¶NH H¦ëNG CñA PHËT GI¸O HßA H¶O
§èI VíI NG¦êI NGOµI §¹O HIÖN NAY
(TR¦êNG HîP TØNH AN GIANG)
Vâ V¡N Th¾ng(*)
§ç ANH TH¦(**)
µ mét nÒn ®¹o d©n téc, PhËt gi¸o Hßa H¶o ®· cã nh÷ng ¶nh h−ëng nhÊt ®Þnh trong ®êi sèng v¨n hãa tinh thÇn cña ng−êi d©n ngoµi ®¹o PhËt gi¸o Hßa H¶o hiÖn nay. Ng−êi ngoµi ®¹o còng nhËn ra ®−îc nh÷ng h×nh mÉu ®Ñp
®Ï trong nÕp sèng ®¹o vµ c¸ch tu hµnh Êy. §iÒu ®ã ®· Ýt nhiÒu t¸c ®éng ®Õn t©m thøc cña hä, t¹o ®−îc sù lan táa,
¶nh h−ëng tÝch cùc trong c¸ch nh×n nhËn, c¸ch nghÜ cña hä ®èi víi t«n gi¸o nµy. Bëi lÏ, t«n gi¸o nµy ®· ®¹t ®−îc sù c©n b»ng trong nÐt ®Ñp c¶ vÒ mÆt ®¹o lÉn mÆt ®êi. §ã lµ tinh thÇn ®oµn kÕt, t−¬ng th©n t−¬ng ¸i, tÝnh céng ®ång cao c¶, lµm sao cho s¸ng danh ®¹o, ®Ñp lèi
®êi; ®ã lµ nÐt ®Ñp trong ®¹o ®øc, lèi sèng, biÓu hiÖn mét c¸ch chÊt ph¸c, thuÇn l−¬ng; c¸ch tu hµnh thËt gi¶n dÞ, kh«ng cÇu kú, phøc t¹p, phï hîp víi ®Æc
®iÓm, hoµn c¶nh x· héi ngµy nay; ®ã còng lµ gi¸ trÞ nh©n ¸i cao c¶, lµm thËt nhiÒu, hÕt lßng v× viÖc thiÖn,...
Nh÷ng nhËn ®Þnh nµy cña chóng t«i
®−îc rót ra tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu, kh¶o s¸t tr−êng hîp tØnh An Giang víi t−
c¸ch lµ vÝ dô ®iÓn h×nh. An Giang lµ n¬i
céng c− cña nhiÒu d©n téc anh em (Kinh, Hoa, Ch¨m, Khmer), còng lµ vïng ®Êt dung hîp nhiÒu t«n gi¸o b¶n
®Þa ®· mét thêi in dÊu Ên m¹nh mÏ ®Õn c¶ vïng §ång b»ng s«ng Cöu Long. N¬i
®©y cßn lµ khëi nguyªn cña PhËt gi¸o Hßa H¶o - mét t«n gi¸o tr¶i qua h¬n 70 n¨m tån t¹i vµ ph¸t triÓn, ®· ®Ó l¹i nh÷ng dÊu Ên kh¸ s©u ®Ëm trong t©m t−ëng cña ng−êi d©n, kÓ c¶ nh÷ng ng−êi ngoµi ®¹o n¬i ®©y. (*)(**)
Hai ®Þa bµn ®−îc chän kh¶o s¸t lµ thµnh phè Long Xuyªn vµ huyÖn Phó T©n. Long Xuyªn ®−îc biÕt ®Õn víi vai trß lµ mét trung t©m kinh tÕ, v¨n hãa, chÝnh trÞ quan träng cña tØnh An Giang.
Cßn Phó T©n n»m ë phÝa §«ng tØnh An Giang, lµ huyÖn cï lao n»m gi÷a s«ng TiÒn vµ s«ng HËu, næi tiÕng víi th¸nh
®−êng Håi gi¸o MuBaRak cña ng−êi Ch¨m An Giang vµ còng ®−îc xem lµ th¸nh ®Þa cña PhËt gi¸o Hßa H¶o, n¬i khai sinh ra PhËt gi¸o Hßa H¶o víi sè l−îng tÝn ®å chiÕm kho¶ng trªn 70%
d©n sè.
(*) PGS.TS., §¹i häc An Giang.
(**) ThS., §¹i häc An Giang.
l
Sè liÖu kh¶o s¸t thu thËp ®−îc tõ hai ®Þa bµn huyÖn Phó T©n vµ thµnh phè Long Xuyªn lµ c¬ së minh chøng râ nÐt cho nh÷ng ¶nh h−ëng cña PhËt gi¸o Hßa H¶o ®èi víi nh÷ng ng−êi ngoµi ®¹o ë An Giang hiÖn nay, thÓ hiÖn ë c¸c gãc
®é sau ®©y.
1. Sù hiÓu biÕt cña ng−êi ngoµi ®¹o vÒ PhËt gi¸o Hßa H¶o
Khi ®−a ra c©u hái "Anh/chÞ cã tõng nghe nãi ®Õn PhËt gi¸o Hßa H¶o?", 100%
ng−êi ngoµi ®¹o ë huyÖn Phó T©n kh¼ng
®Þnh lµ cã, cßn ë thµnh phè Long Xuyªn, con sè nµy còng kh¸ cao (xem biÓu).
Tæng sè ng−êi ngoµi ®¹o ®−îc kh¶o s¸t ë c¶ hai ®Þa bµn thµnh phè Long Xuyªn vµ huyÖn Phó T©n lµ 300 ng−êi.
Ngoµi 20 ng−êi ch−a tõng nghe nãi ®Õn PhËt gi¸o Hßa H¶o, sè cßn l¹i ë c¶ hai
®Þa bµn (280 ng−êi) ®Òu biÕt PhËt gi¸o Hßa H¶o, vµ kh«ng ph¶i tõ mét nguån duy nhÊt mµ tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau (biÓu trªn) (1). §iÒu ®ã cho thÊy tÝnh ®a d¹ng trong c¸ch tiÕp cËn th«ng tin vÒ PhËt gi¸o Hßa H¶o cña nh÷ng ng−êi ngoµi ®¹o. Mçi c¸ch tiÕp cËn ®Òu cã c¸i hay riªng v× nã gióp hä nh×n nhËn sù viÖc d−íi nhiÒu gãc ®é. Gia ®×nh vµ b¹n bÌ lµ nh÷ng ¶nh h−ëng quan träng nhÊt, song còng kh«ng thÓ phñ nhËn
¶nh h−ëng tõ viÖc tiÕp xóc víi nh÷ng ng−êi thËt viÖc thËt hay vai trß cña c¸c kªnh truyÒn th«ng.
Còng tØ lÖ tuyÖt ®èi Êy, t¹i Phó T©n, 100% ng−êi ngoµi ®¹o cho r»ng, PhËt gi¸o Hßa H¶o lµ mét trong 6 t«n gi¸o lín cña ViÖt Nam vµ biÕt ®−îc §øc Huúnh Gi¸o chñ lµ ng−êi cã c«ng khai
®¹o, nh−ng ë Long Xuyªn l¹i cã sù kh¸c biÖt râ trong c¸c tØ lÖ. Cã ®Õn 19,3%
kh«ng biÕt §øc Huúnh Gi¸o chñ vµ 21,3% kh«ng xem PhËt gi¸o Hßa H¶o lµ mét trong 6 t«n gi¸o lín cña ViÖt Nam (1). Thµnh phè Long Xuyªn lµ trung t©m cña TØnh An Giang. N¬i ®©y tËp trung nhiÒu c− d©n tõ c¸c huyÖn ®æ vÒ.
Do vËy, viÖc tiÕp nhËn, ®¸nh gi¸ vÒ PhËt gi¸o Hßa H¶o kh«ng ®ång
®Òu gi÷a c¸c thµnh phÇn d©n c−. Trong khi ®ã, Phó T©n lµ th¸nh ®Þa cña PhËt gi¸o Hßa H¶o nªn møc ®é
¶nh h−ëng cña ®¹o ®Õn ng−êi ngoµi ®¹o còng ®Ëm nÐt h¬n c¸c vïng kh¸c.
Còng cÇn nãi thªm r»ng, sè ng−êi ngoµi ®¹o
®−îc kh¶o s¸t t¹i Long Xuyªn lµ 250 ng−êi, nh−ng trªn thùc tÕ, chØ cã 197 ng−êi tham gia tr¶ lêi c¸c c©u hái (20 ng−êi kh«ng biÕt PhËt gi¸o Hßa H¶o nªn kh«ng tr¶ lêi, 33 ng−êi cã nghe nãi
®Õn PhËt gi¸o Hßa H¶o nh−ng kh«ng hiÓu râ nªn chØ cho biÕt c¸c nguån ®−îc nghe nãi ®Õn) (1).
2. Sù quan t©m cña ng−êi ngoµi ®¹o
®èi víi PhËt gi¸o Hßa H¶o
ë c¶ hai ®Þa bµn, ng−êi ngoµi ®¹o dµnh sù quan t©m cao nhÊt cho PhËt gi¸o Hßa H¶o ë hai néi dung: tÝn ®å biÕt dung hßa gi÷a ®¹o vµ ®êi vµ ho¹t ®éng x· héi tõ thiÖn tÝch cùc. Sù gi¶n dÞ trong c¸ch tu hµnh, c«ng ®øc cña ng−êi khai
®¹o còng ®−îc ng−êi ngoµi ®¹o chó ý
®Õn. §iÒu ®ã cho thÊy, PhËt gi¸o Hßa
H¶o ®−îc chó ý nhiÒu nhÊt ë ph−¬ng diÖn “hµnh”, nghÜa lµ c¸ch thÓ hiÖn ®¹o trong cuéc sèng. C¸ch thÓ hiÖn Êy tèt
®Ñp th× viÖc ®Ò cao vai trß ng−êi khai
®¹o lµ lÏ ®−¬ng nhiªn. Bªn c¹nh ®ã, 3%
ng−êi ngoµi ®¹o ë Long Xuyªn cßn chó ý
®Õn viÖc lîi dông ®¹o ®Ó t− lîi, g©y rèi trËt tù cña mét sè phÇn tö PhËt gi¸o Hßa H¶o ph¶n
®éng, trong khi ë Phó T©n, ng−êi ngoµi ®¹o chñ yÕu nh×n nhËn nh÷ng mÆt tÝch cùc cña PhËt gi¸o Hßa H¶o (B¶ng 1).
3. Møc ®é ¶nh h−ëng cña PhËt gi¸o Hßa H¶o ®èi víi ng−êi ngoµi ®¹o
§¸nh gi¸ møc ®é ¶nh h−ëng cña PhËt gi¸o Hßa H¶o ®èi víi cuéc sèng cña ng−êi ngoµi ®¹o, t¹i Long Xuyªn, cã 12,7% ng−êi ®−îc hái cho r»ng “kh«ng ¶nh h−ëng”, trong khi ®ã, ë Phó T©n, tû lÖ Êy lµ 0%. Møc ®é
¶nh h−ëng “kh«ng ®¸ng kÓ”
ë Phó T©n còng chiÕm tû lÖ
thÊp so víi Long Xuyªn (16% so víi 40,6%). Ng−îc l¹i, møc ®é “nhiÒu” ë Phó T©n l¹i v−ît tréi (Phó T©n: 30%; Long Xuyªn: 10,7%) (B¶ng 2) (1).
Nh− trªn ®· ph©n tÝch, Phó T©n lµ th¸nh ®Þa cña PhËt gi¸o Hßa H¶o, ng−êi ngoµi ®¹o cã nhiÒu dÞp ®Ó tiÕp xóc víi nÕp sèng cña tÝn ®å, cã nhiÒu c¬ héi ®Ó hiÓu nh÷ng nÐt ®Æc tr−ng cña t«n gi¸o nµy nªn hä sÏ chÞu sù t¸c ®éng râ h¬n so víi nh÷ng n¬i kh¸c.
ë Long Xuyªn, møc ®é ¶nh h−ëng
“Ýt” hoÆc “rÊt Ýt” chiÕm tØ lÖ xÊp xØ nhau (15,7%, 14,2%). ë Phó T©n còng t−¬ng tù (20%, 22%). Møc ®é “s©u ®Ëm” chiÕm tØ lÖ t−¬ng ®èi thÊp so víi c¸c møc ®é kh¸c (Long Xuyªn: 6,1%; Phó T©n: 12%) (B¶ng 2) (1).
Nh÷ng con sè trªn cho thÊy, PhËt gi¸o Hßa H¶o chØ ¶nh h−ëng ®Õn ®êi sèng v¨n hãa tinh thÇn cña ng−êi ngoµi
®¹o trong chõng mùc nµo ®ã, song kh«ng quan träng b»ng nh÷ng gi¸ trÞ cuéc sèng kh¸c cña hä.
4. Nh÷ng ph−¬ng diÖn ¶nh h−ëng cña PhËt gi¸o Hßa H¶o ®èi víi ng−êi ngoµi ®¹o
Khi kh¶o s¸t nh÷ng ph−¬ng diÖn
¶nh h−ëng cña PhËt gi¸o Hßa H¶o ®Õn cuéc sèng cña ng−êi ngoµi ®¹o, lo¹i trõ 25 ng−êi cho r»ng, ng−êi ngoµi ®¹o
kh«ng chÞu ¶nh h−ëng bëi PhËt gi¸o Hßa H¶o, ë c¶ hai ®Þa bµn Long Xuyªn vµ Phó T©n, ®a sè dµnh sù −u ¸i cho ho¹t ®éng x· héi tõ thiÖn (Long Xuyªn 58,7%; Phó T©n 58%). KÕ ®Õn lµ ph−¬ng
diÖn ®¹o ®øc, lèi sèng (Long Xuyªn 35,5%; Phó T©n 32%). TØ lÖ dµnh cho ph−¬ng diÖn t− t−ëng vµ hÖ thèng nghi lÔ còng kh«ng nhá (Long Xuyªn 16,9%, 16,3%; Phó T©n 26%, 28%). Ph−¬ng diÖn kh¸c kh«ng thÊy ®−îc nh¾c ®Õn (B¶ng 3) (1). §iÒu nµy chøng tá r»ng, PhËt gi¸o Hßa H¶o ngµy cµng trë nªn th©n thuéc vµ t¹o ®−îc mét h×nh ¶nh tèt ®Ñp trong m¾t cña nh÷ng ng−êi ngoµi ®¹o.
ë c¶ hai ®Þa bµn, gãc nh×n cña ng−êi ngoµi ®¹o vÒ PhËt gi¸o Hßa H¶o còng hÕt søc phong phó. Trong 97 ng−êi ®−a ra nhËn xÐt cña b¶n th©n vÒ PhËt gi¸o Hßa H¶o, cã 55,7% quan niÖm PhËt gi¸o Hßa H¶o h−íng con ng−êi tr¸nh ¸c, hµnh thiÖn; tÝn ®å PhËt gi¸o Hßa H¶o cã tÝnh céng ®ång cao, thÓ hiÖn tinh thÇn t−¬ng th©n t−¬ng ¸i. KÕ ®Õn, cã 17,5%
®¸nh gi¸ PhËt gi¸o Hßa H¶o lµ t«n gi¸o dÔ tu, dÔ hµnh, phï hîp víi ®Æc ®iÓm x·
héi hiÖn nay. Mét sè kh¸c tá th¸i ®é kÝnh nÓ ng−êi khai ®¹o vµ h×nh thøc tu t¹i gia cña tÝn ®å PhËt gi¸o Hßa H¶o (6,2%). Bªn c¹nh nh÷ng ý kiÕn tÝch cùc
®ã, cã ®Õn 20,6% cho r»ng tÝn ®å PhËt gi¸o Hßa H¶o dÔ bÞ c¸c phÇn tö ph¶n
®éng lîi dông (1). §ã kh«ng ph¶i lµ c¸i nh×n qu¸ kh¾t khe mµ lµ mét thùc tÕ, Gi¸o héi PhËt gi¸o Hßa H¶o cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó h¹n chÕ vÊn ®Ò nµy.
Cã thÓ nãi, vÞ thÕ cña PhËt gi¸o Hßa H¶o ngµy nay ®· thay ®æi.
Qua mét chÆng ®−êng dµi ph¸t triÓn, PhËt gi¸o Hßa H¶o ®· dÇn dÇn thÓ hiÖn sù tr−ëng thµnh vÒ mÆt ®¹o lÉn mÆt ®êi.
ChÝnh sù c©n b»ng Êy ®·
®−îc ng−êi ngoµi ®¹o
®ãn nhËn víi mét t©m thÕ cëi më vµ yªu mÕn.
Lµm thËt nhiÒu viÖc thiÖn, tiÕp tôc ph¸t huy tinh thÇn ®oµn kÕt, t−¬ng th©n t−¬ng ¸i ®Ó lµm s¸ng danh ®¹o, nhµ nhµ yªn vui, h¹nh phóc,... lµ nh÷ng nÐt ®Ñp trong c¸ch tu hµnh cña PhËt gi¸o Hßa H¶o. NÐt ®Ñp Êy ®· t¸c ®éng vµo nhËn thøc cña ng−êi ngoµi ®¹o, tuy chØ ë møc
®é nhÊt ®Þnh, song ®ã lµ nh÷ng ¶nh h−ëng tÝch cùc, khiÕn hä thay ®æi dÇn c¸ch nghÜ, kh¸m ph¸ ®−îc nh÷ng nÐt t−¬ng ®ång gi÷a PhËt gi¸o Hßa H¶o víi cuéc sèng cña hä.
TµI LIÖU THAM KH¶O
1. §ç Anh Th−. ¶nh h−ëng cña PhËt gi¸o Hßa H¶o ®èi víi ®êi sèng tinh thÇn cña ng−êi d©n tØnh An Giang.
LuËn v¨n th¹c sÜ, 2009.
2. Gi¸o héi PhËt gi¸o Hßa H¶o. SÊm gi¶ng thi v¨n - toµn bé cña §øc Huúnh Gi¸o chñ. Ban Phæ th«ng Gi¸o lý Trung −¬ng, 1996.
3. Gi¸o héi PhËt gi¸o Hßa H¶o. V¨n kiÖn §¹i héi III cÊp c¬ së (NhiÖm kú 2009 – 2014) (L−u hµnh néi bé). An Giang, 2009.
4. Ph¹m BÝch Hîp. Lµng Hßa H¶o x−a vµ nay. Tp. Hå ChÝ Minh: Tp. Hå ChÝ Minh, 1999.
5. NguyÔn Long Thµnh Nam. PhËt gi¸o Hßa H¶o trong dßng lÞch sö d©n téc.
California: TËp san §uèc Tõ bi, 1991.
6. Uû ban nh©n d©n tØnh An Giang (2003). §Þa chÝ An Giang, tËp 1 (L−u hµnh néi bé). An Giang, 2003.
(tiÕp theo trang 57)
Qua nghiªn cøu, kÕt qu¶ cho thÊy ba vÊn ®Ò lín ¶nh h−ëng ®Õn viÖc b¶o tån di s¶n v¨n hãa lµ: quan ®iÓm vµ ph−¬ng ph¸p b¶o tån v¨n hãa; sù thay
®æi kinh tÕ - x· héi vµ v¨n hãa; sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ du lÞch.
HiÖn nay xu h−íng s¸ng t¹o hay s©n khÊu hãa di s¶n v¨n hãa truyÒn thèng
®· t¸c ®éng trùc tiÕp, gãp phÇn hñy ho¹i, lµm sai lÖch b¶n chÊt di s¶n, nhÊt lµ víi di s¶n phi vËt thÓ. Bªn c¹nh ®ã, viÖc t«n t¹o c¸c di tÝch v¨n hãa nh»m ng¨n chÆn sù xuèng cÊp th× v« t×nh nhiÒu tr−êng hîp l¹i t«n t¹o di tÝch hoµnh tr¸ng h¬n so víi thùc chÊt vèn cã... Ph¸t triÓn du lÞch ®· t¹o ra m«i tr−êng míi cho sù håi sinh vµ ph¸t triÓn cña nhiÒu thùc hµnh v¨n hãa truyÒn thèng nh−ng còng l¹i lµm thay ®æi nh÷ng gi¸ trÞ v¨n hãa, x· héi vµ t©m linh cña c¸c di s¶n v¨n hãa phi vËt thÓ.
Thùc tÕ c«ng t¸c b¶o tån di s¶n ë n−íc ta ®ang tån t¹i nghÞch lý. Trong khi c¬ quan v¨n hãa hÇu nh− lµ ®¬n vÞ duy nhÊt chÞu tr¸ch nhiÖm b¶o tån di s¶n th× tiÕng nãi cña c¬ quan nµy l¹i kh«ng ®−îc coi träng trong c¸c lÜnh vùc quy ho¹ch vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi.
§iÒu nµy khiÕn cho sù suy gi¶m vµ biÕn mÊt cña nhiÒu di s¶n. Khi di s¶n v¨n hãa kh«ng ®em l¹i gi¸ trÞ kinh tÕ th× dÔ cã nguy c¬ bÞ lo¹i bá hoÆc thay ®æi chøc
n¨ng sö dông. §iÒu nµy còng liªn quan
®Õn viÖc chia sÎ lîi Ých gi÷a c¸c bªn liªn quan ®Õn di s¶n. Quan ®iÓm hoµnh tr¸ng hãa di s¶n sao cho xøng víi danh hiÖu ®−îc phong tÆng cÇn ph¶i ®−îc thay ®æi. Di s¶n chØ cã gi¸ trÞ khi cµng
®óng vµ gÇn víi nguyªn b¶n.
Héi th¶o nhÊt trÝ r»ng, vÒ quan
®iÓm vµ ph−¬ng ph¸p b¶o tån cÇn ®¶m b¶o tÝnh ®a d¹ng v¨n hãa; ®¶m b¶o tÝnh tæng thÓ cña di s¶n v¨n hãa; cÇn cã sù tham gia cña céng ®ång. Kinh nghiÖm chØ ra r»ng: thô h−ëng c¸c lîi Ých tõ di s¶n v¨n hãa lµ mét yÕu tè c¨n b¶n ®Ó duy tr× vµ thóc ®Èy sù tham gia chñ
®éng cña céng ®ång vµ c¸c bªn liªn quan vµo b¶o tån vµ ph¸t huy di s¶n v¨n hãa.
Bëi vËy, cÇn cã nh÷ng c¬ chÕ ®¶m b¶o viÖc chia sÎ mét c¸ch hîp lý vÒ lîi Ých,
®Æc biÖt lµ lîi Ých kinh tÕ, gi÷a chñ nh©n cña di s¶n víi c¸c bªn liªn quan. §ång thêi, cÇn n©ng cao gi¸o dôc céng ®ång vµ
®µo t¹o c¸n bé ®Ó b¶o tån, ph¸t huy gi¸
trÞ di s¶n. C¸c ®¹i biÓu nhÊt trÝ r»ng, song song víi quy ®Þnh thÓ chÕ hãa c¸c quan ®iÓm vµ ph−¬ng thøc b¶o tån di s¶n, cÇn cã c¸c ch−¬ng tr×nh tuyªn truyÒn, ®µo t¹o ®Ó n©ng cao tr×nh ®é ®èi víi c¸n bé qu¶n lý v¨n hãa ë c¸c cÊp vµ nhËn thøc céng ®ång phï hîp víi LuËt di s¶n v¨n hãa vµ nh÷ng c«ng −íc quèc tÕ vÒ v¨n hãa vµ di s¶n v¨n hãa mµ ViÖt Nam ®· phª chuÈn.
Mai Linh
