NGHIlNCCrUTRAOCdl
"i
DOANH NHAN VIET NAM VOl VAN DE DAO Dl/C KINH DOANH VA TRACK N H I I M XA HOI
y Ths. Nguyen Viet L6c Bai hoc Kinh teQuocddn
V
iet Nam sau hon 25 nam ddi mdi, cijng vdi sQ phat trien vUpt bac ve kinh te la sU gia tang nhanh ve sd lUpng, phong phu ve loai hinh, da dang ve cd cau, bien ddi ve nhan each van hda cOa^cdng ddng doanh nhan. Vdi die trUng nghe nghiep cua minh, nhieu doarm nhan Viet Nam dam dUdng dau vdi nhQng thach thQc, khat khao thanh cdng, cd tU duy doi mdi, no lUc hpc hdi, hdi nhap de ngay cang khang djnh tfnh chCi the va vj the cua minh trong xa hpi.Tuy nhien, ben canh nhQng thanh edng va ddng gdp cua doanh nhan, thQc tien da va dang dat nhQng van de bat cap la: Vdi ddng cd Ipi nhuan va hoat ddng trong mdt mdi trQdng t h i c h i chQa ddng bd, khdng it doanh nhan ed hanh vi kinh doanh bat hpp phap (lam hang g i i , trdn l i u t h u l , g i y d nhiem mdi trUdng...);
Van d l dao dUc kinh doanh va trieh n h i i m xa hdi cua doanh n h i n ; Van de tham nhung ma trong do doanh n h i n vQa la nan n h i n , vQa la t i e nhan hay k i ddng lda...;1. Va vdi vai trd, vj tri cua minh, n l u cd sQ cau k i t va mQu cau Ipi feh r i i n g , c i c doanh nhan ed t h i t i e ddng, chi phdi, thao tung h i thdng hoaeh djnh chinh sieh cua Nha nude. Va tQ dd tao n i n mdt t h i lUe n g i m lung doan n i n kinh t l . Vdi thue tien dd, bai v i l t n i y phan tich mdt sd van di vi dao dQc kinh doanh va t r i e h
Ddi ngu doanh nhdn Viet Nam ngay cdng phdt trien vd cd nhdng ddng gdp to Idn duac Nhd nude vd xd hdi ghi nhdn
n h i i m xa hdi cua doanh nhan Viet Nam hien nay.
Oao dQc kinh doanh cua doanh nhan.
"Dao dQc kinh doanh la mot tap hop cac nguyen tac, chuan mUc cd t i e dung dieu chinh, danh gia, hudng dan va kiem soat hanh vi cua cac chO the kinh doanh"^ Oao dQc kinh doanh mang dac thu cua hoat dpng kinh doanh la gan lien vdi Ipi ich kinh te; mang tfnh thUc dung, sU coi trpng hieu q u i kinh doanh, song nd la mot yeu td pham chit cua doanh nhan do vay, dao dQc kinh doanh phii chiu sU chi phdi cua he gia trj va chuan mUc dao dQc chung cua mdi trUdng ma doanh nhan hoat dpng va sdng.
Dao dQc kinh doanh cua doanh
nhan Viet Nam cd the phan khai gom dao dOc nghe kinh doanh la sU tdn trpng luan ly nghe nghiep va cac quy t i c Qng xQ (thudng do cac quoc gia, to chQc, hiep hpi nganh nghe quy djnh) nham lam cho cac doanh nhan, doanh nghiep cd the d i m nhiem dupc trach nhiem ciia minh ddi vdi cac ddi t i c va xa hpi va pham chat dao dCfc cua doanh nhan chju sU chi phdi cua chuan mUc dao dQc va cac gia trj tinh hoa cua van hda dan tpc Viet Nam.
Trach nhiem xa hdi cua doanh nhan
Theo djnh nghia ciia Hpi ddng ThUOng mai the gidi, "Trach nhiem xa hoi cCta doanh nhan, doanh nghiep la sU cam ket trong viec (tng xCf mot cdch hap dao ly vd ddng
• X^p hang tham nhung the gidi nam 2008, Viet Nam dOmg thut 121 trfen 180 qu6c gia.
= Duong Thj Li§u (chu bifin), (2006), Bdi gidng: Van hda kinh doanh, Nxb Oai hpc Kinh t^ Quoc dSn, H^ Noi, trang 10S T A P C H f L A O O d N G V A X A H d l - S d 4 / 8 - r Q / - / 5 / J / / 2 ( 3 n
^
NGHllNCOrU TRAO Ddi
gdp vao sUphdt trien kinh te, dong thdi cai thien chdt luang cuoc song cQa lUc lUOng lao dong va gia dlnh hp cung nhU cua cong dong dia phuong, cua toan xa hoi"^. Trieh nhiem xa hdi dupe t h i hien d:
1) ThUc hien trach n h i i m p h i p ly quy djnh (thul, phi...), 2) ThUc hien cic tieu chuan lien quan tdi viic p h i t t r i l n x i hpi, b i o v i mdi trudng va tdn trpng cic quyIn co b i n cua ngudi lao ddng, i p dung mdt phUdng thQc quan tri cdng khai, k i t hpp hai hda cac Ipi ich cua nhQng ngQdi cd lien quan tdi doanh nghiip trong mdt eich t i l p can tdng hpp ddi vdi chat iQpng v i sQ p h i t t r i l n b i n vQng.
Trieh nhiem xa hdi cua doanh nghiip, doanh nhan bao gdm bon khia canh nghTa vu I i : nghia vu kinh te, nghia vu phap lyi, nghia vu nhan vdn (dao dQc va Idng bie ii). Ve nghia vu kinh te, trach nhiem xa hdi ciia doanh nghiep la "phii sin xuat hang hda, djch vu ma x i hdi can va mudn; la tim k i l m ngudn cung Qng lao dpng, p h i t hien nhQng ngudn tai nguyen mdi, thue day tien bp cdng n g h i , p h i t t r i l n sin pham;
la phan phdi cac ngudn sin xuat hang hda va djch vu nhQ the nao trong h i thdng x i hdi. Trong khi thQc hien cac cdng viic nay, doanh nghiep, doanh n h i n gdp phan lam tang t h i m phuc Ipi xa hdi. Ve nghia vu phap ly, trach n h i i m xa hdi cOa doanh nghiep, doanh nhan la thUe hien day du cic quy dinh p h i p ly chinh thQc ddi vdi cic ben hQu quan (dieu kien canh tranh, b i o ve ngQdi t i i u dung, b i o ve mdi trudng, an toan va binh dang, khuyin khich p h i t hien va n g i n chin hanh vi sai trai). Doanh nhan se bj p h i p l u i t xQ ly neu khdng thQc hien khia canh phap ly. Ve nghia vu nhan v i n la hanh vi cua doanh nhan t h i hien mong mudn ddng gdp va h i l n dang cho cdng
ddng x i hdi. The hien qua cic phQdng dien: gdp phan nang cao chat iQpng cude sdng, san s i g i n h n i n g vdi chinh phu, n i n g cao n i n g iQc lanh dao cho nhan vien va p h i t t r i l n nhan eich dao dQc cua ngudi lao dpng...^ Vi du nhU: t h i n h lap, b i o trp cic td chQc tQ thien, tham gia cic hoat ddng tQ thien, dQ an cdng ddng...
Mot sd van de ve dao duTc kinh doanh va trach nhiem xa hpi cua doanh nhan Viet Nam
Trong mdt n h i i m vu nghiin cQu v l van hda doanh n h i n Viet Nam, chung tdi da td chQc k h i o s i t bang b i n g hdi vdi 500 p h i l u (trong 66 co 200 phieu danh cho doanh nhan va 300phieu danh cho cdc nha qudn ly, nha khoa hoc va ngUdi lao dqng), k i t q u i thu dQpc cd mdt sd thdng tin v l dao dQc kinh doanh va trieh n h i i m xa hdi cQa doanh n h i n Viet Nam. Ddng thdi k l thQa k i t q u i hai cdng trinh cap Nha nQde da dQpc nghiem thu gan day v l doanh n h i n la: De tai KX.0306/06-10 v l
"Nhdn cdch doanh nhan va van hoa kinh doanh Viet Nam trong boicanh doi mdi va hoi nhap qu6c fe" va Di tai KX.04.17/06-16 ve "Phdttriin ddi ngu doanh nhan Viet Nam trong giai doan 2011-2020", chung tdi cd t h i rut ra mdt sd nhan djnh v l dao dQc kinh doanh va trieh nhiem xa hdi cua doanh n h i n Viet Nam nhQ sau:
Thit nhdt, cac doanh nghiip, doanh n h i n Viet Nam d i b i t dau nhan thQc dQpc v i i c kinh doanh cd dao dQc va thQc hien trieh nhiem x i hdi trong bdi einh hdi n h i p kinh te qudc te la rat quan trpng. Song sQ hieu b i l t ve cic quy t i c Qng xQ, l u i t le kinh doanh qudc t l v l dao dQc kinh doanh va trach n h i i m xa hpi cua doanh nghiep/doanh nhan la han c h i (cd 70,9% ngUdi dUdc hdi da dong tinh vdi nhan dinh nay).
Thit hdi, vdi he thdng t h i e h l cdn chQa hoan thien, tinh nghiim
minh cQa p h i p l u i t chQa cao, cic doanh n h i n Viet Nam v i n mdi hoat ddng d thj trUdng trong nude la chu y l u n i n viec kinh doanh cd dao dOc vd thuc hien tdt trach nhiim xa hdi (dac biet Id dp dung cdc bo
tieu chuan qudc te) dUdc cho la chua mang lai hiiu qud tCtc thi, thiet thuc, thdm chi lam gldm sCfc canh tranh (87,9% ngUdi dUdc hdi ddng y vdi nhan dinh); Trong khi dd mdt sd doanh n t i i n Ipi dung ke hd cOa p h i p luit, dua v i o quan h i da trdn t r i n h thUe hien nghia vu cOa minh nen nhanh chidng trd nen giau cd.
ThUc tien n i y k h i l n trong thuc te sd lupng doanh n g h i i p thuc hien tdt trieh nhiem x i hdi I i khdng nhieu (theo cdng trlnh nghiin cvfu cua 75.
Li Thanh Hd thi cd khoang trin 50%
sd doanh nghiip co hi th6ng quan /y thuc hien trach nhiim xa hdi, song s6 thuc sU dp dung vd tuan thCi thi khdng nhieu, chUa den 50%)^. Vdi cau hdi cCia chung tdi la: «Phdplugt khdng nghiem minh Id ly do chinh khlen doanh nghiip, doanh nhdn khdng tuan thu dao disc vd trach nhiim xa hdl» d i ed 87,5% ngUdi dupc hdi t r i Idi ddng y.
ThUrba, mdt y l u td quan trpng t h i hien dao dQc kinh doanh va trieh nhiem x'§ hdi cua doanh nhan la chQ«tin» trong kinh doanh.
Song y l u td nay dang dQpc x i hdi danh gia la chUa cao d doanh nhan Viet Nam. Cic cdng trinh nghien cQu ve doanh n h i n gan d i y deu k h i n g djnh d i l u n i y (nhin dinh cQa hai d l tai KX.03.06/06-10 va KX.04.17/06-10). Trong cude khio sit cua Hpi Khoa hpc T i m ly giao due Viet Nam ( n i m 2006 va nam 2008) tren 1.200 hpc sinh, sinh v i i n v l "nhQng chuan mQc dao dQc cCia con ngudi Viet Nam hien nay" cho thiy, gidi t r i d i d i n l i gia tinh "trung thUe trong kinh doanh"
d i l m thap nhat trong 22 chuan mUc dao dQc cQa ngudi Viet*.
^ Le Thanh Ha (2009), Trdch nhiem xa hoi cCia doanh nghiep trong bol cdnh Viit Nam gia nhdp WTO, Nxb Khoa hpc v^ Ky thuSt, Ha N6i, trang 7.
* Duong Thi LiSu (chii bien), (2006), Bdi gidng: Vdn hoa kinh doanh, Nxb Dai hpc Kinh te Quoc dan. Ha Noi, trang 105
= Le Thanh Hi (2009), Trdch nhiim xd hdi cCia doanh nghiep trong boi cdnh ViStNam gia nhdp WTO, Nxb Khoa hpc va Ky thuSt, H^ Noi, trang 7.
' Biio di6n tiJfVietnam.net, ng&y 3/12/2009.
TAP CHf LAO OdNG VA XA H d l -S6418-TCfl-15/11/2011
Thif tu, mdt d i e d i l m cung dupe nhieu ngudi lua chon (298/500 phieu lua chpn, tUdng Qng 59,6%) va cung la nguyen nhan cho yeu kem do la doanh nhan Viet Nam cdn t h i l u h i i u biet p h i p l u i t qudc t l ve dao dQc kinh doanh va t r i e h n h i i m x i hdi cua doanh nghiip. Trong cdng trinh nghien cQu cua TS. Le Thanh Ha ve "Trieh nhiem x i hdi cua doanh nghiep trong bdi canh Viet Nam gia nhap WTO v i hdi nhap kinh t l qudc t l " da cd nhOng nhan djnh tuong ddng: 1) Viic cam k i t thUe hien trach n h i i m x i hdi cua doanh nghiep chua cao; 2) Trong sd cac
doanh nghiep cd cam k i t thUe hien trach nhiem x i hdi chi cd khoing 47,4 den 56% cd xay dUng chfnh sach de thUc hien; 3) C i ngudi q u i n ly lao ddng va ngudi lao ddng cdn it hieu b i l t ve trieh nhiem xa hdi; 4) Phap luat ve trach nhiem xa hdi cua Viet Nam cdn nhieu bat cap, chUa ddng bd vdi p h i p l u i t qudc t l , cdn n h i l u ke hd; v i i c xQ ly vi pham cdn chdng cheo, chua nghiem minh^
Trong bdi einh toan cau hda va hdi n h i p kinh t l qudc te ngay nay thi viec x i y dUng va thuc hien dao dQc kinh doanh va trach nhiem xa hdi cua doanh nghiep, doanh
NGHliNClirU TRAO Ddi
nhan Viet Nam la mdt v i n d l cap thiet. Nd da trd thanh phQdng thQc quan trpng de doanh nghiep tdn tai va p h i t t r i l n ben vQng. Ddng thdi cung la nd lUc de vUpt qua cac rao can ky thuat va r i o c i n thUdng mai khi gia nhap vao thj trUdng qudc te. Nghien cQu, d i n h g i i thQc trang dao dQc kinh doanh va trach nhiem xa hdi cua doanh nhan Viet Nam hien nay s i giup tim ra nhQng g i i i phap nham khac phuc nhQng han che, nhQng bat cap tQ c i mdi trudng the che va c i ve nang lUc thuc hien, t i l p thu cOa doanh nghiep, doanh nhan.Q
'Ld Thanh Ha (tai li§u da dan), trang 63,64.
TANG Cl/toG DAU Tir CHO TRE VI THANH N M . . .
thUdng, thiet lap mdt " h i thdng l i i n tuc c i c djch vu" n h i m d i m b i o cdng t i c b i o ve va phuc Ipi cho t r i em va thanh t h i l u nien d mpi thdi diem va d t i t c i cic cap.
Xiy dung co e h l rd r i n g cho v i i c ngan c h i n , p h i t hien sdm va x i c dinh cic ddi tUdng t r i em de bi tdn thUdng cung nhU gia dinh cd nguy co. Nhanh chdng thiet l i p mdt CO quan chuyen trach hoac quy trinh rieng b i i t cho cdng t i c dieu tra cic khieu k i i n ve lam dung t r i em v i thanh t h i i n n i i n . . .
Ba la, can p h i i nd lUc hdn nQa trong v i i c xda nan mii chQ d cic tinh khd khan thude khu VQc Trung du, m i l n nui phia Bie, chu trpng hdn nQa n h i m g i i m c h i n h l i c h v l gidi trong t]^ I i ngQdi b i l t chQ. Ting cUdng d i u t u CLia xa hdi v i o g i i o due, d i o tao v i sQc khde cua thanh t h i l u n i i n . N h i trQdng can t i n g CQdng hon nQa g i i o due k^ n i n g
(Tiip theo trang 24) sdng, k i l n thQc ve gidi tinh, gia dinh, phdng chdng HIV/AIDS...
mdt each cd he thdng thdng qua chQOng trinh chinh khda va ngoai khda, ddng thdi tao dieu k i i n tdt nhat de hp phat b i l u y k i l n va tham gia v i o q u i trinh hpc tap cung nhQ q u i n ly nha trudng. Viic day nghe can p h i i dupc eii thien de giup trang bi cho thanh n i i n cic ky nang chuyin nghiep n h i m giup hp cd t h i canh tranh hieu q u i tren thi trudng lao dpng.
Bdn la, tang cUdng g i i o due n i n g cao n h i n thQc va thay ddi hanh vi ve phdng, chdng HIV, tQ van, x i t nghiim tU nguyin, trp giup phap ly, cham sdc sQc khde tinh due, sQc khde sinh s i n va HIV; tao ra mdi trQdng an toan v i t h i n t h i i n cho thanh t h i l u n i i n cd nguy cd Iiy n h i i m HIV cao de giup g i i m bdt sQ ky thi dang ngan thanh t h i l u n i i n khdng t i l p can dQpc tdi cic djch vu v l
HIV; can tien hanh nhieu nghien cQu hon ve nhQng nhdm thanh thieu nien cd nguy co lay n h i i m HIV cao de cung c i p cac sd l i i u va b i n g chQng cd c h i t iQpng n h i m x i y dUng cac chUOng trinh can t h i i p cd h i i u q u i cao hdn.
Nam Id, can phdi hdp tdt giQa cic n g i n h , cac bd v l nhQng van de chung ddi vdi thanh t h i l u n i i n . Tang cUdng sd lupng va nang cao nang lUc cOa c i n bp y t l dja phuong (die b i i t I i vung sau vCing xa) trong ITnh vUc sQc khde sinh sin vj thanh nien. Viic cung cap djch vu sQc khde sinh s i n can than t h i i n vdi thanh nien hon, d i e biet ddi vdi HIV va cic benh lay lan qua dudng tinh due. Ngoii ra, c i n t i n g cudng hon nQa cdng t i c truyen thdng ve d i n sd va ke hoach hda gia dinh, x i y dQng cic k i n h t r u y i n thdng cho thanh n i i n , cic thdng diep n h i m n i n g cao k i l n thQc va thay ddi h i n h vi v i b i o d i m cic thdng d i i p n i y d i n dQpc vdi nhQng ddi tQdng thanh n i i n d i bj tdn thQdng v i t h i i t thdi.Q
TAP CHf LAO OdNG VA XA Hdl - S6418-TCf1-15/11/2011
• i^»J^'S%)K::j
