3.5.3 Wangun Kecap Sipat
3.5.3.3 Kecap Sipat Rajékan
Kecap sipat rajékan diwangun ku cara nyebut dua kali atawa leuwih dasarna, sabagian atawa sagemblengna, boh robah sorana jeung dirarangkénan boh henteu. Posisi wangun dasarna aya di tukang, ari morfém pangrajékna aya di hareup. Contona:
éléngéh alangah-éléngéh
dor dar-dér-dor
3.5.3.3.1 Kecap Sipat Dwimurni
Kecap sipat dwimurni disusun ku cara nyebut dua kali wangun dasarna bari teu robah sorana. Wangun dasarna mangrupa kecap sipat, pagawéan, jeung kecap pancen. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu.
KS = [KB, KP, KS, KBil] + Rdm Contona: ati + Rdm ati-ati buru + Rdm buru-buru leutik + Rdm leutik-leutik saeutik + Rdm saeutik-saeutik
3.5.3.3.2 Kecap Sipat Dwiréka
Kecap sipat dwilingga-réka (dwiréka) bisa dirobah sorana. Ari wangun dasarna umumna kagolong kana kecap pancén jeung cakal. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu.
KS = [KPan, Cak] + Rdr Contona:
cikikik + Rdr cakakak-cikikik
éléhéh + Rdr alangah-éléngéh
3.5.3.3.3 Kecap Sipat Dwipurwa
Kecap sipat dwipurwa bisa dirobah sorana. Ari wangun dasarna umum-na kagolong kana kecap sipat jeung cakal. Adegan kecapna bisa dipolakeun di handap ieu.
KS = [KS, Cak] + Rdr Contona:
puguh + Rdp teu pupuguh
palingpang + Rdp papalingpang
3.5.3.3.4 Kecap Sipat Trilingga
Kecap sipat trilingga nya éta kecap sipat nu disusun ku cara nyebut tilu kali wangun dasarna bari robah sorana. Ku kituna, kecap rajékan trilingga sok disebut ogé kecap rajékan triréka. Wangun anu dirajékna kagolong kana kecap panganteur (KA), biasana aya dina posisi katilu, ari prosés kahiji jeung kadua dicirian ku morfém pangrajékna. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu.
KS = KA + Rtl Contona:
dor + Rtl dar-der-dor
Wangun dasar dina kecap sipat trilingga kagolong kana kecap pancen panganteur anu ngan saengang. Parobahan sora dina rajekan trilingga ilaharna nurutkeun kaédah posisi vokal dina daerah
artikulasi. Ari vokal basa Sunda téh digambarkeun dina bagan juru tilu di handap.
/i/ /eu/ /u/
/é/ /e/ /o/
/a/
Dumasar kana sora vokal anu aya dina wangun dasarna, kecap sipat trilingga bisa dirumuskeun kieu.
a. KS Trilingga Wangun /o/ /a-é-o/
Lamun wangun dasarna miboga sora /o/, wangun pangrajékna anu kahiji sorana /a/, ari anu kadua sorana /é/. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu. 2 /é/ /o/ 3 /a/ 1 Contona: dar-dér-dor trang-tréng-trong brat-brét-brot cas-cés-cos blak-blék-blok
b. KS Trilingga Wangun /u/ /a-i.-u/
Lamun dasarna miboga sora /u/, wangun pangrajékna anu kahiji sorana /a/, ari nu kadua sorana /i/. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu. 2 /i/ /u/ 3 /a/ 1 Contona: plak-plik-pluk gang-ging-gung dag-dig-dug ngak-ngik-nguk
c. KS Trilingga Wangun /e/ /a-i-e/
Lamun dasarna miboga sora /e/, wangun pangrajékna anu kahiji sorana /a/, ari nu kadua sorana /i/. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu.
2 /i/ /e/ 3
/a/ 1 Contona: bak-bik-bek blag-blig-bleg cang-cing-ceng jlak-jlik-jlek
d. KS Trilingga Wangun /eu/ /a-i-eu/
Lamun wangun dasarna miboga sora /u/, wangun pangrajékna anu kahiji sorana /a/, ari anu kadua sorana /i/. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu. 2 /i/ /eu/ 3 /a/ 1 Contona: ba-bi-beu nang-ning-neung wah-wih-weuh
3.5.3.3.5 Kecap Sipat Rajékan Dirarangkénan
Kecap sipat rajékan (R) dirarangkénan nya éta kecap sipat rajékan anu diwangun ku cara nyebut dua kali wangun dasarna bari binarung ku rarangkén.
a. KS Wangun di-R
Kecap sipat rajékan anu dirarangkénan di-R bisa disusun tina wangun dasar anu kagolong kana kecap sipat jeung cakal. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu.
KS = [KS, Cak] + di-R
Contona:
ugung + di-Rdm diugung-ugung
wilah + di-Rdm diwilah-wilah
b KS Wangun ka-R
Kecap sipat rajékan nu dirarangkénan ka-R bisa disusun tina dasar anu kagolong kana kecap pagawéan. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu.
KS = KP + di-R Contona:
bantu + ka-Rdm kabantu-bantu
candak + ka-Rdp kacacandak
c. KS Wangun mang-R
Kecap sipat rajékan anu dirarangkénan mang-R bisa disusun tina dasar anu kagolong kana kecap barang. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu.
KS = KB + mang-R Contona:
alam + mang-Rdm mangalam-alam
abad + mang-Rdm mangabad-abad
d. KS Wangun N-R
Kecap sipat rajékan anu dirarangkénan N-R bisa disusun tina wangun dasar anu kagolong kana kecap sipat. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu. KS = KS + N-R Contona: ngahening + N-Rdr ngahenang-ngahening leungit + N-Rdp ngaleuleungit e. KS Wangun pa-R
Kecap sipat rajékan anu dirarangkénan pa-R bisa disusun tina dasar anu kagolong kana kecap barang, kecap sipat, jeung cakal. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu.
KS = [KB, KS, Cak] + pa-R Contona:
gigir + pa-Rdm pagigir-gigir ahéng + pa-Rdm paahéng-ahéng gulung + pa-Rdm pagulung-gulung f. KS Wangun ti-R
Kecap sipat rajékan anu dirarangkénan ti-R bisa disusun tina dasar anu kagolong kana cakal. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu.
KS = Cak + ti-R Contona:
buranjat + ti-R tibuburanjat polotot + ti-R tipopolotot g. KS Wangun R-um-
Kecap sipat rajékan anu dirarangkénan R-um- bisa disusun tina dasar nu kagolong kana kecap pagawéan. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu.
KS = KP + R-um- Contona:
tuluy + Rdm -um tuluy-tumuluy
h. KS Wangun R-an
Kecap sipat rajékan anu dirarangkénan R-an bisa disusun tina dasar anu kagolong kana kecap barang, pagawéan, sipat, jeung cakal. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu.
KS = [KB, KP, KS, Cak] + R-an Contona:
sobat + Rdp-an sosobatan
jieun + Rdp-an jijieunan
gering + Rdp-an gegeringan
acak + Rdm-an acak-acakan
i. KS Wangun R-eun
Kecap sipat rajékan anu dirarangkénan R-eun bisa disusun tina dasar anu kagolong kana kecap barang, kecap sipat, jeung cakal. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu.
KS = [KB, KS, Cak] + R-eun Contona:
lini + R-eun lilinieun
jauh + R-eun jajauheun
rumpah + R-eun rurumpaheun
j. KS Wangun R-na
Kecap sipat rajékan anu dirarangkénan R-na bisa disusun tina wangun dasar anu kagolong kana kecap sipat. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu.
KS = KS + R-na Contona:
gedé + Rdp-na gegedéna dalit + Rdm-na dalit-dalitna k. KS Wangun di-R-keun
Kecap sipat rajékan anu dirarangkénan di-R-keun disusun tina wangun dasar anu kagolong kana cakal. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu.
KS = Cak + di-R-keun Contona:
ésék + di-R-keun diésék-ésékkeun
l. KS Wangun N-R-keun
Kecap sipat rajékan anu dirarangkénan N-R-keun disusun tina dasar anu kagolong kana cakal. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu.
KS = Cak + N-R-keun Contona:
m. KS Wangun pang-R-na
Kecap sipat rajékan anu dirarangkénan pang-R-na disusun tina wangun dasar anu kagolong kana kecap sipat, anu hartina ‗paling‘. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu.
KS = KS + pang-R-na Contona:
alus + pang-R-na pangalus-alusna
bageur + pang-R-na pangbageur-bageurna
n. KS Wangun sa-R-na
Kecap sipat rajékan anu dirarangkénan sa-R-na disusun tina wangun dasar anu kagolong kana kecap sipat, anu hartina ‗paling/sa-D mungkin‘. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu.
KS = KS + sa-R-na Contona:
hadé + sa-R-na sahadé-hadéna
bisa + sa-R-na sabisa-bisana
o. KS Wangun lain + R-eun
Ieu kecap sipat diwangun ku ngarajék dwimurni bari dirarangkénan tukang –eun jeung digondéng ku kecap lain tina dasar nu kagolong cakal, hartina ‗lain keur di-D pisan‘. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu.
KS = Cak + lain R-eun Contona:
ungkul + lain R-eun lain ungkul-ungkuleun bantrak + lain R-eun lain bantrak-bantrakeun
p. KS Wangun teu R
Ieu kecap sipat diwangun ku ngarajék dwimurni bari
digondéng ku kecap teu tina dasar nu kagolong cakal, hartina ‗teu D pisan‘. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu.
KS = Cak + teu R Contona:
euleum + teu R teu euleum-euleum petot + teu R teu petot-petot
c. KS Wangun (teu) R acan
Ieu kecap sipat diwangun ku ngarajék dwimurni bari digondéng kecap acan, malah dipiheulaan kecap teu, tina dasar nu kagolong kecap sipat, anu hartina ‗teu D pisan‘. Adegan kecapna bisa dipolakeun kieu.
KS = KS + (teu) R acan Contona:
bodo + (teu) R acan (teu) bodo-bodo acan alus + (teu) R acan (teu) alus-alus acan