N A A N A S K A L E P KAMPANYEPENGURANGANRISIKOBENCANA R A K G N I L H E L O D IDESASALAMDANDESAPENGKOK GUNUNGKIDUL 9 0 0 2 N U H A T s a e r d n A Sukarno /SeitoBud iHH i s a k i n u m o K u m l I i d u t S m a r g o r P l a i s o S u m l I s a tl u k a F danI lmuPoilitk a t r a k a y g o Y a y a J a m t A s a ti s r e v i n U a s e r e T g n u d e G V s u p m a K a i s e n o d n I 1 8 2 5 5 a t r a k a y g o Y 6 i r a s r a b a B n a l a J K A R T S B A Pelaksanaan kampanyepengurangan irsiko bencanaoleh Perkumpulan Lingka rd iDesa a s e D n a d m a l a S Pengkok telah dapat meningkatkan kesadaran masyaraka tterhadap irsiko a n a c n e b dan meningkatkan kesiapsiagaan masyarakat t erhadap kemungkinan bencanaalam . Faktor yang mendukung pelaksanaan kampanyeyatiu :masyaraka tterilbat dalam kegiatan -n u s u y n e m a n u g a g r a w g u b m e r i tr e p e s B R P n a t a i g e k Rencana Penanggulangan Bencana a n a c n e R , ) B P R ( Aks iKomuntias. Budaya gotong royong ,keswadayaan ,tolerans imasih a m a s r e b a s i b g n a y n i a l r o t k a n a d m a r g o r p a y n a d A . k i a b n a l a jr e b -samamendukungprogram . : u ti a y t a b m a h g n e m g n a y r o t k a F Otonom idesa belum diprakitkkan dengan baik ,komtimen r e d l o h e k a t s it l u m untuk melakukan aks i PRB berbenturan dengan briokras i dalam m a r g o r p n a a n a c n e r e p , paritsipas i masyaraka t masih sanga t minimal . Kesultian h a li t s i n a k h a m e jr e n e m -istliah kebencanaan ke dalam bahasa yang mudah dipaham i . t a k a r a y s a m Keterbatasanwaktukegiatan. Faslitiato rkesultianmengelolapesetrakampanye. : i c n u k a t a K Kampanye ,Ri iskoBencana ,Lingkar . A LATARBELAKANG m a l a d h a t n ir e m e p b a w a j g n u g g n a t h a l a d a a n a c n e b n a g n a l u g g n a n e p a y a p U n e d n a l a j e s i n I . t a k a r a y s a m n a m a a s a r n a d n a g n u d n il r e p n a it s a p e k n a k ir e b m e m gan amana t U U No24Tahun2007 .Mesk idemikian ,masyarakatj ugawaijbmengerahkans egalas umbe r n a g n it n e p e k r e b g n a y k a h i p a u m e s n e m ti m o k n a g n e d g n u k u d i d g n a y i k il i m i d g n a y a y a d a n a c n e b n a g n a l u g g n a n e p m a l a d .Banyak pihak yang berperan dalam mengkampanyekan n a g n a r u g n e p irsiko bencana ,salahsatunyaadalah perkumpulan Lingkar . Roge rdan Storey , n a i a k g n a r e s n a k a p u r e m e y n a p m a k a w h a b n a k a t a y n e m ) 7 : 4 0 0 2 ( s u n e V p it u k i d a n a m i a g a b e s j e s a d a p u t n e tr e t k e f e n a k a t p i c n e m n a u j u t n a g n e d a n a c n e r e t g n a y i s a k i n u m o k n a k a d n it umlah u t n e tr e t u t k a w n u r u k a d a p n a t u j n a l e k r e b a r a c e s n a k u k a li d g n a y k a y a l a h k .Kampanye yang
u lr e p t u b e s r e t l a h a p a g n e m , n a k a jr e k i d k a d n e h g n a y a p a g n a t n e t t a u m e m s u r a h s a l e j .) 3 : 0 1 0 2 , n o s i n U ( a y n n a k a jr e g n e m n a k a g n a y a p a i s n a d , n a k a jr e k i d g g n a n e p e y n a p m a K ulangan irsiko bencanad iDesaSalamdanDesaPengkokberawa l m a r g o r p n a d 6 0 0 2 n u h a t i e M 7 2 a tr a k a y g o Y i d i m u b a p m e g a n a c n e b a w it s ir e p a y n a d a ir a d n a g n a l u g g g n a n e p irsiko bencana dar i UNDP dan Bappenas . Upaya pengurangan o k i s ir bencana dliakukan dengan melaksanakan sejumlah rencana aks iyang djialankan oleh n a g n e d n a l u p m u k r e p u a t a t a k a r a y s a M a y a d a w S a g a b m e L , n a t a k a r a y s a m e k l a i s o s i s a s i n a g r o g n a y r a k g n i L n a l u p m u k r e P .t a k a r a y s a m i r a d a y a d a w s a d a a g u j i p a t e t , P D N U h e l o i a y a i b i d n e b n a w a l e r n a t n a m n a k a t o g g n a r e b canagempabum i27 Meit ahun2006 d iDIY dan Jateng n a g n a r u g n e p e y n a p m a k m a l a d a tr e s t u k i n a i d u m e k RISIKObencana. n a g n a r u g n e p e y n a p m a k i j a k g n e m k u t n u k o c o c g n a y e y n a p m a k l e d o M irsiko bencana l e d o m u ti a y k o k g n e P a s e D n a d m a l a S a s e D i d Communicaiton sCampaign Managemen dar i s n o m m i S t r e b o R . Mode lkomunikas i dalam sistem kampanye yang dikemukan Rober t i s a k if it n e d i ) 2 , h a l a s a m s i s il a n a ) 1 : u ti a y , p a h a t 9 i r a d i ri d r e t ) 8 3 : 0 0 0 2 , y r o g e r G ( s n o m m i S t e g r a t audience dan konrto lterhadap masing-masing va irabel ,3 )ve irifkas ipeneilitan ,4 ) n a d a i d e m i g e t a rt s ) 6 , n a a n a c n e r e p n a d n a s e p i g e t a rt s ) 5 , e v it c e j b o y b n e m e j a n a m i g e t a rt s i s a u l a v e a tr e s ) 9 , n a r a g g n a g n e p ) 8 , n a a n a c n e r e p n a d a jr e k s i s il a n a ) 7 , n a a n a c n e r e p . n a a n a c n e r e p n a d Alasannya , tahapan-tahapan kampanye mula i dar i awa l telah n a g n a r u g n e P . a s r a k a r p l i b m a g n e m f it k a g n a y k e j b u s i a g a b e s t a k a r a y s a m n a k i s i s o p m e m irsiko l e d o m e y n a p m a k i n i l a h m a l a d , a y a d r e b g n a y t a k a r a y s a m n a k h u t u b m e m a n a c n e b t n e m e g a n a M n g i a p m a C s n o it a c i n u m m o C dapa tmenumbuhkan keterilbatan akti fmasyaraka t . e y n a p m a k n a p a h a t p a it e s m a l a d :i u h a t e g n e m k u t n u n a u j u tr e b i n i n a it il e n e P 1 )Pelaksanaan kampanye pengurangan o k i s ir bencanaolehPerkumpulanLingka rd iDesaSalamdanDesaPengkokpeirode2009. )2 fakto r pendukung dan fakto r penghamba t kampanye pengurangan irsiko bencana oleh g n e P a s e D n a d m a l a S a s e D i d r a k g n i L n a l u p m u k r e P kokpeirode2009. . B TUJUANPENELITIAN :i u h a t e g n e m k u t n u n a u j u tr e b i n i n a it il e n e P . 1 Pelaksanaan kampanye pengurangan irsiko bencana oleh Perkumpulan Lingka rd i D n a d m a l a S a s e D esaPengkokpeirode200 . 9
. 2 Fakto rpendukungdanf akto rpenghamba tkampanyepengurangan irsikobencanaoleh a S a s e D i d r a k g n i L n a l u p m u k r e P lamdanDesaPengkokpe irode2009. . C HASILPENELITIANDANPEMBAHASAN n a g n a l u g g n a n e p e y n a p m a K irsiko bencanad iDesa Salam dan Desa Pengkok berawa l g n a t n e t n a m a h a m e p i k il i m e m k a d it t u b e s r e t a s e d a u d i d t a k a r a y s a m a w h a b a t k a f i r a d a n e r a k t u b e s r e t a t k a f n a k t a p a d n e m r a k g n il n a l u p m u k r e P . a n a c n e b i p a d a h g n e m n a a g a i s p a i s e k m a l a S a s e D i d n a w a l e r i d a j n e m h a n r e p r a k g n i L n a w a l e r a r a p dan DesaPengkok pada saa t . 6 0 0 2 n u h a t i e M 7 2 a tr a k a y g o Y i d i m u b a p m e g a n a c n e b a c s a p y r e v o c e r e y n a p m a k n a k u k a l e m k u t n u t u b e s r e t a s e d a u d i d k u s a m r a k g n i L l a w a a d a P n a g n a r u g n e p irsikobencana ,masyaraka tmasih berparadigmaseitapl embagayangdatangke a s e d nyaadalahakanmembe irkan bantuanl ogisitk .Masyaraka tmemandang bencanasebaga i a p a k u t n e b m a l a d n a d i d a jr e t n a k a n a p a k u h a t k a d it a n e r a k k a l o ti d t a p a d k a d it g n a y u t a u s e s n i k g n u m g n a y a n a c n e b a w h a b n a k r a d a s i d u lr e p t a k a r a y s a M . a p m i n e m t u b e s r e t a n a c n e b e t jrad imasih dapa tdihindar isehingga irsiko korban ijwa atau kerugian hatra benda dapa t .i g n a r u k i d e y n a p m a K n a p a h a T n a g n a r u g n e p e y n a p m a k n a p a h a T irsiko bencanat erdri idar iperencanaan ,pelaksanaan , a c n e r e p i r a d i a l u m e y n a p m a k n a h a p a t h u r u l e S . i s a u l a v e n a d naan bero irentas i pada e y n a p m a k i r a d a m a t u n a u j u t a n e r a k t a k a r a y s a m n a a y a d r e b m e p adalah membentuk n a a n a c n e r e p k a j e s , n a i k i m e d n a g n e D . a n a c n e b i p a d a h g n e m m a l a d t a k a r a y s a m n a a g a i s p a i s e k . n a k t a b il i d h a d u s t a k a r a y s a m e y n a p m a k n a a n a c n e r e P t n u n a k s u t u m e m h a l e t e S uk melakukan kampanye d i Desa Salam dan Pengkok , a s e d a u d i d t a k a r a y s a m i p a d a h i d g n a y n a h a l a s a m r e p s i s il a n a g n e m r a k g n i L n a l u p m u k r e P n a g n e d t u j n a l h i b e l i s a m r o f n i n a k t a p a d n e m k u t n u n a k s a g u ti d n a w a l e r a p a r e b e B . t u b e s r e t l e m a n u g k o k g n e P n a d m a l a S i g n u j n u g n e m akukanwawancarakepadabeberapakepaladusun .t a p m e t e s a s e d a l a p e k n a d Selainmenggaili nformasit entang kemampuan masyaraka tdalam n a d d u s k a m n a k i a p m a y n e m a g u j r a k g n i L n a w a l e r , m a l a a n a c n e b n a n i k g n u m e k i p a d a h g n e m p m a k m a r g o r p n a k a n a s k a l e m k u t n u a y n n a u j u t anyepengurangan irsikobencana
n a g n a r u g n e p e y n a p m a k n a t a i g e k m a l a d n a a n a c n e r e P irsikobencanas anga tpenitngaga r A . n a p a r a h i a u s e s k e f e n a k l u b m i n e m m a l a d n a k p a i s i d g n a y e y n a p m a k n a t a i g e k k itvtia s t a p m e g n u d n a g n e m a y n k a d it e s i s a k i n u m o k e y n a p m a k Dengan perencanaan yang baik , . i a p a c i d t a p a d t u b e s r e t l a h t a p m e n a k p a r a h i d Setelah banyak informas ididapatkan ,hasi l a r a p h e l o a m a s r e b a s il a n a i d n a i d u m e k k o k g n e P a s e d n a d m a l a S a s e d i r a d a t a d n a il a g g n e p :t u k ir e b i a g a b e s s i s il a n a l i s a H . n a w a l e r . a Masyaraka tdesa Salam dan Pengkok telah memiilk imekanisme pemecahan masalah n a a n a s k a l e p i a p m a s n a s u t u p e k n a li b m a g n e p i r a d i a l u m . b Masyaraka takit fdalamberbaga ikegiatans osial ,keagamaandankemasyarakatan . c Kegiatandliaksanakan sesua idengan kelompok usia ,yatiu petremuan wargad iikut ioleh k a n a n a d a j a m e r h e l o i t u k ii d d ij s a m a j a m e r , a u t g n a r o -anak, TPA( TamanPendidikanA l k a n a h e l o i t u k ii d n a a r u Q -anak) , ada perkumpulan ronda , pe tremuan d i itngka tRT , . n u s u d n a d , g n u p m a k . d Masyaraka tumumnya sudah merasa lelah bekejra sehingga keberatan apablia haru s n a t a i g e k i t u k i g n e m -kegiatankampanye. . e Keitkaadabencana ,masyarakats elaluberharapmendapa tbantuandar ipemeirntah .f Masyaraka tmemandangbencanas ebagait akdi ryang itdakdapa tdtiolakataudihindar.i il e n e p l i s a h n a k r a s a d r e B itan tersebut , relawan mengembangkan tujuan kampanye r a k g n i L , a n a c n e b i p a d a h g n e m n a a g a i s p a i s e k g n a t n e t a g r a w n a m a h a m e p n a k t a k g n i n e m u ti a y s a ti l a e d i , a d a g n a y n a a t a y n e k s i s il a n a l i s a h a d a p r a s a d r e b a g u j n a s e p n a a n a c n e r e p n u s u y n e m n a a tr e s n a k p a r a h i d g n a y ailsist erhadapdayadukungnya. Kenyataanyangadad iDesaSalam g n o t o g r e b s u r a h h a b i s u m a n e k r e t a li b a p a n a d , ri d k a t i a g a b e s a n a c n e b ) 1 : u ti a y k o k g n e P n a d n a u t n a B . h a t n ir e m e p h a l a d a n a u t n a b i r e b m e m s u r a h g n a y k a h i p k u s a m r e t , u t n a b m e m g n o y o r k d u s k a m i d g n a y anselaludiuku rdalambentukmateir ;dan2 )dayadukungmasyaraka td idua n a d , a g r a w n a l u p m u k r e p a y n k a y n a b , g n o y o r g n o t o g i s i d a rt a y n a r a t n a i d t u b e s r e t a s e d e y n a p m a k n a t a i g e k i s a ti li s a f n e m n a d g n u k u d n e m k u t n u a s e d h a t n ir e m e p n a a i d e s e k u l a s k a y n a b t a p a d r e T ran komunikas i melalu i petremuan-petremuan warga yang e y n a p m a k n a t a i g e k h il i m e m r a k g n i L u ti a n e r a k , T R u t a s p u k g n il m a l a d a d a a y n m u m u g n i s a m i d n a k a n a s k a li d -masing RT secara berganitan . Komunikas ijuga menggunakan . K K P n a u m e tr e p n a r u l a s Saluran komunikas imelalu ipengaijan dan TPA dliakukan d i g n i s a m -masingmasijddenganj adwa ldisesuaikanpadas aa tadapengaijan. g n a y a j a s a p a n a t a i g e k i l a b m e k s i s il a n a g n e m r a k g n i L n a w a l e r , a y n t u j n a l e s h a k g n a L k a jr e k i d s u r a h g n a y a y a s a p a n a a jr e k e p , n a k a n a s k a li d s u r a h an, siapayangmengejrakan ,dan
m a l a d n a k u k a li d g n a y n a t a i g e k n a k p a t e n e m s i s il a n a l i s a H . n a t a i g e k r o ti n o m e m g n a y a p a i s : u ti a y e y n a p m a k . a Pendekatankepadakelompok-kelompokmasyaraka t . b Mensosiailsasikan maksud dan t ujuan Lingka rmelakukan kampanye pengurangan irsiko a n a c n e b . c Mengadakan r embug wargauntuk mengenal ikemungkinanbencana dan cara-carayang .i s a p i s it n a a y a p u i a g a b e s n a k u k a li d . d Belaja rbersamat entangbencanabersamakelompokt ani ,PKK ,wriausahadanpemuda . e Peningkatankapastia spemeirntahanatauperangka tdesa . .f Melakukanaks ibersamapengurangan irsikobencana k o p m o l e k a d a p e k n a t a k e d n e p n a t a i g e K -kelompokmasyaraka tdanmensosiailsasikan maksud n a g n a r u g n e p e y n a p m a k n a k u k a l e m r a k g n i L n a u j u t n a d irsiko bencana pada dasarnya sudah a w a k a j e s n a k u k a li d ,l t etap idalampelaksanaannyat etap dliakukan kepadat okoh atau warga . m a l a S n a d k o k g n e P a s e D i d i g a l s a u l h i b e l t a k a r a y s a m n a a n a s k a l e P n u s u s i d h a l e t g n a y n a a n a c n e r e p i r a d i s a t n e m e l p m i n a k a p u r e m e y n a p m a k n a a n a s k a l e P i r a d i a l u m , t a k a r a y s a m n a g n e d a m a s r e b pendekatan sampa ikepada aks ibersama dalam n a g n a r u g n e p a k g n a r irsiko bencana yatiu peredaman ancaman , miitgas i bencana , u ti e y n a p m a k n a t a i g e k a tr e s n a d , a s e d t a k g n it i d B R P i s a s i n a g r o i s a i s i n i , n a a g a i s p a i s e k .i ri d n e s . a Pendekatankepadakelompok-kelompokmasyaraka t k o p m o l e k a d a p e k n a t a k e d n e P -kelompok masyaraka tbetrujuan untuk mendapatkan . e y n a p m a k n a t a i g e k n a a n a s k a l e p p a d a h r e t a g r a w h u r u l e s i r a d n e m ti m o k n a d n a g n u k u d g n i s a m s u r u g n e p n a g n e d i s a n i d r o o k r e b n a d i g n u b u h g n e m n a g n e d n a k u k a li d n a t a k e d n e P -e k g n i s a m lompok,s epetr ikepala dusun ,ketuaRW ,ketuaRT ,penguru sPKK ,ketuapemuda , h a l e t a y n r a n e b e s i n i n a t a k e d n e p n a t a i g e K . A P T s u r u g n e p n a d , d ij s a m r i m k a t a u t e k a m a l e s n a k u k a li d s u r e t n a d , e y n a p m a k a n a c n e r n a n u s u y n e p l a w a k a j e s g n u s g n a lr e b u s g n a lr e b e y n a p m a k n g. . b Mensosiailsasikanmaksuddant ujuanLingka rkampanyepengurangan irsikobencana n a u m e tr e p i ri d a h g n e m n a g n e d i s a s il a i s o s n a k u k a l e m r a k g n i L n a w a l e R -petremuan p a it i d n a t a p m e s e k a d a P . a d a h a d u s g n a y a g r a w -itap petremuan , relawan Lingka r n a k i s a t n e s e r p m e m tujuan dan serangkaian jadwa lkegiatan kampanye .Guna menyingka t g n a d n u g n e m n a g n e d a s e d t a k g n it i d n a k a d a i d i l a k a m a tr e p i s a s il a i s o s n a t a i g e k , u t k a w
i s a s il a i s o S . g n a t a d a s i b T R a u t e k a u m e s k a d it , t u b e s r e t n a t a p m e s e k a d a P . T R a u t e k h u r u l e s u k a li d n a i d u m e k kan d i itngka tdusun dengan mengundang para ketua RT dan para tokoh . a m a g a h o k o t n a d , a d u m e p h o k o t ,t a k a r a y s a m . c Mengadakan r embug wargauntuk mengenal ikemungkinan bencanadan cara-carayang i s a p i s it n a a y a p u i a g a b e s n a k u k a li d n a g n a r u g n e p e y n a p m a K irsiko bencana berangka t dar i perencanaan aks iyang i u l a l e m a m a s r e b n u s u s i d rembug(musyawarah )wargauntukmemperolehkesepakatan( road p a m )gunamewujudkandesayangt angguh menghadap ibencana. Rembug wargadliakukan r a w n a u m e tr e p e k k u s a m n a w a l e r a r a c n a g n e d ga d i itap-itap dusun guna mendapatkan t a k g n it i d a g r a w g u b m e r a n e r a k g n a d n u i d a g r a w a u m e s k a d i T . n u s u d t a k g n it i d n a k u s a m g n i s a m i r a d n a li k a w r e p n a k a p u r e m n u s u d -masing RT . Rembug warga d i itngka t RT g n i s a m h e l o n a k a n a s k a li d -masing RT .Hasi lrembug warga diarahkan pada kegiatan nyata n e r k u t n e b m a l a d cana aksi . Kesepakatan-kesepakatan tersebu t diitndaklanjut i dengan ) B P R ( a n a c n e B n a g n a l u g g n a n e P a n a c n e R n u s u y n e m d i itngka t desa , Rencana Aks i n o K a n a c n e R , ) n a a g a i s p a i s e k , i s a g it i m , n a h a g e c n e p m a r g o r p ( s a ti n u m o K itnjens itermasuk a s e D B R P m u r o F n a k u t n e b m e p . n a k p a t e n e m a s e D M J P R m a l a d n a k m u t n a c i d n a i d u m e k g n a y a s e d g u b m e r l i s a H i g n a r u g n e m i s i m n a g n e d t i a k r e t n a k a ji b e k h a l m u j e s irsiko bencana .Kebjiakan-kebjiakan : u ti a y t u b e s r e t ) 1 Membua tpeta-petaancamanbencanauntuks eitappadukuhan ) 2 Membentuk semacam “Kelompok Masyaraka tPenanggulangan Bencana (KMPB )Desa n a g n a r u g n e P n a k u k a l e m k u t n u s a g u t n a b m e g n e m g n a y , ” m a l a S RisikoBencana ) 3 Mempersiapkan faslitia s pendukung untuk kondis i kedaruratan yang dananya a k i s a k o l a i d ns ecarakhusu .s ) 4 Menjailn ke jra sama dengan pihak keitga , khususnya Perkumpulan LINGKAR n u s u y n e m k u t n u , u l a l n a l u b ) t a p m e ( 4 a m a l e s a m a s a jr e k e b n a m a l a g n e p n a k r a s a d r e b n a g n a r u g n e P i s k A a n a c n e R RisikoBencanaDesa( RAPRB-Desa) ) 5 Menggandakan hasli-hasi lkaijan tentang kebencanaan yang sudah dliaksanakan untuk n a h u k u d a p ) m a n e ( 6 i d t a k a r a y s a m a g r a w a d a p e k n a k i s a s il a i s o s i d n a k li s a h g n e m a g u j k o k g n e P a s e D i d a s e d g u b m e r , m a l a S a s e D i d n a g n e d a m a S s e D a s e D M J P R m a l a d e k n a k k u s a m i d n a i d u m e k g n a y n a t a k a p e s e k h a l m u j e s a Pengkok . : u ti a y t u b e s r e t a s e D M J P R m a l a d n a k k u s a m i d g n a y g n it n e p l a h a p a r e b e B ) 1 Pembentukan itmpenanggulanganBencanad iitngka tDusundanDesa
) 2 Pelaithanpenanggulanganbencana. li s a h n a k a p u r e m a s e D M J P R m a l a d e k n a k k u s a m i d n a d n a k p a t e ti d g n a y a g r a w g u b m e R -hasi l h a l a s a m g n a t n e t i s a m r o f n i n a k k u j n u n e m g n a y f it a p i s it r a p a r a c e s a s e d n a ij a k g n e p -masalah . a n a c n e b a y a h a b / n a m a c n a n a d . d Belaja rbersama tentang bencana bersama kelompok tani ,PKK ,wriausaha, pemuda , k a n a n a d a j a m e r -anak l e b k u t n e b m a l a d e y n a p m a k n a t a i g e K aja rbersama dliakukan dengan sasaran warga , K K P , i n a t k o p m o l e k i tr e p e s k o p m o l e k i a g a b r e b m a l a d g n u b a g r e t g n a y t a k a r a y s a m k a n a n a d a j a m e r , a d u m e p , a h a s u a ri w -anak .Bentuk kampanye ,metode ,waktu dan tempa t n a r a s a s k o p m o l e k n a g n e d n a k i a u s e s i d n a a n a s k a l e p . Pelaksanaan kampanye disesuaikan t a p a d e y n a p m a k n a t a i g e k r a g a t a k a r a y s a m i d n a t a i g e k a d n e g a n a d n a g n u k g n il i s i d n o k n a g n e d . k o k g n e P a s e d a g r a w h e l o i t u k ii d Kampanyedengan sasaran kelompok pemudadan r emaja i s u k s i d e d o t e m n a g n e d n a g n a u r m a l a d i d n a k u k a li d yang dliaksanakan d ilua rjam kejra . k a n a k o p m o l e k n a r a s a s n a g n e d e y n a p m a K -anakdliakukan d ihalamanmasijddenganmetode .i r a h e r o s u ti a y h a l o k e s m a j r a u l i d n a k a n a s k a li d g n a y n i a m r e b Kegiatan kampanyedengan k a n a -anakdliakukandalambentukpermainan .Beberapapermainan yangdigunakanyatiu :1 ) h a b r i a n a n i a m r e P ,2 )Mewarnai ,dan 3 )Min iTransect yatiu permainan untuk memetakan k a n a r a g a n a k d u s k a m i d t c e s n a rt i n i m n a n i a m r e P . a s e d g n a p m a n e p -anakmengena lgambaran ri d n e s a k e r e m a s e d k i s if s if a r g o e g h a y a li w i. . e Peningkatankapastia spemeirntahanatauperangka tdesa . a d a p e k n a li p m a r e t e k n a h it a l e p n a k ir e b m e m n a g n e d u ti a y n a k u k a li d g n a y n a t a i g e K n a g n a r u g n e p , i s a rt s i n i m d a n a t a i g e k n a k n a l a j n e m m a l a d a s e d t a k g n a r e p a r a p irsiko y a l e p n a d , a n a c n e b n a n a g n a n e p , a n a c n e b anandalampengurangan irsikobencana . .f Melakukanaks ibersamapengurangan irsikobencana : k u t n e b m a l a d n a k u k a li d a m a s r e b i s k A ) 1 Peredamanancaman/pencegahan s n a k a p u r e m a n a c n e b n a h a g e c n e P erangkaian kegiatan yang dliakukan sebaga i a k g n a li h g n e m k u t n u a y a p u n dan/atau mengurang i ancaman bencana . Upaya yang n a h a g e c n e p a y a p U . t a k a r a y s a m a g r a w n a k t a b il e m g n a y a t a y n n a k a d n it a p u r e b n a k u k a li d d , n a k u k a li d h a l e t i n i i antaranya yatiu : )a Pembuatan tanggul ,b )Rehablitias ilahan r ( n a h a l i s a ti li b a h e r n a k u k a l e m n a g n e d eboisasi , terasiirng , dan penanaman vegetas i n a h a l a d a p a m a t u r e t ) n a h a l p u t u n e p -lahank irit suntukancamanl ongso rdankekeirngan. n a k u k a li d g n a y a t a y n n a k a d n it n a k a p u r e m n a h a l i s a ti li b a h e r n a d l u g g n a t n a t a u b m e P n a t a b il r e t e K . t a k a r a y s a m n a k t a b il e m n a g n e d warga dalam kegiatan nyata berupa
n a k li s a h g n e m a n u g a y n a p m a k a r a c n a k a p u r e m n a h a l n a d l u g g n a t s a ti li b a h e r perubahan D . u k a li r e p u a t a p a k i s anim (2000 : 24 )membag isikap dalam itga komponen pokok , a d a h r e t p e s n o k n a d , e d i ,) n a n i k a y e k ( n a a y a c r e p e k , ) 1 : u ti a y p suatu obyek ,2) ,kehidupan . k a d n it r e b k u t n u n a g n u r e d n e c e k , ) 3 , k e y b o u t a u s p a d a h r e t i s a u l a v e u a t a l a n o i s o m e n a k li s a h g n e m n a h a l n a d l u g g n a t s a ti li b a h e r m a l a d a g r a w n a t a b il r e t e k , a y n n a p a r a H n a g n a r u g n e p a y n g n it n e p g n a t n e t n a r a d a s e k irsikobencana. ) 2 Miitgasi i g n a r u g n e m k u t n u a y a p u n a i a k g n a r e S irsiko bencana ,baik melalu ipembangunan i D . a n a c n e b n a m a c n a i p a d a h g n e m n a u p m a m e k n a t a k g n i n e p n a d n a r a d a y n e p n u p u a m k i s if : u ti a y a y n a r a t n a a )Legailsas iRencana Penanggulangan Bencana (RPB )dan Rencana R ( s a ti n u m o K i s k A AK )PRBdenganPeraturanDesa .b )Perbaikandanpembuatansarana ) H A P ( n a j u H r i A n a g n u p m a n e P , h i s r e b r i a ,c )Pembuatan peta ancaman ,peta jalu r i s a u k a v e a d n a t n a d i s a u k a v e . a y n a d a n a k t a h il r e p m e m i s a g it i m n a t a i g e K aciton change yang meilbatkan targe t n e i d u a c e dalam memutuskan untuk melakukan suatu itndakan .Adanya aciton change n a i a p a c n e p i t k u b n a k a p u r e m perubahan sosia l yang diharapkan muncu l melaluij ( ir i d n e s u ti e y n a p m a k Kolte rdalam Windha l&Signtizer ,1992: )98 .Masalahnya ,dalam k e m g n a y t a k a r a y s a m anisit sdanharmon isepetr id ipedesaanpadaumumnya ,seperitj uga u t a u s i r a d t a k g n a r e b u l a l e s k a d it a g r a w n a t a b il r e t e k , k o k g n e P n a d m a l a S a s e D i d i a li n u a t a a n a c n e b g n a t n e t k i a b g n a y n a m a h a m e p -n lia i baru tentang penitngnya n a g n a l u g g n a n e p irsikobencana,t etap ikarena rtadis iuntukbergotongr oyongs emata. ) 3 Kesiapsiagaan p n a k a p u r e m n a a g a i s p a i s e K rogramdankegiatan-kegiatanyangdliaksanakanuntuk , a w ij n a b r o k a y n h u t a j ir a d n i h g n e m a n u g a n a c n e b a y n i d a jr e t n a n i k g n u m e k i s a p i s it n a g n e m g n a d a d n e b a tr a h n a i g u r e k angguan terhadap tata kehidupan masyarakat .Di antaranya : u ti a y a )Adanya Radio komuntia s(DeTa FM )d iDesa Pengkok .b )Pendiiran posko r o s g n o l h a n a t n a d r ij n a b n a m a c n a n a u a t n a m e p .c )Pelaksanaan simulas/iglad itekni s ri j n a b n a d r o s g n o l n a n a g n a n e p . ) 4 Inisias iOrganisas iPRBTingka tDesa n a t a i g e k m a l a d g n it n e p l a h n a k a p u r e m B R P i s a s i n a g r o n a k u t n e b m e p u a t a i s a i s i n I . e y n a p m a k Tujuandar ipembentukanorganisas imasyaraka tadalah untukmemungkinkan n a k a g n a y a n a c n e b i p a d a h g n e m p a i s h i b e l i d a j n e m k u t n u t a k a r a y s a m datangdanmenjad i . g n a j n a p a k g n a j m a l a d h u g g n a t
i s a u l a v E n a d t a b m a h g n e p r o t k a f n a k u m e ti d , n a h u r u l e s e k a r a c e s i s a u l a v e n a k r a s a d r e B :t u k ir e b i a g a b e s g n u k u d n e p r o t k a f . 1 Fakto rPenghambat u ti a y t u b e s r e t a s e d a u d i d i d a jr e t m u m u g n a y t a b m a h g n e p r o t k a f a p a r e b e B . a Otonom idesa belum dipaham idan diprak itkkan dengan baik oleh pemeirntah a y n n a h a t n ir e m e p r u t a g n e m a s e d n a i n a r e b e k a d a p k a p m a d r e b a g g n i h e s , a s e d . l a r o t k e s n a k a ji b e k n a d a s e d n a r u t a r e p n a k ti b r e n e m m a l a d k u s a m r e t ir i d n e s . b Komtimen mulitstakeholde r untuk melakukan aks i PRB berbenturan dengan . m a r g o r p n a a n a c n e r e p m a l a d i s a r k o ri b . c Pemahaman bahwa PRB/PB merupakan urusan waijb pemeirntah belum k i a b n a g n e d a g a b m e lr e t d iitngka tdesa ,kecamatanataupunkabupaten . . d Tingka t kehadrian/paritsipas i masyaraka t pada kegiatan kaijan , rembug , . l a m i n i m t a g n a s i s a g it i m n a d n a h a g e c n e p n a t a i g e k , n a a n a c n e r e p . e Kesultiandalammenejremahkani stliah-istliahkebencanaankedalambahasayang . t a k a r a y s a m h e l o i m a h a p i d h a d u m .f Kurangnya opitmalnya Pemeirntah Kecamatan dan Kabupaten dalam . a s e d n a a g a b m e l e k s a ti s a p a k n a k t a k g n i n e m . g Padas aa tdliaksanakankegiatankampanye yatiu: ) 1 eK terbatasanwaktukegiatandanmolornyaj ampelaksananandikarenakanpesetra k a n a e n e b a t o n g n a y -anak itdakmematuhii nformasij am. ) 2 Faslitiato rkesultianmengelolapesetrakegiatankampanye ) 3 Waktuyangdisediakan untuk kegiatan i n iyang minim ,sehinggaf aslitiato rharu s u r u b r e t a r a c e s a y n n a k i a p m a y n e m n a d n a k i a p m a s i d s u r a h g n a y i r e t a m s a k g n ir e m -. u r u b . 2 Fakto rPendukung . a Masyaraka tbersediameneirmakehad rianLingkar . b Masyaraka tbersedia hadi rdalam kegiatan-kegiatan PRB sepetr irembug warga i s k A a n a c n e R , ) B P R ( a n a c n e B n a g n a l u g g n a n e P a n a c n e R n u s u y n e m a n u g .) n a a g a i s p a i s e k , i s a g it i m , n a h a g e c n e p m a r g o r p ( s a ti n u m o K . c Masyaraka takit fdalamr encanaaks.i . d Budayagotongr oyong ,keswadayaan,t olerans imasihbejralanbaiks ebaga imoda l a l o l e g n e m k u t n u l a i s o s irsiko .
. e Adanya program dan akto r lain t(agana , sekolah lapang pe tranian , kade r a m a s r e b a s i b g n a y ) a g a i s a s e d / n a t a h e s e k -samamendukungprogram . a h , B R P e y n a p m a k l i s a h i r a d s a p e lr e T mbatan yang dihadap idalam PRB d idesa h e l o B R P n a t a i g e k , a y n n a a n a s k a l e p m a l a d n a g n a r u k e k u a t a k o k g n e P a s e d n a d m a l a S a p u r e b t u b e s r e t a s e d a u d i d n a h a b u r e p a w a b m e m h a l e t r a k g n i L n a l u p m u k r e p n a k n u r u n e m t a p a d a y a p u s s a ti n u m o k s a ti s a p a k a y n t a k g n i n e m irsiko eb ncana. Dengan t e s a a l o l e g n e m u p m a m t a k a r a y s a m , a n a c n e b i d a jr e t a li b a p a n a k p a r a h i d , a y n s a ti s a p a k h a l e t e s k i a b n a g n e d h il u p u p m a m n a d , a n a c n e b i d a jr e t a m a l e s i s g n u fr e b p a t e t r a g a . a n a c n e b i d a jr e t . D KESIMPULANDANSARAN n a l u p m i s e K a it il e n e p l i s a h n a k r a s a d r e B n dan pembahasan tentang kampanye pengurangan O K I S I R bencana ,dapa tdiambi lkesimpulanbeirku :t . 1 Pelaksanaan kampanye pengurangan irsiko bencana oleh Perkumpulan Lingka rd i n a r a d a s e k n a k t a k g n i n e m k u t n u n a u j u tr e b 0 1 0 2 e d o ir e p k o g n e P a s e D n a d m a l a S a s e D a y s a m raka t terhadap irsiko bencana dan meningkatkan kesiapsiagaan masyaraka t , a n a c n e r n u s u y n e m i r a d i a l u m e y n a p m a K . m a l a a n a c n e b n a n i k g n u m e k p a d a h r e t i r a d i ri d r e t e y n a p m a k n a a n a s k a l e P . i s a u l a v e n a d g n ir o ti n o m , e y n a p m a k n a a n a s k a l e p n a t a i g e k peredamanancaman/pencegahan ,miitgasi ,kesiapsiagaan ,inisias iorganisas i n a g n e d n a k u k a li d n a t a i g e k n a a n a s k a l e P . e y n a p m a k n a t a i g e k n a d a s e d t a k g n it b r p n a t a i g e k a d a p i a p m a s a g r a w g u b m e r i r a d i a l u m t a k a r a y s a m a g r a w n a k t a b il e m r a t a t a d a p i a p m a s u ti a y e y n a p m a k t e g r a T . e y n a p m a k an adanya pemahaman dan n a g n a r u g n e p p a d a h r e t n a a g a i s p a i s e k a y n g n it n e p g n a t n e t n a r a d a s e k irsikobencana. . 2 Fakto ryang mendukung dan menghamba tkampanye pengurangan irsiko bencana . 0 1 0 2 e d o ir e p k o g n e P a s e D n a d m a l a S a s e D i d r a k g n i L n a l u p m u k r e P h e l o a y r o t k a F ngmendukungyatiu: .f Masyaraka tbersedia hadi rdalam kegiatan-kegiatan PRB sepetr irembug warga i s k A a n a c n e R , ) B P R ( a n a c n e B n a g n a l u g g n a n e P a n a c n e R n u s u y n e m a n u g .) n a a g a i s p a i s e k , i s a g it i m , n a h a g e c n e p m a r g o r p ( s a ti n u m o K . g Masyaraka takit fdalamr encanaaks.i . h uB dayagotongr oyong ,keswadayaan,t olerans imasihbejralanbaiks ebaga imoda l a l o l e g n e m k u t n u l a i s o s irsiko .
.i Adanya program dan akto r lain t(agana , sekolah lapang pe tranian , kade r a m a s r e b a s i b g n a y ) a g a i s a s e d / n a t a h e s e k -samamendukungprogram . g n a y r o t k a F menghamba tyatiu: . h Otonom idesa belum dipaham idan diprak itkkan dengan baik oleh pemeirntah a y n n a h a t n ir e m e p r u t a g n e m a s e d n a i n a r e b e k a d a p k a p m a d r e b a g g n i h e s , a s e d . l a r o t k e s n a k a ji b e k n a d a s e d n a r u t a r e p n a k ti b r e n e m m a l a d k u s a m r e t ir i d n e s .i Komtimen mulitstakeholde r untuk melakukan aks i PRB berbenturan dengan . m a r g o r p n a a n a c n e r e p m a l a d i s a r k o ri b .j Pemahaman bahwa PRB/PB merupakan urusan waijb pemeirntah belum k i a b n a g n e d a g a b m e lr e t d iitngka tdesa ,kecamatanataupunkabupaten . . k Tingka t kehadrian/paritsipas i masyaraka t pada kegiatan kaijan , rembug , . l a m i n i m t a g n a s i s a g it i m n a d n a h a g e c n e p n a t a i g e k , n a a n a c n e r e p .l Kesultiandalammenejremahkani stliah-istliahkebencanaankedalambahasayang . t a k a r a y s a m h e l o i m a h a p i d h a d u m . m Kurangnya opitmalnya Pemeirntah Kecamatan dan Kabupaten dalam . a s e d n a a g a b m e l e k s a ti s a p a k n a k t a k g n i n e m . n Padas aa tdliaksanakankegiatankampanye yatiu: ) 4 eK terbatasanwaktukegiatandanmolornyaj ampelaksananandikarenakanpesetra k a n a e n e b a t o n g n a y -anak itdakmematuhii nformasij am. ) 5 Faslitiato rkesultianmengelolapesetrakegiatankampanye ) 6 Waktuyangdisediakan untuk kegiatan i n iyang minim ,sehinggaf aslitiato rharu s u r u b r e t a r a c e s a y n n a k i a p m a y n e m n a d n a k i a p m a s i d s u r a h g n a y i r e t a m s a k g n ir e m -. u r u b n a r a S . 1 Sebaiknyakegiatankampanyedliaksanakandengancarabergabungpadapetremuan . e y n a p m a k i t u k i g n e m g n a y a g r a w k a y n a b h i b e l r a g a a d a a d u s g n a y a g r a w . 2 SebaiknyaLingka rmelakukankegiatankampanyedenganmenggunakanbahasayang g n i s a h a li t s i it n a g g n e m n a g n e d a y n l a s i m , t a p m e t e s k u d u d n e p i tr e g n e m i d h a d u m denganbahasal oka lataudenganperumpamaans ehinggamudahdipaham.i
A K A T S U P R A T F A D a t p i C a k e n i R : a tr a k a J . k o p m o l e K s a ti v it k e f E n a d n a n i p m i m e p e K i s a v it o M . ) 4 0 0 2 ( . S , m i n a D . 1 0 0 2 , e n n A , y r o g e r G Perencanaan dan Manajemen Kampanye Pubilc Rela iton .s edisi a m a t U a k a t s u P a i d e m a r G : a tr a k a J .i t n a y a m a D i w e D : n a h a m e jr e T . a u d e k g n a d n U g n a d n U RepubilkI ndonesiaN .o 24Tahun2007tentangPenanggulanganBencana . 0 1 0 2 , n o s i n U Effecitvecampaigning .unison.org.ukj/oin ,diaksest angga l12Me i2012 . s r D , A M , r a t n A s u n e V 2004 .Manajemen Kampanye .Panduan Teoriit sdan Prakit sdalam i s a k i n u m o K e y n a p m a K n a k fi t k e f e g n e m .SimbiosaRekatamaMedia .Bandung , 2 9 9 1 , n o s l O . T n a e J d n a . H o n n e B r e z ti n g i S & , n e v S , l h a d n i W Usingcommunicaitont heory : t a c i n u m m o c d e n n a l p o t n o it c u d o r t n i n A i on,London :SagePubilcaitons