Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 4 - 2012 3
kØ niÖm 105 n¨m ngµy sinh tæng bÝ th lª duÈn (1907 - 2012)
TæNG BÝ TH¦ L£ DUÈN
VíI CHÝNH S¸CH T¤N GI¸O ë MIÒN NAM
è Tæng BÝ th Lª DuÈn lµ ngêi chiÕn sÜ céng s¶n kiªn cêng, mét ngêi häc trß xuÊt s¾c cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh. Cuéc ®êi vµ nh÷ng cèng hiÕn cña Lª DuÈn ®· thÓ hiÖn lµ mét ngêi chiÕn sÜ tiªn phong, kiªn cêng, dòng c¶m, cèng hiÕn trän cuéc ®êi m×nh cho lÝ tëng céng s¶n; cho sù nghiÖp gi¶i phãng d©n téc, gi¶i phãng MiÒn Nam thèng nhÊt ®Êt níc; v× tù do h¹nh phóc cña nh©n d©n, v× môc tiªu vµ lÝ tëng céng s¶n chñ nghÜa. §èi víi MiÒn Nam, Lª DuÈn ®· tr¶i qua c¸c c¬ng vÞ BÝ th
Xø ñy, råi BÝ th Trung ¬ng côc MiÒn Nam (1946-1957). ¤ng ®· cïng nh©n d©n MiÒn Nam kh«ng ng¹i gian khæ, hi sinh;
sèng cïng nh©n d©n, ®îc nh©n d©n che chë, b¶o vÖ ®Ó l·nh ®¹o c¸ch m¹ng MiÒn Nam ®Êu tranh kh¸ng chiÕn. ¤ng còng lµ ngêi chuÈn bÞ g©y dùng l¹i c¬ së sau khëi nghÜa Nam Kú n¨m 1940, x©y dùng nÒn t¶ng ®Ó bíc vµo cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü cøu níc hµo hïng, dÉn ®Õn th¾ng lîi r¹ng rì cña mïa xu©n 1975. Nãi
®Õn Lª DuÈn, chóng ta kh«ng thÓ quªn nh÷ng chñ tr¬ng, ®êng lèi c¸ch m¹ng mµ ¤ng ®· cïng víi Trung ¬ng Côc l·nh ®¹o c¸ch m¹ng MiÒn Nam, ®Ó MiÒn Nam xøng danh “Thµnh ®ång Tæ quèc”. Trong bµi viÕt nµy, chóng t«i xin ®îc ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò vÒ chÝnh s¸ch ®èi víi c¸c t«n gi¸o trong thêi k× Lª DuÈn l·nh ®¹o c¸ch m¹ng MiÒn Nam.
Nh chóng ta ®· biÕt, MiÒn Nam nãi chung, mµ cô thÓ lµ c¸c tØnh miÒn T©y Nam Bé nh: An Giang, CÇn Th¬, §ång
D¬ng ¸i D©n(*) Th¸p ngµy nay, vµo nh÷ng n¨m chèng Ph¸p vµ chèng Mü, khi Lª DuÈn ë MiÒn Nam, lµ ®Þa bµn ho¹t ®éng tranh giµnh
¶nh hëng cña c¸c thÕ lùc t«n gi¸o vµ phe ph¸i. Trong ®ã, tiªu biÓu lµ lùc lîng Hßa H¶o, Cao §µi, B×nh Xuyªn. Nh÷ng ngêi céng s¶n ph¶i lu«n ®èi diÖn, ®Êu tranh chèng l¹i sù chia rÏ nµy. Mét mÆt, lµ thùc d©n Ph¸p, ®Õ quèc Mü vµ tay sai Ph¸p, Mü; mÆt kh¸c, lµ thÕ lùc t«n gi¸o, phe ph¸i víi ©m mu c¸t cø, chia sÎ quyÒn lùc, ®Ó hßng giµnh quyÒn l·nh ®¹o MiÒn Nam. Nh vËy, nh÷ng ngêi céng s¶n, mét mÆt, ph¶i ®èi mÆt víi kÎ thï trùc tiÕp l©u dµi, cã thÕ lùc lín hïng m¹nh lµ Ph¸p, Mü vµ chÝnh quyÒn Ng«
§×nh DiÖm do Mü dùng lªn. MÆt kh¸c, ph¶i ®èi mÆt víi lùc lîng gi¸o ph¸i vµ c¸c phe ph¸i. Tríc hai thÕ lùc ®èi ®Çu nµy, cã thÓ xem nh nh÷ng ngêi céng s¶n ®ang ë thÕ tam ph©n; nÕu kh«ng cã kÕ s¸ch vµ chiÕn lîc hîp lÝ sÏ kh«ng thÓ nµo giµnh ®îc th¾ng lîi. Lª DuÈn ®·
suy nghÜ, ®óc kÕt tõ lÝ luËn M¸c - Lªnin vµ thùc tiÔn c¸ch m¹ng MiÒn Nam ®Ó ®Ò ra §Ò c¬ng c¸ch m¹ng MiÒn Nam, mét kÕ s¸ch cho c«ng cuéc c¸ch m¹ng lóc ®ã.
Vµ còng tõ sù l·nh ®¹o, chØ ®¹o cña Trung ¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ t duy chiÕn lîc, s¸ng t¹o, Lª DuÈn ®· chØ ®¹o c¸ch m¹ng, chØ ®¹o qu©n d©n MiÒn Nam vît lªn th¸c ghÒnh, tõng bíc t¹o nªn thÕ vµ lùc míi, cæ vò m¹nh mÏ phong trµo ®Êu tranh cña nh©n d©n MiÒn Nam, tríc kÎ thï x©m lîc vµ ©m
*. ThS., B¶o tµng tØnh An Giang.
C
4 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 4 - 2012
4
mu chia rÏ tam ph©n cña lùc lîng gi¸o ph¸i. Nh nguyªn Tæng BÝ th §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, §ç Mêi, ®· ghi nhËn: “Anh Lª DuÈn ®· cïng c¸c anh Ph¹m Hïng, Lª §øc Thä vµ tËp thÓ Xø ñy Nam Bé, sau ®ã víi Trung ¬ng côc MiÒn Nam gi¶i quyÕt mét lo¹t c¸c vÊn ®Ò c¬
b¶n vµ cÊp b¸ch lóc bÊy giê: thiÕt lËp sù l·nh ®¹o toµn diÖn cña §¶ng bé, thèng nhÊt c¸c lùc lîng vò trang, ph¸t triÓn chiÕn tranh du kÝch vµ ®a cuéc kh¸ng chiÕn ®i vµo ®êng híng ®óng. Cñng cè liªn minh c«ng n«ng, t¨ng cêng mÆt trËn d©n téc, tËp hîp mäi tÇng líp nh©n d©n c¶ n«ng th«n vµ thµnh thÞ ®øng lªn cøu níc, ph¸t huy vai trß tÝch cùc cña nh©n sÜ, trÝ thøc, thu phôc vµ l«i kÐo c¸c t«n gi¸o...”(1).
Sau ®×nh chiÕn, b»ng tÇm nh×n chiÕn lîc, Lª DuÈn ®· ®a ra nh÷ng quyÕt s¸ch chiÕn lîc ®èi víi lùc lîng gi¸o ph¸i nh ñng hé lùc lîng li khai cña c¸c gi¸o ph¸i ®Ó chèng l¹i chÕ ®é Ng«
§×nh DiÖm, lµm cho lùc lîng c¸ch m¹ng thªm b¹n, bít kÎ thï. Lµm ph©n hãa kÎ thï, c« lËp ®Õ quèc Mü vµ tay sai. “Anh Ba chØ thÞ cho xø ñy, cho chóng t«i - liªn tØnh HËu Giang l·nh ®¹o quÇn chóng ñng hé lùc lîng li khai c¸c gi¸o ph¸i Hßa H¶o, Cao §µi, B×nh Xuyªn... chèng l¹i chÕ ®é gia ®×nh trÞ cña DiÖm”(2).
§Õn khi MÆt trËn D©n téc Gi¶i phãng MiÒn Nam ra ®êi, Lª DuÈn cho r»ng ë MiÒn Nam, MÆt trËn ph¶i hÕt søc réng r·i, khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n ph¶i bao gåm c¸c d©n téc thiÓu sè, c¸c t«n gi¸o, c¸c phe nhãm, c¸c c¸ nh©n kh«ng t¸n thµnh chÕ ®é ®éc tµi ph¸t xÝt, chÝnh s¸ch x©m lîc, chÝnh s¸ch chiÕn tranh cña Mü - DiÖm(3).
Lùc lîng c¸ch m¹ng chñ tr¬ng võa v¹ch mÆt c¸c chøc s¾c t«n gi¸o theo ®Þch, võa tranh thñ quÇn chóng binh lÝnh tÝn
®å bªn díi, tõ ®ã ®· l«i kÐo ®îc mét bé phËn ®i theo c¸ch m¹ng kh¸ng chiÕn nh
lùc lîng qu©n sù cña Cao §µi 12 ph¸i thèng nhÊt do cô Cao TriÒu Ph¸t lµm chëng qu¶n Cöu trïng ®µi ra bng biÒn tham gia kh¸ng chiÕn, trong MÆt trËn ViÖt Minh. NhiÒu linh môc nh c¸c linh môc TrÇn Quang NghiÖm, NguyÔn B¸
LuËt, linh môc trong chiÕn hµo §ç V¨n Nghiªm, v.v… ®· dÉn d¾t tÝn ®å C«ng gi¸o tham gia suèt cuéc kh¸ng chiÕn.
Nh vËy, lùc lîng c¸ch m¹ng ®· tranh thñ ®îc mét sè nh©n vËt ®øng ®Çu c¸c gi¸o ph¸i Cao §µi, Hßa H¶o, PhËt gi¸o, vµ víi khÈu hiÖu “tèt ®¹o, ®Ñp ®êi” ®·
®oµn kÕt, më réng mÆt trËn ViÖt Minh.
Tõ chñ tr¬ng chÝnh s¸ch ®¹i ®oµn kÕt d©n téc cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Trung ¬ng §¶ng, lùc lîng c¸ch m¹ng MiÒn Nam ®· ph¸ vì mu toan g©y hiÒm khÝch gi÷a ®ång bµo cã ®¹o vµ ®ång bµo kh«ng theo ®¹o, g©y mÊt ®oµn kÕt trong nh©n d©n ta ®Ó cã lîi cho kÎ thï. Theo Lª DuÈn, “ngêi ®¶ng viªn ph¶i nhËn thøc s©u s¾c: ®ång bµo tÝn ®å bÊt cø theo t«n gi¸o nµo, tríc hÕt ®Òu lµ ngêi ViÖt Nam, ®Òu rÊt tèt, rÊt yªu níc, th¬ng nhµ, hÕt lßng yªu th¬ng ®ïm bäc nhau.
Tr¸ch nhiÖm chóng ta lµ ph¶i th¬ng yªu, ch¨m sãc, lo l¾ng ®êi sèng vËt chÊt cho hä, lo phÇn ®êi cho hä thËt tèt, ®Ó l«i kÐo hä vµo mÆt trËn ®oµn kÕt toµn d©n chèng giÆc, t¸ch hä khái mét sè Ýt kÎ cÇm ®Çu lîi dông t«n gi¸o ®Ó ®Èy hä, g©y c¶nh “nåi da x¸o thÞt”.
Trªn c¬ së ®ã, Xø ñy Nam Bé vµ sau
®ã lµ Trung ¬ng Côc MiÒn Nam ®· cã mét chÝnh s¸ch t«n gi¸o ®óng ®¾n, thu hót ®îc ®ång bµo cã ®¹o vµo MÆt trËn
1. Tæng BÝ th Lª DuÈn - Nhµ l·nh ®¹o kiÖt xuÊt cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam, ngêi häc trß xuÊt s¾c cña B¸c Hå. Trong: Lª DuÈn (håi kÝ), Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2002, tr. 61.
2. Nhí vÒ anh Ba DuÈn. Trong: Lª DuÈn (håi kÝ), Nxb. ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 2002, tr. 25.
3. Ph¸t huy søc m¹nh to lín cña d©n téc trong sù
nghiÖp chèng Mü, cøu níc - Mét ®ãng gãp xuÊt s¾c
cña ®ång chÝ Lª DuÈn. Trong: Lª DuÈn (håi kÝ),
Nxb. ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi, 2002, tr. 236.
D¬ng ¸i D©n. Tæng BÝ th Lª DuÈn... 5
5
ViÖt Minh ®óng theo chÝnh s¸ch ®¹i ®oµn kÕt cña Hå Chñ tÞch vµ Trung ¬ng
§¶ng, gãp phÇn vµo th¾ng lîi chung cña
®Êt níc. NhiÒu chïa chiÒn, nhiÒu tu sÜ, gi¸o d©n, cïng ngêi cã ®¹o ®· nu«i giÊu c¸n bé, ñng hé kh¸ng chiÕn, s½n sµng hi sinh cho ®éc lËp d©n téc. Trong suèt cuéc trêng chinh, theo Lª DuÈn, c¸n bé ph¶i hiÓu quÇn chóng t«n gi¸o còng cã lßng yªu níc, nghi ngê quÇn chóng t«n gi¸o kh«ng yªu níc lµ sai lÇm, v× quÇn chóng cã ®¹o ®a phÇn còng lµ n«ng d©n, ph¶i chó ý kh¬i dËy lßng yªu níc, tinh thÇn d©n téc trong ®ång bµo t«n gi¸o, kh«ng thµnh kiÕn víi ngêi theo ®¹o, nhng còng kh«ng cho phÐp ai lîi dông
®¹o ®Ó ph¸ ho¹i c¸ch m¹ng. Tõ ®ã, lùc lîng c¸ch m¹ng MiÒn Nam ®· lËp c¸c Ban Hßa H¶o vËn, vËn ®éng ®ång bµo theo ®¹o hiÓu râ ®êng lèi, chÝnh s¸ch cña c¸ch m¹ng vµ v¹ch trÇn ©m mu quû quyÖt cña ®Þch. Theo TrÇn Quang Lª, trong bµi Vµi kØ niÖm vÒ anh Ba Lª DuÈn
®· viÕt “Anh Ba nãi: tÝn ®å t«n gi¸o ®Òu lµ n«ng d©n nghÌo, cã lßng yªu níc, trõ sè Ýt bÞ mua chuéc, chØ v× tríc kia ®êi sèng cña hä bÞ bÕ t¾c, nªn t×m vµo con
®êng thÇn bÝ ®Ó tr«ng chê cuéc sèng tèt
®Ñp mai sau”(4). Tõ th¸ng 5/1955 ®Õn th¸ng 5/1956, khi ®Þch më chiÕn dÞch diÖt c¸c gi¸o ph¸i Hßa H¶o, trong Liªn TØnh ñy vµ c¸c tØnh MiÒn T©y cã hai quan
®iÓm kh¸c nhau: ñng hé vµ l«i kÐo gi¸o ph¸i chèng l¹i Mü - DiÖm, hay cø ®Ó cho Mü - DiÖm tiªu diÖt c¸c gi¸o ph¸i. Liªn tØnh ñy ®· cö ®¹i biÓu ®i b¸o c¸o vµ xin ý kiÕn BÝ th Xø ñy. Lª DuÈn nãi: “Mü - DiÖm vµ lùc lîng gi¸o ph¸i Hßa H¶o tay sai cña thùc d©n Ph¸p, ®Òu chèng l¹i c¸ch m¹ng, lµ kÎ thï cña nh©n d©n ta.
Nhng trong khi hai kÎ ®Þch ®¸nh nhau, giµnh ¨n víi nhau, c¸ch m¹ng kh«ng thÓ ñng hé kÎ m¹nh ®¸nh diÖt kÎ yÕu, nhÊt lµ kÎ m¹nh Êy lµ kÎ thï trùc tiÕp chèng ta.
Ta ph¶i biÕt khÐo lÐo gióp ®ì kÎ yÕu
chèng l¹i, ®Ó cho hai kÎ thï x©u xÐ nhau, kh«ng r¶nh tay chèng l¹i c¸ch m¹ng.
Ph¶i thªm b¹n bít thï, dï lµ b¹n t¹m thêi, ®ång thêi lîi dông m©u thuÉn gi÷a hai kÎ ®Þch, ta tranh thñ l«i kÐo mét sè
®¬n vÞ vò trang gi¸o ph¸i vµ quÇn chóng tÝn ®å vÒ víi c¸ch m¹ng”(5) . Tõ ý kiÕn nµy T©y Nam Bé ®· lËp c¸c ban Hßa H¶o vËn ë c¸c tØnh cã ®¹o Hßa H¶o, ®a c¸n bé chiÕn sÜ trùc tiÕp gióp c¸c lùc lîng vò trang Hßa H¶o(6).
Tõ bµi häc kinh nghiÖm më réng mÆt trËn d©n téc thèng nhÊt, thùc hiÖn ®¹i
®oµn kÕt toµn d©n, tríc hÕt ph¶i nãi ®Õn c¸c ®¶ng bé MiÒn T©y, díi sù chØ ®¹o cña Xø ñy Nam Bé, mµ ban ®Çu lµ ®ång chÝ Lª DuÈn, lùc lîng c¸ch m¹ng ®·
thµnh c«ng trong thùc hiÖn chÝnh s¸ch
®oµn kÕt d©n téc, ®oµn kÕt ®Ó kh¸ng chiÕn trong nh÷ng ngµy ®Çu cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. §øng v÷ng trªn lËp trêng c¸ch m¹ng, lùc lîng c¸ch m¹ng MiÒn Nam ®· kiªn tr× gi¶i quyÕt vÊn ®Ò
®¹o Hßa H¶o, ta “tËp trung vµo kÎ thï x©m lîc, chñ ®éng xo¸ bá nh÷ng hiÓu lÇm, nh÷ng hiÒm thï do kÎ thï g©y ra, ngµy cµng cã chÝnh s¸ch d©n téc vµ chÝnh s¸ch t«n gi¸o ®óng ®¾n”(7). Sau nµy, trong kh¸ng chiÕn chèng Mü, tõ kinh nghiÖm vËn ®éng ®ång bµo theo ®¹o, lùc lîng c¸ch m¹ng MiÒn Nam ®· ph¸t triÓn chiÕn tranh nh©n d©n ë c¶ nh÷ng vïng cã ®¹o Hßa H¶o(8). N¨m 1946 ë Ch©u
§èc, TØnh ñy Ch©u §èc ®· chØ ®¹o t¨ng cêng cñng cè chÝnh quyÒn, mÆt trËn, c¸c
®oµn thÓ ë c¬ së, tiÕp tôc vËn ®éng sè ngêi cÇm ®Çu c¸c lùc lîng vò trang gi¸o ph¸i hîp t¸c víi c¸ch m¹ng cïng chèng Ph¸p, nh»m h¹n chÕ nh÷ng tæn thÊt do bän nµy g©y ra. Tõ ®ã ®· t¹o bíc chuyÓn biÕn míi cho phong trµo c¸ch m¹ng ®Þa ph¬ng.
4,5,6,7,8. T©y Nam Bé 30 n¨m kh¸ng chiÕn (1945-
1975), n¨m 2000.
6 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 4 - 2012
6
Trong c«ng t¸c vò trang tuyªn truyÒn ë vïng ®Þch hËu, c«ng t¸c tuyªn truyÒn chó träng v¹ch trÇn thñ ®o¹n cña ®Þch nh»m g©y chia rÏ d©n téc, t«n gi¸o ®Ó kÝch ®éng m©u thuÉn, chia rÏ l¬ng - gi¸o vµ c¸ch m¹ng. Gi÷a n¨m 1947 tríc t×nh h×nh khã kh¨n do ®Þch k×m kÑp vµ lùc lîng gi¸o ph¸i chèng ph¸ c¸ch m¹ng, TØnh ñy Long Xuyªn, Ch©u §èc ®·
®Ò ra mét sè nhiÖm vô träng t©m, trong
®ã chó träng vµ ®Èy m¹nh c«ng t¸c Hßa H¶o vËn. Thùc hiÖn chñ tr¬ng nµy, ban Hßa H¶o vËn tØnh ®îc thµnh lËp do
®ång chÝ BÝ th TØnh ñy phô tr¸ch(9). “§èi tîng vËn ®éng chñ yÕu lµ n«ng d©n lao
®éng theo ®¹o vµ mét sè chøc s¾c trong
®¹o, kÕt hîp víi c«ng t¸c vËn ®éng lµ c¸c ho¹t ®éng vò trang, tuyªn truyÒn”. Còng tõ ®ã nhiÒu tÝn ®å t«n gi¸o dÇn dÇn thÊy
®îc tÝnh chÝnh nghÜa cña cuéc kh¸ng chiÕn, chÝnh s¸ch d©n téc vµ chÝnh s¸ch t«n gi¸o ®óng ®¾n, ®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch
®¹i ®oµn kÕt d©n téc cña c¸ch m¹ng, tõ
®ã ®· tÝch cùc tham gia, ñng hé kh¸ng chiÕn. “§Ó ®Èy m¹nh c«ng t¸c Hßa H¶o vËn, Xø ñy ®a “s thóc Hßa H¶o” Huúnh V¨n TrÝ (Mêi TrÝ) vÒ tØnh Long Ch©u HËu (n¨m 1948)(10). §Õn n¨m 1949 c«ng t¸c vËn ®éng, gi¸o dôc ®ång bµo t«n gi¸o, d©n téc thu ®îc nhiÒu kÕt qu¶ trong vïng t¹m chiÕm.
ë An Giang, “Trong sè 7.000 tÝn ®å C«ng gi¸o ë vïng t¹m chiÕm, cã 50% c¶m t×nh víi kh¸ng chiÕn. TÝn ®å Tin Lµnh trong vïng ®éc lËp 14 ngêi ®· vµo ®oµn thÓ, 30 ngêi tÝn ®å Tø ¢n HiÕu NghÜa tham gia tæ chøc chÝnh quyÒn vµ mÆt trËn, ®¹o PhËt cã 1.500 ngêi vµo ®oµn thÓ cøu quèc, 7.000 tÝn ®å Cao §µi ñng hé kh¸ng chiÕn”(11).
Nh vËy, chóng ta thÊy r»ng tõ tÇm nh×n xa tr«ng réng vµ mét t duy s¸ng t¹o, Lª DuÈn ®· cã tÇm nh×n chiÕn lîc
®Ó gãp phÇn cïng Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ Trung ¬ng §¶ng l·nh ®¹o c¸ch
m¹ng ViÖt Nam ®Õn th¾ng lîi hoµn toµn,
®i lªn x©y dùng CNXH. §Æc biÖt lµ trong thêi k× ®¶m nhËn träng tr¸ch BÝ th Xø ñy Nam Kú vµ BÝ th Trung ¬ng Côc MiÒn Nam (1946-1957). Díi sù l·nh ®¹o cña Lª DuÈn, ®¶ng bé vµ qu©n d©n MiÒn Nam ®· tæ chøc chiÕn tranh nh©n d©n mang l¹i th¾ng lîi cho cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ Mü ®Çy gian khæ hi sinh.
Cã ®îc thµnh tùu to lín ®ã lµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n díi ngän cê cña Trung ¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, ®oµn kÕt l¬ng - gi¸o, v× sù nghiÖp chung “§¸nh cho Mü cót,
®¸nh cho Ngôy nhµo”.
§Ò c¬ng c¸ch m¹ng MiÒn Nam ra ®êi vµo th¸ng 8/1956 ®· nªu lªn: “MiÒn Nam chØ cã mét con ®êng lµ vïng lªn chèng Mü, DiÖm ®Ó cøu níc vµ tù cøu m×nh. §ã lµ con ®êng c¸ch m¹ng, ngoµi ra kh«ng cßn con ®êng nµo kh¸c”. §Ò c¬ng ®·
gãp phÇn híng dÉn cho c¸n bé, ®¶ng viªn vµ nh©n d©n t×m ph¬ng thøc ®Êu tranh chèng l¹i kÎ thï tµn b¹o.
Thay lêi kÕt, xin dÉn mét ®o¹n trong
§iÕu v¨n cña Ban ChÊp hµnh Trung
¬ng §¶ng do Tæng BÝ th Trêng Chinh ®äc t¹i lÔ truy ®iÖu Tæng BÝ th
Lª DuÈn: “Lµ mét ngêi M¸cxÝt - LªninÝt ch©n chÝnh, ®ång chÝ lu«n lu«n suy nghÜ, t×m tßi, xuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh thùc tÕ, ph©n tÝch gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn
®Ò míi do cuéc sèng ®Ò ra. Sù s¸ng suèt cña ®ång chÝ thÓ hiÖn næi bËt tríc nh÷ng bíc ngoÆt cña lÞch sö vµ nh÷ng t×nh huèng phøc t¹p”./.