân Anh

vào năm 2018 đã báo cáo có 23.6% đối tượng có kết quả nghi ngờ và 18.5% có vấn đề sức khỏe tâm thần, cụ thể: tỷ lệ học sinh có vấn đề trong biểu hiện với bạn bè là 24.2%; 15.9% có các vấn đề về hành vi; 12.5% có các vấn đề về xã hội tích cực; 7.2% có các vấn đề về cảm xúc;

các biểu hiện tăng động giảm tập trung chú ý chiếm tỷ lệ thấp nhất (4.2%)

⁸

.

Các vấn đề về sức khỏe tâm thần ở giai đoạn vị thành niên nếu không được can thiệp kịp thời có thể dẫn đến một số hành vi sức khỏe không lành mạnh như lạm dụng thuốc lá, rượu bia, rối loạn ăn uống cho đến trầm trọng hơn là tự làm hại bản thân hay tự sát

⁹

. Kết quả nghiên cứu dựa trên số liệu Khảo sát Sức khoẻ học sinh Toàn cầu tại trường học Việt Nam (GSHS) cho thấy, có 11.2% đối tượng cảm thấy cô đơn và 16.4% đối tượng có ý định tự tử trên đối tượng học sinh từ lớp 8 đến lớp 12

¹⁰

. Trong nghiên cứu của Nguyễn Tấn Đạt và cs vào năm 2019, có 26.3% học sinh suy nghĩ một cách nghiêm túc việc tự tử; 12.8% đã lên kế hoạch tự tử và 3.9% đã từng cố gắng tự tử

¹¹

.

Hiện nay, chăm sóc sức khỏe tâm thần cho

học sinh còn nhiều hạn chế như số lượng nhân

lực không đảm bảo, phân bố không đồng đều

theo bậc học, những giáo viên không chuyên

phải kiêm nhiệm vai trò công tác tham vấn

học đường

¹²

. Trên địa bàn thành phố Huế đã

có nhiều nghiên cứu về sức khỏe tâm thần của

học sinh trung học cơ sở. Tuy nhiên, chúng tôi

chưa tìm thấy nghiên cứu sử dụng và mô tả cụ

thể các khía cạnh của thang đo SDQ-25 được

đánh giá bởi bản thân học sinh. Bên cạnh đó,

do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 nên học

sinh phải nghỉ học ở nhà và tham gia học tập

(4)

2. Phöông phaùp nghieân cöùu

Taùc giaû:

4. Boä Y teá

trực tuyến trong thời gian kéo dài có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến vấn đề sức khỏe tâm thần cũng như phát triển về thể chất của học sinh. Nếu thực trạng trên kéo dài trong thời gian dài có thể gây tổn hại đáng kể đến sức khoẻ, kết quả học tập và cuộc sống của học sinh trong tương lai. Chính vì vậy, chúng tôi thực hiện đề tài “Thực trạng sức khỏe tâm thần của học sinh một số trường trung học cơ sở thành phố Huế” nhằm mục tiêu mô tả thực trạng các vấn đề về sức khoẻ tâm thần và tìm hiểu một số yếu tố liên quan ở học sinh trung học cơ sở tại thành phố Huế năm 2022.

2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Thiết kế nghiên cứu:

Sử dụng phương pháp nghiên cứu mô tả cắt ngang, thực hiện tại một số trường trung học cơ sở (THCS) tại thành phố Huế từ tháng 10/2021 đến tháng 6/2022.

2.2. Đối tượng và thời gian nghiên cứu

- Tiêu chuẩn lựa chọn: Đối tượng là học sinh hiện đang học tập tại một số trường THCS trên địa bàn thành phố Huế.

- Tiêu chuẩn loại trừ: Đối tượng không hợp tác, không đồng ý tham gia nghiên cứu.

2.3. Địa điểm nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện tại Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm, phường Phú Hiệp và Trường THCS Nguyễn Chí Diểu, phường Phú Nhuận, thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế.

2.4. Cỡ mẫu nghiên cứu

Sử dụng công thức ước lượng một tỷ lệ:

30

Các vấn đề về sức khỏe tâm thần ở giai đoạn vị thành niên nếu không được can thiệp kịp thời có thể dẫn đến một số hành vi sức khỏe không lành mạnh như lạm dụng thuốc lá, rượu bia, rối loạn ăn uống cho đến trầm trọng hơn là tự làm hại bản thân hay tự sát ⁹. Kết quả nghiên cứu dựa trên số liệu Khảo sát Sức khoẻ học sinh Toàn cầu tại trường học Việt Nam (GSHS) cho thấy, có 11.2% đối tượng cảm thấy cô đơn và 16.4% đối tượng có ý định tự tử trên đối tượng học sinh từ lớp 8 đến lớp 12 ¹⁰. Trong nghiên cứu của Nguyễn Tấn Đạt và csvào năm 2019, có 26.3% học sinh suy nghĩ một cách nghiêm túc việc tự tử; 12.8% đã lên kế hoạch tự tử và 3.9% đã từng cố gắng tự tử ¹¹.

Hiện nay, chăm sóc sức khỏe tâm thần cho học sinh còn nhiều hạn chế như sốlượng nhân lực không đảm bảo, phân bố không đồng đều theo bậc học, những giáo viên không chuyên phải kiêm nhiệm vai trò công tác tham vấn học đường

12. Trên địa bàn thành phố Huế đã có nhiều nghiên cứu về sức khỏe tâm thần của học sinh trung học cơ sở.Tuy nhiên, chúng tôi chưa tìm thấy nghiên cứu sử dụng và mô tả cụ thể các khía cạnh của thang đo SDQ-25 được đánh giá bởi bản thân học sinh. Bên cạnh đó, do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 nên học sinh phải nghỉ học ở nhà và tham gia học tập trực tuyến trong thời gian kéo dài có thể gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến vấn đề sức khỏe tâm thần cũng như phát triển về thể chất của học sinh. Nếu thực trạng trên kèo dài trong thời gian dài có thể gây tổn hại đáng kể đến sức khoẻ, kết quả học tập và cuộc sống của học sinh trong tương lai. Chính vì vậy, chúng tôi thực hiện đề tài “Thực trạng sức khỏe tâm thần của học sinh một số trường trung học cơ sở thành phố Huế” nhằm mục tiêu mô tả thực trạngcácvấn đề về sức khoẻ tâm thần và tìm hiểu một số yếu tố liên quan ở học sinh trung học cơ sở tại thành phố Huế năm 2022.

2.PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Thiết kế nghiên cứu:Sử dụng phương pháp nghiên cứu mô tả cắt ngang, thực hiện tại một số trường trung học cơ sở (THCS) tại thành phố Huế từ tháng 10/2021 đến tháng 6/2022.

2.2. Đối tượng và thời gian nghiên cứu

-Tiêu chuẩn lựa chọn: Đối tượng là học sinh hiện đang học tập tại một số trường THCS trên địa bàn thành phố Huế.

-Tiêu chuẩn loại trừ: Đối tượng không hợp tác, không đồng ý tham gia nghiên cứu.

2.3.Địa điểm nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện tại Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm, phường Phú Hiệp và Trường THCS Nguyễn Chí Diểu, phường Phú Nhuận, thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế.

2.4.Cỡ mẫu nghiên cứu

Sử dụng công thức ước lượng một tỷ lệ:

n = Z_{1 − α}² p(1−p) d²

Trong đó: Z(1 -α/2) = 1.96 (với α = 0.05); p = 0.176 ⁷,sai số cho phép d = 0.05. Do chọn mẫu theo phương pháp chọn mẫu chùm nhiều giai đoạn, chọn hiệu lực thiết kế DE = 2 để tăng độ tin cậy và cộng thêm 10% dự phòng cho phiếu điều tra thiếu thông tin. Như vậy cỡ mẫu tối thiểu trong nghiên cứu này là n = 491. Trên thực tế, có 500 đối tượng tham gia nghiên cứu.

2.5. Phương pháp chọn mẫu

Sử dụng phương pháp chọn mẫu nhiều giai đoạn:

-Giai đoạn 1: Chọn ngẫu nhiên 2 trường trong tổng số 27 trường THCS trên địa bàn thành phố Huế, trong đó gồm 1 trường ở phíabắc và 1 trường ở phíanam sông Hương. Kết quả chọn được Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm và Trường THCS Nguyễn Chí Diểu.

-Giai đoạn 2: Lập danh sách các lớp tại mỗi trường, sau đó chọn ngẫu nhiên 6 lớp ở mỗi trường tham gia vào nghiên cứu.

Trong đó: Z

_{(1 - α/2)}

= 1.96 (với α = 0.05); p = 0.176

7

, sai số cho phép d = 0.05. Do chọn mẫu theo phương pháp chọn mẫu chùm nhiều giai đoạn, chọn hiệu lực thiết kế DE = 2 để tăng độ tin cậy và cộng thêm 10% dự phòng cho phiếu điều tra thiếu thông tin. Như vậy cỡ mẫu tối thiểu trong nghiên cứu này là n = 491. Trên thực tế, có 500 đối tượng tham gia nghiên cứu.

2.5. Phương pháp chọn mẫu

Sử dụng phương pháp chọn mẫu nhiều giai đoạn:

- Giai đoạn 1: Chọn ngẫu nhiên 2 trường trong tổng số 27 trường THCS trên địa bàn thành phố Huế, trong đó gồm 1 trường ở phía bắc và 1 trường ở phía nam sông Hương. Kết quả chọn được trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm và trường THCS Nguyễn Chí Diểu.

- Giai đoạn 2: Lập danh sách các lớp tại mỗi trường, sau đó chọn ngẫu nhiên 6 lớp ở mỗi trường tham gia vào nghiên cứu.

- Giai đoạn 3: Phỏng vấn tất cả các học sinh thuộc 12 lớp để thu thập thông tin nghiên cứu.

2.6. Phương pháp thu thập thông tin và biến số

Sử dụng bộ câu hỏi được thiết kế sẵn, gồm 6 phần:

Phần 1: Thông tin về nhân khẩu - xã hội: giới tính, năm sinh, lớp, kinh tế gia đình (dựa vào đánh giá của chính quyền địa phương), nghề nghiệp của bố, trình độ học vấn của bố, nghề nghiệp của mẹ, trình độ học vấn của mẹ, số anh chị em trong gia đình, là con thứ mấy trong gia đình, tình trạng hôn nhân của bố mẹ.

Phần 2: Hành vi sức khỏe: Thời gian sử dụng

internet, hành vi hoạt động thể dục thể thao

(5)

3. Keát quaû

Baûng 1. Lyù do khoâng cho treû aên buù bình thöôøng khi bò tieâu chaûy (n=409)

Noäi dung

n % n % n % n % p

theâm 5 3,6 17 12,1 11 8,5 33 8,1

2 1 2 2

1

p P

N x

Z

_D px

§ ·

H

¨ ¸

© ¹

(môn thể thao yêu thích, tần suất tập thể dục thể thao), thời gian đi ngủ.

Phần 3: Đánh giá tình trạng SKTT học sinh THCS dựa vào bộ câu hỏi SDQ-25

¹³

: Bộ câu hỏi đánh giá điểm mạnh và khó khăn (Strength and Difficulties Questionnaire) gồm 25 câu hỏi đánh giá trên 5 khía cạnh vấn đề về cảm xúc, vấn đề về hành vi, vấn đề về tăng động giảm chú ý, vấn đề về bạn bè, vấn đề về xã hội tích cực và được tính điểm như sau: 0 - không đúng, 1 - đúng một phần, 2 - chắc chắn đúng. Trừ các câu 7, 11, 14, 21, 25 mỗi câu trả lời tương ứng:

2 - không đúng, 1 - đúng một phần, 0 - chắc chắn đúng.

Tổng điểm khó khăn = Điểm vấn đề về cảm xúc + Điểm vấn đề về hành vi + Điểm vấn đề về tăng động giảm chú ý + Điểm vấn đề về bạn bè.

Đánh giá tổng điểm được chia làm 3 mức độ:

- Bình thường: không gặp khó khăn về SKTT.

- Ranh giới: nghi ngờ, chưa chắc chắn.

- Bất thường: có khó khăn về SKTT.

Trong nghiên cứu của chúng tôi trẻ được đánh giá có vấn đề SKTT khi có đánh giá tổng điểm ở mức bất thường và trẻ được đánh giá không có vấn đề về SKTT khi có đánh giá tổng điểm có mức bình thường và ranh giới.

Bình thường

Ranh giới

Bất thường Tổng điểm khó

khăn 0 - 15 16 – 19 20 – 40

Điểm các vấn

đề về cảm xúc 0 - 5 6 7 – 10 Điểm các vấn

đề về hành vi 0 - 3 4 5 – 10

Bình thường

Ranh giới

Bất thường Điểm tăng động

giảm chú ý 0 - 5 6 7 – 10

Điểm các vấn

đề về bạn bè 0 - 3 4 – 5 6 – 10 Điểm các vấn

đề xã hội tích cực

6 - 10 5 0 – 4

Phần 4: Yếu tố gia đình: gồm 7 câu hỏi tự soạn, mỗi câu được tính điểm từ 1 đến 5 tùy thuộc câu trả lời, cụ thể như sau: 1 - luôn luôn, 2 - thường xuyên, 3 - thỉnh thoảng, 4 - hiếm khi, 5 - không bao giờ (Cronbach’s Alpha = 0.712). Điểm số giao động từ 7 đến 35 điểm, với điểm số càng cao, các vấn đề về gia đình càng ít. Nhóm yếu tố gia đình được đánh giá như sau:

- Có vấn đề về gia đình: ≤ 27 điểm;

- Không có vấn đề về gia đình: > 27 điểm.

Phần 5: Yếu tố trường học: gồm 9 câu hỏi tự soạn, mỗi câu được tính điểm tối thiểu là 1 và tối đa là 5 tùy thuộc câu trả lời, cụ thể như sau:

1 - không bao giờ, 2 - hiếm khi, 3 - thỉnh thoảng, 4 - thường xuyên, 5 - luôn luôn. Điểm số giao động từ 9 đến 45 điểm, với điểm số càng cao, các vấn đề về trường học càng ít (Cronbach’s Alpha = 0.767). Nhóm yếu tố trường học được đánh giá như sau:

- Có vấn đề về trường học: ≤ 33 điểm;

- Không có vấn đề về trường học: > 33 điểm.

Phần 6: Những mong muốn của bản thân: gồm

6 câu hỏi tự soạn bao gồm: mong muốn được

cha mẹ quan tâm, hiểu, chia sẻ với mình nhiều

hơn; mong muốn cha mẹ không áp đặt, đưa ra

những yêu cầu quá cao mà không suy tính đến

(6)

2. Phöông phaùp nghieân cöùu

Taùc giaû:

4. Boä Y teá

khả năng của em; mong muốn cha mẹ không so sánh em với các bạn khác; mong muốn được giáo viên quan tâm, thân thiện và hiểu em hơn;

mong muốn giáo viên tạo không khí thoải mái ở trường; mong muốn nhà trường có phòng tham vấn tâm lý để hỗ trợ học sinh khi gặp khó khăn.

Mỗi câu được tính điểm tối thiểu là 1 và tối đa là 5 tùy thuộc câu trả lời, cụ thể như sau: 1 - rất không mong muốn, 2 - không mong muốn,

3 - bình thường, 4 - mong muốn, 5 - rất mong muốn. Điểm số giao động từ 6 đến 30 điểm, với điểm số càng thấp, những mong muốn của bản thân học sinh càng ít (Cronbach’s Alpha = 0.753). Nhóm mong muốn của bản thân được đánh giá như sau:

- Không: ≤ 23 điểm;

- Có: > 23 điểm.

32 động từ 9 đến 45 điểm, với điểm số càng cao, các vấn đề về trường học càng ít. (Cronbach’s Alpha = 0.767). Nhóm yếu tố trường học được đánh giá như sau:

- Có vấn đề về trường học: ≤ 33 điểm;

- Không có vấn đề về trường học: > 33 điểm.

Phần 6: Những mong muốn của bản thân: gồm 6 câu hỏi tự soạn bao gồm: mong muốn được cha mẹ quan tâm, hiểu, chia sẻ với mình nhiều hơn; mong muốn cha mẹ không áp đặt, đưa ra những yêu cầu quá cao mà không suy tính đến khả năng của em; mong muốn cha mẹ không so sánh em với các bạn khác; mong muốn được giáo viên quan tâm, thân thiện và hiểu em hơn; mong muốn giáo viên tạo không khí thoải mái ở trường; mong muốn nhà trường có phòng tham vấn tâm lý để hỗ trợ học sinh khi gặp khó khăn. Mỗi câu được tính điểm tối thiểu là 1 và tối đa là 5 tùy thuộc câu trả lời, cụ thể như sau: 1 - rất không mong muốn, 2 - không mong muốn, 3 - bình thường, 4 - mong muốn, 5 - rất mong muốn. Điểm số giao động từ 6 đến 30 điểm, với điểm số càng thấp, những mong muốn của bản thân học sinh càng ít.

(Cronbach’s Alpha = 0.753). Nhóm mong muốn của bản thân được đánh giá như sau:

- Không: ≤ 23 điểm;

- Có: > 23 điểm.

2.7. Mối liên quan giữa các biến số

2.8. Xử lý và phân tích số liệu

Số liệu đã thu thập được nhập bằng phần mềm Epidata 3.1, xử lý số liệu bằng phần mềm thống kê SPSS 20.0. Kết quả được mô tả bằng bảng tần suất và tỷ lệ phần trăm. Kiểm định Chi bình phương (χ

²

) để kiểm định sự khác biệt giữa hai hay nhiều tỷ lệ. Sử dụng R

²

trong phân tích hồi quy đa biến logistic để giải thích mô hình. Ý nghĩa thống kê khi p<0.05.

2.8. Đạo đức nghiên cứu

Nghiên cứu được sự thông qua của Hội đồng đạo đức trong nghiên cứu Y sinh học của Trường Đại học Y Dược, Đại học Huế (837a/QĐ-ĐHYD ngày 20/4/2020) và chỉ thực hiện khi có sự đồng ý tham gia của đối tượng nghiên cứu, được sự đồng ý của phụ huynh. Đối tượng nghiên cứu được giải thích rõ về mục đích, nội dung của nghiên cứu và tham gia hoàn toàn tự nguyện. Các thông tin thu thập được mã hóa và đảm bảo giữ bí mật, chỉ phục vụ cho mục đích nghiên cứu khoa học.

3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

3.1. Thông tin chung của đối tượng nghiên cứu

Sơ đồ 1. Khung lý thuyết nghiên cứu

Các yếu tố nhân khẩu -xã hội học:

-Tuổi -Giới tính

-Trình độ học vấn của mẹ -Tình trạng hôn nhân của bố mẹ

Các hành vi sức khỏe:

-Tần suất tập thể dục thể thao -Giờ đi ngủ vào buổi tối -Thời gian sử dụng internet Vấn đề về sức khỏe tâm thần (SDQ-25)

Vấn đề về gia đình Mong muốn của bản thân Vấn đề về trường học

Sơ đồ 1. Khung lý thuyết nghiên cứu 2.8. Xử lý và phân tích số liệu

Số liệu đã thu thập được nhập bằng phần mềm Epidata 3.1, xử lý số liệu bằng phần mềm thống kê SPSS 20.0. Kết quả được mô tả bằng bảng tần suất và tỷ lệ phần trăm. Kiểm định Chi bình phương (χ

²

) để kiểm định sự khác biệt giữa hai hay nhiều tỷ lệ. Sử dụng R

²

trong phân tích hồi quy đa biến logistic để giải thích mô hình. Ý nghĩa thống kê khi p<0.05.

2.9. Đạo đức nghiên cứu

Nghiên cứu được sự thông qua của Hội đồng Đạo đức trong nghiên cứu Y sinh học của

trường đại học Y Dược, đại học Huế (837a/

QĐ-ĐHYD ngày 20/4/2020) và chỉ thực hiện khi có sự đồng ý tham gia của đối tượng nghiên cứu, được sự đồng ý của phụ huynh. Đối tượng nghiên cứu được giải thích rõ về mục đích, nội dung của nghiên cứu và tham gia hoàn toàn tự nguyện. Các thông tin thu thập được mã hóa và đảm bảo giữ bí mật, chỉ phục vụ cho mục đích nghiên cứu khoa học.

3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

3.1. Thông tin chung của đối tượng nghiên cứu

2.7. Mối liên quan giữa các biến số

(7)

3. Keát quaû

Baûng 1. Lyù do khoâng cho treû aên buù bình thöôøng khi bò tieâu chaûy (n=409)

Noäi dung

n % n % n % n % p

theâm 5 3,6 17 12,1 11 8,5 33 8,1

2 1 2 2

1

p P

N x

Z

_D px

§ ·

H

¨ ¸

© ¹

Bảng 1. Thông tin chung của đối tượng nghiên cứu

Đặc điểm Số lượng Tỷ lệ (%)

Giới tính Nam

Nữ

243 257

48.6 51.4

Tuổi ≤ 13

> 13

224 276

44.8 55.2

Kinh tế gia đình Nghèo/cận nghèo

Không nghèo

21 479

4.2 95.8 Trình độ học vấn của mẹ Từ THPT trở xuống

Cao đẳng, đại học, sau đại học

290 210

58.0 42.0

Anh em ruột Có

Không

462 38

92.4 7.6 Con thứ mấy trong gia

đình

Con đầu Con thứ Con út

266 66 168

53.2 13.2 33.6 Tình trạng hôn nhân của

bố mẹ

Hòa thuận

Khác (không hòa thuận, ly thân/ly dị, bố/mẹ đã mất)

425 75

85.0 15.0 Tập thể dục thể thao < 5 ngày/tuần

≥ 5 ngày/tuần

443 57

88.6 11.4

Giờ đi ngủ buổi tối ≤ 22 giờ

> 22 giờ

236 264

47.2 52.8 Thời gian sử dụng internet ≤ 2 giờ/ngày

> 2 giờ/ngày

128 372

25.6 74.4

Vấn đề về gia đình Không

Có

294 206

58.8 41.2 27.71 ± 4.59

Vấn đề về trường học Không

Có

225 275

45.0 55.0 32.31 ± 6.45

Mong muốn của bản thân Không

Có

225 275

45.0

55.0

23.93 ± 3.95

(8)

2. Phöông phaùp nghieân cöùu

Taùc giaû:

4. Boä Y teá

Ở bảng 1, có 51.4% đối tượng nghiên cứu là nữ giới; 55.2% đối tượng trên 13 tuổi. Có 4.2% học sinh cho biết kinh tế gia đình thuộc hộ nghèo/

cận nghèo. 58.0% đối tượng cho biết trình độ học vấn của mẹ ở mức từ trung học phổ thông trở xuống. 15.0% cho biết tình trạng hôn nhân của bố mẹ hiện không hòa thuận, ly thân/ly dị, bố/mẹ đã mất. 11.4% học sinh cho biết có tần

suất hoạt động thể lực với tần suất từ 5 ngày/

tuần trở lên; 52.8% học sinh thường đi ngủ sau 22 giờ; 74.4% học sinh cho biết bản thân sử dụng internet nhiều hơn 2 giờ/ngày. 41.2% học sinh có vấn đề về gia đình. 55.0% học sinh có những vấn đề về trường học. 55.0% học sinh có những mong muốn của bản thân.

3.2. Thực trạng sức khỏe tâm thần

Bảng 2: Thực trạng sức khỏe tâm thần của đối tượng nghiên cứu Điểm trung

bình

Tỷ lệ (%)

Bình thường Ranh giới Bất thường

Tổng điểm khó khăn 15.30 ± 4.82 54.4 27.4 18.2

Các vấn đề về cảm xúc 4.40 ± 2.37 67.4 11.8 20.6

Các vấn đề về hành vi 3.10 ± 1.48 66.4 18.0 15.6

Tăng động giảm chú ý 4.25 ± 2.05 75.7 11.4 13.4

Các vấn đề về bạn bè 3.54 ± 1.80 53.0 32.0 15.0

Các vấn đề xã hội tích cực 7.03 ± 1.92 76.2 15.2 8.6

Kết quả bảng 2 cho thấy 18.2% (KTC 95%: 15.1 – 21.8) đối tượng có SKTT ở mức bất thường.

Đánh giá về từng khía cạnh của vấn đề SKTT;

khoảng 1/5 (20.6%) học sinh có bất thường

về cảm xúc; 15.6% có bất thường về hành vi;

13.4% có bất thường về tăng động giảm chú ý;

15.0% có bất thường về bạn bè; 8.6% có bất thường về các vấn đề xã hội tích cực.

3.3. Một số yếu tố liên quan đến sức khỏe tâm thần

Bảng 3: Các yếu tố liên quan đến vấn đề sức khỏe tâm thần học sinh trung học cơ sở Đặc điểm Nội dung Sức khỏe tâm thần Có Không có P

Giới tính Nam 40 (16.5%) 203 (83.5%) 0.327

Nữ 51 (19.8%) 206 (80.2%)

Nhóm tuổi ≤ 13 tuổi 44 (19.6%) 180 (80.4%) 0.451

> 13 tuổi 47 (17.0%) 229 (83.0%)

Kinh tế gia đình Nghèo/Cận nghèo Không nghèo 88 (18.4%) 3 (14.3%) 391 (81.6%) 18 (85.7%) 0.635

Trình độ học vấn của mẹ Từ THPT trở xuống CĐ/ĐH/SĐH 45 (15.9%) 46 (15.9%) 165 (78.6%) 244 (84.1%) 0.111

(9)

sau khi thu thaäp ñöôïc kieåm tra, laøm saïch, maõ hoaù vaø nhaäp baèng phaàn meàm Epidata 3.1, xöû lyù thoáng keâ baèng phaàn meàm Stata 11,