vÒ lÞch sö h×nh thμnh vμ
ho¹t ®éng cña gia ®×nh phËt tö trong phËt gi¸o viÖt nam
1. Vμi nÐt vÒ hoμn c¶nh ra ®êi cña Gia
®×nh PhËt tö
Vμo nh÷ng n¨m 30 - 40 cña thÕ kØ XX, ®Êt n−íc bÞ n« lÖ, ®êi sèng cña ng−êi d©n khæ cùc vμ mÊt tù do - trong
®ã cã thanh niªn ViÖt Nam. Lßng kiªu h·nh d©n téc, ý chÝ quËt c−êng vμ tinh thÇn tù chñ ®· thóc ®Èy nh÷ng sÜ phu yªu n−íc, nh÷ng tu sÜ mÕn ®¹o ®øng lªn cïng víi toμn d©n ®Êu tranh cho nÒn ®éc lËp vμ tù quyÕt cña d©n téc, chèng l¹i "sù ®ång ho¸ cña nÒn v¨n ho¸ ngo¹i lai"(1), kh¾c phôc hiÖn tr¹ng
®¹o ®øc suy ®åi víi "th¶m häa khñng ho¶ng lu©n lÝ", "®êi sèng sa ®o¹ truþ l¹c", "hiÖn t−îng nguy h¹i h¬n ®· ¨n s©u vμo tiÒm thøc ®a sè thanh niªn lóc bÊy giê lμ nÕp sèng bu«ng th¶ ë c¸c thμnh thÞ", "sù bμnh tr−íng cña lo¹i v¨n nghÖ diÔm tÜnh, to¹ l¹c"(2) nh»m mong muèn b¶o tån "mét nÕp sèng ®¹o lÝ cao ®Ñp, mét nÒn v¨n ho¸ nh©n b¶n vμ mét tinh thÇn bao dung hoμ hîp"(3). Trong hoμn c¶nh ®ã, mét sè thanh niªn trÝ thøc yªu n−íc ®· ®øng ra tæ chøc c¸c ®oμn thÓ thanh niªn PhËt tö víi nhiÒu h×nh thøc vμ danh x−ng nh−
"Quèc Anh ®oμn", "Héi H−íng ®¹o ViÖt Nam", "Tæng héi Sinh viªn ViÖt Nam"…
®Ó x©y dùng lÝ t−ëng: "Tinh thÇn D©n téc vμ §¹o ph¸p trong hμng ngò thanh niªn tin PhËt; ®Ó chèng l¹i v¨n ho¸ n«
Lª V¨n §Ýnh(*)
dÞch mÊt gèc ®−îc thùc d©n Ph¸p thùc hiÖn nh»m ph¸ tan tinh thÇn yªu n−íc, yªu quª h−¬ng, yªu gièng nßi cña d©n téc ViÖt Nam"(4). Nãi chung, ®©y lμ c¸c
®oμn thÓ thu hót rÊt m¹nh mÏ thanh niªn tiÓu trÝ thøc vμ trÝ thøc ë c¸c ®«
thÞ. §iÒu nμy còng dÔ hiÓu, bëi nh÷ng thanh niªn trÝ thøc ®ã cho r»ng, PhËt gi¸o lμ mét t«n gi¸o cã hai yÕu tè quan träng: Gi÷ ®−îc truyÒn thèng d©n téc víi mét lÞch sö g¾n liÒn víi vËn mÖnh d©n téc; cã mét nÒn "triÕt lÝ khai phãng" cã thÓ lμm nÒn t¶ng v÷ng ch¾c tr−íc sù l«i cuèn cña nÒn v¨n ho¸
ngo¹i bang vμ Gia ®×nh PhËt tö (G§PT) còng ®−îc x©y ®¾p trªn c¨n b¶n d©n téc vμ ®¹o ph¸p Êy. Tr−íc t×nh h×nh ®ã, thùc d©n Ph¸p t×m c¸ch tÊn c«ng, ph©n ho¸ c¸c tæ chøc héi ®oμn thanh niªn b»ng nhiÒu h×nh thøc nh−
khñng bè, b¾t bí nh÷ng thanh niªn cã tinh thÇn yªu n−íc; tha ho¸ sè trung
*. ThS., Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh, Ph©n viÖn §µ N½ng.
1. Gia ®×nh PhËt tö ViÖt Nam. Tµi liÖu tu häc bËc TrÝ. Ban H−íng dÉn Trung −¬ng G§PT ViÖt Nam so¹n th¶o (L−u hµnh néi bé), tr. 140.
2. Sø mÖnh Gia ®×nh PhËt tö. Ng−êi ¸o lam, Sµi Gßn 1964, tr. 27.
3. Gia ®×nh PhËt tö ViÖt Nam. Tµi liÖu tu häc bËc TrÝ. S®d, tr. 140.
4. Gia ®×nh PhËt tö ViÖt Nam 50 n¨m x©y dùng, Ban
§iÒu hîp Trung −¬ng G§PT ViÖt Nam h¶i ngo¹i xuÊt b¶n, Nxb H−¬ng Quª, California, USA 1996, tr. 2.
lËp, cÇu an b»ng con ®−êng ¨n ch¬i h−ëng thô; dô dç, mua chuéc sè tham danh lîi ®Ó dïng lμm tay sai. Nh×n chung, phong trμo thanh niªn yªu n−íc tiÕn bé bÞ ng¨n cÊm. Vμo thêi
®iÓm Êy, PhËt gi¸o ViÖt Nam ®ang b−íc vμo giai ®o¹n chÊn h−ng kh¾p ba miÒn. NhiÒu tæ chøc PhËt gi¸o ra ®êi nh−: "Héi PhËt gi¸o B¾c kú", "Héi An Nam PhËt häc", "Héi Nam Kú Nghiªn cøu PhËt häc", v.v… tÊt c¶ ®Òu chung mét môc tiªu lμ: "ChØnh ®èn thiÒn m«n;
V·n håi quy giíi; §μo luyÖn thÕ hÖ thanh niªn tu sÜ ch©n chÝnh vμ h÷u häc; Phæ th«ng gi¸o lÝ b»ng ch÷ ViÖt thay cho ch÷ H¸n"(5).
Mét sè thanh niªn trÝ thøc theo ®¹o PhËt thÊy c¸c tæ chøc thanh niªn ngoμi x· héi lu«n bÞ thùc d©n Ph¸p dßm ngã, ng¨n cÊm; mÆt kh¸c, do ®¹o ®øc thanh niªn trong x· héi ngμy cμng bÞ xuèng cÊp,… nªn hä dùa vμo phong trμo ChÊn h−ng PhËt gi¸o ®Ó tæ chøc c¸c héi ®oμn thanh thiÕu nhi trong PhËt gi¸o, lÊy nhμ chïa lμm chç dùa hîp ph¸p. Tõ ®ã, vμi héi ®oμn thanh thiÕu niªn trong PhËt gi¸o ra ®êi d−íi c¸c danh x−ng
"PhËt tö §ång Êu" (ra ®êi n¨m 1935, ®Õn n¨m 1943 ®æi thμnh "Gia ®×nh PhËt Ho¸
phæ") vμ "§oμn PhËt häc §øc dôc" (ra
®êi n¨m 1940) víi môc ®Ých ch¨m lo
"§øc dôc", "TrÝ dôc" cho thanh thiÕu niªn theo tinh thÇn PhËt gi¸o. Hä quan niÖm: "§¹o PhËt lμ ®¹o cña mäi ng−êi, mäi loμi, th× ®¹o PhËt còng lμ ®¹o cña tuæi trÎ, cña thanh thiÕu nhi. CÇn gi¸o dôc ®¹o PhËt cho thanh thiÕu niªn cã ph−¬ng ph¸p… Ph¶i lo x©y dùng tÝn ng−ìng thuÇn ch¸nh cho con em héi viªn, nhÊt lμ con em Êy, líp tuæi trÎ Êy
®ang sèng gi÷a mét thêi ®¹i phøc t¹p hçn lo¹n vμ mÊt gèc"(6). Tõ lóc thμnh lËp, nh÷ng ng−êi s¸ng lËp tuyªn bè tæ chøc cña hä tõ tr−íc ®Õn nay lμ mét
®oμn thÓ thiÖn ¸c vμ nh©n b¶n, v−ît
lªn trªn mäi quan ®iÓm vÒ chÝnh trÞ x·
héi: "ChÝ h−íng cña hä lμ gãp phÇn x©y dùng x· héi lμnh m¹nh, ®μo t¹o vμ gi¸o dôc c¸c thÕ hÖ thanh thiÕu niªn gi÷ ®−îc truyÒn thèng ®¹o ®øc d©n téc khái bÞ ¶nh h−ëng bëi nh÷ng luång giã ®éc mang theo nÕp sèng truþ l¹c,
®Çy dôc väng vμ c¹m bÉy lμm b¨ng ho¹i vμ tha ho¸ ®¹o ®øc c¸c thÕ hÖ thanh niªn"(7). Tuy vËy, xÐt vÒ mÆt lÞch sö, cã thÓ nãi r»ng: "ViÖc thμnh lËp Gia
®×nh PhËt tö còng nh− c¸c ®oμn thÓ kh¸c cña PhËt gi¸o; mét mÆt do nhu cÇu cñng cè PhËt gi¸o, cñng cè tinh thÇn d©n téc, mμ cuéc vËn ®éng chÊn h−ng PhËt gi¸o chñ tr−¬ng; mÆt kh¸c do t¸c ®éng m¹nh mÏ cña phong trμo thanh thiÕu niªn ho¹t ®éng cã tæ chøc d−íi nh÷ng mμu s¾c chÝnh trÞ, x· héi, t«n gi¸o kh¸c nhau"(8).
2. Giai ®o¹n h×nh thμnh Gia ®×nh PhËt tö ViÖt Nam (1934 - 1954)
Nh− ®· nãi trªn, tõ phong trμo ChÊn h−ng PhËt gi¸o vμ nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö lóc bÊy giê, G§PT ra ®êi tõ hai tæ chøc tiÒn th©n lμ "PhËt tö §ång Êu"
(tøc Gia ®×nh PhËt Ho¸ phæ) vμ "§oμn PhËt häc §øc dôc", víi nh÷ng ng−êi s¸ng lËp vμ h−íng dÉn ®Çu tiªn lμ: Lª
§×nh Th¸m, T«n ThÊt Tïng, Ng« Thõa, Ng« §iÒn, Ph¹m H÷u B×nh, §inh V¨n Nam (Hoμ th−îng ThÝch Minh Ch©u), Vâ §×nh C−êng, NguyÔn H÷u Ba, NguyÔn H÷u Qu¸n, v.v… §ã còng lμ nh÷ng c− sÜ ®i ®Çu trong viÖc canh t©n PhËt gi¸o ë n−íc ta.
5. Gia ®×nh PhËt tö ViÖt Nam. Tµi liÖu tu häc bËc TrÝ. S®d, tr. 134.
6. Gia ®×nh PhËt tö ViÖt Nam. Tµi liÖu tu häc bËc TrÝ. S®d, tr. 140.
7. NguyÔn Tµi Th−. ¶nh h−ëng cña c¸c hÖ t− t−ëng vµ t«n gi¸o ®èi víi con ng−êi ViÖt Nam hiÖn nay.
Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi 1997, tr. 245.
8. Ban T«n gi¸o ChÝnh phñ. Mét sè t«n gi¸o ë ViÖt Nam. Hµ Néi 1995, tr. 230.
"§oμn PhËt häc §øc dôc" thμnh lËp n¨m 1940 t¹i HuÕ, víi ng−êi chØ ®¹o c¬
së lμ b¸c sÜ, c− sÜ T©m Minh Lª §×nh Th¸m. Môc ®Ých cña héi ®oμn lμ tËp hîp ®éi ngò thanh niªn trÝ thøc nghiªn cøu PhËt gi¸o víi tinh thÇn míi cã tÝnh chÊt tæng hîp vμ so s¸nh;
nhËn ®Þnh t− t−ëng PhËt gi¸o d−íi ¶nh h−ëng cña nÒn khoa häc vμ t− t−ëng hiÖn ®¹i; ®ång thêi ¸p dông gi¸o lÝ ®ã vμo viÖc gi¸o dôc thÕ hÖ thanh thiÕu niªn PhËt gi¸o lóc bÊy giê.
Héi ®oμn ®· tæ chøc nh÷ng buæi diÔn gi¶ng PhËt ph¸p kh¾p n¬i vμ xuÊt b¶n c¸c tËp san nh−: "PhËt ph¸p vμ §øc dôc", "§êi Vui", "¸nh §¹o Vμng",
"Thanh niªn §øc dôc", "§¹o PhËt";
ngoμi ra cßn ®¶m nhiÖm viÖc biªn tËp t¹p chÝ Viªn ¢m mμ Héi An Nam PhËt häc giao phã.
VÒ "Gia ®×nh PhËt Ho¸ phæ". Song song víi viÖc tu häc, trau dåi ®¹o ®øc, nghiªn cøu kinh ®iÓn, §oμn PhËt häc
§øc dôc cßn tæ chøc PhËt tö §ång Êu - lμ ®oμn thÓ quy tô thiÕu nhi cña PhËt gi¸o miÒn Trung. Bªn c¹nh sù ra ®êi cña PhËt tö§ång Êu cßn cã c¸c tæ chøc kh¸c nh− Thanh niªn PhËt tö, H−íng
®¹o PhËt tö vμ Gia ®×nh PhËt Ho¸ phæ. N¨m 1947, Tæng trÞ sù Héi ViÖt Nam PhËt häc quyÕt ®Þnh c¶i tæ ch−¬ng tr×nh tu häc, hîp nhÊt c¶ bèn tæ chøc trªn thμnh tæ chøc duy nhÊt lμ Gia
®×nh PhËt Ho¸ phæ. Vâ §×nh C−êng
®−îc ®Ò cö ®øng ra h−íng dÉn tæ chøc, cïng víi sù céng t¸c cña Phan C¶nh Tu©n, Phan Xu©n Sanh, V¨n §×nh My, Hoμng ThÞ Kim Cóc, v.v… Môc ®Ých cña Gia ®×nh PhËt Ho¸ phæ lμ ®μo t¹o nh÷ng PhËt tö ch©n chÝnh vμ x©y dùng h¹nh phóc trªn nÒn lu©n lÝ ®¹o PhËt, víi ch©m ng«n lμ Hoμ thuËn - Tin yªu - Vui vÎ. Lóc ®Çu, Gia ®×nh PhËt Ho¸ phæ ph¸t triÓn m¹nh ë HuÕ, sau ®ã lan
nhanh ra c¸c thμnh phè lín cña c¶
n−íc nh− §μ N½ng, Qu¶ng TrÞ, Nha Trang, §μ L¹t, Sμi Gßn, Hμ Néi… LÞch sö vÊn ®Ò ®−îc c− sÜ Vâ §×nh C−êng viÕt: "Gia ®×nh PhËt tö b¾t ®Çu ho¹t
®éng tõ th¸ng 4 n¨m 1947 t¹i ThuËn Ho¸ d−íi h×nh thøc mét líp Héi häc tæ chøc cho anh chÞ em tin PhËt, hay cã c¶m t×nh víi PhËt gi¸o. Nh÷ng anh chÞ em Êy dÇn dÇn trë thμnh nh÷ng ®oμn tr−ëng trong nh÷ng Gia ®×nh PhËt Ho¸ phæ ®Çu tiªn t¹i ThuËn Ho¸"(9).
Nh×n chung, do nh÷ng ng−êi s¸ng lËp lμ c¸c thanh niªn trÝ thøc, cã tinh thÇn yªu n−íc, nªn c¸c ho¹t ®éng cña hai tæ chøc trªn Ýt nhiÒu mang mμu s¾c d©n téc, ®¹o ®øc, truyÒn thèng; ph¶n øng l¹i tinh thÇn n« dÞch, ngo¹i lai vμ truþ l¹c trong x· héi ®−¬ng thêi. Néi dung ho¹t ®éng cña nã chñ yÕu tËp trung vμo "§øc dôc", "TrÝ dôc" cho thanh thiÕu niªn theo tinh thÇn PhËt gi¸o ®−îc chÊn h−ng vμ c¶i c¸ch. §iÒu
®ã cho thÊy, tiÒn th©n cña G§PT còng lμ mét bé phËn cã ý thøc d©n téc;
kh«ng hîp t¸c víi mét sè tæ chøc kh¸c lóc bÊy giê nh− Quèc Anh §oμn, Thanh niªn Ducouroy, v.v… §Õn C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 vμ b−íc vμo cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, ®¹i bé phËn c− sÜ vμ huynh tr−ëng h−íng dÉn nh− Lª §×nh Th¸m, T«n ThÊt Tïng, Ng« §iÒn, Ng« Thõa, Ph¹m H÷u B×nh vμ nhiÒu ng−êi kh¸c ë c¸c ®Þa ph−¬ng ®· h¨ng h¸i tham gia c¸ch m¹ng. Hä tõng lμ nh÷ng nßng cèt cña phong trμo PhËt gi¸o cøu quèc, cã nh÷ng ng−êi trë thμnh nh©n sÜ, c¸n bé trung cao cÊp cña §¶ng, ChÝnh phñ, MÆt trËn - trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn c− sÜ Lª §×nh Th¸m.
9. Vâ §×nh C−êng. §©y Gia ®×nh. Nxb Liªn Hoa Tïng Th−, tr. 67.
ë vïng tù do, c¸c tæ chøc thanh thiÕu niªn PhËt gi¸o nãi trªn kh«ng ho¹t ®éng n÷a, tÊt c¶ ®Òu tham gia phong trμo kh¸ng chiÕn cøu n−íc. ë vïng t¹m chiÕm, xuÊt ph¸t vμ tËp trung t¹i HuÕ, c¸c c− sÜ Vâ §×nh C−êng, Hoμng ThÞ Kim Cóc, Phan C¶nh Tu©n, NguyÔn H÷u Ba, Tèng Hå CÇm, Lª Kh¾c QuyÕn, Phan §¨ng TrÝ (lμm huynh tr−ëng) vμ c¸c nhμ s− Minh Ch©u, §øc T©m, Thiªn ¢n, Ch¬n Tr×, v.v… (lμm cè vÊn gi¸o h¹nh) ®· tiÕp tôc x©y dùng, ph¸t triÓn phong trμo Gia ®×nh PhËt Ho¸ phæ cho ®Õn nh÷ng n¨m 1949 - 1950. N¨m 1951, §¹i héi PhËt gi¸o toμn quèc (vïng t¹m chiÕm) häp t¹i HuÕ; Tæng Héi PhËt gi¸o ViÖt Nam
®−îc thμnh lËp do Hoμ th−îng ThÝch TÞnh KhiÕt lμm Héi chñ, c− sÜ Mai Thä TruyÒn lμm Tæng Th− kÝ. Tæng héi nμy cã c¸c uû viªn nh− uû viªn t¨ng sù, uû viªn ho»ng ph¸p, v.v… trong ®ã cã uû viªn G§PT do Vâ §×nh C−êng phô tr¸ch. Còng vμo c¸c ngμy 24, 25, 26 th¸ng 4 n¨m 1951, Tæng TrÞ sù triÖu tËp
§¹i héi ®Çu tiªn bμn vÒ Gia ®×nh PhËt tö t¹i chïa Tõ §μm (HuÕ) gåm ®¹i biÓu cña 8 tØnh miÒn Trung vμ c¸c ®¹i diÖn chÝnh thøc cña Gia ®×nh PhËt Ho¸ phæ miÒn B¾c vμ miÒn Nam. Môc ®Ých cña Héi nghÞ lμ b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh sinh ho¹t, ph¸t triÓn cña Gia ®×nh PhËt Ho¸
phæ t¹i c¸c vïng, miÒn vμ c¸c tØnh;
trao ®æi kinh nghiÖm x©y dùng Gia
®×nh, tæ chøc §oμn §éi liªn hÖ víi tæ chøc PhËt gi¸o ®Þa ph−¬ng; th¶o luËn néi quy vμ danh x−ng(10). T¹i §¹i héi nμy, danh x−ng cña tæ chøc ®−îc ®æi lμ
"Gia ®×nh PhËt tö". Héi nghÞ v¹ch ra b¶n néi quy cho G§PT víi môc ®Ých:
"HuÊn luyÖn thanh thiÕu vμ ®ång niªn PhËt tö vÒ ph−¬ng diÖn trÝ dôc, ®øc dôc vμ thÓ dôc trªn nÒn t¶ng PhËt gi¸o, ®Ó ®μo t¹o thμnh nh÷ng ng−êi PhËt tö ch©n chÝnh"(11). Tõ ®ã, G§PT
chÝnh thøc ra ®êi, cã quy chÕ, cÊp hiÖu, phï hiÖu riªng vμ cã c¬ cÊu tæ chøc tõ trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng. Sau §¹i héi nμy, G§PT lan dÇn vμo miÒn Nam - G§PT ®Çu tiªn ë miÒn Nam lμ G§PT Ch¸nh §¹o - ë c¸c tØnh miÒn Trung phong trμo nμy ph¸t triÓn m¹nh vμ
®Òu kh¾p. Cô thÓ, Ban H−íng dÉn G§PT miÒn Trung ®· tæ chøc mét ®oμn huÊn luyÖn l−u ®éng ®i c¸c tØnh miÒn Trung ®Ó më c¸c tr¹i huÊn luyÖn ®μo t¹o §éi Chóng tr−ëng vμ Huynh tr−ëng. Trong khi ®ã ë miÒn B¾c, danh x−ng Gia ®×nh PhËt Ho¸ phæ vÉn ®−îc duy tr× do NguyÔn V¨n Nh· lμm Huynh tr−ëng; Th−îng to¹ ThÝch Tè Liªn, ThÝch TrÝ Hai lμm cè vÊn gi¸o h¹nh. Th¸ng 9/1952, Vâ §×nh C−êng víi t− c¸ch lμ uû viªn G§PT cña Tæng héi PhËt gi¸o ViÖt Nam ra Hμ Néi lμm viÖc víi G§PT B¾c ViÖt vμ ®Ò nghÞ ®æi tªn gäi Gia ®×nh PhËt Ho¸ phæ thμnh "Gia
®×nh PhËt tö" cho thèng nhÊt.
Ngμy 1/4/1953, §¹i héi G§PT lÇn thø hai ®−îc tæ chøc t¹i chïa Tõ §μm (HuÕ). §¹i héi nh»m môc ®Ých "c¶i thiÖn ®êi sèng tinh thÇn vμ thÓ chÊt Gia ®×nh PhËt tö" víi ba khÈu hiÖu:
§¹o trong ®êi, ®êi trong ®¹o. LÝ thuyÕt cho thùc hμnh vμ thùc hμnh cho lÝ thuyÕt. ¸p dông ®óng thêi vμ hîp thÕ(12). §iÓm ®Æc biÖt lμ t¹i §¹i héi nμy tªn gäi, tæ chøc vμ sinh ho¹t cña G§PT
®−îc thèng nhÊt trªn c¶ ba miÒn B¾c - Trung - Nam.
3. Giai ®o¹n 1954 – 1963
Sau n¨m 1954, G§PT chØ ho¹t ®éng ë miÒn Nam. Víi chÝnh s¸ch k× thÞ t«n 10. Gia ®×nh PhËt tö ViÖt Nam 50 n¨m x©y dùng.
S®d, tr. 42.
11. Gia ®×nh PhËt tö ViÖt Nam. Tµi liÖu tu häc bËc TrÝ. S®d, tr. 142.
12. Gia ®×nh PhËt tö ViÖt Nam 50 n¨m x©y dùng.
S®d, tr. 60.
gi¸o cña chÕ ®é Ng« §×nh DiÖm ®· lμm cho PhËt gi¸o còng nh− G§PT gÆp nhiÒu khã kh¨n. ë n«ng th«n, bÞ k×m kÑp bëi hÖ thèng Êp chiÕn l−îc vμ mét sè tªn tay sai ph¶n ®éng ®éi lèt C«ng gi¸o, nhiÒu ®oμn sinh G§PT bÞ chôp mò lμ "ViÖt céng" vμ bÞ thñ tiªu(13). Ngμy 31/7/1955, G§PT häp §¹i héi lÇn thø ba t¹i chïa Linh S¬n (§μ L¹t) víi thμnh phÇn ®¹i biÓu tham dù gåm huynh tr−ëng c¸c tØnh miÒn Trung vμ miÒn Nam. Môc ®Ých cña §¹i héi nh»m san ®Þnh mét sè ®iÒu kho¶n cña néi dung; thiÕt lËp Quy chÕ Huynh tr−ëng;
tu chØnh nguyªn t¾c tæ chøc vμ ®iÒu hμnh sinh ho¹t §oμn, §éi, vÊn ®Ò y phôc, huy hiÖu, cÊp hiÖu vμ sau hÕt lμ vÊn ®Ò ®μo t¹o Huynh tr−ëng. §¹i héi
®· ®iÒu chØnh Quy chÕ Huynh tr−ëng vμ môc ®Ých cña G§PT còng ®−îc ®iÒu chØnh l¹i lμ: "§μo t¹o nh÷ng thanh, thiÕu vμ ®ång niªn PhËt tö thμnh nh÷ng PhËt tö ch©n ch¸nh ®Ó phôc vô ch¸nh ph¸p vμ trë thμnh nh÷ng héi viªn xøng ®¸ng cho Gi¸o héi". Nh×n chung, trong giai ®o¹n nμy, G§PT cã
®iÒu kiÖn thu hót, tËp hîp ®èi t−îng cña m×nh vμ ph¸t triÓn tæ chøc. §iÒu nμy biÓu hiÖn mét nhu cÇu t×m kiÕm sù æn ®Þnh vÒ ®êi sèng t©m linh vμ ph¶n øng l¹i chÕ ®é Ng« §×nh DiÖm ®éc tμi cña quÇn chóng miÒn Nam. Khi phong trμo ®Êu tranh gi¶i phãng miÒn Nam më ra, ë c¸c vïng gi¶i phãng, c¸c huynh tr−ëng vμ ®oμn sinh G§PT phÇn lín tham gia c«ng t¸c kh¸ng chiÕn(14), ë c¸c vïng tranh chÊp hoÆc
®Þch kiÓm so¸t, phÇn lín huynh tr−ëng cã th¸i ®é cÇu an, mét sè kh¸c cã t−
t−ëng chèng ®èi Mü - Nguþ, trong ®ã cã nh÷ng ng−êi lμ c¬ së cña c¸ch m¹ng
"©m thÇm ho¹t ®éng cho kh¸ng chiÕn"(15). Tuy vËy, do hoμn c¶nh vμ nhiÒu lÝ do kh¸c nhau, nhiÒu ®oμn sinh, huynh tr−ëng G§PT ®· tham gia
vμo bé m¸y nguþ qu©n, nguþ quyÒn. Do
®ã, trong hμng ngò huynh tr−ëng cã nh÷ng ng−êi lμ c«ng chøc, binh lÝnh, sÜ quan cña chÝnh quyÒn Sμi Gßn. N¨m 1963, G§PT trë thμnh lùc l−îng nßng cèt, xung kÝch trong "c«ng cuéc ®ßi b×nh ®¼ng t«n gi¸o vμ c«ng b»ng x·
héi cña PhËt gi¸o ViÖt Nam" chèng l¹i chÝnh s¸ch k× thÞ t«n gi¸o cña chÕ ®é
®éc tμi Ng« §×nh DiÖm. NhiÒu huynh tr−ëng vμ ®oμn sinh bÞ ®μn ¸p, b¾t bí, khñng bè, tra tÊn, tï ®μy… Cïng víi c¸c phong trμo, tæ chøc quÇn chóng c«ng khai vμ nöa c«ng khai kh¸c, G§PT ®· tham gia biÓu t×nh, b·i kho¸, xuèng ®−êng ®ßi tù do d©n chñ, v× ®¹o ph¸p vμ d©n téc ë thμnh thÞ vμ ph¸ Êp chiÕn l−îc ®i theo c¸ch m¹ng ë n«ng th«n. Cuéc ®Êu tranh trªn kh«ng chØ cã sù tham gia cña t¨ng ni, PhËt tö, mμ cßn l«i cuèn c¶ ®éi ngò gi¸o chøc, tiÓu th−¬ng vμ nhiÒu tÇng líp x· héi kh¸c.
Vai trß cña c¸c huynh tr−ëng vμ
®oμn sinh G§PT trong qu¸ tr×nh ®Êu tranh chèng chÕ ®é nguþ quyÒn ë miÒn Nam - ®Æc biÖt lμ sinh viªn PhËt tö thËt ®¸ng kÓ. Vèn ®−îc ®μo luyÖn trong ho¹t ®éng cña G§PT ViÖt Nam do huynh tr−ëng lμ c¸c c− sÜ PhËt tö, c¸c t¨ng ni cã kiÕn thøc vμ ®¹o h¹nh h−íng dÉn nªn hä rÊt ý thøc ®Õn vÊn
®Ò d©n téc. Hä lμ lùc l−îng xung kÝch trong cuéc ®Êu tranh nμy. "Cuéc ®μn ¸p
®Ém m¸u cña chÝnh quyÒn Ng« §×nh DiÖm lμm nhiÒu ng−êi bÞ th−¬ng - ®ªm 8/5/1963 ë §μi Ph¸t thanh HuÕ - trong
®ã cã mét thanh n÷ 20 tuæi, sè cßn l¹i gåm 2 nam vμ 5 n÷ ë løa tuæi thiÕu
13. Trung −¬ng §oµn Thanh niªn Céng s¶n Hå ChÝ Minh. C«ng t¸c ®oµn kÕt tËp hîp thanh niªn tÝn ®å PhËt gi¸o, Hµ Néi 1995, tr. 23.
14. Gia ®×nh PhËt tö ViÖt Nam. Tµi liÖu tu häc bËc
§Þnh, L−u hµnh néi bé, tr. 200.
15. Gia ®×nh PhËt tö ViÖt Nam. Tµi liÖu tu häc bËc
§Þnh, L−u hµnh néi bé, tr. 200.
niªn… kh«ng hÒ lμm lung lay ý chÝ ®Êu tranh cña t¨ng ni, tÝn ®å PhËt tö"(16). Sau sù kiÖn nμy, tæ chøc sinh viªn PhËt tö ë c¸c n¬i liªn tiÕp ra lêi hiÖu triÖu häc sinh, sinh viªn ®øng lªn ®Êu tranh.
§oμn Thanh niªn Liªn gi¸o, §oμn Sinh viªn PhËt tö Sμi Gßn göi lêi hiÖu triÖu sinh viªn, häc sinh tham gia ®Êu tranh chèng bÊt c«ng, ñng hé PhËt gi¸o:
"Chóng ta, toμn thÓ sinh viªn vμ häc sinh PhËt tö kh«ng thÓ lμm ng¬ tr−íc t×nh thÕ gay go nμy, còng kh«ng thÓ ngåi yªn nh×n c¸c t¨ng ni tù thiªu ®Ó råi mÊt x¸c vμo tay chÝnh quyÒn"(17). H−ëng øng lêi kªu gäi trªn, c¸c cuéc biÓu t×nh, tuyÖt thùc liªn tiÕp næ ra.
Ngμy 2/6/1963, hμng ngμn sinh viªn PhËt tö HuÕ biÓu t×nh tuyÖt thùc "thÒ nguyÖn ®em tÝnh m¹ng cña m×nh ®Õn hiÕn cho 5 nguyÖn väng cña PhËt gi¸o liªn hÖ ®Õn lÝ t−ëng tù do b×nh ®¼ng"(18). S¸ng 3/6/1963, 500 sinh viªn §¹i häc HuÕ tËp trung tr−íc nhμ ®¹i diÖn ChÝnh phñ Trung phÇn biÓu t×nh ph¶n
®èi ph©n biÖt ®èi xö t«n gi¸o. Cuéc biÓu t×nh ®· bÞ chÝnh quyÒn ®μn ¸p.
Cuéc ®μn ¸p ®Ém m¸u nμy lμm cho 142 ng−êi bÞ th−¬ng vμ 35 ng−êi bÞ b¾t.
Tr−íc hμnh ®éng d· man nμy, tinh thÇn ®Êu tranh cña thanh niªn, sinh viªn PhËt tö ngμy mét lªn cao. Ngμy 20/7/1963, §oμn sinh viªn Liªn gi¸o ra lêi hiÖu triÖu tè c¸o chÝnh quyÒn Ng«
§×nh DiÖm: "ViÖc tμn s¸t PhËt gi¸o ®å t¹i HuÕ trong ngμy lÔ PhËt ®¶n võa qua… lμ hÑp hßi, bÈn thØu"(19). Ngμy 12/8/1963, t¹i chïa X¸ Lîi, n÷ sinh Mai ThÞ TuyÕt An tù chÆt tay tr¸i cña m×nh
®Ó ph¶n ®èi chÝnh quyÒn Ng« §×nh DiÖm. Ngμy 18/8/1963, §oμn sinh viªn PhËt tö Sμi Gßn gåm hμng ngμn ng−êi
®· tham gia tuyÖt thùc t¹i chïa X¸ Lîi, Sμi Gßn. Ngμy 21/8/1963, sinh viªn c¸c ph©n khoa §¹i häc Sμi Gßn næi dËy, vμ
sau ®ã, Uû ban ChØ ®¹o sinh viªn Liªn khoa ®−îc thμnh lËp. Uû ban nμy tuyªn bè: "B·i kho¸, nghØ häc ®Ó ®Êu tranh cho tù do tÝn ng−ìng"(20). Trong thêi gian nμy, hÇu hÕt c¸c tr−êng ®¹i häc, cao ®¼ng ë Sμi Gßn nh− §¹i häc Khoa häc, §¹i häc D−îc khoa, §¹i häc Y vμ Nha khoa, §¹i häc LuËt khoa, v.v… ®Òu b·i kho¸ ®Ó ®Êu tranh. Phong trμo nμy lan réng ra kh¾p c¸c tr−êng trung häc ë Sμi Gßn nh− tr−êng Chu V¨n An, KÜ thuËt Cao Th¾ng, Gia Long, Tr−¬ng V−¬ng, Bå §Ò, v.v… vμ c¸c tr−êng ë HuÕ, §μ N½ng. Trong phong trμo nμy, cã thÓ kÓ ®Õn cuéc ®Êu tranh biÓu t×nh ngμy 25/8/1963 cña thanh niªn, sinh viªn, häc sinh Sμi Gßn víi sù hi sinh cña n÷ sinh Qu¸ch ThÞ Trang vμ 2.000 nam n÷ häc sinh, sinh viªn bÞ b¾t. Cã thÓ nãi, trong bèi c¶nh chÝnh trÞ - x·
héi ®ã, nhiÒu ®oμn thÓ thanh niªn PhËt tö ®−îc thμnh lËp nh− §oμn Thanh niªn cøu nguy PhËt gi¸o, Thanh niªn
¸i quèc ®oμn. C¸c ®oμn thÓ nμy ®· "gãp phÇn vμo viÖc lμm sôp ®æ chÕ ®é Ng«
§×nh DiÖm, tõng b−íc ®¸nh b¹i bän x©m l−îc vμ tay sai, biÓu hiÖn ý thøc d©n téc, lßng yªu n−íc cña ®«ng ®¶o t¨ng ni tÝn ®å PhËt gi¸o"(21). Trong giai
®o¹n nμy, vai trß cña G§PT trong PhËt gi¸o vμ trong x· héi th«ng qua cuéc
®Êu tranh ®−îc n©ng cao. "Nh÷ng n¨m 1954 - 1963, Mü - DiÖm k× thÞ, ®μn ¸p PhËt gi¸o ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho G§PT ph¸t triÓn, thu hót ®«ng ®¶o thanh
16. Lª Cung. Phong trµo PhËt gi¸o miÒn Nam n¨m 1963. Nxb §¹i häc Quèc gia Hµ Néi 1999, tr. 148.
17. Quèc TuÖ. Cuéc ®Êu tranh cña PhËt gi¸o ViÖt Nam. Sµi Gßn 1967, tr. 84, 375.
18. Lª Cung. Phong trµo PhËt gi¸o miÒn Nam n¨m 1963. Nxb §¹i häc Quèc gia Hµ Néi 1999, tr. 162.
19. Lª Cung. S®d, tr. 200.
20. Lª Cung. Phong trµo PhËt gi¸o miÒn Nam n¨m 1963. Nxb §¹i häc quèc gia Hµ Néi 1999, tr. 216.
21. Lª Cung. S®d, tr. 236.
thiÕu niªn tham gia vμ lμ lùc l−îng ®i
®Çu trong c¸c cuéc xuèng ®−êng ®Êu tranh b¶o vÖ PhËt gi¸o, chèng chÕ ®é
®éc tμi gia ®×nh trÞ, chèng b¹o quyÒn chèng chiÕn tranh phi nghÜa. §· cã nh÷ng tr−êng hîp tö ®¹o trong c¸c cuéc ®Êu tranh nãi trªn"(22).
4. Giai ®o¹n 1964 - 1975
Trong giai ®o¹n nμy, G§PT ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ tæ chøc vμ sè l−îng
®oμn sinh. Nh−ng do t¸c ®éng trùc tiÕp cña t×nh h×nh chÝnh trÞ - x· héi vμ c¸c khuynh h−íng cña PhËt gi¸o, nªn G§PT cã nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p. Sè l−îng ®oμn sinh trong thêi k× nμy hμng triÖu ng−êi vμ 5 v¹n huynh tr−ëng ë c¸c tØnh miÒn Trung vμ mét sè Ýt tØnh thμnh miÒn Nam, víi mét hÖ thèng chØ ®¹o xuyªn suèt tõ trung
−¬ng ®Õn c¬ së. Trong ba ngμy 28, 29, 30 th¸ng 8 n¨m 1964, diÔn ra §¹i héi Huynh tr−ëng toμn quèc ë Sμi Gßn, víi sù tham gia cña 200 ®¹i biÓu ®¹i diÖn cho 42 tØnh miÒn Trung, miÒn Nam vμ miÒn VÜnh Nghiªm (G§PT B¾c ViÖt ë miÒn Nam), d−íi sù chñ to¹ cña Th−îng to¹ ThÝch ThiÖn Minh (Tæng Vô tr−ëng Tæng vô Thanh niªn - Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam Thèng nhÊt).
§¹i héi ®· th«ng qua Néi quy vμ Quy chÕ G§PT, ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña G§PT, bÇu Ban H−íng dÉn Trung −¬ng nhiÖm k× 1964 - 1966 (tr−ëng ban lμ Vâ
§×nh C−êng; phã tr−ëng ban lμ Tèng Hå CÇm vμ Hoμng ThÞ Kim Cóc). KÓ tõ
®©y, "G§PT trë thμnh mét ban chuyªn m«n cña Gi¸o héi, cã hÖ thèng chØ ®¹o chÆt chÏ tõ trªn xuèng d−íi, t−¬ng øng víi c¸c cÊp cña Gi¸o héi… G§PT lμ mét bé phËn cña Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam Thèng nhÊt nh−ng do c¸c c− sÜ tæ chøc, ®iÒu hμnh"(23). N¨m 1965, tæ chøc Héi th¶o Huynh tr−ëng toμn quèc t¹i chïa D−îc S− (Sμi Gßn) ®Ó xÐt duyÖt
toμn bé ch−¬ng tr×nh tu häc vμ huÊn luyÖn. Trong nh÷ng n¨m 1966, 1967, phong trμo ®Êu tranh v× ®¹o ph¸p vμ d©n téc cña PhËt gi¸o l¹i ®−îc dÊy lªn nh»m ®ßi hái tù do, d©n chñ, chñ quyÒn quèc gia, b¶o vÖ truyÒn thèng d©n téc, kªu gäi hoμ b×nh, ph¶n ®èi chÝnh quyÒn ®−¬ng thêi ®μn ¸p, ph¸t huy PhËt gi¸o. N¨m 1967, Héi nghÞ G§PT toμn quèc diÔn ra ë Sμi Gßn, víi 221
®¹i biÓu tham dù. Héi nghÞ ®· bμn th¶o vμ ®Æt ra nguyªn t¾c häc tËp cho G§PT: "G©y ý thøc g¾n liÒn ®¹o ph¸p vμ d©n téc, ®μo t¹o con ng−êi PhËt gi¸o vμ con ng−êi ViÖt Nam, gi÷
truyÒn thèng d©n téc, khai phãng s¸ng t¹o nh−ng kh«ng h−íng ngo¹i mÊt gèc, tu chØnh tμi liÖu häc tËp, huÊn luyÖn vμ néi quy G§PT, quy chÕ huynh tr−ëng"(24). N¨m 1970, §¹i héi Huynh tr−ëng G§PT toμn quèc diÔn ra ë Quy Nh¬n víi sù tham dù kho¶ng 500 huynh tr−ëng, 246 ®¹i biÓu thuéc 39 ph¸i ®oμn trong toμn quèc, 200 ®¹i biÓu Gi¸o héi c¸c cÊp. Néi dung cña
§¹i héi lμ bÇu Ban H−íng dÉn nhiÖm k× 1970 - 1972, ph¸t triÓn tæ chøc G§PT vÒ n«ng th«n, b¸o c¸o sè l−îng ®oμn viªn (cã 787 G§PT, 64.000 ®oμn sinh).
N¨m 1973, §¹i héi Huynh tr−ëng G§PT toμn quèc l¹i ®−îc tæ chøc ë §μ N½ng nh»m ®óc kÕt thμnh qu¶ cña mét qu¸
tr×nh 30 n¨m sinh ho¹t, tiªn liÖu nh÷ng thêi tiÕt trong t−¬ng lai, ®Ó ho¹ch ®Þnh mét ®−êng lèi sinh ho¹t thÝch hîp(25). Cã thÓ nãi, "giai ®o¹n 1963 - 1967 lμ giai ®o¹n Gia ®×nh PhËt tö
22. Ban T«n gi¸o ChÝnh phñ. Mét sè t«n gi¸o ë ViÖt Nam, Hµ Néi 1995, tr. 235.
23. Ban T«n gi¸o ChÝnh phñ. Mét sè t«n gi¸o ë ViÖt Nam. Hµ Néi 1995, tr. 234.
24. Gia ®×nh PhËt tö ViÖt Nam 50 n¨m x©y dùng.
S®d, tr. 158.
25. Gia ®×nh PhËt tö ViÖt Nam 50 n¨m x©y dùng.
S®d, tr. 179.
ph¸t triÓn m¹nh nhÊt trong lÞch sö 50 n¨m x©y dùng"(26). Tuy vËy, mét sè vÊn
®Ò cÇn l−u ý lμ trong giai ®o¹n nμy, cïng víi sù ph©n ho¸ cña c¸c chøc s¾c l·nh ®¹o trong Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam Thèng nhÊt, G§PT kh«ng cßn lμ mét tæ chøc thuÇn tuý gi¸o dôc thanh niªn PhËt gi¸o nh− môc ®Ých ban ®Çu cña nh÷ng ng−êi s¸ng lËp mμ bÞ chi phèi bëi sù ph©n ho¸ trªn. Víi mét hÖ thèng däc tõ trung −¬ng ®Õn ®Þa ph−¬ng, do c¸c Ban H−íng dÉn l·nh
®¹o vμ chi phèi, c¸c ho¹t ®éng cña G§PT gÇn nh− do ®éi ngò huynh tr−ëng l·nh ®¹o vμ chi phèi. Trong t×nh h×nh ®ã, nhiÒu tæ chøc míi trong thanh niªn PhËt tö ®−îc h×nh thμnh nh− Héi Sinh viªn PhËt tö Sμi Gßn, Héi Sinh viªn PhËt tö V¹n H¹nh, §oμn Thanh niªn PhËt tö thiÖn chÝ, Cùu sinh viªn Trung t©m Qu¶ng §øc. Trong bèi c¶nh ®ã, mét sè phe nhãm chÝnh trÞ ph¶n ®éng còng ®· t×m c¸ch l«i kÐo, chi phèi G§PT theo nh÷ng ý ®å chÝnh trÞ riªng. MÆt kh¸c, do chiÕn tranh leo thang liªn tôc nªn mét sè ®oμn sinh, huynh tr−ëng ph¶i tham gia vμo bé m¸y nguþ qu©n, nguþ quyÒn. Nh−ng nh×n chung, sè ®«ng huynh tr−ëng bÞ b¾t lÝnh vÉn cã th¸i ®é cÇu an vμ khi cã ®iÒu kiÖn s½n sμng tham gia phong trμo ®Êu tranh chung cña PhËt gi¸o.
§¹i bé phËn huynh tr−ëng, ®oμn sinh lμ trÝ thøc, gi¸o viªn, sinh viªn, häc sinh vÉn tham gia phong trμo ®Êu tranh ®« thÞ; cã ng−êi bÞ tï ®μy, cã ng−êi lμ c¬ së c¸ch m¹ng ë néi thμnh, cã ng−êi tho¸t li ra vïng gi¶i phãng trë thμnh c¸n bé, chiÕn sÜ c¸ch m¹ng.
§©y lμ giai ®o¹n s«i ®éng vμ ®Çy kÞch tÝnh cña lÞch sö PhËt gi¸o ViÖt Nam nãi chung vμ G§PT nãi riªng(27). Nh×n chung, giai ®o¹n nμy, G§PT ®−îc cñng cè chÆt chÏ vÒ tæ chøc vμ ®· trë thμnh lùc l−îng nßng cèt cña c¸c ®oμn thÓ
PhËt gi¸o, gi÷ vai trß tÝch cùc trong c¸c phong trμo ®Êu tranh cña PhËt gi¸o tr−íc n¨m 1975.
5. Giai ®o¹n 1975 ®Õn nay
Sau n¨m 1975, thanh thiÕu niªn con em c¸c gia ®×nh theo ®¹o PhËt hoμ nhËp vμo phong trμo cña tuæi trÎ c¶
n−íc do §oμn Thanh niªn Céng s¶n (TNCS) Hå ChÝ Minh vμ Héi Liªn hiÖp Thanh niªn (LHTN) ViÖt Nam tæ chøc nh»m kh¾c phôc, hμn g¾n vÕt th−¬ng chiÕn tranh, phôc håi s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ, gãp phÇn x©y dùng quª h−¬ng ®Êt n−íc. §a sè ®oμn sinh, huynh tr−ëng lμ c¬ së c¸ch m¹ng hoÆc cã c¶m t×nh víi c¸ch m¹ng ®· tÝch cùc tham gia c¸c ho¹t ®éng cña chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng vμ trë thμnh c¸n bé, nh©n viªn c¸c ban ngμnh, ®oμn thÓ trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x·
héi. Sè huynh tr−ëng lμ c«ng d©n b×nh th−êng tuy vÉn gi÷ t×nh c¶m luyÕn tiÕc G§PT nh−ng do trong ®iÒu kiÖn míi kh«ng biÕt ho¹t ®éng nh− thÕ nμo cho thÝch hîp nªn kh«ng ho¹t ®éng. Mét sè huynh tr−ëng di t¶n ra n−íc ngoμi tiÕp tôc tËp hîp sinh ho¹t G§PT trong c¸c tr¹i tÞ n¹n, khu ®Þnh c− ë c¸c n−íc Mü, Canada, NhËt B¶n, c¸c n−íc Ch©u
¢u vμ Ch©u óc. ë h¶i ngo¹i, c¸c héi cùu huynh tr−ëng G§PT h¶i ngo¹i, Ban H−íng dÉn Trung −¬ng G§PT h¶i ngo¹i lÇn l−ît ra ®êi vμ tæ chøc c¸c tr¹i huÊn luyÖn vμ c¸c ®¹i héi huynh tr−ëng. Tuy vËy, còng cã mét bé phËn huynh tr−ëng vÉn chÞu sù t¸c ®éng l«i kÐo cña c¸c lùc l−îng thï ®Þch trong viÖc ph¸ ho¹i chÝnh s¸ch ®¹i ®oμn kÕt d©n téc, chèng ph¸ c¸ch m¹ng ViÖt Nam.
26. Gia ®×nh PhËt tö ViÖt Nam 50 n¨m x©y dùng.
S®d, tr. 207.
27. Trung −¬ng §oµn TNSC Hå ChÝ Minh. C«ng t¸c
®oµn kÕt tËp hîp thanh thiÕu niªn tÝn ®å PhËt gi¸o, Hµ Néi 1995, tr. 24.
Tõ n¨m 1986 trë ®i, trong kh«ng khÝ
®æi míi, c¸c nhu cÇu vμ h×nh thøc sinh ho¹t x· héi ®−îc ®a d¹ng ho¸, nhiÒu tæ chøc héi ®oμn t«n gi¸o cã tõ tr−íc n¨m 1975 ®−îc phôc håi. Riªng vÒ PhËt gi¸o, tæ chøc vμ sinh ho¹t G§PT phôc håi vμ ph¸t triÓn réng r·i. Sù phôc håi vμ ph¸t triÓn ®ã cã nhiÒu nguyªn nh©n.
Mét mÆt, lμ sù lo l¾ng cña nhiÒu bËc phô huynh tÝn ®å PhËt gi¸o vÒ t×nh tr¹ng ®¹o ®øc x· héi trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng cã nh÷ng biÓu hiÖn phøc t¹p vμ sè thanh thiÕu niªn h− háng cã chiÒu h−íng gia t¨ng. MÆt kh¸c, ph¶i thõa nhËn r»ng hiÖu qu¶ c«ng t¸c cña c¸c ®oμn thÓ chÝnh trÞ - x· héi cßn h¹n chÕ, ch−a ®¸p øng nhu cÇu cña quÇn chóng tuæi trÎ nãi chung vμ thanh thiÕu niªn tÝn ®å PhËt gi¸o nãi riªng.
Trong khi ®ã, thanh thiÕu niªn tÝn ®å PhËt gi¸o cã nhu cÇu vui ch¬i h−íng thiÖn, phô huynh cã nhu cÇu göi g¾m con em hä trong mét m«i tr−êng gi¸o dôc ®¹o ®øc gÇn gòi víi tÝn ng−ìng cña hä nh»m g×n gi÷ ®¹o ®øc vμ phÈm chÊt tèt cña con ng−êi. H¬n n÷a, nhiÒu huynh tr−ëng ë løa tuæi 50 - 70 vÉn cßn luyÕn tiÕc vai trß cña G§PT trong qu¸ khø.
Do hoμn c¶nh lÞch sö cô thÓ, trong
§¹i héi lÇn I cña Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam (1981), vÊn ®Ò G§PT ch−a
®−îc ®Ò cËp ®Õn. §¹i héi lÇn II (1986) chØ ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò c¬ së vμ sau ®ã chuyÓn thμnh vÊn ®Ò nam n÷ PhËt tö bao gåm c¶ trung niªn vμ thanh niªn.
Cho ®Õn §¹i héi lÇn III (1991), vÊn ®Ò G§PT míi ®−îc chÝnh thøc ®Æt ra vμ x¸c ®Þnh r»ng: nguyÖn väng gi¸o dôc gi¸o lÝ PhËt gi¸o vμ ®¹o ®øc PhËt gi¸o cho nam n÷ PhËt tö, trong ®ã kÓ c¶
thanh thiÕu niªn PhËt tö lμ nguyÖn väng chÝnh ®¸ng, cÇn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó thùc hiÖn nguyÖn
väng ®ã. VÒ ph−¬ng diÖn qu¶n lÝ nhμ n−íc ngμy cμng cã thªm nh÷ng v¨ieät nam b¶n ph¸p quy vÒ qu¶n lÝ ho¹t
®éng cña G§PT. Ngoμi ra, Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam còng ®· ra Th«ng b¹ch 455/TB-H§TS ngμy 21/7/1995 h−íng dÉn viÖc thùc hiÖn viÖc qu¶n lÝ sinh ho¹t G§PT. C¸c v¨n b¶n nãi trªn
®Òu x¸c ®Þnh G§PT lμ mét ph−¬ng thøc tu häc dμnh cho thanh thiÕu niªn PhËt tö vμ t¹o ®iÒu kiÖn cho Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam thùc hiÖn sinh ho¹t G§PT cho thanh thiÕu niªn theo
®¹o PhËt víi néi dung tÝn ng−ìng, ®¹o
®øc vμ vui ch¬i h−íng thiÖn trong ph¹m vi tæ chøc ho¹t ®éng vμ l·nh ®¹o cña Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam. Trªn c¬ së nh÷ng chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch ®ã, ho¹t ®éng cña G§PT trong thêi gian qua ®· cã nh÷ng khëi s¾c nhÊt ®Þnh, sinh ho¹t ®i vμo nÒn nÕp vμ æn ®Þnh.
Ho¹t ®éng ®ã ®· ®¸p øng nhu cÇu tÝn ng−ìng t«n gi¸o cña thanh thiÕu niªn tÝn ®å PhËt gi¸o. §iÒu nμy ®−îc ph¶n
¸nh trong B¸o c¸o Tæng kÕt c«ng t¸c PhËt sù n¨m 2001 cña Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam: "§Æc biÖt, Ban H−íng dÉn PhËt tö Trung −¬ng ®· t¹m thèng kª sè l−îng G§PT nh− sau: 1.750 ®¬n vÞ, 45.000 ®oμn sinh, 1.080 huynh tr−ëng;
®ång thêi kÕt hîp cïng Ban TrÞ sù Thõa Thiªn - HuÕ tæ chøc kØ niÖm 50 n¨m ngμy thμnh lËp G§PT ViÖt Nam vμ héi th¶o Huynh tr−ëng cÊp TÊn, më tr¹i huÊn luyÖn Huynh tr−ëng cÊp TÊn 3, tr¹i V¹n H¹nh 2 t¹i thμnh phè HuÕ thμnh c«ng rùc rì, lμm søc bËt cho ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng n¨m sau vμ nhiÖm k× tíi… Trªn tinh thÇn l·nh ®¹o nhÊt qu¸n cña Ban TrÞ sù c¸c tØnh, thμnh héi PhËt gi¸o th«ng qua c¸c Ban H−íng dÉn PhËt tö t¹i c¸c tØnh, thμnh, ch−¬ng tr×nh sinh ho¹t tÝn ng−ìng lÔ b¸i Tam B¶o, häc hái gi¸o lÝ, tu B¸t Quan Trai,
ThËp ThiÖn, Trung −¬ng ThiÒn, TÞnh §é vμ c¸c héi quy ®· ®−îc tæ chøc liªn tôc,
®Òu ®Æn t¹i c¸c gi¶ng ®−êng, tù viÖn vμo ngμy chñ nhËt h»ng th¸ng, h»ng tuÇn, nh»m ®¸p øng yªu cÇu tu häc, sinh ho¹t bæ Ých cho c¸c tÇng líp nam n÷ PhËt tö - L·o niªn - Trung niªn… t¹i c¸c ®Þa ph−¬ng mét c¸ch æn ®Þnh vμ ph¸t triÓn liªn tôc nh− thμnh phè Hμ Néi, Hå ChÝ Minh, HuÕ, H¶i Phßng, §μ N½ng, Hμ T©y,
§ång Th¸p cïng nhiÒu tØnh, thμnh kh¸c,
®ång thêi, c¸c giíi nam n÷ PhËt tö, trong ®ã cã G§PT t¹i c¸c tØnh, thμnh Héi PhËt gi¸o ®· tÝch cùc ho¹t ®éng trong c«ng t¸c tõ thiÖn x· héi, cøu trî
®ång bμo t¹i c¸c vïng s©u, vïng xa trong c¶ n−íc"(28).
Cã thÓ nãi r»ng, h¬n nöa thÕ kØ qua, tuy tr¶i qua nhiÒu biÕn ®æi vμ thö th¸ch do hoμn c¶nh lÞch sö, G§PT ViÖt Nam ®· chøng tá lμ ph−¬ng ph¸p gi¸o dôc, rÌn luyÖn lμnh m¹nh, h−íng thiÖn, thÊm nhuÇn PhËt ph¸p, tÝch cùc gãp phÇn phông sù x· héi vμ d©n téc.
G§PT ®· tham gia tÝch cùc, cã hiÖu qu¶
vμo viÖc gãp phÇn nu«i d−ìng, b¶o tån tinh thÇn vμ cèt c¸ch d©n téc, v¨n ho¸
®¹o ®øc PhËt gi¸o, phßng ngõa hiÖn t−îng sa ®o¹ vÒ ®¹o ®øc trong mäi thêi k×, mäi hoμn c¶nh(29).
ViÖc ph¸t huy nh÷ng ®iÓm t−¬ng
®ång vμ t«n träng nh÷ng ®iÓm dÞ biÖt nh−ng kh«ng tr¸i víi lîi Ých chung cña Tæ quèc, cña d©n téc lμ mét trong nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n trong chiÕn
l−îc ®oμn kÕt t«n gi¸o, ®oμn kÕt d©n téc cña §¶ng vμ Nhμ n−íc ta. Tuy nhiªn, còng cÇn x¸c ®Þnh l¹i r»ng, G§PT lμ mét tæ chøc theo c¬ chÕ gi¸o dôc, huÊn luyÖn thanh thiÕu niªn tÝn
®å PhËt gi¸o cña Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam, chø kh«ng ph¶i lμ mét ®oμn thÓ chÝnh trÞ - x· héi nh− mét sè ng−êi ngé nhËn. NghÜa lμ, Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam trùc tiÕp b¶o trî vμ d×u d¾t ho¹t ®éng cña G§PT. C¸c vÞ t¨ng ni b¶o trî kh«ng chØ ®øng bªn ngoμi G§PT lμm cè vÊn gi¸o h¹nh mμ ph¶i trùc tiÕp phô tr¸ch, chñ tr×, h−íng dÉn mäi ho¹t ®éng cña G§PT vμ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr−íc Gi¸o héi còng nh−
ph¸p luËt vÒ c«ng viÖc cña m×nh. NÕu lμm ®−îc nh− vËy sÏ kh¾c phôc ®−îc t×nh tr¹ng "bÊt phôc tïng", hoÆc tuú tiÖn ®i chÖch con ®−êng phông sù "§¹o ph¸p-D©n téc vμ Chñ nghÜa x· héi"
cña mét vμi huynh tr−ëng ®øng ®Çu mét sè G§PTtrong thêi gian qua. Lμm sao ®Ó G§PT lu«n lμ mét ph−¬ng thøc tu häc, sinh ho¹t h−íng thiÖn vμ nh©n v¨n, thÊm nhuÇn tinh thÇn ®¹o ph¸p vμ d©n téc, ®ãng gãp c«ng lao vμo sù nghiÖp "ho»ng d−¬ng PhËt ph¸p, lîi l¹c quÇn sinh, tÞnh ®é thÕ giíi" cña PhËt gi¸o./.
28. Gi¸o héi PhËt gi¸o ViÖt Nam. B¸o c¸o tæng kÕt c«ng t¸c PhËt sù n¨m 2000. Ngµy 24-1-2002.
29. Xem: NguyÔn ChÝnh. Gãp mÊy ý kiÕn vÒ vÊn ®Ò Gia ®×nh PhËt tö. Thµnh phè Hå ChÝ Minh, th¸ng 7 n¨m 2001.
