APRIL 2023

(1)

APRIL 2023 APRIL 2023

Suid-Afrikaners se keuses oor wanneer, waar en hoe hulle eendag of dalk baie binnekort hul a� rede en oudag wil geniet, word al hoe belangriker in die tye waarin ons deesdae leef. Daar is so baie opsies, slaggate en gevare waarvoor ‘n mens in jou pasoppens moet wees. Die eenvoudigste manier om al hierdie gevare en uitdagings te voorkom, is om vroegtydig met jou a� reebeplanning te begin. In hierdie uitgawe van AgriPulse is daar sommer heelwat interessante en waardevolle ar� kels wat dit vir jou baie makliker sal maak om behoorlik vir ‘n rus� ge en veilige a� rede te beplan. Hierdie idilliese toneeltjie hierbo wat baie aan ‘n vakansietoneel herinner, is van die uiters gewilde Wigwam A� reelandgoed net buite Rustenburg in Noordwes. Sien Wigwam-ar� kel op bladsy 2 en meer oor a� reebeplanning op bladsy 8.

Vroegtydige beplanning

= kommervrye oudag

www.agripulse.co.za www.agripulse.co.za

AgriPu se

(2)

PAGE 2 APRIL 2023

AGRI-PULSE – NOORDWES - Agri SA en die South African Association for Water Users Associations (SAAFWUA) verwelkom die uitspraak van die Grondwetlike Hof wat die appèl deur die Departement van Water en Sanitasie (DWS) van die hand gewys het in

‘n belangrike oorwinning vir waterreghouers in Suid-Afrika. Die hof het ﬁ naal beslis dat waterreghouers hul waterregte mag oordra ooreenkomstig die bepalings van die Nasionale Waterwet. Die hof het ook bevestig dat, om vergoeding te ontvang vir die oordrag van watergebruikersregte, nóg verbode nóg onwettig is in Suid-Afrika.

Die eenparige uitspraak deur die Grondwetlike Hof wat by monde van Regter Madlanga gelewer is, volg ná die November 2021-oorwinning deur die appéllante in die Lötter, Wiid and South African Association

for Water Users Associations (SAAFWUA) aangeleentheid in die Hoogste Hof van Appèl.

Die saak het ontstaan uit ’n omsendskrywe wat in Januarie 2018 uitgereik is en waarin die DWS bepaal het dat watergebruikregte nie oorgedra kon word nie. Die omsendskrywe het die bepalings van artikel 25 van die Nasionale Waterwet, asook die DWS se eie vertolking van die wet en sy vasgestelde praktyke in die oordrag van watergebruiksregte weerspreek wat vanaf 1998, toe die wet in werking getree het, toegepas is.

Agri SA het die Lötter en Wiid-sake vanuit die staanspoor ondersteun en geﬁ nansier.

“Agri SA se siening ten opsigte van die noodsaaklikheid om watergebruiksregte te kan oordra in ooreenstemming met artikel 25 van

die Nasionale Waterwet, is nou ﬁ naal deur die Grondwetlike Hof bekragtig,” sê Janse Rabie, Agri SA se uitvoerende beampte van regs- en beleidsake. “Die vermoë om sodanige regte te kan oordra van een persoon na ’n ander en van een eiendom na ’n ander is noodsaaklik wat betref die eﬀ ektiewe gebruik van water, die waarde van plaasgrond en eiendomsregte in die algemeen. Die uitspraak is ‘n regverdiging van die volgehoue verset teen die regering se verbete aanslag op eiendomsregte.

Volgens Nic Knoetze, hoof-uitvoerende beampte van SAAFWUA, het die organisasie en Agri SA in 2018 besluit om te vra vir ‘n verklarende hofbevel omdat die interpretasie van artikels 25(1) en 25(2) negatief impakteer het op die watergebruiker (besproeiingsboer) en die Water-gebruikersvereniging (WGV)/

Besproeingsraad. Die uitspraak deur die

Hoogeregshof het die applikante (Lötter en Wiid wie se sake Agri SA ﬁ nansieel ondersteun, en SAAFWUA) genoop om te appelleer. Die gunstige beslissing deur die Grondwethof stel dus WGVs en Besproeiingsrade in staat om water op plaaslike vlak eﬀ ektief en volhoubaar te bestuur.

Jaco Minnaar, Agri SA se president, het die applikante en hul regspanne bedank en gelukgewens dat hulle koers gehou het met hierdie kritiek belangrike aangeleentheid.

“Die Grondwetlike Hof se beslissing sal die landbousektor op verskeie fronte tot voordeel strek. Agri SA sal volhou om met die regering te skakel en hom te beïnvloed om ’n regulatoriese en beleidsomgewing en samelewing te skep waarbinne al ons boere suksesvol kan wees.”

AGRI-PULSE – NOORDWES - Die visie van ‘n klompie sakemanne van Rustenburg, om die Wigwam Hotel te omskep in ‘n moderne leefstyl-oord vir bo 50’s, het nou werklikheid geword en ‘n suksesvolle landgoed is ontwikkel wat belangstelling van regoor die land lok.

Sedert die opening net meer as vyf jaar gelede, het Wigwam verskeie suksesse beleef. Die Eerste inwoners het nou al aangegroei tot meer as 200. Wigwam bied ‘n verskeidenheid geleenthede vir elkeen se smaak en sak.

Verskillende groottes eenhede is beskikbaar, te koop of te huur. Omdat Wigwam deeltitel verkoop is daar ook geleentheid vir beleggers wat wil koop om te verhuur.

Die bestuur is veral trots op die suksesse van die sorgeenheid. Danksy ons besondere versorgingspan se holistiese benadering tot versorging en deernisvolle persoongerigtheid is Fase 1 van die sorgeenheid reeds ten volle beset. Die tweede fase van die sorgeenheid is nou gereed om betrek te word. Ondersteuning word egter hoofsaaklik in die tuissorgmodel aangebied.

Hier ondersteun die span onafhanklikheid om

‘n hoë lewenskwaliteit te handhaaf. Alzheimer/

Dementia-klinieke waartydens geriatriese spesialiste spesifi eke dementia-diagnose kan maak en behandeling voorskryf, word aangebied, Ondersteuningsgroepe vir families wat met hierdie siekte saamleef vergader op maandelikse basis. Al hierdie aktiwiteite sou nie moontlik wees sonder Wigwam se vennootskappe met ‘n multidissiplinêre mediese span nie. Benewens die dokter en apteker wat by Wigwam konsulteer is daar ook ‘n arbeidsterapeut, fi sioterapeut, biokinetici en refl eksioloog wat ondersteuning bied. Daarby het Wigwam ‘n eie Leefstylkonsultant wat weekliks diens doen met groepwerk en aan individue ondersteuning bied.

Wigwam spog ook met sy eie sjef wat sorg dat die restaurant se etes op hoogstaande standaard is.

Benewens Sondae se volledige buﬀ et-etes word daar daagliks gebalanseerde etes teen bekostigbare pryse aangebied. Wigwam se inwoners het ook die voorreg om enige wegneemete wat die hart begeer by die restaurant te nuttig. Van pizzas tot burgers en vele meer.

Hierdie restaurant het ook ‘n dranklisensie en inwoners kan dus ‘n glasie wyn saam met hul ete geniet.

Maar natuurlik wil mense soms ‘n bietjie bederf word. Hier staan dus ‘n span gereed om na jou hare, naels, voete, massering, velbehandeling en ander bederﬁ es om te sien. Die hele ontwerp van Wigwam as afree-opsie het gefokus op die moderne konsep soos in Europa, Amerika en talle ander lande. Sterk familiebande word deurlopend gehandhaaf en Wigwam se fasiliteite is uiters geskik vir elke inwoner om familie en vriende te ontvang, hetsy by die swembaddens of by ‘n verskeidenheid braaiareas. Hier is eenvoudig ‘n ander atmosfeer as by die tradisionele aftree-oorde.

Die bestuur is dankbaar vir ‘n aktiewe groep inwoners. Die Sport en Sosiale Klub is op en wakker en verskeie aktiwiteite vind weekliks plaas.

Hier by Wigwam is daar lyndans, muurbal, tennis, jukskei, potspel, stap, uitstappies, handwerk en naaldwerkgeleenthede, Kunsklasse, Bybelstudie, biblioteek, wedvlugduiwe, en Wigwam se natuurskoon is ‘n paradys vir die voëlkyker. Eredienste word elke Sondag om 10:15 deur Tuine-Gemeente in ons pragtige kerkie aangebied.

Tans is daar ‘n verskeidenheid eenhede beskikbaar te koop of te huur. Skakel gerus die onderstaande nommers vir meer inligting of nog beter, kom kyk en geniet die sprokiesagtige natuur en atmosfeer wat net die Wigwam u kan bied.

Vir meer inligrting besoek ons Webwef (www.

wigwam.co.za) of Facebookblad (“Wigwam Estates”) of skakel Chris Cilliers by 082 577 0291 of Vanessa Durand 081 049 7907.

Grondwethof-uitspraak kritiese oorwinning vir waterreghouers

‘n Blik op ‘n heerlike oudag

AGRI-PULSE – RUSTENBURG - Hierdie is ‘n Asiatiese liggewig-eend, lê wit of gespikkelde eiers, mannetjies weeg 1,6 tot 2,3kg en wyﬁ es 1,4 tot 2kg.

Die Indian Runner-eend staan feitlik regop wanneer hy skrik of opgewonde is of as hulle afgerig word vir tentoonstelling op ‘n skou. Gewoonlik staan hulle 50 tot 80 grade wanneer ontspanne is.

Die liggaamsbou is lank en slank, rond in lengte maar eﬀ ens plat oor die skouers. Die stert loop ook afwaarts soos die liggaam, slegs die punt wys horisontaal.

Vlerke is klein, sit styf teen die lyf met die vlerkpunte wat mekaar kruis op die rug. Die kop is plat bo-op, die bek is lank en sterk. Die nek is lank en slank en in lyn met die lyf. Die afstand vanaf die bokant van die kop tot by die middeltoon van die poot van ‘n mannetjie is 65 tot 80cm en by ‘n wyﬁ e 60 tot 70cm.

Kleure waarin die Indian Runner voorkom is swart, mallard, Saxony, trout, wit, appelkoos, blougrys, kaki en silwer. (Foto’s: www)

Die Indian Runner-eend

Vir enige navrae: SMS of whatsapp Sarie

by 072 227 8031 of Dawie by 071 196 7696.

(3)

APRIL 2023 BLADSY 3 BLADSY 3

AGRI-PULSE - KAKAMAS - Die Noord-Kaapse Departement van Landbou, Omgewingsake, Landelike Ontwikkeling en Grondhervorming LUR Mase Manopole, het gesê die provinsiale regering beweeg teen ‘n versnelde spoed, om jong mense te kry om aan die landbousektor deel te neem.

Sy het Donderdag ’n hooftoespraak gelewer by die 2023 Landbou Nagraadse Simposium, aangebied deur Raisins South Africa by die Vine Academy and Model Farm in Kakamas.

Ongeveer 68 jong werklose landbou-

gegradueerdes verlaat ‘n tweejaar-werkprogram wat deur die regering ondersteun is met ‘n bedrag van R7,2 miljoen.

“Toe ek ‘n paar jaar gelede by die Departement begin het, het ek in terme van ons boereregister gevra hoeveel vroue, mense met gestremdhede en jeug ons op ons databasis het. ‘n Skokkende onthulling was dat sowat 80% van die boere in ons Provinsie binnekort gaan aftree en die meerderheid is mans. Die jongmense, vroue en mense met gestremdhede is min,” het LUR Manopole gesê.

“Ek het toe besef dat dit regtig nodig is om werwing te versnel en jong mense na die sektor te bring. Daar is ‘n groot behoefte aan vaardigheidsoordrag - van die ouer boere na die jeug en vroue. Ons jongmense het die akademiese kennis, wat met die vaardighede gekoppel moet word. Hierdie soort opleiding is belangrik, want dit gaan nie net werksoekers oplewer nie, maar entrepreneurs wat positief tot ons ekonomie sal bydra.”

Ongeveer 72 werklose gegradueerdes is op 16 April 2021 in Keimoes deur LUR Manopole opgeneem, en 68 het aan die program gegradueer ,nadat vier van die twee en sewentig bedank het.

“Die doel van hierdie program, wat die departement R7,2 miljoen gekos het, was om werkloosheidsgegradueerdes, met landbouverwante kwaliﬁ kasies, op relevante plase of ondernemings binne die landbouwaardeketting te plaas - om toepaslike entrepreneurs- en sakevaardighede op die werkplek te verwerf - om hulle in staat stel om hul eie ondernemings te stig en te bestuur,” het LUR Manopole gesê.

“Dit is daarop gemik om hulle voldoende voor te berei om hul beoogde entrepreneursambisies na te streef nadat hulle die program verlaat het,” het sy beklemtoon.

Tydens hul deelname aan die program het die departement die gegradueerdes ondersteun om bankbare sakeplanne te ontwikkel met die hulp van ekonome en ander relevante kundiges gedurende die laaste ses maande in die program.

Van die interns het hul storie gedeel oor hoe hulle die bietjie wat hulle ontvang, sou spaar, om vee te koop en vir hul studies te betaal.

‘n Intern, Gordon Ramaisa het gesê; “Ek het daarin geslaag om agt ooie en een ram van merinoras te koop, wat op die 36 hektaar, wat die mentor van Hangklip aangebied word, aangehou word. Ek het begin om hoenders groot te maak, bosveld hoenderras vir vleisproduksie - wat aan OVK en klein mark in Colesberg verkoop word.

Tshireletso Maphula het ‘n ongekende stap geneem en daarin geslaag om die helfte van haar uitstaande studiegeld te betaal en verder geld gespaar om skape en voer te koop.

Goitse Modimo Melodi, het gesê “Ek het in 2021 mielies en vars groente uit my agterplaastuin geproduseer. Ek het aansoek gedoen vir die PESI- koopbewys om ‘n 40%-skadunettonnel op te rig en saad gekoop. Hy het ook 2 boerbokke en 2 dorperskape met sy beurs gekoop.”

Ferdie Botha, uitvoerende hoof van Raisins SA, het gesê om in die arbeidsmark te kom was nog altyd moeilik en dit is selfs moeiliker in die landbousektor. “Raisins SA het ‘n besluit geneem om ‘n baken van hoop in die Noord-Kaap te wees en dit hul plig te maak om te verseker dat gegradueerde interns binne sleutelsektore en by verskeie vennote in die landbousektor geplaas word.”

Hy het gesê hierdie vennootskappe wissel van landboudepartemente, kommoditeitshuise, banke, mikro- en kommersiële plase. “Baie strategiesessies en gesprekke met vennote het in die onderneming ingegaan. Vir Raisins SA was dit nie net om ‘n internskap in die landbou te kry nie. Dit was belangrik dat interns ondervinding opdoen in die veld wat hulle bestudeer het en in die meeste gevalle blootstelling bo en behalwe hul studieveld,”

het hy gesê.

Botha het gesê die afgelope twee jaar is die klem gelê op die verskaﬃ ng van tegniese en ﬁ nansiële vaardighede, asook om die grondslag te lê vir die entrepreneuriese reis binne die landbousfeer.

“Behalwe om net eensydig op werkplasing te fokus, het Raisins SA verseker dat ontwikkelingsfaktore in plek gestel is om Emosionele Intelligensie- stimulasie van die interns te benut, wat nodig was om hulle voor te berei vir die twee jaar lange reis.”

Deur Simone Oliphant, Raisins SA Deur Simone Oliphant, Raisins SA

2023 Landbou Nagraadse Simposium 2023 Landbou Nagraadse Simposium

‘n Groot groep afgevaardigdes het die symposium op Kakamas bygewoon.

Ferdie Botha, uitvoerende hoof van Raisins SA aan die woord.

Die Noord-Kaapse Departement van Landbou, Omgewingsake, Landelike Ontwikkeling en Grondhervorming LUR Mase Manopole, het gesê meer jongmense moe

t aan die landbousek deelneem. tor

(4)

APRIL 2023 PAGE 4

PAGE 4

AGRI-PULSE - Plastic mulches are used in many commercial vegetable operations to promote early growth and help increase yield potential. Weed management in plasticulture systems is more complex because there are three areas (under the plastic, plant holes in the plastic, and non- mulched areas between beds) where weed control is needed (Figure 1).1,2 Also, there are fewer herbicide control options, cultivation between rows is more diﬃ cult, and there can be a greater potential for crop injury.1

Season length and canopy structure should be considered in weed management decisions.

Long-season crops (melon, pepper, tomato, and watermelon) can require three to four months of weed control. Weed management strategies feasible in a ﬁ eld of staked tomatoes may not be possible in a watermelon ﬁ eld during the vining stage.3

MULCHES

Plastic mulches are often used to increase soil temperatures and stimulate early-season crop growth, but they can also provide weed control within the plant rows.4 Black plastic is good at suppressing weed growth because it blocks sunlight that stimulates the germination of some weed seeds and is needed for photosynthesis. Many annual weed species are suppressed under black plastic. However, the warm, moist conditions under the mulch can stimulate the germination of yellow nutsedge. Also, the light, which typically stops the upward growth and initiates leaf formation, is absent, which allows nutsedge to continue upward growth, resulting in them piercing the mulch layer.2

Sunlight penetrates clear and white (but not white on black) mulches, allowing weeds to grow under the plastic.

Clear mulch can result in greater soil heating, but it does not control weeds. Coloured and IR mulches provide some of the additional soil warming beneﬁ ts but block the wavelengths of light used for photosynthesis, resulting in better weed control.1,2

Weed Control in Plastic Mulch Systems

Weed control in vegetables grown on plas� c mulch is o� en more complex than with non-mulched vegetable systems.

Weed management under the plas� c, in the plant holes, and in the non-mulched areas must be considered separately.

WEED CONTROL UNDER PLASTIC MULCH

Optimizing weed control under mulch requires good soil preparation. It is best to apply herbicides after forming beds but before laying the mulch. However, this can be diﬃ cult when using equipment that shapes beds and lays plastic in one pass. It is best if soil-incorporated herbicides are applied and incorporated AFTER bed formation but before laying the mulch. Incorporating herbicides before bed formation can result in higher than recommended rates of herbicides in the bed soil and herbicides incorporated too deeply in the soil, resulting in crop injury.1,2 Also, applying herbicides to the entire ﬁ eld before laying the mulch can result in breaks in the weed barrier at the edges of the mulch strip when the soil is tilled to bury the plastic mulch.

Some references state that overhead irrigation or rainfall of at least 12.5 mm is needed to activate the herbicides under the mulch. Others indicate that the condensation that forms under the mulch is often enough to activate herbicides.1,2 It is possible that the volatilization of herbicides under the mulch can result in crop injury. Growers should consult product labels for recommendations or restrictions related to the use of herbicides with plastic mulch and conduct small-scale tests before large-scale applications to help avoid crop injury.

Soil fumigants applied through drip irrigation can provide good weed control, depending on the products used and weed species present. The wet edge of the irrigation front should reach the sides of the bed to ensure complete coverage.2

WEED MANAGEMENT IN PLANT HOLES

Controlling weeds that emerge from plant holes can be diffi cult (Figure 2). Herbicides applied under the plastic can provide some control, but sunlight reaching the soil in these holes may allow weeds to germinate and grow. Removing weeds by hand is often the best option for plant holes. Weeds growing in plant holes can aff ect some crops more than others. A North Carolina study found that tomatoes were not substantially aff ected by weeds growing in the holes, while melons showed a 40% yield reduction and peppers showed a 73% reduction.1

WEED MANAGEMENT BETWEEN BEDS

Weeds also need to be managed in the non-mulched areas between beds. Management options in this area include herbicides, cultivation, mowing, and dead and living organic mulches. The stale bed, pre- emergence, and post-emergence stages of weed management all need to be considered.

Herbicides can be applied to the inter-row areas as stale bed treatments. Care needs to be taken if applying pre-plant herbicides before laying plastic for the reasons mentioned above. Broadcasting pre-plant herbicides over the whole ﬁ eld after the mulch has been laid is also not recommended. Herbicides applied to the mulch can be washed into plant holes with rain or overhead irrigation, resulting in herbicide concentrations substantially higher than what is recommended.1,2 Soils treated with herbicides also should not be used to mound around emerged seedlings or transplants.

When possible, lay mulches several weeks before planting or transplanting to allow weed seeds to germinate. Cultivation and banded applications of herbicides, such as glyphosate and paraquat, can be used as stale bed treatments. Check product labels for timing restrictions and allowed crop uses.1,2,3 These types of herbicides will not provide any residual weed control.

Cultivation or subsequent banded herbicide treatments will likely be needed to help manage weeds as the season progresses. Cultivations should be shallow to prevent bringing up weed seeds deeper in the soil proﬁ le. Post-emergence herbicides should not be applied to the plastic mulch because they can wash into the plant holes and may cause crop injury. Banded applications should be made with fully shielded sprayers (front, back, and sides) to prevent the herbicides from coming into contact with the cash crop. Backpack or handheld sprayers can also be used for targeted applications. Applications should be made when wind speeds are low to help prevent drift. Targeted sprays or hand weeding may be required at the edges of the plastic mulch.1 Glyphosate and other translocated herbicides should not be used for post-emergence treatments because contact with any part of the plant can result in injury to the whole plant or plant death.

MOWING, ORGANIC MULCHES, COVER CROPS

Researchers, extension specialists, and growers have been evaluating the use of organic mulches, mowing weeds, and planting cover crops between rows to manage weeds in plasticulture systems. While showing some promise, evaluations have shown that these forms of management may not provide adequate control. A Delaware-based study evaluated the use of living mulches (cover crops) between rows in plasticulture watermelon systems for weed management. Results showed that living mulches could lower total weed biomass between the rows. However, they did not adequately manage weeds or eliminate the need for other forms of weed control.5 Other studies have found that cultivation and dead organic mulch provided better weed control than living mulches or the mowing of weeds between rows.4 The presence of living mulches and mowed weeds were also associated with yield reductions of some types of crops in some years of the study. It was hypothesized that the living mulches and mowed weeds may compete with the cash crop for resources such as nitrogen and water. Using living mulches, dead mulches, and weed mowing treatments may have additional beneﬁ ts, such as protection against soil erosion, adding organic matter to the soil, and the increased biodiversity of the system.

CONSIDERATIONS

Weed management in plasticulture systems is complex, and growers should start planning early and carefully consider the various options available. Check regional production and pest management guides for recommendations on herbicides for speciﬁ c crops and weed species. Not all herbicides can be used under plastic mulch, so growers should consult product labels for application recommendations and restrictions. When treating selected areas, such as under plastic mulch or only non-mulched areas, acreage calculations need to be adjusted. For example, in a system with 75 cm mulched beds and 75 cm inter-row areas, only half of the total ﬁ eld area will be treated during applications to under-mulch or between- row areas. Therefore, only half of the amount of herbicide will be needed.

Residual herbicides may be diffi cult to use if diff erent crops are grown in a small area. When treating row middles between two diff erent crops, the herbicide selected must be registered for use on both crops.1,2,3

SOURCES

1. Bonanno, A. R. 1996. Weed management in plas� culture.

HortTechnology 6:186-189.

2. Besancon, T. 2022. Recommenda� ons for under plas� c mulch weed control. Rutgers Plant & Pest Advisory. July 9, 2022.

3. Quinn, J. 2020. Peemergent herbicides for aisles between plas� c covered beds. Integrated Pest Management, University of Missouri.

h� ps://ipm.missouri.edu/MPG/2020/2/plas� cMulch/.

4. Tarrant, A. and Hayden, Z. 2019. Op� mizing between-bed management strategies in plas� culture vegetables for improved crop produc� on and soil health. h� ps://projects.sare.org/project-reports/gnc17-251/.

5. Vollmer, K. and VanGessel, M. Integra� ng cover crops for weed management in plas� culture systems. h� ps://www.

udel.edu/academics/colleges/canr/coopera� ve-extension/

sustainableproduc� on/weed-science/.

Websites veriﬁ ed 7/26/2022

Figure 1. Weed growth

between mulched beds. Figure 2. Common purslane growing

in a plant hole in plas� c mulch.

(5)

AGRI-PULSE - Agri SA doen ‘n beroep op hulp aangesien drie van die land se provinsies in ‘n greep van langdurige droogte is.

Die Noordelike provinsies ervaar bo- normale reënval en vloede, terwyl die “d rie Kape” ernstige reën nodig het.

Die onlangse swaar reën in die Oos- en Wes-Kaap het verligting gebring, maar baie boere het dringend hulp nodig.

Volgens Andrea Campher, bestuurder:

risiko- en rampeenheid, is die Wes-Kaap, Oos- Kaap en Noord-Kaap vanaf Februarie/Maart 2023 in ‘n greep van ‘n langdurige droogte.

“Dit is weens ondernormale reënval in die winterreënvalstreke in die Wes- Kaap asook onvoldoende reënval in die somerreënvaldistrikte. Tans benodig ongeveer 284 boere dringende hulp in die geaﬀ ekteerde provinsies. Die westelike dele van die Oos-Kaap ondervind al ‘n aantal jare erge voortslepende droogtetoestande.

Hierdie aanhoudende droogtetoestande het geen einde in sig nie, wat dit vir veeboere in hierdie gebiede baie moeilik maak om met hul daaglikse boerdery-aktiwiteite voort te gaan.

“Die behoefte om sommige van hierdie landbouverenigings wat hierdie

droogtetoestande ervaar by te staan, is van kardinale belang, en daarom word dringende bystand benodig sodat hulle die nodige hulpbronne kan bekom om normaalweg sake te doen. Voer wat verkry word, moet oor lang afstande vervoer word en daarom wil Agri SA hierdie verenigings met vervoerkoste ondersteun. Die volgende Landbouverenigings word ernstig geraak: Cockscomb, Fullerton- Miller, Steytlerville en Willomore.”

Daar is sowat 120 boere binne hierdie vier landbouverenigings wat geraak word, en daarom sal ‘n bedrag van R165 000 nodig wees om die totale vervoerkoste te dek.

Die Agri SA Ramphulpstigting (DRF) is in 2021 gestig. Die doel van die stigting is om ramphulp aan die landbousektor in Suid- Afrika te verskaf, veral ingevolge natuurrampe soos droogtes, storms, vloede, brande en siektes of infeksies tot nadeel van boere en plaaswerkers, diere van alle soorte, verwante landboukommoditeite en die omgewing.

As gevolg van burokratiese rompslomp en onvoldoende begroting deur die regering, het die private sektor begin bydra tot ramphulp tot voordeel van die landbousektor om voedselsekerheid te bewaar.

Ernstige droogte

in drie provinsies

(6)

APRIL 2023 PAGE 6

PAGE 6 APRIL 2023 BLADSY 7 BLADSY 7

NWVLU Platina-streekkonferensie 2023 - “Kersfees in Maart”

AGRI-PULSE – RUSTENBURG – Die Vrouelandbou-unie (VLU) Britstak het die 28ste NWVLU Platina-streekkonferensie aangebied en sommer so met die intrapslag is die konferensiegangers hartlik ontvang deur die Brits

“elﬁ es”. Groot opgewondenheid het geheers en die Kersfeesgevoel is ervaar met kersversierings om elke hoek en draai. Britslede het behoorlik uitgehang.

Neeltje Louw, voorsitter van Britstak het almal

verwelkom. Ds Werner Venter het op gepaste wyse geopen met skriﬂ esing en gebed. Platinastreek se voorsitter, Louise Herbst het die gaste voorgestel en Gerda Swart, NWVLU-president het die 28ste konferensie amptelik geopen. Gaste het hul groeteboodskappe oorgedra. Dr Danie Langner het gesels oor die belangrikheid van die bewaring van ons erfenis. Janett Wansbury het “Jaﬃ e – Eitemal”

voorgelees en Petra van Vuuren het vir groot vermaak

gesorg met haar praatjie. Romanza-skrywer Elsa Winckler (VLU Skrywer van die Jaar) het gesels oor haar boeke en het ook vrae beantwoord vanuit die gehoor. En dan natuurlik die hoogtepunt van die konferensie … die prysuitdeling. Soos gewoonlik is daar nie teleurgestel nie. Die artikels was van uitstaande gehalte soos altyd. Baie geluk aan elke dame. Francis Liebel van Marikana-tak is gekroon as die dame met die meeste punte. Nie net het Britstak

‘n fantastiese konferensie aangebied nie, hulle het ook weggestap met die prys vir die tak wat die meeste gegroei het en die tak met die meeste punte. Neeltje Louw, voorsitter van Britstak, het die pryse met trots ontvang en haar lede bedank vir hul harde werk.

Volgende jaar se konferensie gaan in Derby aangebied word en voorsitter, Rolien Scholtz, het die uitnodiging gerig aan almal om dit by te woon.

“Kersfees in Maart” was ‘n ware fees!

Die dames van die Vrouelandbou-unie Britstak saam met Elsa Winckler tydens die 28ste NWVLU Pla� na-streekkonferensie wat onlangs deur Britstak in Brits aangebied is. Dié tak is dan ook as wentak aangewys.

Breiwerk: Van links agter is Rolien Scholtz (Derby – vierde), Elsa van Rooyen (Marikana – vyfde), Hansie Tereblanche (Derby – sesde) en voor van links Carien Roos (Brits – tweede), Francis Liebel (Marikana – eerste) en Antone� e Antha (Mosaïek – derde).

Hekelwerk: Van links agter is Verona Loots (Mosaïek – vierde), Lena Pieterse (Brits – vyfde), Hansie Tereblanche (Derby – sesde) en voor van links Elsa van Rooyen (Marikana – derde), Francis Liebel (Marikana – eerste) en Jana Davies (Derby – tweede).

Handvlyt: Van links agter is Istella van Rhyn-Nel (Marikana – derde), San Pieterse (Brits – vierde), Hansie Tereblanche (Derby – vierde) en voor van links Fia van der Merwe (Brits – derde), Elsa van Rooyen (Marikana – eerste) en Francis Liebel (Marikana – tweede).

Fotograﬁ e: Van links is Charmaine Coetzer (Kashané – sesde), San� e Bingle (Rustenburg – derde), Antone� e Antha (Mosaïek – sesde) en Jane� Wansbury (Brits – vyfde).

Skry� uns: Agter is Carmen Fletcher (Brits – vierde) en voor van links Verona Loots (Mosaïek – tweede), Ita Viljoen (Brits – eerste) en Antone� e Antha (Mosaïek – derde).

Skilderkuns: Agter is Louise Herbst (Brits – derde) en voor van links Fia van der Merwe (Brits – tweede), Annelie Coetzer (Brits – eerste) en Christelle Buys (Brits – vierde).

Borduurwerk: Van links agter verskyn Lena Pieterse (Brits – vyfde), Elaine Smit (Brits – vierde) en voor van links Elsa van Rooyen (Marikana – derde), Madeleine van Heerden (Groot-Marico – eerste) en Francis Liebel (Marikana – tweede)

Masjienwerk: Van links agter is Madeleine van Heerden (Groot-Marico – vierde), Ne� a Louw (Volmoed – vyfde) en voor van links Magda Owgan (Brits – tweede), Francis Liebel (Marikana – eerste) en Fia van der Merwe (Brits – derde).

Petra van Vuuren het die dames heerlik laat skater met haar item.

San� e de Wet van Volmoedtak ontvang haar 10- jaar toekenning van Le� e de Bruin.

Theresa Lodewyckx van Mosaïektak ontvang haar 13-jaar toekenning van Le� e de Bruin.

Henrie� e Vorster van Britstak ontvang haar 10-jaar toekenning van Le� e de Bruin.

Pla� na-bestuur: Van links agter Mar� e de Jager (streekskakel), Rolien Scholtz (sekretaresse), Verona Loots (vise-voorsi� er), Elaine Smit (tesourier), Elsa van Rooyen (streekbeoordelaarsameroepster) en voor van links Louise Herbst (streekvoorsi� er), Cindy Coetzee (SAVLU-president) en Gerda Swart (NWVLU-president).

Van links agter verskyn Elize Schu� e (Sonneblom-streekvoorsi� er), Hester Koegelenberg (Verwes- streekvoorsi� er), Istella van Rhyn-Nel (provinsiale-skakelbeampte), Louise Herbst (Pla� na- streekvoorsi� er) en voor van links Maatje Hobson (provinsiale-beoordelaarsameroepster), Cindy Coetzee (SAVLU-president) en Gerda Swart (NWVLU-president).

Neeltje Louw (voorsi� er Britstak), dr Danie Langner (spreker) en Fia van der Merwe (vise-voorsi� er Britstak).

Ita Viljoen (Brits – mees uitstaande ar� kel), Madeleine van Heerden (Groot-Marico – mees krea� ewe ar� kel en verdienste) en Francis Liebel (Marikana – handwerk en dame met meeste

punte). Neeltje Louw (voorsi� er Britstak), Gerda Swart (NWVLU-president), Elsa Winckler (VLU Skrywer van die

Jaar), Cindy Coetzee (SAVLU-president) en Louise Herbst (Pla� na-streekvoorsi� er).

Neeltje Louw (voorsi� er Britstak – meeste groei).

Preservering: Van links agter is Istella van Rhyn- Nel (Marikana – sesde), Charmaine Coetzer (Kashané – vyfde) en voor van links Francis Liebel (Marikana – derde), Neeltje Louw (Brits – tweede) en Rebecca Malepe (Volmoed – vierde).

Gebak: Agter is Neeltje Louw (Brits – vyfde) en voor van links Joan von Mal� tz (Volmoed – tweede), Charmaine Coetzer (Kashané – eerste) en Verona Loots (Mosaïek – derde).

Blommerangskikking (Beginners): Van links agter is Charmaine Coetzer (Kashané – vierde), Carien Roos (Brits – vyfde), Natalie Brummer (Brits – sesde) en voor van links Charlo� e Koen (Volmoed – derde), Karin Brits (Brits – eerste) en Aneska Smal (Brits – tweede).

Blommerangskikking (Middelbaar): Van links is Ann Fitzgerald (Rustenburg – derde), San Pieterse (Brits – eerste) en Chere Cocklin (Marikana – tweede).

Blommerangskikking (Gevorderd): Agter is Elaine Smit (Brits – vierde) en voor van links Francis Liebel (Marikana – derde), Karen Rautenbach (Brits – eerste) en Elsa van Rooyen (Marikana – tweede).

Van links verskyn Neeltje Louw (Brits – beste voorsi� ersverslag), Francis Liebel (Marikana – dame met meeste punte/inskrywings) en Christelle Buys (Brits – beste skakelwerk).

Van links is Charmaine Coetzer (Kashané – gebo� el/gebak), Francis Liebel (Marikana – brei/hekel) en Fia van der Merwe (Brits – kunsvaardigheid).

Op die foto verskyn Neeltje Louw, voorsi� er van Britstak (Britstak meeste punte) saam met die SAVLU-president Cindy Coetzee.

(7)

APRIL 2023 PAGE 8

PAGE 8

AGRI-PULSE - Aftrede word dikwels die Goue Jare genoem, ‘n tyd wanneer jy óf ophou werk óf jou werksure sny en die tyd het om daardie dinge te doen wat jy nooit in jou besige leefstyl kon laat pas nie.

Eens was dit beskou as die begin van die einde, maar nou kan aftrede gesien woord as die begin van

‘n nuwe, opwindende hoofstuk.

Besluite oor jou aftrede kan jy egter nie ligtelik neem nie. Die planne wat jy maak, moet deurdag wees aangesien dit waarskynlik lewenslank gaan wees. Om te besluit waar om te woon is een van die belangrikste besluite wat ‘n ouer persoon sal neem.

Sodra jy jou ﬁ nansies uitgewerk het en weet wat jy kan bekostig om aan ‘n blyplek te bestee, moet jy die verskillende aftreebehuisingsopsies ondersoek.

As jou begroting knap is, kan jy miskien eerder na huurverblyf in ‘n aftree-oord kyk.

Dié opsie hou baie voordele in, insluitend om in ‘n gemeenskap te woon waar jou bure in dieselfde ouderdomsgroep as jy is. Jy is ook meer gerus oor sekuriteit en die heﬃ ng wat jy betaal, dek die onderhoudsbehoeftes van jou blyplek. In baie gevalle dek dit ook die water en elektrisiteitverbruik.

Dikwels sal bykomende mediese dienste in die oord beskikbaar wees, en vervoer mag beskikbaar wees na nabygeleë winkelsentrums.

Dié wat meer sorg benodig, kan dalk ‘n ouetehuis kies.

Slaapkamers kan enkel of gedeeld wees en badkamers kan en-suite of gedeel wees. Sitkamers en eetkamers word gedeel. Baie munisipaliteite verskaf gesubsidieerde behuising in ouetehuise vir mense met beperkte hulpbronne.

Die aftree-tendens wêreldwyd is na

leefstyllandgoedere. Dié bied ‘n onafhanklike lewe in ‘n veilige omgewing. Leefstyllandgoedere sluit

‘n reeks geriewe in, soos ‘n klubhuis, restaurant en sportfasiliteite en is gewoonlik in omgewings waar die landskap mooi is en spog meestal met parke en ander buitelug bymekaarkomplekke.

Die meeste bied mediese fasiliteite en dienste, en sommige bied fasiliteite vir Verswakte Sorg indien inwoners nie meer onafhanklik kan woon nie of moet aansterk na siekte of ‘n operasie.

Geassisteerde lewe stel ‘n persoon in staat om in hul eie huis te bly en so lank as moontlik redelik onafhanklik te bly deur ‘n besoekende of inwonende versorger te hê.

Bepaal you behoeftes:

Gebruik dié lysie om jou nuwe blyplek te kies:

• Is die ontwikkelaar/organisasie ﬁ nansieel gesond?

• Is die sekuriteit goed genoeg vir ‘n toesluit-en- gaan lewenstyl?

• Is basiese gesondheidsdienste op die perseel beskikbaar?

• Word mediese diensverskaﬀ ers van buite toegelaat?

• Word daar voorsiening gemaak vir Verswakte versorging?

• Is voorbereide etes beskikbaar?

• Is die heﬃ ngs betaalbaar bekostigbaar in vergelyking met wat die oord/landgoed bied?

• Kry jy die gevoel van ‘n gemeenskap?

• Word ontspanningsaktiwiteite aangebied en is daar sosiale klubs waarby jy kan aansluit?

• Pas die omgewing jou lewenstyl?

• Is die oord/landgoed sentraal geleë sodat winkels en hospitale nie te ver is nie?

• Is dit toeganklik en naby hoofroetes?

• Is dit naby genoeg aan jou verkose plek van aanbidding?

wese is die lewensreg-eienaarskap ‘n belegging in ‘n kommervrye lewenstyl, met sekuriteit en gemoedsrus.

Wat is die verskil tussen lewensreg en deeltitel?

Sodra die deeltitel-eenheid klaar gebou is, pak die ontwikkelaar sy goedjies op en verlaat die perseel en die langtermyn-bestuur van die eenheid en/of kompleks word aan ‘n korporatiewe beheerliggaam (regspersoon/instansie) toevertrou wat op sy beurt ‘n aantal trustees laat aanwys. Die trustees is normaalweg ‘n aantal mede-inwoners van die ontwikkeling wat op hul beurt ‘n bestuursagent aanwys”, sê Quinn. In die geval van lewensreg, bly die ontwikkelaar by die eenheid betrokke, veral ten opsige van die herverkoop en –waarde van die eiendom na die afsterwe van die lewensreghouer.

Wat gebeur wanneer jy sterf?

Na die dood van die lewensreghouer of die laaste van die “gedeelde” lewensreghouer (soos byvoorbeeld ‘n getroude egpaar wat beide as lewensreghouers geregistreer is) val die eiendom terug na die ontwikkelaar wat die eiendom opnuut weer kan verkoop. Ontwikkelaar van lewensreg-eenhede of – eiendom, moet voor die tyd (waarskynlik per kontrak) aandui of die oorspronklike aankoopprys, of ‘n gedeelte daarvan, aan die boedel van die oorledene(s) uitbetaal sal word.

Wat jy moet weet

“Just Property” beveel aan dat lewensreghouers die volgende doen:

Vra vir ‘n gedetailleerde uiteensetting van die Terme & Voorwaardes, en reëls en regulasies omdat hierdie van plek tot plek mag verskil. Bevestig voor die tyd of die lewensreghouer die eenheid mag verander/opgradeer of dergliks.

Maak voor die tyd seker van heﬃ ngs wat betaalbaar is en wat hierdeur gedek word sodat dit vir jou maklik is om vir jou maandelikse uitgawes en ander kostes te begroot. Dit sal jou ook in staat stel om waarde-vir-geld teenoor ander opsies van aftree-oorde te vergelyk.

Lewensreg-voordele

“Chartered Wealth Solutions” sê die lewensreg- opsie is oor die algemeen meer begrotingsvriendelik as volle eienaarskap, veral op ‘n maandelikse basis weens die volgende redes:

Lewensregeenhede word gewoonlik vir minder as volle eienaarskap-eenhede verkoop. Heﬃ ngs dek

gewoonlik alle onderhoud aan die buitekant van die eenheid, sekuriteit, moontlik ‘n maaltyd per dag, die versorging van die tuine, die swembad indien van toepassing en alle gemeenskaplike areas. Daar is ook geen oordragkoste betaalbaar nie. Ook geen maandelikse munisipale uitgawes of rekenings nie. Indien die lewensreghouer se geld sou opraak, sal die houer nie die eenheid hoef te verlaat nie, aangesien die uitgawes van jou voortgesette sorg deur die kapitale belegging wat aanvanklik vir die eenheid betaal is, gedek word. Alternatiewelik mag jy dalk goedkoper akkommodasie in die skema aangebied word.

Lewensreg-nadele

Wees versigtig vir die volgende nadele, sê “Just Property. Die eenheid kan nie aan jou kinders of enigiemand anders bemaak word na jou afsterwe nie – lewensreg is uitsluitlik van toepassing op die lewensreghouer en sy/haar getroude lewensmaat en is nie “oorerﬂ ik” nie.

Wees versigtig vir die “uitbetaal-opsie” – let daarop dat verskillende herverkoopmodelle gewoonlik bepaal watter persentasie van die oorspronklike prys sowel as enige profyt of winste uitbetaal sal word.

Lewensregeenhede het gewoonlik streng voorwaardes ten opsigte van bewoners – slegs die lewensreghouer en/of ‘n genomineerde inwoner mag die aangekoopte eenheid bewoon.

Moenie te lank wag nie

Een nadeel van aftrede op jou oudag is dat te veel mense heeltemal te lank wag voordat hulle besluit waar hulle sal wil/moet woon as hul huidige woning nie meer aan hul behoeftes voldoen nie.

Wanneer hulle dan eendag besluit om na ‘n aftree- oord te begin kyk, moet hulle vind dat daar ‘n ernorme lang waglys is.

Onthou – dit is altyd beter om jou naam vroegtydig om ‘n waglys te plaas – jy kan altyd vra dat jy naam maar afgeskuif of aangeskuif word wanneer jy nog nie reg is om hierheen te verhuis teen die tyd dat ‘n eenheid beskikbaar is nie.

John Chapman, direkteur van Rabie

Eiendomsontwikkelaars, sê sekere oorde vereis dat

‘n mens ‘n deposito betaal wat ‘n mens kan verloor indien jy nie jou opsie uitoefen om eiendom in die oord te koop nie. As jy egter wel koop wanneer die tyd ryp is, sal jou reeds-betaalde deposito van die koopprys afgetrek word.

Vind die aftree-opsie wat jou pas

Lewensreg: Hoe werk dit?

AGRI-PULSE - Wanneer dit die dag tyd is om vir jou ‘n aftreeplekkie te koop, kan jy kies tussen vrye reg/alleenreg, deeltitel of lewensreg-opsies. Terwyl die eerste twee opsies oor die algemeen maklik begryp word, veroorsaak die lewensreg-opsie dikwels heelwat verwarring.

Die koop van ‘n lewensreg-eiendom, beteken dat jy teen ‘n sekere prys of katpitaaluitleg die reg bekom om die eenheid vir die res van jou lewe

te bewoon. Dié reg is nie heeltemal dieselfde as volle eienaarskap van die eiendom nie, maar is basies dieselfde as eienaarskap van ‘n langtermyn huurkontrak, sê Peter Quinn, hoof-uitvoerende beampte van die nie-winsgedrewe organisasie Rand Aid Association.

Die eiendom/eenheid bly die eiendom van die ontwikkelaar. “Daarom ontvang jy nie hereregte nie en is oordragkoste nie van toepassing nie”. In

as volle eienaarskap-eenhede verkoop. Heﬃ ngs dek koopprys afgetrek word.

(8)

APRIL 2023 BLADSY 9 BLADSY 9

28ste Konferensie van Verwesstreek

AGRI-PULSE - MAKWASSIE: Die Makwassietak van Verwesstreek-VLU het op Woensdag, 1 Maart hulle 28ste konferensie aangebied.

Die streeksvoorsitter van Verwes, Hester Koegelenberg het die ordesake afgehandel waarna ds. Nico Roux die verrigtinge met Skriﬂ esing en gebed geopen het.

Makwassietakvoorsitter het almal welkom

geheet en die hoop uitgespreek dat almal die dag sal geniet waarna die eregaste, borge en gaste voorgestel is.

Die hoofborg van die dag was NWK.

NWVLU-president, Gerda Swart het die amptelike opening van die dag behartig waarna Johan Theunissen ‘n musiekitem met sy saksofoon gelewer het.

Die spreker van die dag, Elmien Botha, het

die konferensiegangers vereer met ’n lewendige en gepaste boodskap: Skoen met “attitude”.

Tydens aanstellings en toekennings wat gemaak is, is Riana de Villiers as tweede vise-voorsitter herkies.

Lidmaatskaptoekennings vir onderskeidelik 10, 30 en 40 jaar is aan Ans Aucamp, Riana de Villiers en Ronel Fourie oorhandig.

Die hoogtepunt van die dag het gevolg toe

daar oorgegaan is na die prysuitdeling waar pragtige talent in die artikels waargeneem is.

Elmie Bergh, eerste vise-voorsitter het die bed ankings en tafelgebed gedoen, waarna die konferensie verdaag en almal teenwoordig op ’n heerlike middagete getrakteer is.

Die fotos wat verskaf is, is tydens die prysuitdeling geneem wat by die konferensie gehou is.

Blomme (mandjie met blomme) met Tienie Lewis (1ste), Hanri Strydom (2de), Retha Re� ef (6de), Riana de Villiers (6de), Gerlien Strydom (4de) en Lourinda Byleveld (5de).

Handvlyt (Macrame inkopiesak) met Han� e van Vuuren (1ste), Marlene Shu� e (2de), Frieda Nel (3de), Maureen Blom (5de), Elsie Marx (4de) en Marlie Bergh (6de).

Handbreiwerk (kantbloesie) met Marie Claasens (1ste), Ceciel van Heerden (2de) en Miemie Conradie (3de), Elsie Marx (4de) en Susan Dekkers (6de).

Skry� uns (Niemand het dit verwag nie) met Marelize Duminy (1ste), Esmé Barnard (2de), Constance Choudhry (3de) en Han� e van Vuuren (6de). Constance Choudhry (1ste) en Han� e van Vuuren (2de) het ook baie goed gevaar in skilderkuns – Donkiekar in olieverf.

Preservering (kweperjellie) met Tillie Dupper (1ste), Ceciel van Heerden (3de) en Riana de Villiers (6de), Elmie Bergh (4de) en Annatjie Erasmus (5de).

Riana de Villiers (Setlagole) het ook die beste beoordelaars- verslag ontvang.

Masjienwerk (ar� kel met herwinde jeans) met Maatjé Hobson (2de), Riana de Villiers (3de), Maureen Blom (4de), Elna Flynn (1ste), Elsie Marx (5de) en Tienie Lewis (6de). Maatjé Hobson het ook gebak – Ciaba� a brood (1ste) ontvang.

Fotograﬁ e (Roes met ‘n byskrif) met Lizelle van Tonder (2ste), Hanri Strydom (3de), Lourinda

Byleveld (4de) en Riana de Villiers (6de). Beste Takvoorsi� ersverslag: Trudie Breedt (Makwassie) en Ansa van Rensburg (Stella).

Hekelwerk (Amigurumi speeding) met Lizelle van Tonder (1ste), Maureen Blom (2de), Elsie Marx (3de) en Constance Choudhry (6de). Lizelle

het ook die prys vir die mees uitstaande ar� kel op die konferensie (hekelwerk 82%) ontvang en Maureen het ook die prys vir die meeste punte in

alle afdelings ontvang.

Borduurwerk (swartwerk) met Ren� a Aucamp (1ste), Maureen Blom (2de) en Constance

Choudhry (3de).

Beste Skakelverslag is toegeken aan Ina van der Klashorst van

Delareyville.

Tak met beste prestasie het gegaan aan Setlagole - Maatjé Hobson (Takvoorsi� er), Maureen Blom (Houmoed) en Elmie Bergh (Leeudoringstad).

Maatjé het ook die toekenning vir die tak (Setlagole) met meeste deelname ontvang, terwyl Elmie die toekenning ontvang vir die tak (Leeudoringstad) wat meeste lede gewerf het.

(9)

APRIL 2023 PAGE 10

PAGE 10

Maklike aandete-opsie met ‘n tunagereg

AGRI-PULSE - VRYBURG:

AGRI-PULSE - VRYBURG: Die Banting-tunabakresep is ‘n maklike middel-van- die-week aandete en kan saam met ‘n slaai van jou keuse of saam met aartappelskyfies die-week aandete en kan saam met ‘n slaai van jou keuse of saam met aartappelskyfies

bedien word vir minder van ‘n bantingopsie.

Die tunagereg is ‘n uiters eenvoudige, dog heerlike en romerige gereg.

Stellalander-redakteur, Charlize van der Linden het by boer Johan Hamman, ‘n Stellalander-redakteur, Charlize van der Linden het by boer Johan Hamman, ‘n

kommersiële bees- en wildboer by Broedersput naby Vryburg, besoek afgelê wat dié kommersiële bees- en wildboer by Broedersput naby Vryburg, besoek afgelê wat dié

tunagereg in ‘n japtrap voorberei het nadat sy plaasaktiwiteite afgehandel is.

BANTING TUNAGEREG:

Voorbereidingstyd:

• 15 min Gaarmaaktyd:

• 30 – 40 min TOTALE TYD: 45 min

PORSIES: 8 Voorbereidingstyd:

• 15 min

• 30 – 40 min • 4 blikkies Tuna in water

• 1 koppie gerasperde Cheddar- of Goudakaas

• 1 groot gekapte ui

• 2 teelepels fyngedrukte knoﬀ el

• 1 gekapte groenrissie

• 1 pakkie wit knopiesampioene of 1 blik romerige sampioene

• 500 ml vars room

• 8 groot eiers

• 1 teelepel paprika

• 2 teelepels brandrissievlokkies

• ½ teelepel rooipeper

• sout en peper

• olyfolie 45 min

BESTANDDELE:

BESTANDDELE:

METODE:

• Voorverhit die oond op 180 C.

• Smeer ‘n middelslag-oondbak met

• Smeer ‘n middelslag-oondbak met óf bo� er óf olyfolie.

óf bo� er óf olyfolie.

• Dreineer die water van die tuna en

• Dreineer die water van die tuna en meng die tuna en kaas in ‘n groot bak.

meng die tuna en kaas in ‘n groot bak.

• Sit die bak eenkant.

• Braai die uie in ‘n pan vir 3 – 5 minute.

• Voeg die knoﬀ el, groenrissie en sampioene by die uiemengsel en braai tot sag.

• Voeg die paprika, brandrissievlokkies en rooipeper by. Braai tot die speserye goed gemeng is.

• Voeg die uie, groenrissie en sampioenmengsel by die tuna en kaas. Roer tot goed gemeng.

• Meng die vars room en eiers saam en geur met sout en peper na smaak.

• Voeg die geroomde eiermengsel by die tunamengsel en meng goed. Skep die mengsel in die gesmeerde oondbak.

• Bak vir 30 tot 40 minute, of tot ‘n mes helder uitkom.

• Haal tunagereg uit oond, koel af, garneer en geniet saam met ‘n slaai of aartappelskyﬁ es van jou keuse.

op jou elektroniese op jou elektroniese toestel of gaan na toestel of gaan na https://bit.ly/tunagereg

Johan Johan Hamman met die maklike, maar smaaklike tunagereg.

tunagereg.

KLIK HIER

interac

tiv e P

D F p a ge

Ta

p here on your elec dtricon e evic

(10)

AGRI-PULSE – BRITS – Fanfokkentasties, nee dis nie lelik nie, dis eintlik ‘n lekker woord, want dis die naam van een van Magalies Kaas, net buite Brits op Bokfontein, se fynproewerskase, ‘n gerookte geel cheddar.

AgriPulse het by Ron en Lize van Heyst op hul kleinhoewe, aan die voet van die Magaliesberg, gaan kuier en sommer en so met die intrapslag was die gasvryheid van die twee oudinwoners van Boegoeberg, in die Noord- Kaap, net so oorweldigend soos die reuk van hul eie tuisgeroosterde De Moer-koﬃ e.

Oor ‘n koppie Boeretroos het Ron en Lize passievol oor hul suiwelboerdery gesels – van die grond tot in die mond gebeur alles op die kleinhoewe.

“Ek het jare gelede, in 1996 by Buchurand Melkery op Boegoeberg geleer hoe om kaas te maak, maar dit was net so bietjie meer as twee jaar gelede wat ek die eerste keer kaas op

MAGALIES KAAS

Ron van Heyst, eienaar en kaasmaker van Magalies Kaas by ‘n paar van sy melkkoeie.

Aan die stuur van sake by Magalies Kaas is die dinamiese egpaar, Lize en Ron van Heyst.

Die diversiteit van kaas is oneindig - Lize het dié koek van kaas met

‘n paar van hulle eie kase gemaak, en soos sy sê, so ‘n koek van kaas is deesdae ‘n baie gewilde delikatesse.

‘n Heerlike peuselbord met van die unieke fynproewerskaas.

Lize van Heyst in die koelkamer waar die kaas tussen ses en agt weke lank verouder teen 14ºC.

Kraakvars! Een van die splinternuwe kalﬁ es by Magalies Kaas.

Magalies Kaas se twee kaasmakers, Hein Engelbrecht en Duane de Beer.

Bokfontein gemaak het,” vertel Ron.

“Ons het aanvanklik met ‘n roomys- fabriek in 2010 begin en ons eie produk,

Eskimo Toﬀ ees vervaardig, wat nog landwyd versprei word. Die een ding het

tot die ander gelei en joghurt en al ons kaas het gevolg.”

Onder die bekwame leiding van Hans Keller, Suid-Afrika se eie kaas ghoeroe en Barbie Pretorius

van Grootplaas Cheese Academy, in Hartbeespoort, het Ron ‘n

opknappingskursus voltooi en die twee kaasmakers by Magalies Kaas,

Hein Engelbrecht en Duane de Beer, het ook opleiding by die akademie ontvang.

Dié knap span kaasmakers spog met nie minder nie as 35 unieke, tuisgemaakte fynproewerskase met eg-Afrikaanse name, soos onder andere Windgat (komyngeur), Windgat (komyngeur), Windgat Tammeletjie (heuning gesmeerde cheddar), Koekeloer (met Koekeloer (met Koekeloer olywe) of Agteroormoer (met songedroogde Agteroormoer (met songedroogde Agteroormoer tamatie).

So tong in die kies sê Ron dat hulle ook

“Engelse kaas” kan maak. “Maar dit sal duurder wees,” terg hy met ‘n glinster in die oog.

Benewens die fynproewerskaas, spesialiseer die kaasmakers ook in die maak van cheddar, gouda, Emmental, haloumi en feta.

In die melkery word daar twee keer daagliks gemelk en as daar na die puik kondisie van die koeie gekyk word, is dit geen wonder nie dat daar daagliks 400-liter melk verwerk word.

Om kaas te maak is ‘n lang, maar lonende proses en soos Ron sê, die hoofbestanddele vir ‘n goeie kaas is tyd en kwaliteit. Die maak van kaas is ‘n passie, kuns en ‘n wetenskap.

Die basiese beginsels van kaasmaak is dieselfde sedert die proses eeue gelede begin het. Alhoewel die proses volgens die soort kaas sal verskil, gaan alle kaas deur die stappe van verhitting, stolling, vorming, sout en veroudering.

Aanvangskultuur word by melk gevoeg om laktose (melksuiker) in melksuur te verander.

Hierdie proses verander die suurvlak van die melk en begin die proses om melk van ‘n vloeistof in ‘n vaste stof te draai.

Stollingsmiddel word bygevoeg om die melk verder aan te moedig om te stol.

Wrongel word gesny met behulp van ‘n mes of ‘n instrument wat soos ‘n hark lyk.

Sout wat bygevoeg word dien ook as ‘n preserveermiddel sodat die kaas nie bederf gedurende lang maande of jare van veroudering nie.

Die kaas word in ‘n vorm geplaas om dit in

‘n spesiﬁ eke vorm te vorm en dan word die kaas gelos om teen ongeveer 14ºC te verouder.

Of dit nou ‘n Banggat-, ‘n Vloermoer-,

‘n Skobbejak- of ‘n Skobbejak- of ‘n Skobbejak Pierewaaier-kaas is, al Magalies Kaas, op Plot G45, Bokfontein se kase is fan@#tasies! Al die produkte is teen billike pryse by hulle koﬃ ewinkel, De Moer op die plaas te koop.

Vir meer inligting oor die unieke kaas en ander produkte, skakel Lize by 073 307 8580.

Baldadig, rammetjie-uitnek, maar klopdisselboom

(11)

APRIL 2023 PAGE 12

PAGE 12

AGRI-PULSE - DURBAN: Eight North West Beekeepers competed in various categories of the 3rd Africa Regional Apimondia Symposium at the Durban International Convention Centre

(ICC) during the last week of March c ontestants from across the African Continent competed with their bee products for judging by Honey Judges and Stewards Guild of South Africa.

North West beekeepers par� cipated in the Honey, Mead, and Bee Products Compe� � on and were awarded in various categories including a First Prize in 3D Art for Mmatau Mosiane. Other prizes awarded were Second and Third in Select Honey, as well as the Beeswax Wax Block Category.

Kenalemang Mooketsi, Tina Lear and Mamongane Mohotlheng adjudicated the Honey, Mead and Bee Products Compe� � on under the Honey Judges and Stewards Guild of South Africa.

Eight beekeepers compete at third Africa Regional Apimondia Symposium

Tina Lear, a recognised honey judge said the signiﬁ cance of the competition was to encouraged beekeepers to be fully involved in the entire apiculture value-chain and ensure that they comply with the global standards as honey/ bee product manufacturers and entrepreneurs.

“We currently have products such as beeswax, propolis, raw honey, natural skincare products and mead - an alcoholic beverage made by fermenting honey mixed with various ingredients such as fruits, spices, grain or hops. Three prize winners will be announced per category and we are looking forward to meeting the winning producers as the judging is anonymous,” said Tina.

North West MEC for Agriculture and Rural Development (DARD), Desbo Mohono explained that the Department deemed it ﬁ t to have representatives from the province partaking in the competition as it expose them to the apiculture sector standards and

requirements of packaging; consistency and colour of diﬀ erent types of honey; aroma and ﬂ avour as well as getting recognition for their commitment.

“As an expert in the bees industry currently in the process of recruiting and transferring stewardship skills to emerging apiculture farmers from the province so that they can beneﬁ t from the diverse opportunities that are available in the sector, it is important to have young black females occupying this space and showcasing the value of this skill,” MEC said.

Currently one of the beekeepers,

Kenalemang Mooketsi from Lichtenburg, was undergoing skills transfer training as a steward that assists in the judging of the bee products.

“I am very excited about the opportunity that the department has presented me with because as a second time overseer in this competition I continue to learn a lot about the industry requirements. Mead is one other bee product I am looking forward to acquiring the skill and knowledge to evaluate as it involves capturing accurate sensory perceptions and then comparing them against style guidelines,” said the North West steward.

PRINTED BY NORTH WEST WEB PRINTERS (PTY) LTD. TEL. 014 592 8329