W
*Hffnffxdilrx
ffiWffi
W&ffiW
$
s
,$
w
'$s
ts w
ffi
M
W, "'""'""'''..;E]{Br
'w w W
il
w
KONFERENSI
ILMIAH AKUNTANSI
IV
PROCEEDINGS
PERAN
PROFESI
AKUNTAN DALAM
M
EWUJUDKAN
GOOD
GOVERNANCE
PENGELOLAAN
KEUANGAN
NEGARA
DITERBITKAN
OLEH:
FEB
UP
PRESS
FAKULTAS
EKONOMI DAN
BISNIS
Universitas Pancasila
Fakultas Ekonomi dan Bisnis
Konferensi
llmiah
Akuntansi lV2-3
Maret
2017KAPd
SAMBUTAN
KETUA
PANITIA
KONFERENSI
ILMIAH
AKUNTANSI
IV
Assalaamu'alaikum Wr. Wb.
Universitas
Pancasilakhususnya Fakultas Ekonomi
dan
Bisnis
pada
tahun
inimendapat kesempatan untuk menjadi tuan rumah pelaksanaan Konferensi llmiah Akuntansi
(KlA)
lV.
Konferensillmiah
Akuntansi merupakan salah satuprogram
kerja lkatan akuntanlndonesia, khususnya Kompartemen
Akuntan
Pendidik (lAl-
KAPd)untuk
wilayah Jakarta,yang
bertujuan mendorong peningkatan kualitas
riset
dan
pendidikq$ akuntansi
dilndonesia.
Profesi
Akuntan
merupakanprofesi yang
menyediakanjasa atestasi maupun
nonatestasi kepada masyarakat dengan diabatasi kode
etik
yang ada. Akuntan sebagai profesimemiliki
kewajiban
untuk
mengabaikan kepentinganpribadi
dan
mengikuti
etika
profesiyang
telah ditetapkan.
Kewajiban akuntan sebagai professional mempuny'aitiga
kewajibanyaitu:
kompetensi,objektif
dan mengutamakan integritas. Peran akuntan dalam perusahaantidak
bisaterlepas dari
penerapanprinsip
CG. Prinsip transparansi merupakan salah satuprinsip
CGyang berhubungan dengan kualitas informasi yang
disampaikan perusahaan.Prinsip
ini
menghendaki adanya keterbukaan dalam
melaksanakanproses
pengambilankeputusan
dan
keterbukaan
dalam
penyajian yang
lengkapatas semua informasi
yangciimiliki perusahaan. Peran akuntan manajemen,
internal auditor
dankomite audit
menjadipenting
terutama
dalam penyajian informasi akuntansi dalam laporan keuangan perusahaansecara
transparan kepada
pemakainya."Peranprofesi akuntan
telah
diyakini
berdampakposisitif terhadap kinerja
perusahaan.Saat
ini
isu peran
profesi akuntan dalam
sectorpemerintahan
telah
menjadi
pembicaraan.yang hangat.
Bagaimana
profesi
akuntanberperan
dalam
mewujudkan Good Governancedi
sektor pemerintahan akandikaji
dalamKIA lV, dimana tema yang diangkat dalam kegiatan KIA lV FEB Universitas pancasila ini yaitu:
"Peran
Profesi
Akuntan
Dalam Mewujudkan Good
Governance Pengelolaan KeuanganNegara".
Konferensi
ini
diselenggarakan dalam rangka pengembangan kelilmuan pada bidangAkuntansi
di
lndonesia. Kegiatan konferensiini
dilaksanakan dengantujuan
mengelaborasipraktik dan
riset tidak
hanyadi
bidang akuntansitetapi
juga bidangilmu
lain yang relevan.Kegiatan
ini
terbagi
dalam
Seminar Nasional, WorkshopMetotologi
penelitian Akuntansidan
Callfor
Papersand
Posters.Melalui
kegiatan Konferensillmiah Akuntansi
ini,
lkatanAkuntan lndonesia
KompartemenAkuntan
Pendidik(lAl
KAPd)Wilayah
Jakarta bersamaberbagai Perguruan Tinggi di wilayah Jakarta, mengusung sebuah isu aktual yang diharapkan
dapat
menjembatani
harmonisasi sinergitasperan
akuntandi
sektor
pemerintahan untukmewujudkan
Good
Governance
dalam
mengelola keuangan Negara, sehingga
ProfesiAkuntan
di
lndonesia yang diharapkandapat
meningkatkan tr,ansparansi dan akuntabilitaslembaga keuangan negara.
Pelaksanaan kegiatan Klh lV FEB Universitas Pancasila
initelah
melibatkan kerjasamaUniversitas Pancasila
Fakultas Ekonomi dan Bisnis
Konferensi
llmiah
Akuntansi lV2-3 Maret
T}fl
@
KAPd
menjjadi
Co Host acara ini. Saya mewakili panitia penyelenggara mengucapkan terimakasihpada semua pihak yang tidak dapat disebutkan satu per satu. Saya berharap kerjasama yang sudah
terjalin
dapat dilanjutkanuntuk
masa mendatang dengan lebih baik lagi. Semoga KIAlV
mendatangkan manfaat bagikita
semua,dan
mampu mendorong peran akuntan untuktetap
eksis di dunia akuntansiuntuk
lndonesia yang lebih baik.Wassalamu'alaikum Wr. Wb
Jakarta,
Maret
2017Faffitia,
-Universitas Pancasila
Fakultas Ekonomi dan Bisnis
Konferensi
llmiah
Akuntansi lV2-3 Maret 2017
SAMBUTAN
KETUA
IKATAN
AKUNTAN
INDONESIA
KOMPARTEMEN
AKUNTAN
PENDIDIK
WILAYAH
DKI JAKARTA
Assa lamu'a laiku mWr.Wb.,Syukur
Alhamdulillah atas
berkat
Rachmatdan
Hidayah-NYaakhirnya
Konferensillmiah Akuntansi lV (KlA
lV)
dengan Topik "Peran ProfesiAkuntan Dalam Mewujudkan GoodGovernance Pengelolaan Keuangan
Negara"" dapat
terlaksana. Kegiatan Koferensi llmiahAkuntansi
ini
sebenarnya merupakan kegiatan yangrutin
setiaptahun
dilaksanakan olehlkatan
Akuntan
lndonesia KompartemenAkuntan
PendidikWilayah
DKI Jakarta(lAl
KApd-DKlJakarta) dengan melibatkan perguruan tinggi yang berada dalam wilayah DKI Jakarta dan
sebagian Banten. Tahun
ini
bertindak
sebagai penyelenggara
adalah
Program
StudiAkuntansi Fakultas Ekonomi dan Bisnis Universitas Pancasila Jakarta dengan
di
bantu olehbeberapa perguruan tinggi yang berada di Wilayah Jakarta dan Banten
Konferensi
ini
dapat
terwujud
berkat kerja
sama berbagaipihak dan
dimaksudkansebagai
forum
yang memberikan
kesempatankepada
peneliti,
praktisi,
mahasiswa dankomunitas
akademisiuntuk
menyampaikanhasil penelitian dan
kajiantentang
Akuntansi,Corporate
Governance, perkembangan
pasar modal, dan
juga
Pengelolaan KeuanganNegara
pada
OrganisasiSektor
Publikterbesar
yaitu
Pemerintah,baik pemerintah
pusatmaupun daerah. Tata kelola keuangan Negara merupakan sesuatu keniscayaan, tanpa tata
kelola
yangkredibel dan memiliki akuntabilitas baik
itu
hukum,
politik,
ekonomi
maupunakuntabilitas
social
maka
akan
banyak
terjadi
kebocoran-kebocorankeuangan
Negarasehingga berdampak pada tersendatnya pembangunan dan yang
lebih
luas kesejahteraanmasyarakat
menjadi rendah.
Disinilahperan.dari
ProfesiAkuntan, baik
sebagai akuntanprofessional
internal
dan eksternal harus tergerakhati
danjiwanya
membangun peradabanyang baik dalam memperbaiki
tata
kelola keuangan Negara sesuai dengan fungsinya. Tentusaja
jiwa
dan semangat dalam membangun polafikir
dari
sebuah profesi akan dimulai daridunia
kampus, sebagakawah
candradimuka dalarn menghasilkancalon
akuntan-akuntanprofessional.
Sebagaiakuntan pendidik
mari
kita
berbenah
dan
mengajarkan
kepadamahasiswa kita tentang nilai-nilai kejujuran, integritas dan kreativitas.
Konferensi ini adalah salah satu cara
untuk
membangun sinergi berbagai pihak yangmemberikan sumbangsih
pemikiran
untuk
tata
kelola
keuangan Negara
yang
lebihbaik.Sebagai lembaga pendidikan
tinggi
selayaknya perguruantinggi
tidak
hanya berfungsidalam bidang
pendidikan
saja,
namun
juga
berperan sebagai
penggagasdan
mampumemberikan
konsep
baru
yang
inovatif
dalam
usahauntuk
mengembangkanilmu
yangberguna bagi masyarakat dan bangsa lndonesia. ,Diharapkan dari
forum ini
dapat diperolehnilaitambah
yang sebesar-besarnya bagi para peserta, yakni akademisi- dosen PTN dan PTS,aparatur
pemerintah,
Maha5iswa51
dan
Pascasarjana,praktisi
bisnisdan
kalangan duniausaha.
Kesuksesan penyelenggaraan
KIA
lV
ini
dapat terlaksana karena kontribusi
yang luarbiasadari
berbagaipihak. Oleh karena
itu,
kami
penguruslAl
KAPdWil
DKI JakartaUniversitas Pancasila
Fakultas Ekonomi dan Bisnis
Konferensi
llmiah
Akuntansi lV2-3
Maret
2017KAPd
mengucapkanterima
kasih dan penghargaan yangtulus
kepada Rektor dan seluruh CivitasAcademica Universitas Pancasila Jakarta atas perhatian dan bantuannya sehingga acara KIA
lV dapat berjalan dengan baik, lancar dan aman. Terima kasih dan penghargaan yang tulus
juga kami
sampaikan
kepada Rektor dan seluruh civitas academica dari perguruan tinggi diJakarta dan Banten yang
terlibat
secara langsung maupuntidak
langsung dalam membantuterselenggaranya kegiatan KIA lV ini. Selanjutnya
tidak
lupa kami ucapkanterima
kasih yangsetinggi-tingginya kepada :
1,.
DPN lAl dan Rekan-rekan pengurus lAl KAPd Pusat dan lAl KAPd DKt Jakarta2.
Ketua lAl Wil DKlJakarta serta jajaran pengurusnya.3.
Peserta pemakalah dan non pemakalah yang hadir dan mengirimkan makalah dalamkonferensi
ilmiah
ini.
Untuk menjamin
kualitas
panitia
telah miakukan
prosesreview terhadap makalah yang masuk dan hanya menerima makalah yang dianggap
layak untuk dipresentasikan
4.
Pembicarapanel
sessionatas
kesediaannyauntuk
memberikan
pengalaman danpemikirannya yang berguna kepada peserta konferensi
5.
Pihak
sponsorship
yang
telah
membantu
terselenggaranya
konferensi
ilmiahakuntansi ini.
6.
Dan Semua pihak yangtelah
membantu dan mensukseskan penyelenggaraan KIA lVini.
Hasil penelitian yang dimuat dalam prosiding ini diharapkan dapat memotivasi para peneliti
untuk dapat lebih berkarya sehingga dapat menghasilkan karya yang dapat bermanfaat
bali
masyarakat.
Akhirnya kami mohon maaf
apabilaada
sesuatuhal
yang kurang
berkenandalam
penyelenggaraan KIAlV
,
Selamat berkonferensidan
SemogaAllah
SWT meridhoisetiap langkah tulus yang kita lakukan ini. Amiin.
Jaka
rta,25
Februari
2A!7Ketua lAl- KAPd Wil DKt Jakarta
l-Universitas Pancasila
Fakultas Ekonomi dan Bisnis
Konferensi
llmiah
Akuntansi lV2-3
Maret
2017KAPd
SAMBUTAN
REKTOR
UNIVERSITAS
PANCASIIA
PADA
KONFERENSI
ILMIAH
AKUNTANSI
IV
Assalaa mu'alaikum warahmatullahi wabarakatuh
Salam sejahtera bagi kita semua..
Puji dan syukur
panjatkan kehadiran
Allah
SubhanahuWata'ala atas
limpahanRahmat, Hidayah
dan
lnayah-
Nya
kepadakita
semua
untuk dapat
menyelenggarakanKonferensi llmiah Akuntansi (KlA)
lVtahun
2Ot7di
Fakultas Ekonomi dan Bisnis UniversitasPancasila. Sebagai
tuan
rumah kami menyampaikan selamat datang bagi[adirin
sekalian dikampus
kami
Universitas Pancasila. KIAadalah
sebuahajang akademik akuntansi
yangsangat bergengsi
yang
dilaksanakan
setiap
tahun
oleh
lkatan Akuntan
lndonesiaKompartemen Akuntan Pendidik Wilayah Jakarta (lAl KAPd Wilayah Jakarta), dan
diikuti
olehinsane akademisi dan praktisi Akuntansi se-lndonesia khusunya wilayah Jakarta. Tentunya
hal
ini
sebuah kehormatan bagi kami civitas akademikadi
Universitas Pancasila yang telahditunjuka sebagai tuan rumah
Dengan
tema
:
"Peran
Profesi
Akuntan
Dalam
Mewujudkan
Good
GovernancePengelolaan Keuangan
Negara"
sayaberharap
Konferensiini
menghasilkansuatu
solusikonkret
bagi
permasalahanuntuk
mencapai Good Governancedalam pemerintahan
kita,serta untuk
menghasilkanakuntan yang unggul
sehingga pengelolaan keuangan negaradapat
dilaporkan
dengan tranparansi yang lebih baik. Masukandari pemikiran
Bapak/ l.bu,dalam
Konferensiini
tentunya
sangatdiperlukan bagi para pengambil
keputusan dalammerancang
dan
menjalankan kebijakan-kebijakan yang relevan dalam upaya meningkatkan kualitas akuntan lndonesia agar mampd bersaing secara global.Pada kesempatan yang amat baik
ini,
sayapribadi
menyampaikan penghargaan danterimakasih pada
semua pihak
yang telah
mempersiapkan Konferensi
ini
baik
panitiainternal maupun panitia
eksternal dalamkurun waktu enam bulan
ini telah
bekerja samadan bekerja
keras
untuk
menwujudkan kegiatan
ini.
Sebagaituan
rumah, kami
sangatbangga
dapat
memperoleh
kesempatan langkaini
untuk
memberikan
pelayanan terbaikbagi Bapak/lbu.
Kamimohon maaf apabila
ada
hal-hal yang kurang
memuaskan dalampelayanan yang kami berikan dan kami berharap kehadiran Bapak/lbu dapat meninggalkan kesan yang manis untuk di kenang.
Wa ssa I a m u' a I a i ku nr wa ra h matu I la h i wa ba ra katu h.
ret 2
AI7
Pa n:asi a
or
Mar
sitas
Rpktt
r1 \ a,
!rs
r
li
I ,,
i I
Jakart: Unive
Fraf D'"
Universitas Pancasila
Fakultas Ekonomi dan Bisnis
Konferensi
llmiah
Akuntansi lV2-3
Maret
2OL7KAPd
SAMBUTAN
DEKAN FAKULTAS
EKONOMI DAN
BISNIS
UNIVERSITAS PANCASILA
PADA
KONFERENSI
ILMIAH
AKUNTANSI
IV
Puji Syukur kepada Allah SWT, yang
telah
melimpahkan rahmatsehingga Konferensi
llmiah
Akuntansi (KlA)
lV
yang
merupkan
hajatseluruh
masyarakat
Akuntansi lndonesia khusunya
Wilayahmempresentasikan hasil
riset terbaik
dalam bidang akuntansioleh
paramahasiswa dan praktisi akunansi dapat terlaksana.
dan
karunia
Nyanasional
tahunanJakarta
untuktTeliti,
pendidik,KIA
lVtahun
2Ot7 ini terlaksana di Fakultas Ekonorni dan Bisnis Universitas Pancasilakhususnya jurusan Akuntansi menjadi
tuan
rumah yang bersinergi denganlAl
KAPd Jakartadan 23 Perguruan Tinggi lainnya diJakarta yang menjadi Co Host, serta stakeholders lainnya
yaitu
PT. BankMandiri, Tbk.
KIAlV ini
berbedadengan
KIA sebelumnyakarena
adanyapemaparan hasil penelitian selain
presentasi dikelasjuga
dengan
menggunakan poster.Kegiatan
KIA
lV
ini
membawa pengaruh
penting bagi
Universitas
Pancasila, khusunyaakademisi,
pebisnisdan
pemerintah
serta
masyarakatlndonesia pada umumnya
untukmenunjukkan kepedulian
dunia
penelitian
llmiah.
Prosiding
ini
diterbitkan
untukmemberikan informasi hasil penelitian yang diseminarkan pada tangg al 2-3
Maret
2Ot7 .Ucapan terimakasih kami sampaikan kepada panitia KIA lV yang
telah
bekerja keras r.rntuk mengumpulkandan
meyeleksi makalah yang masukke panitia.
Ucapan terimakasihjuga
disampaikan
kepada semua
pese.rtadan
partisipan yang
telah
menghadiri
danmenyukseskan pelaksanaan KIA
lV.
Akhirnya sesuai dengantema
KIAlV
FEB UniversitasPancasila:
"Peran
Profesi
Akuntan
Dalam Mewujudkan Good
Governance Pengelolaan Keuangan Negara" kami berharap semoga prcsiding ini dapat memberikankontribusidalam
pengembangan keilmuan di bidang akuntansi untuk Akuntan lndonsia.
Jakarta,
Maret 2AL7Fakultas Ekonomi dan Bisnis
Universitas Pancasila
Dekan
.df
Universitas Pancasila
Fakultas Ekonomi dan Bisnis
Konferensi
llmiah
Akuntansi lV2-3 Maret 2OI7
KAPd
DAFTAR
ISI
Kata Sambutan dari Ketua Panitia KIA lV Kata Sambutan dari Ketua lAl KAPd Jakarta Kata Sambutan dari Rektor Universitas Pancasila
Kata Sambutan dari Dekan Fakultas Ekonomi dan Bisnis Universitas Pancasila
Susunan Reviewer
/
Penrbahas Jadwa I PresentasiAbstract
ABSTRACT FULL PAPER RESEARCH AKUNTASI MANAJEMEN DAN KEPRITAKUAN (AKMK) ..
AKMK - PPOO1 AKMK - PPOO2 AKMK - PPOO3 AKMK - PPOO4 AKMK - PPOO5 AKMK - PPOO6 AKMK . PPOOT AKMK - PPOO8 AKMK - PPOOg
AKMK. PPO1O AKMK - PPO11
ABSTRACT FULI PAPER RESEARCH AKUN ASI YANG BERHUBUNGAN DENGAN PENDIDIKAN (AKPA} AKPA - PPOO1
AKPA - PPOO2
AKPA , PPOO3
AKPA - PPOO4
ABSTRACT FULL PAPER RESEARCH AKUNTANSI KEUANGAN DAN PASAR MODAL (AKPM) AKPM - PPOO1
AKPM . PPOO2
AKPM - PPOO3
AKPM - PPOO4
AKPM - PPOO5
AKPM - PPOO6
AKPM - PPOOT
AKPM - PPOOS
AKPM - PPOOg
AKPM . PPO1O
AKPM . PPO11 AKPM - PPO12 AKPM - PPO13 AKPM - PPO14 AKPM - PPO15 AKPM - PPO16 AKPM - PPO17 AKPM - PPO18
I
iii
V
Vi
vii xii xiii xiv
XV
1
2 3
4
5 6 7
8
I
10 11
T2
13
14 15
l_6
T7 18 19 20
21,
Universitas Pancasila
Fakultas Ekonomi dan Bisnis
Konferensi llmiah Akuntansi lV
2-3
Maret
2OI7KAPd
AKPM - PPO19 AKPM - PPO2O
AKPM - PPO2T AKPM - PPO22 AKPM - PPO23 AKPM - PPO24 AKPM - PPO25 AKPM . PPO26 AKPM - PPO27 AKPM - PPO28 AKPM - PPO29 AKPM - PPO3O AKPM - PPO31 AKPM . PPO32 AKPM . PPO33 AKPM - PPO34 AKPM - PPO35 AKPM - PPO36 AKPM - PPO37 AKPM - PPO38
ABSTRACT FUtr pApER RESEARCH AKUNTANST SYAR|AH {AKSR} AKSR - PPOO1
AKSR . PPOO2
AKSR - PPOO3 AKSR - PPOO4 AKSR - PPOOs AKSR - PPOO6 AKSR - PPOOT
AKSR - PPOOB
AKSR - PPOO9 AKSR - PPO1O AKSR - PPO11
AKSR - PPO12
AKSR - PPO13
ABSTRACT FULL PAPER RESEARCH AKUNTANSI YANG BERHUBUNGAN DENGAN PERPAJAKAN (APJK)
APJK - PPOO1 APJK - PPOO2 APJK - PPOO3 APJK - PPOO4 APJK - PPOOS
APJK - PPOO6 APJK - PPOOT APJK - PPOOS APJK - PPOO9
APJK - PPOI.O APJK - PPO11
39 4A 4T 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 67 63 54 6s 65 67 6B 69 70
71,
72 73
75 76 77 78 79 80 81 82
t--Universitas Pancasila
Fakultas Ekonomi dan Bisnis
Konferensi
llmiah
Akuntansi lV2-3
Maret
20L7@
KAPd
APJK - PPOLa
APJK - PPO13
ABSTRACT FULL PAPER RESEARCH AKUNTANSI PEMERINTAHAN DAN SEKTOR pUBLtK (ApSp)...
APSP - PPOOZ
APSP - PPOO3 APSP - PPOO4 APSP - PPOO5 APSP - PPOO6
ABSTRACT FULL PAPER RESEARCH CORPORATE GOVERNANCE DAN FRAUD & FORENSI€ ACCOUNTTNG (CGFAI
CGFA - PPOO1
CGFA - PPOO2
CGFA - PPOO3
CGFA - PPOO4
CGFA - PPOOs CGFA - PPOO6 CGFA - PPOOT
ABSTRACT FULL pApER RESEARCH CSR DAN SUSTA|NABIUTY (CSRS)
CSRS - PPOO1
CSRS - PPOO2
CSRS - PPOO3
CSRS. PPOO4
CSRS - PPOO5
CSRS - PPOO6
ABSTRACT FULT PAPER RESEARCH SISTEM INFORMASI, PENGAUDITAN DAN ETIKA PROFESI AKUNTAN (SPEP)
SPEP - PPOO1
SPEP - PPOO2
SPEP - PPOO3
SPEP - PPOO4
SPEP - PPOO5
SPEP - PPOO6
SPEP - PPOOT
SPEP - PPOO8
SPEP. PPOOg
SPEP - PPO1O
SPEP - P P011
SPEP . PPO12
SPEP - PPO13 SPEP - PPO1.4
SPEP - PPO15
SPEP - PPO1.6
SPEP - PPO17
SPEP. PPO1B
86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96
97 98 99 100 101
102
L03
1,04
105 105
ro7
108 109 110 111 TT2 113
114
115 116 1,17 1L8 119
120
1,27 1,22
123 L24 L25 126
Universitas Pancasila
Fakultas Ekonomi dan Bisnis
Konferensi lf miah Akuntansi IV
2-3 Maret 2AL7
@
KAPd
ABSTRACT POSTER pApER AKUNTAST MANAJEMEN DAN KEPRil.AKUAN (AKMK)
AKMK - PSOO1
AKMK - PSOOz
AKMK - PSOO3
ABSTRACT POSTER PAPER AKUNTASI YANG BIRHUBUNGAN DENGAN PENDIDIKAN (AKPA)
ABSTRACT POSTER PAPER AKUNTANSI KEUANGAN DAN PASAR MODAT (AKPM} AKPM . PSOO1
AKPM - PSOO2
AKPM - PSOO3
133 134 135 136 L37 138 L39 140 L41 L42 L43
1,44
I45 I46
I47
148 149 150 151 152 153 154 155 156
1"57
158 159 160 161
r62
163 L64 165 166
I67
168 169 170
17I
772 L73 L74 175
176 177 178 179
f,
...:... AKPM - PSO12
AKPM . PSO]-3
AKPM - PSO1"5
AKPM - PSO16
AKPM - PSO17
ABSTRACT POSTER PAPER AKUNTANST YANG BERHUBUNGAN DENGAN PERPAJAKAN (APJK) ...
ABsrRAcr posrER pApER AKuNTANsT peuentrurarinN DAN sEKToR puBuK {Apsp}
ABSTRACT POSTER PAPER CORPORATE GOVERNANCE DAN FRAUD & FORENSIC
ACCOUNTING (CGFAI "...r....
CGFA - PS001 ...i.,...
CGFA - PSOO2
ABSTRACT POSTER pApER CSR DAN SUSTA|NAB|LIW (CSRS)
ABSTRACT FULL PAPER RESEARCH SISTEM INFORMASI, PENGAUDITAN DAN
A K U N TA N ( S P E P ) r r r . . . r. . . r . . . r r . r . r r r r . . . r . r r r . ! . . . , . .. . . . r r r . r . t . . . o. r | | | | . . r t r r r . a. . . . r I
SPE P - P5001 ... r...t...r.e . r... r...r rr. ... . r...o.3...r re ..
SPEP - PSO02...r...rr.r...r...1...r....rr...r...r..rrrrrr.r.r...r...Gr...r
Universitas Pancasila
Fakultas Ekonomi dan Bisnis
Konferensi
llmiah
Akuntansi lV2-3
Maret
2017KAPd
SPEP - PSOO4SPEP - PSOOs SPEP - PSO(}S SPEP . PS()OT SPEP - PSOOS SPEP - PSOOg
Universitas Pancasila
Fakultas Ekonomi dan Bisnis
Konferensi
llmiah
Akuntansi lV2-3 Ma ret 2017
KAPd
SUSUI{AI{ PAT{ITIA
KIA
2OI7
Jabatan
Nama
Dari {.Jniversitas Pancasila Institusi dan Co-host
Pelindung Prof. Dr. Wahono Sumaryono, Apt Prof. Dr. AK, CA FIj. Nunuy Nur Afiah, SE, MSi,
Penasehat Prof. Dr. Tri Widyastuti, SE, Ak, MM, CA Dr. Sekar Mayangsari, SE,, Ak, CA, MSi
Penanggungiawab Dr. Sri Widyastuti, SE, MM, Msi
Dr. Harnovinsah,Ak, MSi, CA
Reskino Malakiano, SE, MSi, Ak, CA
Komite Pengarah
Nana Nawasiah, SE, MM
Sri Ambarwati, SE, MSM, Ak, CA
Laili Savitri Noor, SE, MM
Dr. Suratno, SE, MM, Ak
Para Dekan FE Co-Host
Ketua Pelaksana Dr. Lailah Fujianti, SE, MSi, Ak, CA
Wakil Ketua
Hotman Fredy, SE, MAk, Ak, CA
Bambang Suprayitno, SE, MM, Ak, CA
Sekretaris
Shinta Budi Astuti, SE, MSAk
Tri Astuti, SE, MM, Ak, CA
Bendahara Salis Musta Ani, SS, SE, MSAk, Ak, CA
Korespondensi
&
Revierver Rafrini Amyulianthy, SE, MSAk, Ak, CA
Dr. Istianingsih, MSAk, Ak, CA Dr. Ni Putu Eka Wiciyastuti, SE, MSi.,
CSRS
Bidang Persidangan
Mulyadi, SE,, MM
Yuli Ardianto, SE, Msi Dr. Yuditrerliansyah
Bidang
Sponsorship
&
Publikasi
Dr. Harimurti Wulandjani, SE, MM
Shanti Lysandra, SE, MM, Ak, CA
Basis G. Andamari, SE, Mak Amelia Oktrivina DS, SE, Mak
Dra. Nurainun Bangun, I\4M, Ak, CA Dr. Rini, Ak, CA
Wuri Septi Handayani, SE, MAkt, Ak, CA
Bidang Acara Dr. Supriadi Thalib, SE,
MM
Bidang Makalah
&
Proceedings
Indah Masri, SE, MSAk, Ak, CA Amelia Damayanti, SE, Mak
Chaerani Nisa, SE, MSM
Dr. Wiwi Widowati, Ak, CA
Ririn Breliastiti, SE, MM
Yulius Kurnia Susanto, SE,, Ak, MSi, CA
Bidang Konsumsi Dr. Sudarmin Parenrengi, SE, MM
Bidang
I
I
I
t
t
Universitas Pancasila
Fakultas Ekonomi dan Bisnis
Konferensi
llmiah
Akuntansl lV2-3
Maret
2017Nama Reviewer
/
PembahasKAPd
No Nama
lnstitusi
1 Prof.
Dr.
Tri
Widyastuti., SE.,MM.,Ak.,
CA Fakultas Ekonomi&
BisnisUniversitas Pancasila
2
Dr.
Suratno, SE.,MM.,
Ak.,
CA Maksi lJniversitas P*ncasila3
Qfiyahril
Djaddang.,Ak., CA
Maksi Universitas Pancasila4 Prof.
Dr.
Wiwik
[Jtami.,Ak.,
MS., CA Universitas Mercu Buana5
Dr. Yudhi
Herliansyah.,Ak.,
CA.,MSi.,
CSRA.,CPAI
Universitas Mercu Buana6
Dr.
Istianingsih.,MSAk.,
CA.,CSRS Universitas Mercu Buana7
Dr. Rini., Ak.,
CAUN
Syarif Hidayatullah Jakarta8 Dr. Antonius Herusetya.,
MM.,
Ak.,
CA Uni versitas Pelita Harapan9 Prof.
Dr.
Sukrisno Agoes",Ak.,
MM.,
CPA.,CA
Universitas Tarumanegara10
I)r.
Jonnardi Universitas Tarumanegara11
Dr.
Wiwi
Idawati., SE.,MSi., Ak.,
CA SekolahTinggi
Ekonomi Indonesial2
Dr.Vinola
Herawati,Ak, CA,
MSc Universitas Trisakti13
Dr.
Titik
Aryati,
Ak
Universitas TrisaktiT4
Dr.
SusiDwimulyani., Ak., CA
Universitas Trisakti15
Dr.
Sekar M_ayangsari.,Ak.,
CA Universitas Trisaktit6
Dr.Ni
Putu Eka Widiastuti., CSRS Universitas Pembangunan Nasional"Veteran" Jakarta
L7
Dr.
Chrjstiningrum.,MM., Ak.,
CA Instifut Bisnis Nusantara18
Dr.
Sparta., ME., CA STIE Indonesia Banking School19
Dr.
MuhammadYusu{
SE.,Ak.,
MM.,
CA
STIE Indonesia Banking School20
Dr.
Ira Geraldina., S8,.,Ak., MSAk.,
CA STIE IndonesiaBankins
Schclol21
Dr.
Ratna Wardhani Universitas Indonesia22 Dr.
Fitriany
t {Jniversitas Indones ia23
Dr.
Dyah Setyaningrum., SE.,Ak., MSM.,
CPMA., CA
Universitas lndonesia24 Dr.
Aria
FarahMita.,
CA., CPA Universitas Indonesia25 Dr.
Ari
Purwanti., IUAk.,Ak., CA
Universitas IslamAs Syaf
iyah26
Dr. Tjhai
Fung JinTrisakti
Schoolof
Management27
Dr.
Trinandari Prasetyo Nugrahanti., SE,.,Ak.,
MSi., CA
Perbanas Instifute Jak arta28 Dr. Nera Marinda MachdarsE
Ak.,
Pg.Dipl.
Bus.,
MCom
(tcctg).,
CA., BKPInstitut Teknologi dan Bisnis Kalbis
29 Dr. Rinaningsih.,
Ak., CA
Universitas PrasetiyaMulya
30
Dr.
Dini
Rosdiri.,
SE.,MAk., Ak.,
CERG.,CeTtIPSAS Universitas Padj adj aran
Universitas Pancasila
Fakultas Ekonomi dan Bisnis
Konferensi
llmiah
Akuntansi lV2-3
Maret Z0I7
Susunan
Acara
Konferensi
llmiah Akuntansi
(KIA"I
2A1707.30 - 09.00
08.00 - 09.00
09.00
-
09.1009.t0-09.20
49.2A
-
09.30KAPd
Registrasi
Lagu Indonesia Raya
&
Hymnr unPembacaan Doa
Sambutan dan Pembukaan
l.
Dekan FEB-UP : Dr. Sri Widyas2.
Rektor Universitas Pancasila : prof. Dr. Wahono Sumaryotro, Apt3.
Koordinator Kopertis WilayahIII
: Dr. Ir. Illah Sailah, MS4.
Pembukaan oleh Ketua tAI-KApd :Dr. l*lunuy Nur Afiah, S.8., M.Si., Ak.,
CA.
<h5.
Keynote Speech:Anggota
vII
BPK RI:
Achsanul eosasih, s.8., M.M Direktur [Jtama Bank Mandiri Tbk : Kartika Wirjoarmodjo6.
Penyerahan Plakat : DekanKApd Wilayah DKI Jakarra
Tarian Modern Tradisional Betawi
Coffee Break Seminar:
ffi
Dalarn Mewujudkan Good Govirnance p Negara"Pernbicara I
Pernbicara
Il
Moderator
Prof. Dr. Tri Widyastuti, S.E, Ak, M.M
Dr. H. Cris Kuntadi, SE, MM, CA, CpA,
eIA,
Ak
Dr. Harnovinsah, Ak, M.Si, CA
12.00
-
13.00 PenandatanganMou
12.00-
13.00 ISHOMA13.00
-
17.00l.
Cornparative Research: prof. Di.2.
Kuantitatifvs
Kualitatif
Research Method:Drs. Ec.sujoko Efferinn, M. com (Hons)., M.A., ph.D.
Moder?tor Dr. Suratno, S.E, M.M, Ak
17.00
-
17.1 s PenutupanKIA
IV Hari pertarna01 .30 - 08.00 Registrasi
&
Coffee Mornin08.00 - 09.30
i
Sesi Paralel - I10.00 -1 1.30 Sesi Paralel -2 I 1 .30- 13.00 ISHOMA
Sesi Paralel-3
13.00- t4.30
r s.00- I 6.3 0 Sesi Paralel-4
16.30- 17.00 Pemilihan The Best Paper &. The Best posler
Penutupan
KIA
IV17.00- t7 .Ls
o
(n a cno
II
a qro
o
fna F{ F{ I,8
a c) FIjp,
.- lel
&e-.=<
c(J 6u\a-a
*rv
ea
r. (tl-o
'iHS
\
o.\
'--YEi
A=
i= Cf (n c) F{ (r1o
F{COr fU rct , (o
€
gs
g
?rs?(oFL qJEqJE
Fl--=l-5g5f
VI (o *) 'a o,JR\.- tlJ
-,
'E
'--\ fO '--r (J
mc
rrr ru
rr
o-bo, bo
oo
:f-o-
o-=3
.(1' .g
==
fit (o
-rf -(f cc :t=
co
co.t
.=cc :)3
r|t
c
(u
.t, {-,
roc .= bo co
Itt C CO
:<u,
:tr3
ccS Jro: co +r j:
Lt.J = I I Lt'l .F
(o
E
ro -.}< (U :f,.t
c:)
(ot
(o -.}< G' :f.t
c=
(ot
G' -V(o -c:) .= c 3fb
t-FF
vt tt
ro cct
.=
rll , .=Lrl
l*
l-(u(u
>'
cr c 3;=
Cr
F
roi5
ts,E,
ci
;=i
t- -i-tr .- Eii
b
oorJ\
J_ lh,
ro E tb rtt io :f VI rg V ll I
'c
(U, tlt roc
fOr ]J' (Or>l
-O /n
(s jJ
Fi f: c()
<z.
fit E, = v, 3 \l oc
ot
ro:r
15 fo=, C ri'=
o
+-t
tF
.sE
u=
'c ro
\l '{= F; CJ
H3
t/,
trF,il
c
rol-:
LL rg l-ru tr-G'c
ro E=
'6 o rot
(o .C o. -Ec VI ho c 'c nt +-) (U vt V, J ho -.Y +.F
-co -_irg ro
oouo-c E _
gESsf;
EOO-=co
E 5
O
ET
3:E9E
\ T\JE
6
rg$
i2c:/srE
b(^! (t) (U F =
rr rg v) C
4Ee=g
E
sE
g
A
o(Tt
- c r- (O (Ut <- hO O c C^-i
d
=
9
=
rolg
3
f
F
=l
\ _ a ."rl v) ro
= o._ rrt I
.-'F *
r:- Fl
il
*
i
€
Sl
PHET.;I
<u
ru cu
<u
rolo_
o_
o* F
col9e8
.=c(JrO
FE
.-l
rr E+-r t-\
\_/
Effi
-Ar
(u
E tJi
3g
(uyco-L-;eU
otrc
.'t(Uo fi(u-(f \Jl--(o ho\-3
cbo
c. ut
P'= I
tr.xE
qobtrt
=c<u
=Lucu
5.EA
ro9 rovFr --Y
xho
-)-
\+ge
ro=
-O
(-AJ ru
v1 F
bo -.}r
F
rL-F cro-lr
=lO-o
cJ tt L) -Y .L_' E
l.r, O
g&
39
()ro
rr en
cU'u:F rL-11.;tU
6'.2
rUPE
L- rol
s;l
.6
'h"lt^ .cl .C FII
o- cl - (Ul E =l
tJ-J l- I
=l Tt ql-l bol
d
all(,f) o- I
ro -rf, fo a-c ro 3 ro
-ro !t (g'r
(u c=
| 'co
loo l-cu lrs-o
l-EE3
l"'6-
c
I L- .rt
ls
s
El= z'
.o,IJ
IEbE
i.c
\Zho-?
E€S
G'ruc o-r:)--Y t- --Y
€s1
{-, l-vlL-(Uro(U
><.3
a
€1o'.'tffi
JLr_#tt_E Cg C Gt .tt
ho(uboY C.r)CE
(u(u(u(u
o-OEo-F*8
bF
+rc=
ctVI LIJ
ro
ts
..O .9 aRb-trs-
(U-t-mdb
to.go
cclFt aFt
\--.Yuo
E
S"(J
h
go *c.5&
y
?HUI
:e
'-
€l
-t
co
t .-l
c (o ol
L--
-8F
.c .l-l-r=E
X
F L.-'.t! --rt f!,-' fO
F
-.L-rgc
F(u
rnci6
z.c
5=
o-tlt fO
A
-cr=ro
L-Fcui
F<u
b
(ur
trb
E 'IJF
L-_c(u
=L?
co l- -.v
oo
s-l=
c-g-o
CIro:f O- l-L o-r{ c) c) c}- o-I
\t
\c c\ O O o-I \t \l cn c) O o-I >t \l .q| O O o,- o-I \l \c rf,) O O o-I \l \t \o()
O o-I \z >Zr\
I
C}- o-I \< \lFJ hl (n sf lft (O l\
a
f,lr,h
{
MFr\
FrlER
E6
F*
F .lr
1r7 (u
|t)
c) fn .f F{ II
a fn F{t-()
{-l (u l-(u'ct
o
E
}
vt-'=i
*{K
|/lr7E
()-iI-=
c
=
E
i5 r(9
.LIJE6''IU
hog
GI5
E
hlo
F{ v\c
(u {:,li'tc
rct c rCI 3 co 5 (J (ut
c :fqro
'6
'6
(IJ , CU
(JiL)
cc
CU i Ctt
o., o_
jj cc
==
CU. (tI
tl ; t
csl rtt-54 (o, : -51
cu -l-tc' c
ru ro
lb l*
(u'
(U# (Ui #
(U
>>l
z.
z. o-lo-3l =
ctt j (o
tt
fU i (ll(n _.:c j( -5< -l i -l
EriEl
rtr
_c ru
_cllgsg
i- a- t-l-r-(Tr-(O ii JLNJVI vl .I -IEr I
c
(u cI--.c '6 ho c .E ro '{= v1 i co; .r/l 'z.
ro._i c CE
(rJ
t- -) q., ,
Fq,l
il;z-. : i I I j iC Lrt
cui ho
-cr
l
.gL-; F
<<i -: +-)
A
LJ. lEi CU
(U r r--Lr't )
Cf-i
ci'E -r(tt
l- rlr
Gt:-=i= i
t--t-v1 la
ftri5 +-) (J
c,(u
,Jl;>
L (u ()-(o o-I5:I
'ct
=
ET c ro coE
(UI-ho cs F -:4 \- J.-t(U i.o
o.- -:4 Fbo
\-F
co .* Oc
uo qJ
c 'rg -)l ?=
6E
m5
FsX
1-) -' ='
s-g:
J;q,b
-(U:=Zvt 'Y L- co
(-
.J-:cohF-l&,
HXt-)
<u:J<u
o- z.
\z*5
=
-5Z c rU co rct -(f fu o-cYro
>. L- Vl(U<u
F
(o
L-cO ro -(f
_?€
rUC:(oL- .tt
o-c
-t-?"<u
G'E
(U(u
Fcr-o_q€
hF
c=
SZ,OEF
5-,E
'6 cu
--'r 1,/1
J
#tJ L.
E<u
co-c
C cg r.._.
ro l- .L
-)<==
\-/
-, :=_stg.-r(U3-A#
(U L-r
\./ C v, fiJ ro
-.C fO tlt 5-.cg t*ro(u
tb*3
ct't
(u(uO
o- a_
\zLT' ;
_J_
d.s
-(Ulb
6\z
lsP-.''6
(u=-}c
.IDJ;F
_.c \rrl @CCt ./t r
h 3s
eE;
t
rG'=c?
F€6*
.5FE5
g
gE
T
= 9E8
tttCC1.! CLIJfII_.9ct€=(t', +) Z. c
EatF
(r-r (U ru .C'i6 -r: co
'- I (uTf
F6IF
&
l-(u cl. fiT CL (u -cto
\,,
n oo c) O c}_ o.-I \c \l O) O O o-I \z \l O rl O o-I >< \c rl rla
o'. o-I \4 \lo
z,
oo CN C3r-{ Flr-lc
(!
.Y .IT'
t
c
(u CL (uv
.I ttc
nt*.
c
5
V-t
o-V-o
fn .!d F{ II
Iri F{l-o
*,
(o L. (u 'cto
=
hoc
fiI5
E, II lrl g flt +,vt F b TT (ut
(o --v rg ho o I z. o->l (tr '6 (U c o -() cE.u
rotr
:Aro
-.vjg
'= ho
jio J (o '6 (u
c
o -oc
EfiJ(ctr
-ir.n (o
-s<
jg
'7 bo
J I I i I I i I I I i I ! I I 1 I I i I I i ! l I I ir i , I ii
\!r. l-(It:(O:(E
::_>
:l i :t l=Gt(o,Gt {-r,.1.ri+-r(U
rO iO
F.s
ffi.slE.s
i 3:i Uii
?,.t 3i.z 5,.j
cEc-oc-o 5 =crlciJc I I Griri
fg; -Yi(gI -ricj Gti lEl o,i #l(ul>i
z.', o-i li i I (oitri
(o;-Y i
(gl Ci(oi r-j (U: +rr (ui
>j
z.: o-l3i
I I I i i I I I I l ! i i 1 I I i t 1 : I i I I t I Ic
ro 3 ro E rQc
oc
ru.g
Irc
(u CL c G' E€
16 3 = (/) ro c .g -(J=
(It5
(o E E. :r Li j!ii
I I 'Ioi I
ci i
ol-ci
(U,=j Ij.1C
fttGi =LL
(tt (+- I .9
,.t I ';-i \-, \L' I
c--t L- fO
-=
cl
Tri NI crl>j
I .I -C,Ji>i
+J :f +t(tl fit :CJ=
(g v tJ.l :) +-t :fa-2
I I i I I i i I cl (tri -l -o: CI (oE
f-(u CL (u CLE
'ct :J -lo
\l ("t13
ro tn ro O '6 c (o c f -}/.s
c ro -crU crl \ZI ._tvtl cII*rl
=l
rl
G)IV, I
c ro .g
35
(,f't
'aF
ro=
(= -:C
(o 'ho
L) C'J
.g Z. -51
bo; C
?-
o-tJS LJ 'ttt
-L-L. TU
(U+J o-c r.= ol4
Ero=
tl-1rIF )- (./)L-\JEs
c
o J] tr'Gt !oro'O34q:
Lft tA ( tt) (r-l
ffiE
-E rrtc-= f =;.FIE
(itCrgL-S
F
H.E
=
--YAob
E"5
k LU r't- ii(U ,^r
+u1 Lr()'j= v, rU ro
._- +_r -lf,
wt=rEE--7 .q,t'
t,rsEE
gFH83
trt(U(lt71:
iE
5
E
Ero J E
<uL- + U co
Ero= Lf, f ?ortlL.'-o (Ltl-1'LFCJ >za_vtb6 fit 3 (r't '6 (c e-c (o 3 *t c (U -c)c
I
r-o,9
*t
ooc
C=
F --Y
T
fit
-3E
(UF
F L- -L
(tI
=C
-I-/^\ (U
:
(uC-S< I-(It(Q
o-6
-(f, CY.) r{ (f c! c (o .Ft rE -tc ho I-'a c fo +-, c :f -.v c (u vtl 3l l-l :fl Grl3l
.vt I
vrl
(oI -cl(uI
>t
cO-g€
s
€f
*
U il\z
()l-OJ
>t(o=
-l #t
_-iq
fO ':- \/
-L--,
f C)-l/,
.v tr, c
EJ I- +-,
Q,(oC +-J tn
c(uJ
;EA
c,qlc3UF
-(f>t r'- E
(It rrr L- F
gqE
-CEP
-t cLr-=cr
sBg
il
E.C
o-rJF G. (u
3
c (g (u lrf, E o c o -gUJ +,(o -Yl(g1 l-l (ol >t vrl (ol>t
c (o ro
co-ASs
Ps.:
^o
eo
LI aFt
ct
2qsh
J -l- u O- l- -r
Eg=
Frat
L-F
alEc
Y{JG' _ C tl
I- qr
-)J
dti
-9
{=93
'-
.; rJ.r L'eb3
.2
I-q--(u cE
6;
(^lr-Es.3
o.2(u
>z vt >lo
('t1I
II
as
o
*t
.T -cl5
CLtr
lL,ft o- l-CL {r,.-
(u(r,
aIt vt g nt #,E
=
-gt-()
*rJ rlt l-(u'ct
o
=
iHS
di
e -.Y
Ei
A=
dE
o
a0 g rlt5
E
.I lrt g rlt {r, ltl g=(('
Fb t,
(u
c boo bo '15
CC F---c F
(uo
Eoc
-.}.
(Uvo
g) lJ-t
=rct
F
trrt :(U cboo
bo -c, CC F
--c
(ootrEc)c -:t o(U -:< un lrl
i i (ol
Ei
(oi *)i fol >. 1-(Ji
I
3i
r,/li
roi .g bol
]n ct
L- _:
(u ri
rt
c mi = col
I I j I I i I I ' I I i ! I I I I I I i I i I I i ! I t I I i I ool ci =i -(fi ci roi m1 ((' E rt' F'(t' E
=
t/, rg {-,'6
lb (U "=c=
ooc
5 -(J c fo 6 Eo
-.Y (t,F-.t
c=
ooc
= -tf c (T' 6 Eo
-.Y ,il F .jc 3 bo c = T) c ftt co Eo
--v o, F.t
c 3.2
I 5 g (u Cl-t: ri ! lii>-i
:Z.i ,LU; r-ll a'. &, j
c.ti
,<i
ai
-Ji
LrJ i
r>i
z. (Y<,
-\r z,=
IJJ z. I t I I I t i I ol o-i ()iEi
r(ri(fi
i .E I'u
;lx i(U itJ-t ; {-, i.(n i-l i i(tr
i -sz
ic io
ifb
i c.t
i>
L-fo-o
\< rcf(Tl lb
i(I] E -!z fg (Ct
ChI (J -o
o=
iit
l.-ii
: -r- COI
' (tli C; ) vri qri
n L4_
:{9''It;
Sr-ii"3i
1-'.= t- IS,!-,
E.(IJr=';r
b--(o .= .= Oi(f rO'i
t-(u cr-fit
cl-E
'155
--t Olr, +-, CUL)
-cf
.L-=ro >Z
2a-s€€s
=(st-L--C.(Ti (U= ':- --Y cr(U;fi] (UF}:-t -O
- C
;Edx
-C) n r-r = (r't rU(o
-E'lg E
5
'(/r b o- >4
gH-s.E
(Utrc.-
Ct=(Or-E-Y=(U
b=-qE
>z = 'x' (u
_#CO,-:\Jrt'\
= ro x t) rscXc
P b
_E''=
q.JFaJY o_=o_.r
c
g
c cEt +-'
E srH
SH€€E
EO='E= CF.tu(u(o3E$F;
'= --on.= ttfir(oo = tloE I ccc(u,i
O}q(UO-rJ-_-y _) n .J, lfr
:'2o-;;
CcorcrX.ijJ.EtEiz=2
.e
cfiJ(u=cqf
=EF'i,9g
E
A
3
X
3.?
3;3€-3H
€q5==2x
l-t&tG]F(U = fO tttF:*E'EE
c)rr'tv(u(O(U
o.-E
g
.tJ.t c Lr-l (tt
(o (o
'ro
q"' .r r atl
.=
Xo
!9>zc=
-t \l/
=xco
=cS
(octtO bO '13 \C c(o
/t r CG -.C
Actrg
EE
cledg
L tnl aF
OOc(U
Es€
L- L--)-o-:4*v
F,Fln,
L-+Es
=tc
9L-co
=O=
ro=(u
tr- :
>Z.x x vt (u
lrt
o
(r1 .+ F{ II
a tr1 F{l-()
*.
fit l-(u'ct
o
E
\\
aaqs
€Es
{Sis
5'=€
rtt Ggt
uoc
G'=
&, F{ ct F{ .I Itlc
(! {r, lrlE
,9re
ro=€r
c(u
(uo.-
'-E=
rs
'6
b*
o-roi ro
t'
(0,;t
I ro\Jt I -^lZ
fOt , fg -li c,c r -r
(or ro
r-t i
L-(ui l(U +) (U; 1-.
(U
z.
"2.
o-.
o-='
=
foE
(o -5<rg c (o lb (u +r (u z.()-=
fi,t
(o -l/,fo c fil l-(u +)(u z. a-35
l -.v'6
fct -vo
'6
(uc
o
-(f,c
at, co .= 1/t l-(u .=c
3
6 LLIu-'6
(u C,o
'r5 c vl (g +, 'i; L-(u c 3 6 lJ.llJ-.2
-
=
c
(u CL (f' --c {-, = :tr c (C' bo c 'co -.c
t
(o E, ci (Ut .:.1'c
o-i<
co, l-' (Jc
ru (1 (U ro v', Ero E(= V ((' c +, 1r, = bo :: '=o
'-Cg ,o (u (t' tet '.liCl ro E -c -sz CO .E (u -rf, rtt L-(o fiT E cg +-,=
coE
fo -r3 ,a ru +t (u tft vto
E, (o 'lEl -L L-(u ct-tTcI-E
T'
=
..E tJ-l c'5
I
_9
',1e€
\J J-tcb
FE
E-qot
*
(f-(uro F-(J
-cO
EC) bo ru
c'=
; vt
(\) -r qJ _,?
9E
oz.
ffis
&.=
_c
uo=c
hx
ho=ct
(u(u
cI_n o-C(l .TJ t-COL.E€
S
EgE
!-ro
t,T
E>Z
-15 (u C
xEg
\1, ,^\\zcA
JGt(oR
r\, -r
cfo^w
l_ .-Fr
LI-(u=
*) L lt1
v1 (UC _:c ho ctt LLI C Tb
carx
gO,-tr
acc
tq (o (u
-Y (u r-r F^\
t-
FC-€sE
t_ L_ (O
coJl-oo -sz (U
choc <uc<u o-=n c CO -() (c' 'lF.o-c =(o(o c 'rcl -c cg rTt (8. (o(I)'C
r(r=
affib
bEo- AL-'--I-J ,^r Vl
-\/
)- r{-
t-=cro
J#,
(/'l c
E
s-?
atr
bF\/V,
E.qr
PC.
l-ts
t-Fl-(u=o
\./ ij ^l
Fco[-*ru
J t+- (ft
L-FR-f"F.ftr
cEGr(U
(u(u3ru
C}-
a- \u
cf:
(ui
?
h
+r
ru
-tt===(s
=tu
EEEFg
E
*
E
$E
GE<uq60i:FtYC=
FE€=;
sFg#-F
'6 A
rqio-E€
EE
€
Eg=;E
F
E
peE.3
;
E
F
A'+
=(sEcts
=(J=flrrlJ
cuc<u5=
99
6 ; =
'ct
LL-EL-q,(u€(ui
O- O- A, CL v) L-(u CL (u CL (u
'ct
o
v
I
O o- a-I c\-tt-, o-rr-) c) O ()- cr-I o-LT' c}-(.clI
o- cI-I o-(t-,cr-r\
I
cI- o-I (r-l,/l CLo
(t (u 1t) (3 (n
I
II
a oo C3 l-c) {-l fit L-(u 'cto
E
a-:z
H(J
Frt
= Cl-l.-\/
a
do
hoc
ru5
E, t\lo
F{ a-lt'E
r1g {-,rttc
ro tet (uc
o Ec bn c (o = E (('o-.t
c=
r(o(g tt1 rt)rt' (t'
i ' L)r (Ji
cc (t' ro,
f-l- O- ,
' Vl' 1,11 I
(lJ, (ttl
.=
.=l' tet (t'l !
tb Li
iq;i(ui cc
==
:,
co'co;lJ Ltl '
rlIrLL.
-:i L-'ji
5i : i
i
Vir I
I
F
r-(u, T):;coi:
--Y: i i
lri
\; i ' i
V,
c:
fit.
c j ; I
=,
i :
>l
v (t) , a-r,
(It ttt (u c o T) Cl bo: c; roj 5i EI (tlr CL; oi > C J v, a-IT
--Jc
(u cl-:';
il (uitJ1 , l
L-r (o
I
.-;
cJi --r=C (h 't 'ii i
.-t --tvt fr: 6'El
-\
15r r-.t,- i ::- ;
=r
1/' ,
...1
.-
|l*; OElr i
>..
(1J 'c
(.-fi
hrc. (tli
(u ),
9,-ci
=(tt
(T' ' -(f,
qSc
G- ..:- :
f,; rtt
fo rJ
'6,
(u-c,
\./
.-
tr;r=
-cr (t' T -IJ
-)-c Cg i5 L-(o '-= L-(u CL (1I CL-
5 rct 5-<'
FE
<.
(J 2.,E
3;z.
z.3
6
rr-r z.
(J'
z.=
Z. >ZFO !+J &.
dia
(9 I
l-cf
te,
,^\ LLJ
5,2.
(9,Y ;gro-3: (t'o(gi-2.4
LLI HJ O_ , l--C -Sl,
g=
u
i5s2..-
EO-
3F
(trc=-f
t9afifr
\./c?
g=bz.',
:=
(e(o c
Lr-r! 4
rcr
(u
F
!".n€5
#H#
3E
R{ff
il b'
;E.8
A
o- -r3
(s
0
-:z
(\.
!i
1t,
H=:6xrOl!
",€€
RKS
Xt;
u5=
=ro(U]fo-c\-,.eroE=4
l--_RoJG.oo
eEF 63f
SF
s
F ft'F
lE=
Ir! =
l>
(elu{ (,
l=fr
l5
U=
z.t
#,*
a
LLr = (j, \. -1 Lr)
6
,-.,{ H \2 rrr t9H=H
SgLr
IOC]6
&Ho
c)NO LJO_Ix$1
5-o
=G.&.OHO
l-(u CL (g o-(u 'cto
-L();I
o_i a-; ri<;
lJ-(gl (Ji I rnI
a-, o-, riLr- ,
(t;
(Jr
iri
F{ I
8i
Cl-,
o-ti
.<,
Ll- r
(9 1
(Ji
I
o-I lJ-(9 (Jo
z
: 'i1 | i--T
':
,i
r{; I 'i,r.l,:: I tGti ; i ;.l1i . .q
VI (u 1r'l
o
tr1-i
F{ II
ct FIl-o
{r, nt L-(u 'cto
E
.E (U -c -trt t-(u3
G'c
.l-t (g&
a t-Cf ho g (E I .J G, F{o
F.l'6
c
fit {-,v,c
(o-+-t
L--.Y I (O
(IJ, = .6', co
L-:-Fd
t-.1* o-EE,
o)tta'6S
-E=q, a.llJl-L:Y(u oo L-l.r)Yvc
o-ro ro,
>r F. rO. CU :
.- I ...-t: i
CCli (Tl' j
E
+-t E..{i
>< >z
-! -J
Z. 2., co co
3:J, 3'=
(!: fO -1Cf i -o
l-( il : -:l
=i=
.2
E
c
(u
CL
Qr : C. '
El
'Ei ' ,
'Ero
c
c F,
c)a
(u
Ea
b
grg
.g,:=
,€€
,
a
_
='EA.=J-S''=
co oo
g r
&.
(9;6
co"-
7'€ iEA
(u ?
5:,6
I
2,
';E5h.=.c2.
FE *3
EF
(t-,-r j>- A = = t{7'
L-(u CL (tr
o-E
'cl
5
-ta-<,
o
{.
t
&. LLJ F z. (9 Z,'=,
lJ-l \c z. F=,
='
./l IU >c(tlt m
65
=2.
\J trJ
\l r<
>2fr
tre
sz.
3s
E -
'- b
E.Eg
gEq
E
49 <
E€E
+3
3
3t€
?
jb a e8E
3
25 3tr ;Es
il
=+ e2
EEs
2
s=
=F
EHE
=
z
= =tr F3s
E
g=
3a
F€=
a
d'H
& E
qJa-'7,
(9S=
H=
Pel.=
LusF E* €t-
F
trS
=
3 F3=
ft
urrz,
d
reE#
9E
$E€
E
RH Fe F8€ I
f-(u CL nt a-(u
E
o
v
oo O c) c}- (f,-t{
,
Ll-itr
i(J ir\
(f c) ()- o-I lJ-(9 L)I
O o-I lJ-(9 (J rJ")()
O o-I LL (9 (Jo
z,
rft (D h G'VI &, VI LJ
'6
(u tt) (3 (n-i
F{ II
a cr FIl-o
{-,(u t-(uTI
o
E
#.j
EEq
E.EN
2
F
QL: '?
a
hroc
nt5
E, No
F{ a-r vlc
nt *t 1nc
(o c (g :J co :J LJ qJt
c 3 (c' c (o :l co = (J (uj
c 3 .F -.v(o at'l t-F ./l (g +t VI L-(u .=c 3€ (Oi (tl
i .- i I
g- rr- r.l- :
(o ro (lJ ,
vlvtv):l,ll'
ta vl vl
E. Ei
Ei '
,fO (IJ, fitr r/t v1 | wti
FFF
>, jr >i ><'\c: >z
'E
'E,'Ei ff s
6
= flSl =,]),=.2
n 5c
(u CL ,g CO > ro; -(f,
c '= (o
.-,
fO; .--L'3
-) I ^lzr;.
r(lC I*2g
.F." fit;3i
Grl l-i (uiri
(ol!,
c5
l-r Gl: itll
6;r, (U
(o
L-
rEr->-' .l: 9
-q
E'-=
E
-=
A
E
9,,3
H
E
j
F
-Fg
7
3E
=cL(o_c.F
b'-cruo
f &s i:;i
L-(u CL (!
o--
5 'ct :5 -.r, i tll IJJ
,:
I i.^.
{d.F E.
5
i$:.zi
iHl
Rd
Ha=
Ht t HF
=83
6
=;
.F FH
l-(r=
F
;2
H
=3
an=
=4'H
FZ
===
F;
F
7?
sE*
H="Fa
$$:
8=E
pEi,s
=F4
*HE
FEZr
a=H
gsz
FH.FgFFgFE=
3.r i
q a-n,r* L r-\ (U,
{Yo-o- (J (8, :
E X 6qt,."ti t-Lt l-r o-, (u
z.
r!F'co o.-
-I .= rO ll co
=- c'
r--Z. ttt r.ll x ,
te) =2 (u
=oEiu
g*
A
fr;TiLU-L-= ;TiLU-L-=2.a
uJ* L)(Jir
=fi489
=hEt]Gr;EHgg
XR
fl5=es
5
z
ft€iE
=6?E€
\J,' rn I ) O
F
U F.E.
lI
L-(u CL (u CL (l, 'ct
o
v
I 1 rl O O c\- o-I VI d v', (J LO8,
Or;O- i
l' lll l
&,i vli (Ji i
r\
O o o-I 1/l&
VI (Jg
CL ,O-rl i :an i&,. ,vt , .(J
X x H U
&
{
M N rl O N P OJ L o rn I N ,g c ,9 o E o ! II ? E 0 c 0 J llJ tn (0 g 5 .y o IL'a
(u rt'lo
(n I (ct FI II
' ,.LN FI
l-o
*,
nt L-(uT'
o
E
L)l V:E:
: .-',*, CUi3i
OE; f-' (l,i :E' gol c)i a0c
(1' -J E, (r1 F{ F{'a
c
(o {r, rt E1/' Ln
FF o O
(
L) (r) tro c=
c(oco ro (r, (u
c
o .rcf q I,JJ c}-lrlF
v1 VI c rU c = \./ c ao v) J = .93 II 5c
(u o- L-(u cl-(uo-E
tt
5 -rr ro:e
C r-r
<U.Y
r ' '.(fl C
co
-.c1 I -(f 7(
ttl fO \r
g
;
.=d
E'-
(-,(lJ , (uL- IE
VI E.
.:
.-o
::1
L)
-() 'G
i3
c_o rtt (E
i()3 ;co t-r oho \cc -)
hPR
3H
(u(goF
-Ct-=ro= =c)#, E (o -5<(o -:z .ro
ho ho= roc-'
t-
I-(u ;3^ rg
€
\Z^*CH>
L.L CO
'-rrco
-
iJft]J-gE
ql--.Ct'
ilhil
(}- .Y o-,7<
-V,=
E.lr I
o-z. <i
o-lt I
o
2fr
m\z
-t
1J-t >z
l- Z.
-l -r-'-t
co(9
F lrl
9
7{(9
r!
z.;&,
,(),- >-i
I +-l
lro
l=
t.g la ll-l::t,i=
(u-JE
oco
Es-
-\
--&o
LLI '\ o-trtAlrr !.{5
=
Vu
Z. <I' LLr
,^r (J LJ
=8=
=4tr
F5a
z.
= L? Lrt ri t-/ t- Cf
Y
(J
k
,,
=z.Eo
+dOO
gr&=
s681
tr=eH
zd!?
\/
=z.i6E
TLIJY*o-z-*=
5
=
229=
Lr-r t! LJ ul rr fJ v v-l L (u CL IU o-(u
T'
o
v
cnI
(}- o-I v) &. w, LJ rn O c) o.- o-I (t) E. (/, (J c\ O O a- o-I (t'l &, V1 (Jo
z,
ln, , I (O i I FI
o (fD ((t F{ I
I
a t.fl F{L-o
{-, nt l-(uT'
o
E
IEBs
AFi
a
ho g (u 5 E, a-r ltl g (U *t .tlc
rI i I (oi roj ho (l'I c, rol Er =i rgl F;rtt i
(tri
+-, i
vtl (Ur >1 c; l)i I (!l (ol ho: (oi cl rt'i
tEl
:fl nrl Fr. t-, ,
, (Oi
gi
(u,
, )i
c
3;
i
t; il
-i
-,-ei
.-t.-.-l
vri a/1 , tlt,
!!r Gt roi L)i Lt (J, cl c, ci (ttlnJ, roi o-jo-,ct-r
ql v1 : ,rrl
CI'i (o coi #i l-rl |t'l : |t1 Vt I
LL-L
(Ui q1.1 q;: ci c cl
===,
rn: 6: CO I
Lr-l ; lJ LLJ '
tJ- : tf-
tJ.-ttt
a--
5c
(u o-.4.
s
:=
L4=
5z.
Etr
o=
F10
L-:rb
.(It -V a-l E.H
,-==ft-,,
. '15
9+= blo
EE
'I c
eir, .4
C -tb
(o
F-]fro ao +t"
f- co
(U l-:+r
i5
LfL-(u CL rlt n-n
=
T'
3
-tI cn r{ O c! z. 3:r
F d .<f o-z. Z. 1<i
a,r, I
\zl SI rrl o-I ,nl
<t
FI<t
Lr)l<t
ll -rl<l
>t
tJ-I I
-(9
a
z.
ll I
-tA
C-=
=o
xn
3g
z. E. r Lr.t v)=
9
r5
g
a=
o_ ./,
<
dl:
Lr- E(u
1
EE=c dFof,
= t.eFd F
FZ, X
tro=i
s-6
e(
i
E
fio-i
O- \,, Gt E
535
ts:
==3
3E
Fs#
sE
Oz.Y
""P
z.
=f
E
Fr.
-D
fiSx-Y(.,'
EFE
+€.
=gs
frF
6
VI z. tJ-la-o
:< z.o
s
E. LJ z, z.:)
o-tJ-l )< :tr=
G, (9 z.' trj o-(2{
co LL' ivto
i>Z F]:3s
&. o-
Cr-o-frg
#$
22
,Ttr(9
Y8frtr
H\u
o ),
$36
O_ tll
OQE
s5t
&-=
F o-lJ-t \4=
3 &. (? z. tJ-l o-lJ-l>i
(,
z. E" Qr F \a {i Lr-I E Or l-\2, tJ.-z. z.:)
(9 z.s4
6z
o-S
es
E-<6+
(,
[[
Z.
o-,o
r>z>z E LLt r-\
Lt.JLL=
=EH
#3F
dO(J/i lrt \<
l--a F
\
-. A (f,t r-,
:)z.T
cosa
tY \i,, E .
EZ.Lr.t
tJJ tJ.J
6,OCf
lz.
l<
lo
l\zl<
o-z.a
ttt z.lt I
o-v1 F
=
tr
\< LU lJ_ LL tJ-, 3' E. (9 Z":LIJ I
X X x a-rt, (u (t) o rr1a FI FI I
I
a (3 F{l-o
tr(o l-(u .itrt c)E
€
L-IE c G C) -tIl-a
troc
ntr5
E
I
6t.I (U'
c
rtr #.t,c
oo -r3 Eccii
FF v7 (e,
bb trb
(u(u
z.
z.jj
(u
(u\/
>u-.v "E 'c-.}<
-:z (u -.}c
(u
=.=
Eo
rn ,^r.(Tt lrt '. : .fi]
alt
(U. (U
ci c Or O Er-tJ
Ec
(u(u
+-t ', #,
='
=#1 +r {-, I *, alt I Lf, EC .,n rl',
(o' ro
cc ro co,
-.O -)l-
L-(U i (U' o-
o-o o-o' o o, --c
L) L)l
(e, (t) \,
bol tror
.g
.g.Y .}Z
C Ct ro fo, 6 cO; .g .(o i
1.ft Lr1
(U (U1
c c' oo E -r5
cc _l
r.lJ u-J ,
FF
v, tt7
o oi
-15 -Ct I
cc
-i \ :i
Z.: Z.',
<, {;
F Fi un Lr)
bb ub:
(u
(u2",2.
.i::] =r (U, (U
>Z ' \./
*i;*1
cc-:z (U Y(U
.=
.= o() O-i^,,3
=
c
(u CL o o==--F5
!g
F;E
E
€
-e,o- € g
.1-)+)-F CL--cr
co clt Ao Z. .= C' (g t- v
E E ee g=
:-FZ
E€
(u CGJ F l-L-> L
-tt, \J
(f,t ro
L
ro(U
'E
(e(o rg
&. L-rE
Er =!u
La; 6
-r-\./
E=E
-(:).-rcr Gi l--rg( (*) l-(u cL (g CL
-
5
-ct=
-r I'-Ebz
tr
>-
G.c
g e
A
(!'o
o
.)4
9 n
o#
u=
EE
==
EE
3= q*h
gi
Eg
aE
gF
*=E
$;EE
==
e=
er,
===
*==
9H
==n Fgs aEE
=F
Lr-lLrr-,it=J=-Lr-=3fi
855 €=F
=3
==
==N
\./ty===Ey,=z'-X3E EEE
=f
5=g
==g
5ss 2i
E
i*
sF=
S:F
=€
fr=fl E== Etrt
=z
._a+ E=2 .lgE
5=
Aft,
S
v',
=
=
4ar
4F.=
EEa
fi=
l-(u CL nt CL (u
T'
o
v
rl O o-l^l I >z cI-cn r-l()
o-fr I >c o-ota
cr- o-I >< Cl-t rl rl O cL. l^r I \-/ no
z
ft1 t-l<fr-l cl r-{ Fll r.l
I
lFt rd tu{
M l'-rl () N P OJ t-r0 cn I N 2 .I th c l(! i+.l lc lf lv lr-i<s
.g T .I th c o L o ta-c o V -.3 c ,2o
sf
'6!
A.-tY Ut-FL;9
0.b
UI ^y
$ur
'- Vt
HS
.:J
'x X X
*
rd&
{
M l'. rl o N P 0) L o rn I N ,9 F L ,g o c G ! .I t-E 0 c 0 J UJ o t! g J \,-
o lr .I vt (u v'l o fna r.o F{ II
a lr1 Fll-o
+r, fit l-(U 'clo
=
-ct \ flrJ E E i(J
EHj
J r1-' e
=a=
.q LJ (f a0 g (o=
E
(n o F{'6
c
(u *t Itlc
(ot
(tr ic lst ==2. 22o-:)3 =LIL
OI O
-Y I -.:z
-t aJl -(u
FIF (- c
-r=
=l
j
trtrE
-clg 'c'c'c co q
-rl -\ f*
-l- - r -c
:1
l
e t s s
E
S colao y jJ u d 6sls
EEE
FE
X-l (./) |
X
t.'1sss
sg
EI
E EEE
Ei$
inlio 'a'r r
r
Edl
E ggg
gg
.ola c c c. '-
_F
<l< = = =
= J
(tt
lco I +-r
lro
l.=
l=
lro
lc t
l+t(U lq -lz l=
loors lrs c l>rcr I r-r
I r*r rJ)
l;
=lpE
I .- -a
lF ,o
I -:z lc lco lco t._ l= lc lro lru l> lro
I
.-l-o
IE
I a.r
lo-lco l-o lro I --c
It*rn l(Ur-{ IF O I rn c\l
le
.i
l'- -l
l:= o l_a c\l
l.,g c lc= loe
le. fil tt-lrl
=co
tE
ffio-
rg.U tlt
'=(U
J-i1
b-l -c Tf =
!*-rg cg bo L
I- (u (u
n Lrl
: .l-)
c
(ol
e
t:)I
9,F:
'j= Or (o-(fc(u hO ttt:
l-AL-Es
H
qss P
,f;;
[59
t*EF
k
=
+
35
c ((I c)-a) 'Ln () c a/, 'c
::1
-ro 'c CU i)-LA url cl rol cl =l-lz I
<l
-cl
.co I
=l >el
sl
rol>t
EI rol rol-cr I
-clcol -trol EI rol =l
>l
sl
crlr, I
.l
cl q)l ool L-l =lEc
:3O , (olco+)
'= <( O': r-o:f, Nz.
E=
c t-(U -lC o El c: q;, cl , (8,o3 o--vo -r:) c o o-c (o ho Cr CO :] (u \Z (,t, CE .=
5
(o. c :l -)< Or (gi (or ./l ho c, (t, tJ1 (u a-(u ,Ln E+) .9
;
BE
:E O O (E'
goc'6
v1 ;g 3 Z.cfo
>z c +{ ci
z.
q E
='
co r o- = _c * A c>-
=.(o1
t
* €
:p
hOvt--o.- 'J= +-) c lz
o#EiIc
>r
: F
oo _3 .A -.o .c t-Lurut/t-(u
&. = ro tr o-:
=
H
f sF
H5=
E5F=
trl 4 (t, 1-r-(-atr
€a5g
lFo-m?q-==
:aEi
\Z _r_Ll__(t, !__rE_OE
><
#=
T.EH€
o-F
d&39
5
c
(u CL I l-(u cl-(tra-E
T':'
ET L-q,, cl. G' o-c,T'
o
v
c!I
cr-CL I E. VI SI L/)I
A. o-I d. t/, )l O rl () o- o'-I &. tt) >t <{iEg
O-
C}-O- C}*
ll
&, &.
(A : LT,
>Z \Z
o
Universltas Pancasila
Fakultas Ekonomi dan Bisnis
Konferensi llmiah Akuntansi lV 2-3 Ma ret 2017
I
I
i
I
I
APJK
_
PP()OTFAKTOR.FAKTOR YANG MEMPENGARUHI KEPATUHAN WAJIB PAJAK
DENGAN
PREFERENSI
RISIKO SEBAGAI VARIA
BEL
MzDERATING
*ooi x,,
PRATAMA JAKARTA GAMBIR
TIGA
Linda
Santiosol, Andreas Bambang Daryatno2''' 1u,
irersitos
Tarumanagara)'
ABSTRACT
-/
rr //
The study aims
to
determine rheefect of
willingness topay
taxes,
consciousness of payingtaxe