VAl NET VE DUdNC TRl/tMC SCfN TRONG CUOC KHANG CHIEN CHONG MY, CCU Nl/dC
H 6 KHANG*
T
ron nQa the ky trQdc day, giQa nhQng ngay phia ben kia vi tuyen 17, ca mien Nam dang chim trong mau Itta do chinh sach va h a n h dong phat xit tan sat da man nhQng ngQdi yeu nQdc, nhQng ngQdi "khang chien cu" cua quan thu. Hoi nghi Ban cha'p h a n h Trung Qdng Dang l i n thQ 15 do Chu tich Ho Chi Minh chii tri da chi ro con dQdng phat trien cd ban ciia each mang mien Nam la con dUdng si dung bao Ivtc cdch mang di giai phong mien Nam, hoan thdnh cdch mang ddn chu nhdn ddn.D I hoan thanh nhiem vu d6, mien Bic phai d i y manh chi vien cho mien Nam. Tai Thii do Ha Noi, Dang ta va Chu tich Ho Chi Minh di den quyet dinh thanh lap tuyen giao lien quan sQ tren bo va tren bien chi vien cho each mang mien Nam.
TQ sau Hiep dinh Gidnevd den nam 1958, ta da eo dQdng day Thong nha't do Ban Tho'ng nha't Trung Qdng td chQc d l dQa don can bo, chuyen tai lieu va mot so hang c i n thiet giQa mien Bic va mien Nam. Den lue nay, dQdng day Thong nha't Bic Nam khong con phu hdp. Nhan thQc ro t i m quan trong va sQ ca'p thiet cua vi^c mien Bic da tQng chi vien cht) each mang mien Nam thang 5.-959, Quan uy Trung Qdng ra quyet dinh thanh lap tuyen giao lien quan sQ tren bo (Doan 559). Tiep d6,
thang 7-1959, tuyen van tai dQdng biln chi vien mien Nam ra ddi (Doan 759).
Budi dau, tuyen van tai dQdng bo dQa vao dQdng day Thong nha't d l thQc hien nhiem vu, chii yeu lam eong tac giao lien, van chuyin mot so vat cha't b i n g phQdng thQc gui thd vdi phQdng cham: phong tranh, giQ bi mat tuy^t doi d l bao v^ iQe iQdng, bao v§ muc tieu nhifm vu. Tuyfo van tai biln, do My c6 iQc iQ^ng hai quan manh, khong che ngat vung biln mien Nam i\en Doan 759 gap nhieu khd khan.
Mae du da tim nhieu bien phap, md nhieu tuyen ven biln, vong ra Tay TrQdng Sa, vong qua Dong TrQdng Sa nhQng ket qua ban che. Trong 2 nam tQ thang 2-1962 den thang 12-1964, tuyen van tai dQdng bien da giao cho cac chien trQdng mien Nam 4.920 ta'n vu khi, dan dQdc va trang bi ky thuat cho chien trQdng xa nhlCt la Nam Bo. Rieng vdi Lien khu V, td chQc dQdc 3 chuyen, dQdc 171 ta^n thi xay ra vu Vung Ro (thang 12-1965) (1). TQ thang 3-1965 den thang 4- 1975, tuyen dQdng b i l n chi chuyin dQ(?c vao chien trQdng 711 i&n (2). Viec dam bao chi vien chien trQdng, ndi lien giQa hau phQdng mien B i c vdi h a u phQdng tai eh6 cua each mang mien Nam, each mang Lao va Cam-pu-chia chii yeu dQa vao tuy^n v^n tai chien lQ(?e tren bo.
• PGS.TS. Vi$n Lich sQ Quan si?
Vai na vi Budng Tm£mg Son... 11 Thang 1 nam 1961, Bo Chinh tri Ban
Cha'p h a n h Trung Qdng Dang hop va de ra nhiem vu d^y manh hdn nQa da'u tranh chinh tri,. dQa da'u t r a n h vu trang len song song vdi da'u t r a n h chinh tri. B6 Chinh tri giao cho Quan iiy Trung Qdng va Ban Thong nha't Trung Qdng giup Trung Udng Dang trQc tiep chi dao cong tac quan sQ d mien Nam, quyet dinh tang cQdng cd quan lanh dao Trung Qdng Cue, cac khu uy ve mat quan sQ; td chQc va kien toan Bo Chi buy quan sQ Mien va Bo chi huy quan sQ cac quan khu; tang cQdng doi ngu can bo, d i y manh viec tiep te vu khi, tai chinh cho each mang mien Nam va md rong giao thong lien lac Bie-Nam.
ThQc hien Nghi quyet cua Bo Chinh tri, Quan uy Trung Qdng chu trQdng nhanh ch6ng tang cQdng iQc iQdng cho Doan 559 n h i m md rong tuyen van tai TrQdng Sdn theo phQdng hQdng kien tri giQ vQng hanh lang phia Dong, k h i n trQdng md dQdng van tai phia Tay TrQdng Sdn. Ddng thdi, manh dan ap dung phQdng thQc van tai cd gidi, kdt hdp vdi phQdng thQc van tai tho sd (xe dap thd), chu trong khai thae dQdng song.
DQdc tang CQdng iQc iQdng va b i n g nhQng bien phap td chQc chat che, hi?u qua, dfo giQa nam 1964, Doan 559 da xay dQng dQdc dia ban boat dong tQ Tay Quang Binh vao den nga ba Bien Gidi, t r i l n khai dQdc mpt sd tuyen, t h a n h lap dQdc cac eung tram, xay dQng dQdc tuyen hanh lang noi lien mien Bie vdi chien trQdng midn Nam.
Nhd d6, trong 4 nam thQc hifn nhiem vu (1961-1965), Doan da van chuyin ban giao cho cac chien trQdng g i n 3.000 ta'n vat cha't cac lo§ii, dam bao h a n h quan cho 12.000 iQdt ngQdi qua lai tren dQdng TrQdng Sdn (3). TQ nam 1965, My sii dung khong quan, hai quan leo thang danh pha mien Bic, dQa cac ddn vi quan bo cua My va chQ h l u
vao mien Nam, tien hanh chien iQdc "Chien tranh cue bo". TrQdc tinh hinh dd, cho'ng My cQu nQdc la nhiem vu hang d i u cua toan Dang, toan quan va toan dan ta tren ca hai mien Nam, Bic. 'Ta't ca cho tien tuyen, ta't ca de danh t h i n g giac My xam iQde" la y chi cua hau phQdng mien Bic ddi vdi each mang mien Nam. TQ day, mien Bic vQa san xua't, vQa chien da'u, vQa tang sQc chi vien cho chien trQdng mien Nam, cho each mang Lao va Cam-pu-chia.
D I dam bao cho van chuyen ngQdi va phQdng tien chien tranh eung cac loai vat cha't can thiet khac vao chien trQdng, trong dieu kien dich danh pha ac liet, toan bo hf thong giao thong van tai tQ mien Bic vao cac chien trQdng deu dQdc cha'n ehinh va tang CQdng. LQC iQdng van tai quan sQ eung iQc iQdng van tai dan sQ tren mien Bic tap trung nang iQc van chuyen tao chan hang cho Doan 559. LQc iQdng phong khong, iQc iQdng dam bao giao thong tang nhanh ve sd iQdng; hinh thanh thd tran vQa danh dich rong k h i p vQa tap trung bao V9, dam bao cac d i u moi giao thong, cac dia ban trong dilm.
Tren tuyen van /tai chien iQde, Doan 559 dQdc tang cQdng iQc iQdng va phQdng ti^n, hinh thanh iQc iQdng binh chiing hdp thanh. LQC iQdng nay dQdc bd tri thanh the tran danh dich, dam bao giao thong va van tai quan sQ tren toan tuyen theo phQdng cham vQa c6 iQc iQdng tai cho vQa cd iQc iQdng cd dong manh. Nhieu can bo nhan vien ky thuat thuoc nhieu binh chiing va cd quan dan sQ dQdc dieu dong vao chien da'u, cong tac tren dQdng TrQdng Sdn.
Khic phuc gian khd, kho khan, can bo, chien si, thanh nien xung phong va nhan vien ky thuat eua Doan 559 da ben bi, anh dung va mQu tri danh dich, md dQdng, dam bao giao thong, thQc hi?n nhi$m vu trung.
12 Rghien cijru Ljch siSr. s6 5.2009 tam la tiep n h a n cae ngudn hang tQ hau
phQdng mien B i c (bao gom eua Tdng cue Hau can, eua Ban Thong nha't Trung Qdng, cua cac cd quan nha nQdc gili vao chien trQdng, giii cho ban Lao) va ngudn thu mua d hQdng Cam-pu-chia, td chQc van chuyen chi vien tdi cae chien trQdng mien Nam va Lao, dam bao h a n h quan cho bo doi va cac ,doan can bo dan-chinh-dang qua lai tren
dQdng TrQdng Sdn.
Bon nam (1965-1968), Doan 559 da chuyin tdi chien trQdng mien Nam va Lao g i n 100.000 ta'n vat cha't, dam bao cho hdn 200.000 iQdt ngQdi qua lai tren dudng TrQdng Sdn (4), gdp phan danh bai no iQc quan sQ cao nha't eua de quoc My trong nhQng nam tien hanh chien iQdc "Chien tranh cue bo" d mien Nam va danh t h i n g
"Chien tranh dac biet" d Lao; tao dieu kien cho viec hoan thanh nhiem vu trong cac giai doan tiep theo.
TQ nam 1969 den nam 1972 la thdi ky My trien khai mot loat bien phap n h i m ngan chan b i n g dQdc moi ngudn tiep te tQ ben ngoai vao mien Nam, dac biet la tuyen van tai chien iQdc tQ Bic vao Nam. Bo Quo'e phong My ap dung triet d l nhQng thanh tQu mdi nha't cua nen khoa hoc-eong nghe My vao muc dich ngan chan, tang cQdng do, mat do danh pha eua khong quan, bo binh va cac boat dong biet kich tren khu vQc TrQdng Sdn va he thong dQdng ngang re tdi cac chien trQdng ciia tuyen van tai chien iQdc. Cung mot luc, bo doi TrQdng Sdn phai dQdng dau vdi dieu ma My menh danh la "chien tranh ngan chan" va "chien tranh hiiy diet" trong thdi ky "Viet Nam hda chien tranh".
TrQdc tinh hinh dd, Dang va Nha nQdc chii trQdng tang cQdng them iQe iQdng va phQdng ti$n d l dam bao cho Doan 559 tac chien bao v$ giao thong, dii sQc ddi phd cd
hieu qua moi am mQu va thu doan danh pha ngan chan eua dich, giQ vQng sQ chi vien cho chien trQdng.
DQdc tSng cQdng ve iQc iQdng va phQdng tien, bo doi TrQdng Sdn nhanh ehdng td chQc lai doi hinh, bd tri lai the tran, dieu chinh gidi tuyen chien da'u, hiep ddng giQa cae quan binh chiing va tQng binh tram, cai tien he tho'ng chi huy, tang cQdng cho cae trong dilm... Rut kinh nghiem thdi ky
"Chien tranh cue bo", he thong binh tram, khu kho, mang dQdng, cac diem vQdt, cac doan vong t r a n h va viec td chQc eung doan, doi hinh van tai... cung dQdc cai tien phii hdp vdi tinh hinh mdi... Vi vay, mac du dich danh pha ac liet b i n g bo binh, bing khong quan; doi xudng khu vQc dQdng TrQdng Sdn mot khdi iQdng bom dan, cha't doc hoa hoe va cac loai thiet hi di?n tii hien dai tang ga'p 4 l i n thdi ky Gion-xdn (1965- 1968) va ga'p 20 Ian thdi ky 1960-1964...
nhQng tuyen van tai chien iQde v i n khong ngQng dQdc xay dQng va md rong, vQdn sau va vQdn xa vao cac chien trQdng. Neu trong thdi ky "Chien t r a n h cue bo", Doan 559 mdi md thong dQdc true dQdng 20 - c^a k h i u vQdt dinh TrQdng Sdn, ndi vdi he thdng dQdng chien iQdc d sQdn phia Tay TrQdng Sdn, n i t n g i n cung do den cac hQdng chien trQdng... thi tQ nam 1968 den nam 1972, md them 4 true dQdng tQ Dong TrQdng Sdn sang Tay TrQdng Sdn, bao gom dQdng 18, 16, 10 va 12, tao t h a n h h? thdng dQdng vUdt k h i u ehdng dich ngan chan, nang tdng sd chieu dai tuyen dQdng tQ 2.930km (1968) len tdi g i n 11.000km (1972), chQa ke 6.500km dQdng giao lien, gui thd (5).
Nhd do, trong 4 nam thQc hi^n nhi$m vv (1969-1972), tuyen van tai chidn iQdc da van chuyen dQdc tdng khoi iQdng vat chtft dat 118%, dam bao h a n h quan dat 184 ddn 190% so vdi chi tieu; ban giao cho cac chidn
Vai n&t vi Bir6ng Trugmg Son. 12 trQdng mot khdi iQdng vat chat va mot sd
iQdng n h a n iQc tang g i p 3 den 6 l i n so vdi 4 nam trQdc dd (6), dap Qng ngay cang d i y dii nhu e i u ciia each mang mien Nam, each mang Lao va Cam-pu-chia, dac biet vao nhQng thdi diem quan va dan midn Nam md cuoc tien cong chien iQdc 1972, quan va dan Lao md cuoc tien cong chien iQde buoe dich phai ky Hiep dinh Pari va Hiep dinh Vieng chan.
NhQng nam 1973-1975, nhiem vu eua tuyen van tai chien iQde la phai tranh thu thdi cd, "tiep tue thQc hien nhiem vu van chuyen chien iQdc, tiep tue bao dam hanh quan vao cac chien trQdng... dam bao cho cac quan khu thQc hi^n tot vi$c td chQc chien trQdng, xay dQng iQc iQdng dQ trQ chien iQdc. Ddng thdi phai bao dam mot p h i n nhu c i u dan sinh kinh te, gop p h i n xay dQng can cQ dia, vung giai ph6ng mien Nam va cac nQdc ban" (7).
Theo phQdng hQdng dd, cac iQc iQdng chien da'u va eong tac tren dQdng TrQdng Sdn k h i n trQdng ddi mdi the tran ciu dQdng, ddi mdi td chQc iQc iQOng va ddi mdi phQdng thQc'van chuyin n h i m dap Qng doi hoi eua chien trQdng trong tinh hinh mdi.
Gid day, ddi mdi the tran eiu dudng dQdc Bo doi TrQdng Sdn xac dinh ro: rut n g i n va cai thien mang dQdng phia tay TrQdng Sdn, ddng thdi tap trung iQc iQdng xay dQng cd ban tuydn dQdng d phia Dong day TrQdng Sdn. Thang 11 nam 1973, Hoi ddng Chinh phii phe e h u i n ke hoach thiet ke, md rong tuyen van tai chien iQdc TrQdng Sdn. LQc iQdng cong binh ciia Doan 559 va nganh van tai mien Nam dQdc huy dong lam dQdng. TQ 8 trung doan va 65 tilu doan nam 1972, iQc iQdng cong binh ciia Doan 559 da tang len 1 sQ doan, 17 trung doan va 40 tieu doan vdi tdng quan sd b i n g 36.341 ngQdi. Ben canh iQc iQdng eong
binh, iQc iQdng md dQdng con bao gom 2.741 thanh nien xung phong va dan eong hoa tuyen... Ddng thdi Nha nQdc va quan doi con tang cQdng them phQdng tien cho Doan 559, bao gom hang nghin xe may cac loai, xe lu, may 6p hdi, may nghien da, may san ui... (8).
Khi the chien t h i n g tren k h i p chien trQdng cung vdi viec iQc iQdng va phQdng tien dQdc bd sung, dQdc td chQc chat che da tao nen sQc manh mdi, giup Doan 559 nhanh chong md them 3.480km dudng ed gidi va cac true doe men theo Dong va Tay TrQdng Sdn. Sd ki -16-m6t dQdng mdi md do Idn hdn tdng sd chieu dai giao thong dQdc xay dQng trong vong 13 nam trQdc do. Cac tuyen dQdng ngang ho trd eung dQdc khai thong. G i n 5.000km dQdng dng d i n nhien lieu long vdi he tho'ng tram bdm, be chQa tQdng do'i hien dai tQ hau phQdng mien Bic, men theo cac true doc TrQdng Sdn, vQdn tdi cae chien trQdng (9). Cae tuyen dudng bo phia Dong va Tay dQdc sQa chQa, bao dQdng, md rong, bao dam cho vi^c van chuyen cd gidi theo doi hinh Idn, hoat dong lien lac ca mua kho va mua mUa, ca ngay va dem.
Qua 16 nam xay dQng, tQ 16'i mon giao lien bi mat len loi dQdi cac trien rQng, vdi phQdng thQc van tai tho sd, gui thd la chii yeu, tuyen van tai chien iQdc phat trien thanh he thdng true doc va true ngang, ngay cang vQdn xa tdi cac chien trQdng, vQdn sau vao cac hQdng chien dich. Tinh den nam 1975, tuyen van tai chien iQdc k6o dai va md rong len tdi g i n 20.000km, bao gdm cac he tho'ng true doc dai 6.810km, nhieu he true ngang da 4.980km, 5 he thdng dQdng vQdt kha'u da 700km, 1 he thdng dQdng dng dai 1.400km, tuyen van tai dQdng song vao tdi Stung-treng... (10) .
14 Rghien curu L|ch siSr. s6 5.2009
Tren cae neo dQdng, he thdng cung tram, binh tram lam nhiem vu van tai, dieu chinh giao thong, cap phat, giao lien, bao dam h a n h quan, dQa ddn va dieu tri thQdng benh binh; he thdng kho tram, tran dia phong khong, tram sQa chQa va bao dQdng xe may... cung dQdc xay dQng va ngay cang hoan chinh, bao dam sQ boat dong thong sudt eua eon dudng trong moi tinh huo'ng.
Doc dai theo cac tuyen, nhieu khu can cQ dQ trQ chien liidc cua Bo va cae khu can cQ hau c i n eua cae quan khu, cac mat tran dQdc bd tri dQdi nhQng tan rQng TrQdng Sdn, tiep can cac hQdng chien trQdng, dap Qng moi yeu c i u chien iQde, chien dich...
TQ khi dQdc dQa vao s^ dung cho den khi ket thuc chien tranh, chien trQdng TrQdng Sdn da phai dQdng d i u vdi sQ ngan chan khoc li^t, tan bao, b i n g nhieu iQc iQdng, nhieu thii doan, nhieu loai phQdng tien chien tranh va vii khi hien dai cua ke thu. Ndi day, sudt 16 nam, da dien ra cuoc chien tranh ngan chan va cho'ng ngan chan giQa quan va dan ta vdi eo may quan sQ khdng Id cua de quo'e My. Chi tinh tron 10 nam ke tQ khi van tai cd gidi dQdc thQc hien tren dQdng TrQdng Sdn den luc ket thuc chien tranh. My va quan doi Sai Gon da huy dong mot iQc iQdng Idn cac quan chiing, binh chung thien chien tap trung danh pha, chSn c i t con dQdng; rai xudng moi neo dQdng TrQdng Sdn cac phQdng tien, may mdc tinh vi, tQ dong eung cap thong tin, so' lieu phuc vu cho may bay trinh sat, may bay chien da'u cua chung ve iQu iQdng ngQdi, xe qua lai tren dQdng TrQdng Sdn. Sudt bao nkm, My s\i dung khong quan chien thuat, khong quan chien iQdc tap trung danh pha khdc liet hong triet ha toan bo he tho'ng van chuyen len loi dQdi tan rQng. Them vao dd. My con dQa
vao svi dung "Chien t r a n h h6a hoe" nhQ rai bom napan, cha't doc hoa hoc, gay mQa n h a n tao..., tan pha hiiy hoai nang ne rQng TrQdng Sdn. Bo binh dich md hang nghin cuoc h a n h quan quy mo ngay cang Idn;
tung hang nghin toan biet kich, tham bao tham nhap sau vao can cQ h a u c i n ciia ta.
Toan bo boat dong danh pha, ngan chan dQdng TrQdng Sdn g i n bd chat che vdi nhQng no iQc quan sii cua dich tren k h i p chien trQdng ba nQdc Dong DQdng va tren vung trdi, vung bien mien B i c Viet Nam, khien cho cuoc chien tren dQdng TrQdng Sdn cang trd nen quyet liet. Nhieu tac gia My va phQdng Tay, ngay tQ ngay dd va eho den sau nay, cd nhQng nhan x6t kha xac dang ve nguyen n h a n t h i t bai cua My d Viet Nam, d dQdng mon Ho Chi Minh. Ho deu thQa nhan: My bai tran vi khong cit dQt dQdc con dQdng TrQdng Sdn; va My khong the nao c i t dQt dQdc eon dQdng vi
"con dQdng mon nay khong phai chi la mot con dQdng dQdc vach ra ma nd la ca mot ludng tQ tQdng... Toan bo eon dQdng mon Ho Chi Minh ma ngQdi ta ndi den bom nay, la tdng ket cua hang the ky d i u - t r a n h va ap bQc, cho nen eon dQdng a'y e6 sQc sdng manh liet, vi n6 la tQdng trQng eho sQc chien da'u ciia ca mot dan toe chQ khong phai vi nhQng doan dQdng cu t h i , vi nhQng doc deo t h i n g dQng hay vi rQng niii ram rap hoae nhQng vung ddng b i n g ma nd da bang qua" (11).
Trong dieu ki$n dich danh pha ac li^t, khi hau, thdi tiet phQc tap, viec xay dQng va bao v? tuyen van tai k6o dai hang nghin ki-16-m6t qua nhieu khu vQc dia hinh thuoc 20 tinh ba nQdc Viet Nam, Lao, Campuchia (12) doi hdi khong chi long dung cam ma con phai cd tri thong minh, cd bi§n phap td chQc iQc iQdng, bd tri the tr^n... dung din, sang tao, hieu qua.
Vai na vi fiifgmg Trifflmg Son... 15 Buoi d i u , liic iQdng cong tac tren tuyen
chi cd mot sd ddn vi nhd le, td chQc thanh cac "tram dQdng dajr" vdi nhi^m vu soi dQdng, d i n quan, gui thd ludn sau qua cac vung dich chidm. D i n d i n , trQdc yeu c i u chi vi$n chidn trQdng ngay cang tang, khdng gian chi vien ngay cang rong, dich danh pha ngan chan quyet liet, iQe iQdng chidn d i u va cong tac tren tuyen khong ngOng Idn manh. LQC iQdng dd bao gdm cae ddn vi binh chiing hdp t h a n h nhQ van tai cd gidi, bo binh, phong khong, cong binh, thong tin va cae iQe iQdng bao dam khac nhQ quan y, n h a n vien ky thuat, thanh nien xung phong, cong n h a n giao thong, dan cong hda tuyen. Den cudi cuoc chien tranh, chi rieng bo doi TrQdng Sdn da tang den 120.000 ngQdi, g i n 9 sQ doan binh chiing va c i p tQdng dQdng, 12 trung doan binh chung cd dong va ca'p tQdng dQdng, iQc iQdng cong tac, phuc vu trong cac xQdng siia chQa, khu kho, tram xa... Toan bo iQc iQdng tren day dQdc td chQe thanh hai bp phan: iQc iQdng cd dgng va iQc iQdng tai cho. LQC iQdng cd dong la nhQng ddn vi hdp thanh, nhQng ddn vi chuyen mon binh chiing thQc hi$n cae chien dich van chuyen va danh dich tren tijfng hQdng hoae vao nhQng thdi d i l m quan trong, phuc vu y dd chien iQdc chung. LQC iQdng tai cho la nhQng binh tram vdi cac bo phan binh chiing va iQc iQdng phuc vu, dam nhi^m cong tac chien da'u, van chuyin, bao v? giao thong, bao dam h a n h quan... tren tiing eung dQdng, dQdng khu vQc, dQdng dia ban chang dQdc giao. GiQa cac bo phan iQc iQdng cd sQ lien quan chat che, ho trd, phol hdp va dQdi sQ lanh dao, chi huy tap trung, thdng nha't. Cac iQc iQdng d6 la'y vi$c van chuyin, md dQdng, bao dam hanh qufin, bao v$ tuydn van tai lam nhi$m vu chii ydu, trong dd nhi?m vu van chuyin chi vi$n la trung tam.
De hoan thanh nhiem vu dd, bo doi TrQdng Sdn da chii dong, tich cQc quy hoach va xay dQng mang giao thong lien hoan bao gdm nhieu true doc, true ngang, dQdng vong tranh, dQdng nghi binh; hinh thanh nhieu he thdng dQdng eho cae loai xe cd gidi, triet de khai thae dQdng song, xay dQng tuyen dQdng dng vdi he tho'ng tram bdm, be'chQa tQdng ddi hien dai; phdi hdp vdi cac "chien trQdng, cae quan khu md
mang dQdng chien dich noi vdi mang dQdng chidn iQdc; ea'u true cac eong trinh eiu, ben vQdt, bai tru quan, bai giiu xe vQng chic, hdp ly; td chQc cae binh tram, khu kho, tram sQa chQa, benh vien tren nhQng dia ban thuan tien, an toan; xay dQng cae dai quan sat, tram dieu phdi giao thdng...; the tran giao thong van tai tren toan tuyen ngay cang phat triln, hoan ehinh, dam bao cho viec van chuyen lien tue, mQc do ngay cang tang, quy mo ngay cang Idn; bao dam tdt yeu ciu cd dong iQc iQdng ciia cae binh doan chii iQc.
The tran dd dQdc m^nh danh la "Tran dd bat quai xuyen rQng ram", khien sQ danh pha ciia dich khong t h i ' n a o ngan chan noi ngudn tiep te tQ mien Bic tdi cae chien trQdng. Dieu dd c i t nghia tai sao da ed
"mot iQdng dinh ciia My vao cudi nam 1967 eho la c i n phai ed mot quan doan eua My tham gia mdi c i t dQdc con dQdng mon trong ba thang va phai cd niia trieu quan, tQc la ngang vdi so' quan My dang tham chien d Nam Viet Nam luc dd, thi mdi ed the giQ cho eon dQdng dd thQdng xuyen bi cit" (13).
Con nhQ, "de chidm dQdc n6, phai chiem d6ng moi milim^t vuong d Lao, Cao Mien va ca Bic Viet Nam. T i t ca quan dpi ciia the gidi nay may ra mdi dii. Mot qua bom, ngoai vi?e pha hoai mdi trQdng, v i n khdng dyng den dQdc ban cha't ciia con ngQdi"
(14).
16 Rghien curu L|ch sir. s6 5.2009 Khdng chi xay dQng va hoan ehinh the
tran giao lien van tai, bo doi TrQdng Sdn con thQc hien nhiem vu xay dQng, bao ve tuyen van tai chien iQdc vdi viec tac chidn, md rong khu vQc hanh lang, xay dQng dia ban vQng manh, xem dd la mot dieu kien quan trong lam tha't bai cae hoat dong ngan chan, pha hoai cua dich; k h i c phuc tac dong tieu cQe eua dia hinh va thdi tiet ddi vdi nhip do md dQdng va van chuyin.
Ngay tQ nhQng nSm 60 eua the ky XX, cac trung doan chu iQc eua ta da phdi hdp vdi ban to chQc nhieu ddt chien dau giai phdng mot khu vQe kha rong phia Tay TrQdng Sdn bao gdm Mudng Phin, Ban Ddng (1960- 1961) DQdng 12, tQ Mu Da den dudng 9 (1962-1963); Pha Lan-Ddng Hen (1964- 1965)... Trong nhQng nam 1970-1972, bo doi ta da giai phdng A-T6-pd, cao nguyen Bd-16-ven, Sa-ra-van, Pha Lan (lin 2)...
NhQng boat dong tac chien dd n h i m md rong vung giai phdng doc tuyen hanh lang, tao ra sQ lien hoan giQa tuydn van tai chien iQdc vdi cac chien trQdng, qua dd, tao nen sQ vQng chic ciia tuyen van tai chien iQdc.
Md rong dia ban den dau, bd doi TrQdng Sdn khan trQdng td chQc trien khai cac ddn vi nhQ eong binh, giao lien, cd sd san xuat, kho tang... Cae ddn vi nay vQa thQc hien nhiem vu chuyen mon vQa dam nhiem chQc nang iQc iQdng vu trang dia phQdng tac chien bao ve dia ban, k h i c phuc dieu kien thieu v i n g dan cQ.
Ddi vdi vung ed dan, bo doi TrQdng Sdn da giup dd chinh quyen va nhan dan dia phQdng xay dQng lang chien dau, xay dQng iQc iQdng bao ve lang ban, duy tri va day manh san xua't. 16 nam chien d i u va eong tac, bo doi TrQdng Sdn da gdp p h i n bao dam, on dinh ddi song va sinh boat cho 250.000 ddng bao tren dia ban hoat dong cua minh. Doi vdi vung giai phdng Lao doe
tuyen van tai, can bd, chien si TrQdng Sdn da tieh cQc giup dd ban xay dQng va ciing ed ed sd chinh tri, xay dOng iQc iQdng vu trang, p h a t dong chien t r a n h nhan dan, bao ve va md rong tuyen h a n h lang, xay dQng t h a n h dia ban vQng chic, dii sQc qu6t sach bon biet kich, tham bao, ddi phd cd hieu qua cac thu doan va h a n h dong ndng lan vung giai phdng, vung can cQ hanh lang, lam tha't bai am mQu ngan chan tuyen van tai chien iQdc cua My - Nguy (mien Nam, Lao, Thai L a n ) .
NhQ vay, trong dieu ki§n dich chiem Qu the va binh iQe, hda iQc, sQc cd dong, cd h$
tho'ng can cQ x u i t p h a t tien cong tren chien trQdng mien Nam, tren dat Lao va Thai Lan, neu chi dQa vao iQc iQdng cua ban than thi bo doi TrQdng Sdn khong t h i xay dQng, bao ve va md rong tuyen van tai chien iQdc vdi tdng chieu dai g i n 20.000km;
khdng t h i du iQc iQdng rai k h i p dia ban cd chieu dai 1.000km va chieu rong 100km de bao ve con dQdng, thQc hi?n nhiem vu trung tam la van chuyen chi vien eho cac chien trQdng Nam Ddng DQdng. Vi vay, bo doi TrQdng Sdn ludn ludn phoi hdp chat che vdi cae chien trQdng, vdi cac ddn vi ban, vdi iQc iQdng giao thdng vlln tai tren hau phudng mien Bic va iQc iQdng van tai cua cac mat tran, cac quan khu... tao nen sQc manh tdng hdp danh dich bao v? van chuyin, md rong con dQdng, md rong hanh lang, md rong vung giai phdng...
B i n g sQc manh dd va vdi quyet tam cao, long dung cam, sQ mQu tri, can bo, chien si iQc iQdng vu trang va iQc iQdng thanh nien xung phong, dan edng hda tuyen tren dudng TrQdng Sdn p h a t huy tQ tQdng tien cong, k h i c phue gian khd hi sinh, sudt bao nam rong khdng tide tudi xuan, khdng tide md hdi va mau xQdng vi sQ nghifp con dQdng da ben bi va kien cQdng tru bam
Vai n&t vi Duimg Truflmg Son. 17 tran dia, tru bam mat dQdng, giQ vQng
mach mau giao thdng ndi giQa hau phQdng mien B i c vdi tien tuyen mien Nam, vdi each mang Lao va Cam-pu-chia. Nhd dd, sudt 16 nam, tuyen van tai chien iQdc khdng ngQng md rong, dap Qng yeu c i u ngay cang cao cua eude khang chien.
Trong 16 nam, bo ddi TrQdng Sdn da van chuyin mot khdi iQdng Idn vat chit, giao oho cac chien trQdng 1.500.000 t i n hang hda, vii khi, 5.500.000 mdt khdi xang diu;
dQa ddn, van chuyen, dam bao hanh quan tren hai trieu iQdt ngQdi (15). NhQng nam quan va dan mien Nam md cac cuoc tien cong chidn iQdc, mien B i c tSng sQc chi vi?n cho chien trQdng, tuyen van tai chien iQdc dam bao chuyin tQ hau phQdng ra tien tuyen mot khdi iQdng vat c h i t va quan sd ga'p 4 den 5 l i n nhQng nam trQdc dd. Do vay, sQ thdng sudt va nang iQc dam bao hanh quan, van tai chi vien ciia tuyen 559 ddng vai trd to Idn trong vi^c tap ket iQe iQdng va vat cha't, tao ngudn dQ trQ chien iQdc, cung quan va dan ca nQdc ndi chung, quan va dan mien Nam ndi rieng thQc hanh t h i n g Idi cac ddn (danh) chien iQdc lam chuyen bien cue di$n chien trQdng.
Vdi he thdng hau c i n bao dam dQdc bd tri dQdi cac canh rQng TrQdng Sdn menh mdng, doc theo cac cung dQdng, vQdn tdi cae hQdng chien dich, tuyen van tai chidn iQdc con la cho dQng chan, la ban dap x u i t phat tidn edng, t h a n h hau phQdng trQc tiep ciia cac binh doan chii iQc. NhQng hdn the, sudt 16 nam k l tQ khi thanh lap cho den ngay ket thuc chien tranh, tuydn van tai chien iQdc TrQdng Sdn - DQdng Ho Chi Minh da trd thanh mpt chien trQdng chidn d i u tdng hdp, mot hQdng tien edng chien iQdc trong ydu ciia quan va dan ta tren chidn trQdng mien Nam; thanh dia ban thu hiit, kim chan, tieu bao, tieu di?t mot bo
phan quan trong sinh lUe va phQdng tien chien tranh cua ke thu; thanh ndi dQdng d i u va daub bai nhieu cuoc hanh binh Idn va vd hieu hda cac loai vu khi, khi tai, thiet bi chien tranh hien dai ma My dQa vao sQ dung. Trong chidn dich DQdng 9 - Nam Lao, mot sd binh tram va mang quan y, thdng tin, van tai, cong binh... cua Doan 559 da gdp p h i n tich cQc vao qua trinh ehuan hi va thQc hanh tac chidn ciia cae binh doan chu iQc nhQ Doan 70, S Q doan 324, S Q doan 2 va cac ddn vi binh chung ky thuat tham gia chien dich. Ddng thdi, iQc iQdng phdng khdng va cac ddn vi thuoc Doan 559 ddng vai trd la iQc iQdng tai eho tieu diet mot bd phan quan dich, tao dieu kien eho cac binh doan chu iQc tidn edng va phan edng tren cac hQdng chidn dich, danh bai cuoc hanh quan "Lam Sdn - 719" ciia ba sQ doan quan doi Sai Gdn dQdc quan My chi vi§n.
Trong nhQng nam 1973-1974, de chuin bi cho tdng tidn edng va ndi day khi thdi cd tdi, bp ddi TrQdng Sdn phdi hdp vdi cae ddn vi ban diy manh tac chien tieu diet va bQc rut cac vi tri khdng che hanh lang phia Ddng, md rong tuyen hanh lang Ddng TrQdng Sdn. Tuydn hanh lang nay da ndi thdng tQ DQdng 9 qua cac khu vQc hau phQdng tai cho ciia chien trQdng Tri - Thien, Khu 5, Tay Nguyen va den Ldc Ninh (mien Ddng Nam Bd). Trong khi dd, cac chidn trQdng khac cung diy manh tac chien md rong dia ban, xay dQng mang dQdng chien dich ndi tQ cac true cua tuyen 559 tdi cac vung giap ranh, ap sat cac vung hau phQdng va vung kiem soat ciia dich. Doc theo cae tuydn van chuyen, hp thdng hau cin, khu kho, tram cip phat xang diu, tram sQa chQa, quan y, thdng tin... ciia Doan 559 dQdc triln khai, bd tri tiep can vdi cac can cQ hau cin ciia cac chien
18 R g h i ^ curu Lich siSr, s6 5.2009 trQdng, eac quan khu, tao thanh the tran
hau c i n vQng chic...
v a o giai doan cudi cuoc chidn tranh, khu vQc dQdng TrQdng Sdn trd thanh can cQ chien iQde rong rai Idn ndi lien hau phQdng mien B i c vdi hau phQdng tai cho ciia each mang mien Nam; g i n vung Nam Lao, Ddng Bac Cam-pu-chia, Nam Tay Nguyen, va Ddng Nam Bo t h a n h the tran hau phQdng trQc tiep ciia cac binh doan chii iQe. TQ dia ban TrQdng Sdn, nhieu binh doan chu iQc da tidn xud'ng ddng b i n g phoi hdp vdi iQc iQdng tai eho giai phdng Hue - Da N i n g va vung ddng b i n g ven biln mien Trung. TQ dia ban Nam Tay Nguyen, nhieu binh doan chu iQc da tien edng ve tham gia iQc iQdng danh chiem va giai phdng Sai Gdn.
Sudt 16 nSm xay dQng, tuyen van tai chien iQdc TrQdng Sdn con la hau phQdng tai cho, thanh can cQ vQng chic ciia each mang Lao va Cam-pu-chia, tao dieu kien thuan Idi cho ban tien len gianh t h i n g Idi vao giai doan cudi ciia cuoc khang chien.
TQ nam 1959 da dam bao van chuyin va hanh quan cho chien trQdng mien Nam va Lao dQdc 10.136 t i n cung hang nghin t i n vat cha't cua cae nQdc xa hoi chii nghia vien trd eho each mang Lao. Trong cac nam 1967-1969, van chuyen chi vien eho chidn trQdng Lao va cae ddn vi hanh quan dat tQ 105% den 115% chi tieu kd hoach. Nam 1970, tuyen van tai chien iQde da chuyin tren 5.000 t i n vu khi, dan dQdc phue vu kip thdi cho iQc iQdng giai phdng Cam-pu- chia phdi hdp vdi quan giai phdng mien Nam dap tan cuoc h a n h quan "Chen la".
Cae ddn vi tinh nguyen ciia Tuyen 559 phdi hdp vdi quan va dan Lao danh dich, giai phdng mot vung rong Idn phia Tay bao gdm Atdpd, Savaran, Kenged'c, Pha Lan... TQ sau cuoc dao ehinh My - Lonnon, dQdng vao cang Xihanue Vin bi c i t dQt, toan bd
vat chat chi vien eho iQe iQdng quan giai phdng Cam-pu-chia deu do Doan 559 dam nhiem. Hai nam 1973, 1974, Tuyen 559 da van chuyin chi vien chien trQdng Lao, Cam-pu-chia va mien Nam mot khoi iQdng vat chat ga'p 3,8 l i n giai doan 1969-1972 va b i n g 65,5% tdng khoi iQdng van chuyin chi vien trong 17 nam trQdc dd (1955-1972) (16), tao dieu kien thuan Idi cho ban tien len gianh t h i n g Idi vao giai doan cudi ciia cuoc khang chien.
NhQ the, quyet dinh xay dQng dQdng TrQdng Sdn - dQdng Hd Chi Minh va thQc hien t h i n g Idi quydt dinh dd la mot quyet dinh lich sQ, mot t h a n h cong Idn lao trong chi dao chidn iQdc, dieu h a n h chien tranh ciia Dang va Nha nQdc ta; la bieu hien ciia y ehi, sQe manh, tri thdng minh, long dung cam ciia con ngQdi Viet Nam trong nhQng nam ehdng My; bieu hipn ngdi sang cua tinh doan ket chien d i u va giup dd lin nhau giQa each mang Vi§t Nam vdi each mang Lao, Cam-pu-chia. Ndi each kh^c,
"DQdng mon la mot san p h i m ky di^u ciia tai nang, sQ kien n h i n va sQ hy sinh khdng bd hdn ciia con ngQdi" (17); "la hi$n than cua nhQng giie md, nhQng khat vong ciia ca mot dan toe" (18) nen khdng mot sQe manh nao ed the chan cit, cd t h i hiiy di^t dQdc.
Cd Tdng Bi thQ Le D u i n tQng nh^n dinh: 'T)Qdng TrQdng Sdn la con dQdng ciia y chi quyet t h i n g , eua long dung cam, ciia khi phach anh hung. Dd la con dQdng noi lidn Nam - Bic, thoiig n h i t nQdc nha, la con dQdng tQdng lai giau cd cu$ To quoc ta.
Dd cung la con dQdng doan ket ciia cae dfin tdc ciia ba nQdc Ddng DQdng" (19). DQdng TrQdng Sdn nam xQa, da p h a t trien thanh dQdng Hd Chi Minh dai rong ciia sQ nghiep xay dQng va bao v? To qude Vi§t Nam hdm nay!
Vhl na vi Budng Tniimg Son.. 19
CHU THtCH
(1). Dgm 15-2-1965, tau 143 (Doan 125) Quan chung Hai qu4n chci vu khi c^p bgn Vung Ra (Xa H6a Hif p, huy^n Tuy Hoa, tinh Phu Yen). Sau khi baic d5 hang xong, trcli r^ng sang, tau phai neo l^i.
M^c dii da dU(jc ngyy trang nhvfng tau v5n bj phat hif n. Tnldc tinh hinh d6, cac thiiy thu ta da quy^t dinh pha huy tau. Sau axf. ki^n nay, djch rao rilft phong toa dudng biln khiS'n cho vi^c chi vi§n trSn biln cua hai quftn ta gap nhilu kh6 khan.
(2). Ban chi dao Tong klft chiS'n tranh tn^c thu^c B9 Chinh trj- Tdng Mt cu6c khdng chien ehdng My, cthi nUdc, thang lai vd bdi hoc, Nxb.
Chinh tri Quoc gia. Ha Npi, 1996, tr. 330.
(3), (4), (5). Bp quoc phdng - Vi^n L4ch sii Quan 81? Vift Nam: Hdu phicang chien tranh nhdn ddn Vi^t Nam (1945-1975), Nxb. Qufin dpi nhfin dfin.
Ha Npi, 1997, tr. 232; 234; 236.
(6). 1965-1968: k6' ho^ch chi vi§n 85.000 tfi'n, hfinh qufin 324.000 lU(?t ngudi; 1969-1972: k6' ho?ich chi vi^n 114.820 tfi'n, hfinh qufin 598.000 l\it}t ngudi. Din theo C6ng tdc v^n tdi qudn s{i chiin lUpc, Tai li$u lUu hfinh n^i b? ciia To'ng eye H^u cUn, 1984, tr.lOO.
(7). Nghj quyfi't a6 221/NQDU 559. Din theo C6ng tdc v^n tdi qudn s\i chiS'n iMc, Tfii lifu dS diin, tr. 106, 107.
(8), (10). BO quSc phdng - Vi^n Ljch sii Qufin si?
Vi^t Nam: H^u phUOng chi&'n tranh nhdn ddn Viet Nam (1945-1975), sdd, tr. 237; 238.
(9). TU nftm 1968 d^n nfim 1975, khi djch tfing cUdng d&nh phfi, ngfin ch^n, Qufin uy Trung Udng quylft djnh xfiy di?ng tuy^n dudng S'ng, xufi't phfit til Quang Binh vU<?t sang phia Tfiy day Tnldng Sdn, k6o t h i n g xutfng khu vi?c Nga ba bien gidi.
Tuy^fn dudng Cng nfiy nfii vdi tuy^n dudng 6ng
quoc gia khdi diu tiit cang Cai Lan (Quang Ninh).
Tiep d6, tuyen dudng ong dong Tnldng Sdn ciing dupe xfiy dung: tuyen dudng ong nay di qua mien Tfiy Trj Thien vao Sa Thiy (tinh Cong Tum), tdi dilm cuoi la BH Gia Mfip (tinh Binh Phudc).
(11). Theo Van Geirt: DUcmg mbn Hd Chi Minh, Nxb. Editions Specials Paris, 1971. Dan lai trong Trdn do bdt qudi xuyen ritng rdm, Tong c\ic xfiy dilng kinh te ,1979, tr. 25-26.
(12). Do la 9 tinh Viet Nam (Ha Tinh, Quang Binh, Quang Tri, Thita Thien - Hue, Quang Nam, Con Tum, Gia Lai, Binh PhUdc), 7 tinh cua Lao (Bo Li Kham Xfiy, Khfim Mupn, Sa Va Na Kh^t, Sa Ra Van, Xe Cong, A To Pu, Cham Pa X^c), 4 tinh Cam-pu-chia (Stung Treng, Nat Ta Ra Ki Ri, Kra Chie, Mong Dun, Ki Ri).
(13). '^ kiS'n ciia tudng Richard G.Stinwell - TU l^nh cd quan vif n trp Hoa Ky d Thai Lan (MAC) ndi vdi Kim Wilenson cua Hang thdng ta'n UPI tai Bang Co'c, din theo Trdn D6 bdt qudi xuyin ritng r^m, sdd ,tT . 246.
(14). Van Geirt: DUcfng mbn Ho Chi Minh, sdd, tr. 654.
(15), (16). Bp quoc phdng- Vi^n Ljch sii Quan SI? Vi^t Nam: Hdu phUctng chien tranh nhdn ddn Vi^tNam (1945-1975), sdd, tr. 244-245; 248-249.
(17). Gabriel Kolko: Gidi phau mot cuSc chien tranh, Nxb. Qufin dpi nhfin dan, Hfi Npi, 2003, tr .241.
(18). John Prados: The Blood Road: The Ho Chi Minh Trail and Viet Nam War (Con dUdng mau:
dudng Ho Chi Minh va chien tranh Vi?t Nam), Nxb. John Wiley & Son, 1998.
(19). Din theo Ddng Si Nguyen: DUdng Xuyen Triidng Scfn, Nxb. Quan dpi nhan dan. Ha Npi, 1999, tr .409, 410.
