HUBUNGAN AMERIKA SYARIKAT
–
CHINA
SEBELUM DAN SELEPAS TAHUN 1972
NUR HAJERA BINTI KATHER BACHA
SEKOLAH SAINS SOSIAL
UNIVERSITI MALAYSIA SABAH
PENGESAHAN
HUBUNGAN AMERIKA SYARIKAT-CHINA SEBELUM DAN SELEPAS TAHUN 1972
Oleh
NUR HAJERA BINTI KATHER BACHA
BA10110313
Latihan Ilmiah ini dikemukan bagi memenuhi sebahagian daripada syarat untuk memperolehi Ijazah Sarjana Muda Sains Sosial Dengan Kepujian
dalam bidang Hubungan Antarabangsa
... ...
Penyelia Tarikh
... ...
Ketua Program Tarikh
PROGRAM HUBUNGAN ANTARABANGSA
SEKOLAH SAINS SOSIAL
2012/2013
PENGAKUAN
Saya mengaku bahawa Latihan Ilmiah yang bertajuk Hubungan Amerika Syarikat- China Sebelum Dan Selepas Tahun 1972 ini merupakan hasil usaha dan kerja saya sendiri melainkan petikan dan ringkasan yang setiap satunya telah
saya jelaskan sumbernya.
... ...
Nur Hajera Binti Khater Bacha Tarikh
Ba10110313
PENGHARGAAN
Penulis ingin merakamkan setinggi-tinggi penghargaan kepada penyelia iaitu Prof.
Madya Dr. Mohd Noor Yazid yang telah memberikan pandangan dan cadangan
dalam menyiapkan hasil penulisan ini.
Penulis juga ingin mengucapkan ribuan terima kasih kepada Ketua Program dan
pensyarah Sekolah Sains Sosial yang pernah memberi tunjuk ajar dengan penuh
sabar yang membolehkan penulis menggunakan ilmu yang diperolehi dalam
menyiapkan penulisan ini.
Tidak juga dilupakan kepada rakan-rakan seperjuangan terutamanya Siti Zakiah
Hussain, Fatin Khainudin, Nur Habibah dan Zanariah Li yang telah memberikan
sokongan untuk menyiapkan kajian ini. Penghargaan ini juga ditujukan kepada
Encik Kather Bacha dan Puan Hasnah, ibubapa saya yang telah memberikan
sokongan dari segi kewangan dan moral dalam menyiapkan penulisan ini.
Nur Hajera Binti Khater Bacha
No.175, Lorong 4/3 Jalan Harmoni,
Taman Harmoni, 08100 Bedong,
ABSTRAK
Kajian ini membincangkan hubungan diplomatik Amerika Syarikat-China sebelum dan selepas 1972. Kajian ini bertujuan untuk memahami perbezaan yang wujud dalam hubungan Amerika Syarikat-China pada masa tersebut kerana hubungan kedua-dua negara telah dipengaruhi oleh struktur pola yang wujud dalam sistem antarabangsa. Selain itu, faktor individu dan domestik juga telah mempengaruhi hubungan diplomatik kedua-dua negara tersebut. Berdasarkan data sekunder, struktur bipolar telah menyebabkan hubungan Amerika Syarikat-China tegang dalam sisitem antarabangsa. Namun, selepas tahun 1972 hubungan Amerika Syarikat-China menjadi lebih baik daripada sebelumnya. Keadaan ini berlaku disebabkan perubahan struktur pola kuasa iaitu daripada bipolar kepada tripolar.
ABSTRACT
This study discusses about the diplomatic relationship between United States and China before and after 1972. The objective of this study is to understand the differences in a relationship between the two countries during that time because the changes of polar structure in world system. Besides, individual and domestic factor also affect the diplomatic relations between the two states. Based on secondary data, United States and China have bad relationship due to the bipolar structure in the world system. But after 1972, the relationship between United States and China become better than before. It happens because of the greater changes of polar structure from bipolar to tripolar.
KANDUNGAN
TAJUK i
PENGESAHAN ii
PENGAKUAN iii
PENGHARGAAN iv
ABSTRAK v
ABSTARCT vi
KANDUNGAN vii-ix
SENARAI RAJAH x
SENARAI SINGKATAN xi
BAB 1: PENGENALAN 1
1.0 Latar Belakang Kajian 1
1.1 Objektif Kajian 2
1.2 Sorotan Literature 2-6
1.3 Pendekatan Teori/Konsep 7-10
1.4 Metodolgi Kajian 11
1.5 Skop Kajian 11
1.6 Persoalan Kajian 12
1.7 Proposisi Kajian 13
1.8 Kepentingan Kajian 13
1.9 Limitasi Kajian 14
10.1 Pembahagian Bab 14
1.10.1 Bab 1- Pengenalan 14
1.10.2 Bab 2- Hubungan Amerika Syarikat- China Sebelum
Tahun 1972.
1.10.3 Bab 3- Hubungan Amerika Syarikat- China Selepas
Tahun 1972.
16
1.10.3 Bab 4- Perbezaan Yang Wujud Dalam Hubungan
Amerika Syarikat-China Sebelum Dan
Selepas Tahun 1972.
17
1.10.4 Bab 5- Kesimpulan 17
BAB 2: HUBUNGAN AMERIKA SYARIKAT- CHINA SEBELUM TAHUN 1972
2.0 China Dan Ideologi Komunis 18
2.1 PRC Atau ROC Bagi Amerika Syarikat 18-19
2.2 Perang Tercetus Dan Penglibatan China Di Asia Pasifik 20
2.2.1 Perang Korea 1950-1953 21-22
2.2.2 Krisis Selat Taiwan I 1954-1955 23
2.2.3 Perang Vietnam I 1946-1954 24-26
2.2.4 Krisis Selat Taiwan II 1958 26
2.3 Kematian Stalin Serta Kesannya Kepada Hubungan China Dan
Soviet Union
27-30
2.4 Polisi Amerika Syarikat Untuk Menjaga Tindakan China 30-31
2.4.1 Harry Truman 1945-1953 31-33
2.4.2 Dwight Eisenhower 1953-1961 33-34
2.4.3 J.F.Kenndy 1961-1963 35-36
BAB 3: HUBUNGAN AMERIKA SYARIKAT- CHINA SELEPAS TAHUN 1972
3.0 Amerika Syarikat, China, Soviet Union Dan Perang Vietnam II 37
3.1.1 Fasa Pertama Hubungan Amerika Syarikat- China
1971-1979
40-43
3.1.2 Fasa Kedua Hubungan Amerika Syarikat- China
1980-1989
43-46
3.2 Polisi Amerika Syarikat 47
3.2.1 Richard Nixon 1969-1974 47-48
3.2.2 Jimmy Carter 1977-1981 49-50
3.2.3 Ronald Reagen 1981-1989 50-51
3.2.4 Goerge H.W Bush 1989-1993 51-52
BAB 4: PERBEZAAN YANG WUJUD DALAM HUBUNGAN AMERIKA SYARIKAT- CHINA SEBELUM DAN SELEPAS TAHUN 1972
4.0 “Three Level Analysis” Dalam Hubungan Amerika Syarikat- China 53
4.1 Hubungan Amerika Syarikat –China Sebelum 1972 54
4.1.1 Faktor Individu 55-57
4.1.2 Faktor Domestik 57-58
4.1.3 Faktor Sistemik 58-59
4.2 Hubungan Amerika Syarikat- China Selepas Tahun 1972 60
4.2.1 Faktor Individu 61-62
4.2.2 Faktor Domestik 63-65
4.2.3 Faktor Sistemik 66-68
SENARAI RAJAH
Rajah
1.3 Hubungan Amerika Syarikat –China Sebelum 1972 9
2.3 Hubungan Amerika Syarikat- China Selepas 1972 10
1.4 Sebelum 1972 Ketegangan Wujud Dalam Hubungan Amerika Syarikat
– China
57
2.4 Selepas 1972 Hubungan Amerika Syarikat-China Menjadi Lebih Baik,
Namun Sebaliknya Bagi Hubungan Soviet Union- China
SENARAI SINGKATAN
ABM ANTI-BALLISTIC MISSILE
CIA CENTRAL INTELLIGENCE AGENCY
FBI FEDERAL BUREAU OF INVESTIGATION
ICBM INTERCONTINENTAL BALLISTIC MISSILE
KFC KENTUCKY FRIED CHICKEN
NPT NON- PROLIFERATION TREATY
PRC PEOPLE‟s REPUBLIC OF CHINA
ROC REPUBLIC OF CHINA
SALT STRATEGIC ARMS LIMITATIONS TALKS
SEATO SOUTH EAST ASIA TREATY ORGANIZATION
START STRATEGIC ARMS TREATY
BAB 1
PENGENALAN
1.0 Latar belakang Kajian
Perang Dingin merupakan satu terma yang digunakan untuk mengambarkan
persaingan yang berlaku diantara Soviet Union dan Amerika Syarikat selepas
berakhirnya Perang Dunia Kedua pada 1945.1 Perang Dunia Kedua berakhir dengan
gugurnya bom atom buatan Amerika Syarikat di Hiroshima dan Nagasaki, Jepun.
Perang Dingin berlaku akibat persaingan dua blok utama yang diketuai oleh Soviet
Union iaitu blok komunis manakala blok kapitalis diketuai oleh Amerika Syarikat.
Peperangan ini digelar Perang Dingin kerana ia tidak membawa kepada
pertempuran yang “panas”, namun yang menjadikan peperangan ini unik ialah
medan pertempuran ialah di Dunia Ketiga terutamanya di Asia Timur. Kebanyakan
Dunia Ketiga baru sahaja mendapat inspirasi menentang penjajah untuk
mendapatkan kemerdekaan negara masing-masing. Medan utama pertempuran
dua blok ini berlaku di China, Korea dan Vietnam. Perang yang berlaku di Dunia
Ketiga adalah disebabkan sokongan daripada dua kuasa besar utama iaitu Soviet
Union dan Amerika Syarikat.2 Melalui Perang Dingin, hubungan Amerika Syarikat
dan China dapat difahami serta pembentukan struktur tripolar menjadikan Asia
Pasifik sebagai rantau yang paling unik di dunia. Persahabatan dan permusuhan
menjadikan tiga negara utama ini menjadikan rantau Asia Pasifik sentiasa bergolak
dan sentiasa berlaku perubahan dalam hubungan diantara ketiga-tiga negara ini.
1 Connors, K. Michael. et al. 2004. The New Global Politics of the Asia Pacific. New York: Routledge
Curzon
2 Wilson, John R.M. (4th ed). 2003. Forging The American Character Volume II: Reading in United
Keadaaan ini dapat menjelaskan perubahan yang berlaku dalam hubungan Amerika
Syarikat dan China ketika Perang Dingin sehinggalah terbentuknya struktur tripolar.
Struktur tripolar yang berlaku di Asia Pasifik dapat dilihat dengan memahami
hubungan Amerika Syarikat dan China. Terdapat dua fasa yang akan dikaji yang
dapat menerangkan hubungan Amerika Syarikat dan China iaitu fasa pertama
sebelum tahun 19723 yang melihat ketegangan di antara dua kuasa utama tersebut
manakala fasa kedua dapat memperlihatkan wujudnya persahabatan diantara
Amerika Syarikat dan China. Fasa kedua berlaku selepas tahun 1972 yang telah
memberikan impak begitu mendalam yang membawa kejatuhan Soviet Union pada
tahun 1991.4 Tripolar yang terbentuk disebabkan kepentingan tiga kuasa utama di
Asia Pasifik dan juga peranan polisi Amerika Syarikat dalam mengendalikan
hubungannya dengan China serta Soviet Union.
Hubungan Amerika Syrarikat –China dapat difahami dengan membahagikan
dua tempoh iaitu sebelum tahun 1972 dan selepas tahun 1972. Sebelum tahun
1971, hubungan Amerika Syarikat –China mulai tegang akibat persahabatan Soviet
Union dengan China, sokongan Amerika Syarikat kepada ROC di Taiwan serta
penglibatan China dalam Perang Korea dan Perang Vietnam I. Dasar Amerika
Syarikat kepada China ialah membendung pengaruh komunis China daripada
merebak kepada semua negara yang berada di Asia Tenggara. Namun, selepas
tahun 1972 hubungan Amerika Syarikat dengan China kelihatan baik malahan
hubungan diplomatik secara formal dijalankan oleh Nixon sehinggalah Amerika
Syarikat memberikan pengiktirafan diplomatik pada tahun 1979.
3 Ross, S. Robert. 1995. East Asia in Transition: Toward A New Regional Order. New York: M. E.
Sharpe, Inc.
4 Higginson, M. S. Dobbs. 1993. Asia Pacific: It‟s Role in the New World Disorder. Melbourne:
1.1 Objektif Kajian
Kajian ini mempunyai tiga objektif utama iaitu;
1. Menghuraikan hubungan Amerika Syarikat – China sebelum tahun 1972.
2. Menganalisis hubungan Amerika Syarikat – China selepas tahun 1972.
3. Mengenalpasti faktor perbezaan yang wujud dalam hubungan Amerika
Syarikat- China sebelum dan selepas 1972.
1.2 Sorotan Literatur
Kajian lepas menjadi rujukan utama bagi menjelaskan lebih mendalam struktur
tripolar yang terbentuk dalam hubungan Amerika Syarikat dan China ketika Perang
Dingin yang menjadikan suasana „panas‟ di Asia Pasifik. Kajian lepas menjadikan
hasil kajian penulis dapat menerangkan hubungan Amerika Syarikat- China sebelum
dan selepas 1972 dengan lebih mendalam.
Mohd Noor Yazid telah menulis mengenai hubungan Amerika Syarikat –
China yang bersifat “fluctuated”, hubungan yang tidak menentu serta sukar
diramalkan bukan sahaja berbeza ideologi tetapi juga bergantung kepada
perkembangan politik antarabangsa. 5 Hubungan China dan Amerika Syarikat sejak
tahun 1949 pada dasarnya bersifat konflik, cuma dalam hanya beberapa hal yang
menunjukkan tanda-tanda kerjasama. Selain daripada konflik yang menjejaskan
hubungan Amerika Syarikat dan China terdapat juga faktor lain juga mempengaruhi
hubungan kedua negara tersebut. Kematian Stalin serta polisi dasar luar Amerika
Syarikat yang boleh dikatakan juga mempengaruhi hubungan China dan Amerika
Syarikat ketika itu.
5 Mohd Noor Yazid.2000. Politik Antarabangsa Asia Pasifik. Kuala Lumpur: Utusan Publications &
Perubahan pola kuasa antarabangsa daripada bipolar kepada tripolar telah berlaku
di Asia Pasifik dan dapat menjelaskan perubahan-perubahan yang berlaku dalam
hubungan Amerika Syarikat dengan China. Beliau telah menyatakan, pola kuasa di
Asia Pasifik lebih bersifat tripolar kerana terdapat tiga kuasa utama iaitu Amerika
Syarikat, Soviet Union dan China.6 Perubahan ini dikatakan akibat ketegangan
hubungan China - Soviet Union yang bermula pada tahun 1960-1972 dan dalam
masa yang sama hubungan China – Amerika Syarikat juga tegang. Jadi kajian ini
mengkaji hubungan yang membawa ketegangan ini telah menyebabkan Amerika
Syarikat membuat hubungannya dengan China. Tindakan Amerika Syarikat yang
cuba menjadikan China menjadi kawannya telah berjaya dan menyebabkan Soviet
Union “menangis tidak berlagu” kerana ingin mewujudkan hubungan baik dengan
Amerika Syarikat.
Yuen Foong Khong menyatakan, tindak balas Amerika Syarikat terhadap
konflik Asia Pasifik adalah berkaitan keseimbangan kuasanya dengan Soviet Union.
Amerika Syarikat telah memilih untuk mempertahankan Taiwan dan kehilangan
China menyebabkan Amerika Syarikat terpaksa berhadapan dengannya ketika
Perang Korea. Amerika Syarikat telah menghasilkan polisi dasar luar yang cuba
mengelakkan China termasuk dalam orbit komunis Soviet Union, namun tidak
berjaya dengan tindak balas China dalam Perang Korea dan Vietnam I.7 Amerika
Syarikat terpaksa berdepan dengan China bukanya Soviet Union menyebabkan
hubungannya dengan China sentiasa tegang. Perang Saudara China, Perang Korea,
Perang Vietnam I dan II telah menjadikan Amerika Syarikat berdepan dengan
kuasa komunis kedua iaitu China. Jika dilihat tindak balas China terhadap
keempat-empat perang tersebut, sokongan Soviet Union yang menjadi tunggak utama.
6 Mohd Noor Yazid.2000. Politik Antarabangsa Asia Pasifik. Kuala Lumpur: Utusan Publications &
Distributors Sdn.Bhd. hal. 50.
7 Yuen Foong Khong. 1996. The United States and East Asia Challenges to the Balance of Power,
Amerika Syarikat kehilangan banyak peluang untuk mempengaruhi China dan
peluang yang diambil ketika hubungan China –Soviet Union mengalami ketegangan
merupakan cara terbaik untuk pulihkan semula hubungan Amerika Syarikat dengan
China. Polisi dasar luar Amerika Syarikat yang mula mengalami perubahan ketika
era Nixon telah menjadikan China sahabat kepada Amerika Syarikat.
Selain itu, Victor D.Cha juga menjelaskan bentuk pakatan bilateral Amerika
Syarikat dengan negara Asia khususnya Asia Timur. Beliau telah menyatakan
bentuk polisi yang digubal oleh Truman dan Eishower adalah untuk mengawal
China. Amerika Syarikat memiliki hubungan yang bersifat bilateral dengan Korea
Selatan, Jepun dan Taiwan termasuklah China untuk memastikan Amerika Syarikat
sentiasa berkuasa di Asia Pasifik.8 Polisi dasar luar Amerika Syarikat amatlah
penting dalam mengawal negara-negara di Asia Pasifik. Amerika Syarikat mengawal
Jepun, Korea Selatan dan Taiwan dengan perjanjian yang bersifat bilateral kerana
ingin menyekat komunis China serta mengawal tindak-tanduk kerajaan China yang
selalu melakukan sesuatu secara tiba-tiba. Tindakan kerajaan China tidak dapat
dijangkakan seperti serangan ke atas pantai Taiwan ketika Amerika Syarikat “sibuk”
dengan Vietnam. Setiap polisi Amerika Syarikat wujudkan, ia akan memastikan
pengerakan domino tidak berlaku di Asia. Pengerakan domino ialah penyebaran
komunis dari China mungkin sehingga Filipina sekiranya membiarkan China dan
Korea Utara menang dalam Perang Korea yang berlaku pada tahun 1950.
James Kurth menyatakan bahawa tindakan Amerika Syarikat melaksanakan
diplomasi yang memisahkan China dan Soviet Union serta keadaan ini telah
menyebabkan Vietnam Utara hilang payung perlindungan daripada kedua-dua
negara komunis. Sekiranya, Amerika Syarikat tidak bertindak begitu, kemungkinan
untuk berhadapan tiga negara komunis akan menyebabkan situasi bertambah
buruk. Hubungan Amerika Syarikat dengan China ketika Perang Korea yang tegang
akibat tindak balas China dengan menyokong tentera Korea Utara. Keadaan ini
8 Cha, Victor D. 2009. Powerplay: Origins of the U.S Alliance System in Asia. International Security, 34
menyebabkan, Amerika Syarikat terpaksa berhati-hati mengendalikan konflik
Vietnam. Akhirnya, Amerika Syarikat telah memberikan pengiktirafan diplomatik
kepada China pada 1972 dengan lawatan Nixon ke Beijing. Setiap keputusan yang
dilaksanakan oleh Amerika Syarikat harus mengambil kira tindakan China selepas
melihat respon China semasa Perang Korea.9
Xia Liping yang melihat dasar luar China yang begitu mementingkan
Semanjung Korea selepas Perang Korea 1950. Semanjung Korea menjadi kawasan
rebutan tiga kuasa utama di rantau Asia Pasifik iaitu China, Soviet Union dan
Amerika Syarikat. Semanjung Korea menjadi begitu penting kerana ia merupakan
“hotspot” ketika berlakunya Perang Dingin di Asia. China terlibat dengan Perang Korea apabila General Amerika Syarikat MacArthur telah memasuki sempadan
China ketika menyerang tentera Korea Utara. China telah melaksanakan polisi dasar
luar dengan Korea Utara supaya Semanjung Korea tidak menjadi laluan musuh
untuk menyerang China. 10 Manakala bagi Amerika Syarikat, Semanjung Korea akan
menyebabkan komunis merebak ke Asia. Keadaan ini telah menyebabkan, Korea
Selatan harus dijaga supaya keadaan sebegitu tidak akan berlaku. Soviet Union
pula melihat Semanjung Korea sebagai kawasan kuat komunis selepas China.
Soviet Union menghulurkan bantuan teknologi kepada Korea Utara serta
menyokong tindakan China menyokong Korea Utara ketika diserang oleh tentera
Amerika Syarikat. Perang Korea juga telah menjadikan hubungan Amerika Syarikat
dengan China menjadi tegang dan China mula memberikan respon kepada semua
tindakan Amerika Syarikat di Asia.
Odd Arne Westad telah menyatakan hubungan China dan Amerika Syarikat
menjadi perhatian sejak lawatan rahsia Kissinger ke China. Mao Zedong mula
memberikan perhatian kepada tawaran istimewa Amerika Syarikat iaitu
mendapatkan pengiktirafan serta “payung perlindungan” daripada serangan Soviet
9 Kurth, James. 2006. The U.S Victory in Vietnam Lost and Found. The Intercollegiate Review (Fall
2006) hal. 14-21.
10 Xia Liping. 2005. The Korean Factor in China Policy Toward East Asia and The United States.
Union. Hubungan ini diteruskan sehinggalah kematian Mao Zedong pada 1976,
yang menjadikan Deng Xiao Peng mengambil alih kuasa sepenuhnya. Deng Xiao
Peng melihat hubungan China dan Amerika Syarikat akan membawa kebaikan
kepada China dari segi teknologi, ekonomi dan pembangunan senjata. Deng Xiao
Peng berharap dapat akses teknologi ketenteraan Amerika Syarikat dan keinginan
Deng Xiao Peng tercapai apabila Amerika Syarikat meberikan respon untuk
meningkatkan kekuatan teknologi China. Walaupun begitu, pada tahun 1989
peristiwa Tiananmen Square di Beijing apabila tentera membunuh pelajar yang
tidak bersenjata telah menyebabkan hubungan China- Amerika Syarikat bergoyah
sedikit, namun kembali pulih semula sehinggalah kejatuhan Soviet Union dan
tamatnya Perang Dingin pada 1990.11
1.3 Pendekatan Teori/Konsep
Pembahagian kuasa dalam struktur antarabangsa merupakan konsep yang
diaplikasikan oleh negara di dunia ataupun disesebuah rantau. Namun, konsep ini
selalu dikaitkan dengan negara yang memiliki kemampuan yang lebih dalam
struktur antarabangsa. Negara yang mampu mempengaruhi struktur negara,
memiliki kekuatan ekonomi dan ketenteraan seperti Amerika Syarikat dan Soviet
Union terlibat dalam pembahagian kuasa ini. Neorealist yang muncul dengan
melakukan pembaharuan kepada teori Realism yang melihat struktur antarabangsa
juga mampu mempengaruhi negara sebagai aktor utama dalam hubungan
antarabangsa. Pembahagian kuasa ini juga digelar sebagai pola kuasa
antarabangsa yang memiliki beberapa jenis pola iaitu bipolar, multipolar, unipolar
dan tripolar.12
11 Westad, Odd Arne. 2012. Restless Empire China and the World since 1750. London: The Bodley
Head.
12 Goldstein, Joshua S. & Pevehouse., Jon C. (7th ed). 2006. International Relations. New York:
Pola-pola ini wujud dalam suasana struktur antarabangsa yang tertentu sahaja
namun yang paling “famous” ialah multipolar yang banyak ambil alih dalam sistem
antarabangsa. Multipolar merujuk kepada banyak kuasa yang mengawal struktur
antarabangsa dan mampu mewujudkan kestabilan seperti Majlis Keselamatan
dalam United Nations iaitu China, Amerika Syarikat, Great Britain, Russia dan
Perancis. Manakala, unipolar pula kepada satu pola kuasa antarabangsa yang
wujud dalam struktur antarabangsa. Ia juga digelar kuasa “hegemoni” kerana
menjadi satu kuasa tunggal yang memiliki kemampuan dari segala aspek seperti
ekonomi dan ketenteraan. Namun, pola unipolar jarang bertahan lama dan ini
boleh dilihat ketika Soviet Union runtuh. Amerika Syarikat menjadi kuasa unipolar,
namun ia bersifat sementara sahaja dan telah diambil alih oleh multipolar. Pola
kuasa antarabangsa yang bersifat bipolar yang menunjukkan dua kuasa utama
sahaja yang menguasai struktur antarabangsa. Perang Dingin yang berlaku pada
tahun 1945 sehingga 1990 telah menunjukkan penguasaan dua blok utama iaitu
Soviet Union dan Amerika Syarikat dalam struktur antarabangsa.
Struktur tripolar merupakan satu pola kuasa antarabangsa yang hanya
wujud di rantau Asia Pasifik. Ia merupakan satu pola kuasa yang melibatkan tiga
kuasa utama iaitu China, Amerika Syarikat dan Soviet Union. Struktur tripolar boleh
dilihat dua melawan satu untuk mewujudkan kerjasama bersama. Konsep yang
digunakan untuk menjelaskan kajian “ Hubungan Amerika Syarikat - China Sebelum
Dan Selepas Tahun 1972” ialah perubahan dari struktur bipolar kepada tripolar.
Konsep ini dapat menjelaskan dengan lebih mendalam hubungan Amerika
Syarikat dan China yang boleh dikatakan “special” di rantau Asia Pasifik.
Kemunculan China selepas Perang Saudara China 1949 telah menjadi ancaman
kepada Amerika Syarikat kerana China lebih kepada blok komunis Soviet Union.
Namun, tindakan China dalam Perang Korea telah menunjukkan bahawa kuasa
Amerika Syarikat akan tergugat dan blok kapitalis akan jatuh sekiranya tidak
melakukan sesuatu. Sebelum terbentuknya struktur tripolar di Asia Pasifik,
Perang Korea serta sokongan China dalam Perang Vietnam I.13 Struktur tripolar
dilihat dalam hubungan Amerika Syarikat dan China dalam dua fasa. Pada tahun
1949-1972 iaitu fasa pertama dalam struktur tripolar yang menunjukkan hubungan
tegang diantara Amerika Syarikat dengan China, manakala struktur tripolar fasa
kedua ialah ketegangan hubungan diantara China- Amerika Syarikat dan Soviet
Union- Amerika Syarikat. Namun, ia memulihkan hubungan China dengan Soviet
Union. Dalam dua fasa ini, hubungan Amerika Syarikat –China dapat dilihat melalui
polisi dasar luar Amerika Syarikat serta tindakan Soviet Union yang sentiasa
memastikan China tidak bertindak di luar kawalan. Struktur tripolar dapat dilihat
dengan jelas dalam hubungan Amerika Syarikat dan China di rantau Asia Pasifik.
Rajah 1.3: Hubungan Amerika Syarikat –China Sebelum 197214
China
Amerika Syarikat Soviet Union
Hubungan Amerika Syarikat –China sebelum tahun 1972 tidak begitu baik malahan
berada dalam keadaan tegang kerana China merupakan negara kedua komunis
terbesar muncul di rantau Asia Pasifik. Persahabatan diantara Soviet Union dan
China telah menjadikan ancaman komunis yang begitu serius menyebabkan
Amerika Syarikat mengambil tindakan pembendungan terhadap China.
13 Murphey, Rhoads.(6th ed). 2009. A History of Asia. New Jersey: Pearson International Edition. (Mao
Speech)
14 Cold War: Triangular Diplomacy American Decades 2001 Encyclopedia.Com.
Rajah 2.3: Hubungan Amerika Syarikat – China Selepas 197215
China
Amerika Syarikat Soviet Union
Selepas tahun 1972, hubungan Amerika Syarikat dan China mula menjadi berbaik
namun sebaliknya bagi hubungan Soviet Union –China menjadi tegang. Pendekatan
yang digunakan oleh Presiden Amerika Syarikat telah menjadikan hubungan China-
Amerika Syarikat menjadi baik sehinggalah Soviet Union jatuh pada tahun 1990.
Terdapat juga pendekatan yang lain digunakan untuk memahami hubungan
di antara Amerika Syarikat –China iaitu “three level of anaylsis”. Ia merupakan satu
pendekatan yang digunakan untuk melihat tiga peringkat yang mempengaruhi
hubungan dua negara, antaranya faktor individu yang membuat keputusan serta
memiliki pilihan dalam membentuk dasar luar negaranya. Sebagai contoh, Mao
Zedong memilih untuk bersahabat dengan Soviet Union selepas PRC ditubuhkan
kerana China masih tidak mempunyai sistem pertahanan dan baru sahaja selesai
perang saudara. Mao Zedong sedar sekiranya China masih bersendirian mungkin
Amerika Syarikat menyerangnya kerana kerajaan ROC masih dilindungi oleh
Amerika Syarikat.16 Selain itu, faktor domestik juga dilihat kerana ia juga akan
mempengaruhi hubungan sesebuah negara dengan negara lain terutamanya
negara yang berbeza ideologi seperti China dan Amerika Syarikat.
15 Triangular diplomacy U.S, USSR, and China. http://www.ushistroy.org/us/56g.asp. Akses 27 Mei
2013
16 Goldstein, Joshua S. & Pevehouse., Jon C. (7th ed). 2006. International Relations. New York:
Selepas tahun 1972, China telah memilih untuk berbaik dengan Amerika Syarikat
malahan Deng Xiao Peng juga telah melawat Amerika Syarikat beberapa kali.
Keadaan ini berlaku kerana Deng Xiao Peng ingin membangunkan ekonomi dan
teknologi sains China dan ingin dapatkan akses teknologi Amerika Syarikat.
Perubahan sistem ekonomi China kepada kapitalis menyebabkan hubungan
Amerika Syarikat dan China bertambah baik.
Struktur antarabangsa ketika Perang Dingin adalah bersifat bipolar tetapi
berbeza di rantau Asia Pasifik iaitu kewujudan tripolar iaitu Amerika Syarikat, China
dan Soviet Union. 17 China telah dijadikan sebagai pengimbang diantara Soviet
union dan Amerika Syarikat. Amerika Syarikat juga menggunakan China sebagai
“alat” untuk menjatuhkan Soviet Union kerana bantuan yang dihulurkan oleh China
boleh digunakan Amerika Syarikat untuk menentang Soviet Union serta
menamatkan Perang Dingin di dunia. Walaupun “level of analysis” tidak mampu
menjelaskan sepenuhnya sesuatu keadaan yang berlaku di dunia namun, ia masih
releven untuk digunakan dalam kajian ini.
1.4 Metod Kajian
Kaedah pengumpulan data telah digunakan dalam menyiapkan penulisan yang
bertajuk “ Hubungan Amerika Syarikat - China Sebelum Dan Selepas Tahun 1972”
adalah data sekunder serta menggunakan displin hubungan antarabangsa sebagai
asas kajian. Oleh itu, sumber perpustakaan telah digunakan sebagai maklumat
dalam kajian ini. Kajian perpustakaan dilakukan di Perpustakaan Universiti Malaysia
Sabah dan juga Bilik Sumber Sekolah Sains Sosial Universiti Malaysia Sabah untuk
mendapatkan bahan maklumat seperti buku-buku, rujukan tesis, artikel, jurnal,
kertas kerja, majalah dan internet khusus untuk kajian ini.
17 The Three Level Of Analysis In International Relation (Kirk Reem). http://www.e.How.com.my.
1.5 Skop Kajian
Dalam mengkaji “Hubungan Amerika Syarikat - China Sebelum Dan Selepas Tahun
1972”, ruang lingkup yang digunakan ialah dari tahun 50-an sehingga 90-an. Pada
tahun 1950, China telah memiliki kemampuan yang mampu mempengaruhi struktur
antarabangsa yang didominasi dua kuasa utama iaitu Amerika Syarikat dan Soviet
Union.
1.6 Persoalan Kajian
Persoalan kajian yang ingin dikaji ialah perubahan struktur bipolar kepada struktur
tripolar telah membentuk hubungan Amerika Syarikat- China dari ketegangan
kepada hubungan yang lebih baik. Persoalan kedua, perubahan struktur tripolar
telah memberikan kesan yang mendalam kepada hubungan Amerika Syarikat
dengan China dan keadaan ini berbeza ketika dunia antarabangsa dikuasai oleh
struktur bipolar. Persoalan yang terakhir ialah, kenapa China menjadi faktor
terbentuknya struktur tripolar dan menjadi rebutan di antara dua kuasa utama iaitu
Soviet Union dan Amerika Syarikat.
1.7 Proposisi Kajian
Kajian ini mempunyai tiga proposisi iaitu;
1. Struktur bipolar telah mempengaruhi hubungan Amerika Syarikat –
China sebelum tahun 1972 yang membawa kepada ketegangan.
2. Hubungan Amerika Syarikat dengan China menjadi lebih baik selepas
terbentuknya struktur tripolar selepas tahun 1972.
3. Peranan dan polisi Amerika Syarikat juga telah menjadikan hubungan
1.8 Kepentingan Kajian
Rantau Asia Pasifik merupakan rantau yang paling unik kerana masih memiliki
kesan Perang Dingin iaitu Taiwan masih tidak bergabung dengan China Tanah
Besar manakala Korea Selatan dan Korea Utara masih berkonflik di antara satu
sama lain.
Kajian ini akan menjadi “akar” kepada hubungan Amerika Syarikat – China
pada masa sekarang dan boleh menceritakan sejarah yang telah membawa kepada
perhubungan ini. Walaupun Amerika Syarikat merupakan negara kapitalis dan
berkawan dengan China negara komunis namun hubungan ini mula mengubah
China menjadi negara ekonomi kapitalis. Hubungan Amerika Syarikat –China dapat
dikaji dengan penglibatan China dalam Perang Korea, Perang Vietnam dan Krisis
Taiwan dan ini menjadikan hasil penulisan ini dapat menjadikan pembaca
memahami faktor-faktor yang telah membawa Amerika Syarikat bersahabat dengan
China ketika era Perang Dingin sehinggalah kejatuhan Soviet Union ketika hujung
tahun 1989.
1.9 Limitasi Kajian
Kajian ini mengalami beberapa limitasi tetapi dapat dikendalikan dengan baik
supaya dapat siapkannya mengikut masa yang tetap. Antara limitasinya;
Tidak mencukupi masa dalam menghasilkan kajian kerana ia melibatkan
pembacaan serta pemahaman yang mendalam agar kajian tidak tersasar
daripada objektif asal. Namun, ia dapat diatasi dengan bantuan penyelia
dan rakan yang juga mambantu menyiapkan kajian ini.
Bahan yang diperolehi mencukupi tetapi kesukaran untuk memahami
sesetengah idea penulis serta bahasa menjadi penghalang dalam
1.10 Pembahagian Bab
Dalam kajian ini, terdapat lima bahagian bab yang penting untuk diketengahkan
bagi membincangkan secara keseluruhan mengenai kajian yang bertajuk
“Hubungan Amerika Syarikat-China Sebelum Dan Selepas Tahun 1972. Setiap bab telah merangkumi objektif kajian agar kajian tidak tersasar daripada tajuk yang
ingin dikaji.
1.10.1 Bab 1: Pengenalan
Dalam bahagian ini, sejarah pembangunan China akan dibincangkan serta
kemunculannya sebagai negara komunis di rantau Asia Pasifik. Bab ini juga akan
membincangkan hubungan China dan Soviet Union kerana tanpa Soviet Union,
China tidak mungkin menjadi negara komunis terkuat di rantau tersebut. Keadaan
ini juga akan melihat peranan Amerika Syarikat yang terancam dengan kemunculan
China.
Secara tidak langsung menyentuh dan membincangkan serba sedikit
objektif kajian dan sorotan literature agar dapat memudahkan pembaca memahami
struktur penulisan. Penghasilan bab satu ini adalah sebagai gambaran kepada
kajian yang akan dibuat dan membantu memudahkan perlaksanaan dalam bab-bab
seterusnya.
1.10.2 Bab 2: Hubungan Amerika Syarikat- China Sebelum Tahun 1972.
Dalam bab ini, persahabatan diantara China dan Soviet Union yang rapat sehingga
membawa kemenangan China dalam Perang Saudara China 1949. Sahabat baik
yang berkongsi teknologi serta memiliki hubungan ekonomi yang menjadikan
supaya komunis tidak merebak ke Asia Tenggara. Hubungan inilah yang telah
menjadikan China sebagai sebuah negara yang berpengaruh di rantau Asia Pasifik.
Bab ini juga akan mengkaji hubungan Amerika Syarikat- China dilihat sejak
menangnya China dalam Perang Saudara China 1949.
Pilihan yang dibuat oleh Amerika Syarikat sama ada memilih PRC ataupun
ROC telah menjadikan konflik tercetus. Amerika Syarikat terpaksa memihak kepada
Taiwan yang menyebabkan perang tercetus di rantau Asia yang melibatkan
kapitalis versus komunis/sosialis. Penglibatan China dalam Perang Korea dan
Vietnam I telah menyebabkan Amerika Syarikat melaksanakan polisi dasar luar
untuk membendung penyebaran komunis di Asia. Krisis Taiwan juga telah
menjadikan Amerika Syarikat mewujudkan pertahanan bagi kerajaan ROC yang
berada di Taiwan. Selain itu, kematian Stalin telah menyebabkan berlakunya
perubahan dalam komunis Soviet Union yang telah meregangkan hubungan Beijing
dan Moscow.
Bahagian ini juga membincangkan polisi-polisi yang telah dilaksanakan oleh
setiap Presiden Amerika Syarikat yang berhadapan China ketika itu. Dasar- dasar
yang dilaksanakan oleh pemimpin Amerika Syarikat telah menjadikan China
bersahabat dengan Soviet Union sehinggalah kematian Stalin pada tahun 1954. Bab
dua ini merupakan teras kepada hubungan Amerika Syarikat – China kerana ia
membincangkan isu-isu yang membawa kepada ketegangan di antara dua negara
ini.
1.10.3 Bab 3: Hubungan Amerika Syarikat-China Selepas Tahun 1972
Penglibatan China dan Soviet Union dalam Perang Vietnam II membuatkan Amerika
Syarikat sedikit gusar. Lawatan Henry Kissinger ke China pada tahun 1971 adalah
untuk membuat hubungan Soviet Union dan China semakin tegang. Dalam bab ini
Syarikat dan Soviet Union. Dua fasa dijadikan asas pembentukan tripolar dalam
hubungan China, Amerika Syarikat dan Soviet Union iaitu fasa pertama tahun
1971-1979. Manakala, fasa kedua pada tahun 1980-1989 yang memperlihatkan
konfrontasi antara Amerika Syarikat dengan China dan Soviet Union. Peranan polisi
dasar luar Amerika Syarikat dilihat banyak memberikan kesan kepada hubungan
tripolar di rantau Asia Pasifik. Richard Nixon mejadi Presiden Amerika Syarikat
dengan mengantikan Lydon B. Johson.
Hubungan Amerika Syarikat dan China mula memasuki era berbaik-baik
kerana Washington memerlukan China untuk memujuk Vietnam Utara menerima
legasi baru. Dalam masa yang sama, China yang enggan menandatangani “Treaty
on the Non-Proliferation of Nuclear Weapon” pada 1968 harus dipujuk supaya
menyertai “Nuke Club”. Kedua-dua ini akan diperolehi oleh Amerika Syarikat
sekiranya pengiktirafan diplomatik diberikan kepada “People Republic of China”
kerana China mungkin akan terima perubahan yang berlaku dalam hubungan China
dan Amerika Syarikat. Bahagian bab ini akan mengkaji hubungan Amerika Syarikat
–China yang mula berbaik dan berkerjasama untuk menjatuhkan Soviet Union.
Kerjasama ini telah menjatuhkan Soviet Union, namun China mendapat banyak
keuntungan daripada kerjasama ini kerana berlaku pengkongsian teknologi
menyebabkan ia dapat membangunkan teknologi ketenteraan untuk
mempertahankan negaranya sendiri dan hubungan ini kekal sehinggalah China
mula membangun sebagai kuasa ekonomi .
1.10.4 Bab 4: Perbezaan Dalam Hubungan Amerika Syarikat-China Sebelum Dan Selepas Tahun 1972
Dalam bab keempat, hubungan Amerika Syarikat- China akan dianalisis dengan
menggunakan pendekatan “three level of anaylsis”. Pendekatan ini digunakan
untuk memahami perubahan yang berlaku dalam hubungan kedua negara sebelum
dan selepas tahun 1972. Faktor individu, domestik dan sistemik menjadi asas
tempoh iaitu sebelum dan selepas tahun 1972. Faktor individu yan akan dikaji ialah
keupayaan pemimpin dalam melaksanakan dasar luar negara dan ini berkenan
dengan pemimpin China iaitu Mao Zedong ketika permulaan era PRC di China.
Presiden Amerika Syarikat juga akan dikaji serta perubahan yang dilakukan setelah
melihat China mampu menjadi ancaman kepada Amerika Syarikat. Manakala, faktor
domestik dilihat dengan beberapa kumpulan yang mampu mempengaruhi
keputusan pemimpin. Kumpulan ini mungkin mampu mengubah keputusan
pemimpin seperti jeneral tentera, pelobi yang mengawal sumber ekonomi dan
sebagainya. Keadaan dunia yang terbahagi kepada dua blok juga memberikan
kesan kepada hubungan Amerika Syarikat-China dan China menjadi pengimbang
diantara dua blok ini di rantau Asia Pasifik yang membentuk struktur tripolar.
1.10.5 Bab 5: Kesimpulan
Dalam bab yang terakhir ini, kajian akan disimpulkan dengan proposisi kajian.
Persoalan kajian yang telah dijawab akan ditulis di bab ini dan analisis yang
dilakukan akan menjawab objektif kajian. Penulis akan menyimpulkan dengan
BAB 2
HUBUNGAN AMERIKA SYARIKAT- CHINA SEBELUM TAHUN 1972
2.0 China Dan Ideologi Komunis
China merupakan sebuah “Middle Kingdom” yang tidak pernah menjalinkan
persahabatan dengan negara lain. Namun, Dinasti Qing telah menjalinkan
hubungan diplomatik dengan Soviet Union melalui Perjanjian Nerchinsk.18
Hubungan China dan Soviet Union boleh dikatakan rapat dengan perkongsian ilmu
berkaitan komunis dan sosialis. Gregory Voitinsky dihantar ke China sebagai agen
Soviet Union untuk menyebarkan ideologi komunis dan ini mendapat perhatian
daripada Mao Zedong.19 Parti Komunis China telah ditubuhkan pada 1921 yang
menjadikan Mao Zedong dan Zhou Enlai merupakan ahli yang yang membantu Parti
Kuomintang menentang tuan tanah di China.
Komunis China ingin menwujudkan sebuah negara komunis yang
memberikan kepada golongan petani dan buruh dapat memiliki serta menjalankan
pertanian dan perindustrian tanpa halangan daripada mana-mana pihak.
Kuomintang mula menghapuskan komunis dan tidak bertindak menentang Jepun
yang telah menjajah Manchuria. Bagi Parti Kuomintang yang ketika itu, Chiang Kiak
Shek menganggap;
The Japanese are the disease of the skin, it can be cured. The Communists are disease of the soul, it affects whole body.
18 Higginson, M. S. Dobbs.1993. Asia Pacific: It‟s Role in the New World Disorder. Melbourne:
Longman Group.
19 Jiaming Zhu. 1991. A Chinese Exploration of Sino- Soviet Relations since the Death of Stalin
Chiang Kiak Shek terus menentang komunis tanpa mempedulikan penjajahan
Jepun. Mao telah bertindak positif untuk menentang Jepun tetapi memerlukan
orang untuk dijadikan tentera. Tindakan Chiang Kiak Shek dan Jepun telah
menyebabkan golongan petani dan buruh telah menyertai komunis kerana tidak
berpuas hati akibat ditindas. Mao Zedong telah berjaya menghalau Jepun dan
menggunakan Parti Komunis China untuk menentang Kuomintang melalui cara
strategi gerila. 20
2.1 PRC Atau ROC Bagi Amerika Syarikat
Parti Komunis China yang baru mendapat kekuatan selepas peperangan anti-Jepun
1937 sehingga 1945 dengan pengunduran Jepun dari China. Dengan kekuatan
yang baru ini, PKC dapat menentang Parti Kuomintang yang berada di bawah
kekuasaan Chiang Kiak Shek. Wakil Amerika Syarikat iaitu George Marshall telah
berunding dengan PKC namun gagal menyebabkan Perang Saudara tercetus pada
tahun 1947.21 Kuomintang yang berada dibawah jagaan Amerika Syarikat dari segi
ketenteraan dan bantuan ekonomi telah memberikan pertahanan penuh kepada ibu
kota China namun gagal mempertahankannya. Kuomintang tidak mendapat
sokongan rakyat akibat tindakan parti itu sendiri dalam mengurus tadbir China dan
gejala rasuah yang meningkat serta kekejaman yang dilakukan oleh pemerintah itu
sendiri.
Rakyat yang ditindas oleh Kuomintang dengan pelbagai kenaikan cukai
serta kewujudan polis rahsia yang mengawal sesiapa yang mengkritik kerajaan dan
polisi yang lebih menguntungkan orang kaya berbanding golongan bawahan.PKC
dapat menguasai China kerana sokongan daripada golongan buruh yang telah
diabaikan oleh Kuomintang dan merupakan bekas gerilla ketika menentang tentera
20 Benswalsh. (3rd ed). 2009. GSE Modern World History: Mao‟s China 1930-1967. London: Hodder
Education.
Jepun. Ketua PKC iaitu Mao Zedong telah bertindak untuk membebaskan tanah
China daripada pengaruh asing yang ditujukan kepada Amerika Syarikat yang telah
dibenarkan masuk oleh Kuomintang dan membina negara China yang baru dengan
menggunakan ideologi komunis.22 Kemenangan yang diperolehi oleh PKC yang
berada di bawah Mao Zedong dalam Perang Saudara di China menyebabkan
Amerika Syarikat terpaksa menjaga Taiwan yang juga dikenali sebagai Pulau
Famosa.
Amerika Syarikat bertindak mengawal tindakan Chiang Kiak Shek kerana
China mampu menang dengan bantuan Soviet Union. Sekiranya Amerika Syarikat
gagal mengawal Taiwan, China mungkin dapat menawan Taiwan dengan mudah
dan Amerika Syarikat kehilangan satu pangkalan tentera paling penting di Asia
Pasifik. Amerika Syarikat terus menyokong Taiwan walaupun memiliki kemampuan
untuk menjatuhkan PRC yang berada dibawah Mao Zedong. Namun, Amerika
Syarikat mengambil tindakan untuk mengawal Taiwan daripada terus bertelagah
dengan PRC.23 Washington masih memberikan pengiktirafan kepada kerajaan asal
China iaitu ROC dan ini menyebabkan kerajaan PRC yang baru di Tanah Besar
China tidak memiliki pengiktirafan. Malahan, ROC mendapat kerusi di United Nation
serta menjadi ahli dalam Security Council menyebabkan tiada negara yang
menyokong PRC ataupun melihat kepentingan PRC. PRC terpaksa diabaikan oleh
Amerika Syarikat, namun beberapa tindakan PRC terhadap peperangan yang
berlaku di Asia Pasifik menyebabkan Amerika Syarikat mengubah startegiknya
dalam mengawal China yang menyokong blok komunis.
22 Murphey, Rhoads. (6th Ed). 2009. A History of Asia .New Jersey: Pearson International Edition. 23 AKM. Khairul Islam. 2006. The Post Cold War U.S-China Relation: Win Win or Zero Sum. Asian
2.2 Perang Tercetus Dan Penglibatan China Di Asia Pasifik
Selepas tamatnya Perang Saudara di China pada tahun 1949 dengan kemenangan
Mao Zedong, Chiang Kiak Shek telah melarikan diri dan mewujudkan kerajaannya
sendiri di Taiwan. Mao Zedong menyatakan kepada dunia;
Ours will no longer be a nation subject to insult and humiliation. We have stood up. China has stood up.24
Penglibatan China dalam perang yang tercetus di Asia Pasifik telah menyebabkan
Amerika Syarikat terpaksa membuat keputusan yang China tidak boleh dibiarkan.
Keadaan ini akan mengugat kekuasaan Amerika Syarikat di Asia Pasifik
terutamanya di Jepun dan Taiwan.25
Tindakan China dengan menyokong Korea Utara serta menyokong tindakan
Soviet Union di Vietnam telah menyebabkan Amerika Syarikat tergugat. China
mungkin akan menguasai Asia Pasifik yang menjadi laluan perdagangan serta
pangkalan ketenteraan utama bagi Amerika Syarikat. Hal ini telah menyebabkan,
Amerika Syarikat bertindak dengan menyokong serta menghulurkan bantuan
kepada Korea Selatan dan Perancis yang berada di Vietnam ketika itu. Amerika
Syarikat juga bertindak menjaga Taiwan daripada serangan China serta
memastikan Taiwan tidak jatuh ke tangan China. Amerika Syarikat menandatangani
perjanjian pertahanan dengan tiga negara utama yang berada di rantau Asia Pasifik
iaitu Jepun, Taiwan dan Korea Selatan.26
24 Murphey, Rhoads. (6th Ed). 2009. A History of Asia .New Jersey: Pearson International Edition.
(Mao Speech)
25 Higginson, M. S. Dobbs.1993. Asia Pacific: It‟s Role in the New World Disorder. Melbourne:
Longman Group.
26 Yan Xuetong. 2010. The Instability of China-USA Relations. The Chinese Journal of International
2.2.1 Perang Korea 1950-1953
Perang Korea merupakan perang yang berlaku selepas Perang Saudara di China,
namun perang ini agak unik kerana ia berlaku dalam satu negara. Perang ini
melibatkan satu negara yang memiliki persamaan dari segi bahasa, penduduk dan
sebagainya. Korea telah dijajah oleh Jepun pada akhir abad ke 19 sehinggalah
tamat Perang Dunia Kedua 1945.27 Namun, selepas seminggu bebas daripada
Jepun, Korea terpaksa menghadapi Perang Dingin yang telah memisahkannya
kepada dua negara. Korea Utara dipihak oleh Soviet Union manakala Korea Selatan
diduduki oleh Amerika Syarikat. Kedua-duanya dipisahkan kepada garis lengkung
38 darjah utara dan memiliki dua ideologi yang berbeza.
Pentadbiran komunis di Korea Utara berada di Pyongyang manakala Seoul
menjadi pusat pengawalan Amerika Syarikat yang telah mendapat kebenaran
daripada Piagam Bangsa-Bangsa Bersatu. Syngman Rhee telah menjadi Presiden
Korea Selatan yang menerima pendidikan Amerika manakala Kim II Sung telah
menjadi pemimpin komunis di Korea Utara, mereka menjadi boneka dalam
pentempuran Soviet Union dan Amerika Syarikat. Serangan Korea Utara pada 25
Jun 1950,28 jelas menunjukkan ingin mengambil semula Korea Selatan namun
Amerika Syarikat bertindak dengan menggunakan PBB sebagai perisai untuk
mempertahankan Korea Selatan.
PBB telah menghantar pasukan tentera untuk menyokong Korea Selatan
yang diketuai oleh Mac Arthur yang merupakan komander pangkalan ketenteraan
di Jepun. Tentera Korea Utara telah menyerang sehinggalah ke bandar Seoul
namun terpaksa berundur. Kekuatan tentera PBB dan juga tentera Korea Selatan
menyebabkan tentera Korea Utara berundur sehingga menghampiri sempadan
China iaitu Manchuria. Tindakan Mac Arthur yang memberikan arahan untuk
menyerang stesen kuasa, ketenteraan dan pusat industri yang berpotensi yang
memberikan bantuan kepada tentera Korea Utara di Manchuria.29 Keadaan ini
menyebabkan, China memberikan amaran untuk tidak menghampiri sempadannya
di Manchuria, namun Mac Arthur tetap menyerang kawasan tersebut.
Pada Oktober 1950, China memberi reaksi terhadap tindakan Mac Arthur
dengan menghantar pasukan tentera China melebihi satu juta orang. Tentera China
yang bergabung dengan tentera Korea Utara telah memasuki Korea Selatan
sehingga ke bandar Seoul. Kedua-dua negara tersebut mengalami kemusnahan
yang agak teruk sebanyak tiga kali akibat tindakan mereka sendiri.30 MacArthur
telah digantikan dengan Jeneral Matthew Ridgeway yang menjadikan garis
lengkung 38 darjah utara sebagai jalan untuk meyelamat keadaan. Hal ini kerana,
Amerika Syarikat menemui jalan buntu dan menyebabkan sebuah gencatan senjata
dilaksanakan diantara kedua-dua pihak. Sempadan yang asal digunakan dan
pembahagian Korea telah ditetapkan kepada garis lengkung 38 darjah utara.
Pembahagian ini merupakan unik kerana Korea Selatan memiliki tanah yang subur
dan sesuai untuk pertanian manakala Korea Utara memiliki kawasan yang kaya
dengan bahan mineral seperti gas asli dan uranium.31
Kadar kematian dan kerugian kedua-dua pihak melebih 5 kali ganda,
namun pembangunan senjata dan ketenteraan tetap diteruskan. China menjadi
“Big Brother” kepada Korea Utara akibat tindakan Amerika Syarikat sendiri.
Manakala, Soviet Union menyokong tindakan China yang memberikan sokongan
kepada Korea Utara malahan mengkritik tindakan Amerika Syarikat yang
menjadikan Taiwan salah satu anggota Majlis Keselamatan yang tetap dalam PBB.
Perang Korea ini telah menyedarkan Amerika Syarikat bahawa China tetap menjadi
negara komunis dan akan mempengaruhi Asia Pasifik sekiranya Amerika Syarikat
berdegil untuk menjatuhkan komunis.
2.2.2 Krisis Selat Taiwan I 1954-1955
Selepas Perang Korea tamat, China telah melancarkan serangan ke atas Taiwan
yang ketika itu berada dibawah pemerintahan Chiang Kiak Shek. Hal ini kerana
kenyataan Presiden Amerika Syarikat ketika itu iaitu Truman yang melihat
pertikaian diantara ROC dan PRC tidak melibatkan Amerika Syarikat.32 Kenyataan
ini dikeluarkan sebelum Perang Korea tercetus dan Amerika Syarikat belum melihat
reaksi China. China telah menyerang Matsu dan Quemay yang merupakan pulau
yang berdekatan Taiwan. Chiang Kiak Shek telah meletakkan tentera serta senjata
di pulau - pulau tersebut malahan mendapat sokongan daripada Washington
dengan adanya pertahanan senjata. Taiwan ketika itu berada dibawah jagaan
Washington kerana dasar pembendungan yang dilaksanakan oleh Truman.
Serangan demi serangan dilakukan oleh China yang diketuai oleh Perdana Menteri
China, Zhou Enlai. Bagi beliau, Taiwan harus dibebaskan daripada imperialisme
Barat iaitu Amerika Syarikat yang menyediakan perlindungan kepada kerajaan
ROC.33
Pertukaran Presiden Amerika Syarikat daripada Truman kepada Eishower
yang menjadikan krisis Taiwan menjadi semakin serius. Eisenhower sedaya upaya
memastikan tiada penglibatan tentera Amerika Syarikat mahupun penggunaan
senjata yang dahsyat. Akhirnya, Kongres Amerika Syarikat telah memberikan
isyarat kepada Eisenhower untuk mempertahankan Taiwan serta memastikan
Taiwan tidak terjejas. China dapat menduduki kepulauan berdekatan Taiwan, hal
ini kerana pertahanan Amerika Syarikat hanya di pesisran Taiwan bukan dikawasan
kepulauan yang berdekatan dengan Tanah Besar China. Perjanjian pertahanan
ditandatangani diantara Taiwan dan Washington pada tahun 1955, keadaan ini
telah menyebabkan China buat sementara waktu menghentikan serangan terhadap
kepulauan yang berdekatan Taiwan.
32 Tucher.,N.B. 2005. Dangerous Strait: the U.S-Taiwan-China Crisis. Wiley: Columbian University
Press.
33 Tsang., S.2006. If China Attacks Taiwan: Military Strategy, Politics and Economic. New York:
2.2.3 Perang Vietnam I 1946-1954
Penguasaan Jepun di Vietnam 1940 telah menyebabkan Perancis kehilangan kuasa.
Ho Chi Minh mengambil alih kuasa kerajaan dan menuntut kemerdekaan
Democratic Republic of Vietnam selepas pengunduran Jepun dari Vietnam. Pada
tahun 1944 sehingga 1945, kawasan utara Vietnam telah menjadi kawasan kuat
komunis.
Kerajaan Ho Chi Minh mengawal keseluruhan kawasan di utara dan cuba
menngambil alih kawasan selatan Vietnam.34 Namun, Ho menghadapi masalah
untuk mendapatkan sokongan untuk Parti Komunis kerana tentangan daripada
golongan kaya dan berpendidikan walaupun mendapat sokongan daripada
golongan buruh serta rakyat yang miskin. Akhirnya, Ho menukar partinya kepada
Viet Minh dan kerajaan di Hanoi kepada bukan komunis. Sementara itu, Perancis
kembali ke Saigon dengan tentera British dan Amerika Syarikat pada tahun 1945
dan menguasai hampir keseluruhan kawasan selatan Vietnam. Rundingan
dilaksanakan untuk mengelakkan ramai yang mati tetapi menghadapi masalah
apabila Perancis enggan memberikan kemerdekaan yang dituntut oleh Ho dalam
syarat-syarat rundingan. Ho dan pihak Perancis cuba berbincang namun ia
mengambil masa yang lama dan menemui jalan buntu. Akhirnya, pada tahun 1946
Perancis mengebom pelabuhan Haiphong35 di Hanoi dan mengerakkan pasukan
tentera ke utara Vietnam tetapi Perancis memerlukan bantuan ketenteraan
daripada Amerika Syarikat.
Perang Dingin telah memberikan tekanan kepada Amerika Syarikat untuk
bangun menentang komunis dan Perancis merupakan sekutu yang berguna untuk
menentang komunis. Amerika Syarikat sedar bahawa kolonialisme hampir tamat di
semua negara di Asia dan Vietnam merupakan negara yang ingin mendapatkan
34 Islam, AKM. Khairul.2006. The Post Cold War U.S-China Relation: Win Win or Zero Sum. Asian
Affairs. 28 (2): hal 24-54.
kemerdekaan daripada penjajah.36 Namun, Amerika Syarikat tetap membantu
Perancis untuk menguasai setiap bandar di Vietnam pada tahun 1947. Dengan
bantuan yang dihulurkan menyebabkan Ho terpaksa mencari cara baru untuk
menentang Perancis dan tentera Amerika yang memiliki kelengkapan ketenteraan
yang hebat dan keadaan ini berbeza daripada Vietnam.
Penglibatan China dalam Perang Vietnam ini sangat “special” kerana Viet
Minh telah menggunakan buku Chinese Communist untuk menentang Perancis. Viet
Minh menggunakan teknik gerila China untuk menentang musuh yang kuat dan
berteknologi.37 Cara yang digunakan untuk menentang Perancis ialah bawa musuh
ke kawasan luar bandar, menyerang pada waktu malam dan mengganggu kawasan
yang penting untuk pengangkutan serta cuba mendapatkan sokongan daripada
golongan rakyat untuk bangun menentang musuh. China telah menggunakan
pendekatan ini ketika untuk melawan Jepun.38 Selepas tahun 1949, China
menghantar bantuan ekonomi, perubatan dan ketenteraan kepada Viet Minh.
Kesilapan taktik peperangan oleh Perancis menyebabkan mereka dikalahkan oleh
tentera Viet Minh yang diketuai oleh Jeneral Giap.39 Pada tahun 1954, China dan
semua negara di Barat menghadiri Konference Geneva serta penarikan diri oleh
Perancis dari Vietnam menjadi isu ketika itu. Akhirnya, Vietnam dibahagikan kepada
utara dan selatan dengan 17 darjah selari. Vietnam telah dijanjikan untuk
mengadakan piliharaya dan kerajaan sementara yang perintah Vietnam ialah Diem
Bien Phu.40
36 Higginson, M. S. Dobbs.1993. Asia Pacific: It‟s Role in the New World Disorder. Melbourne:
Longman Group.
38 Connors, Michael.K. et al. The New Global Politics of the Asia Pacific. New York: Routledge Curzon. 39S. Ross, Robert.1995.East Asia in Transition: Toward A New Regional Order. New York: M. E.
Sharpe, Inc.
40 Jiaming Zhu. 1991. A Chinese Exploration of Sino- Soviet Relations since the Death of Stalin
Walaupun penglibatan China agak terhad, namun startegi gerila yang digunakan
oleh China menentang Jepun telah membantu Vietnam untuk menentang Perancis
dan tentera Amerika Syarikat. Keadaan ini menjelaskan, komunis China telah
menjadikan separuh Vietnam menjadi komunis walaupun Ho Chi Minh telah
menukarkan kerajaannya kepada bukan komunis. Cara pertempuran yang
digunakan oleh Vietnam telah menyebabkan Perancis berputus asa untuk
bertempur, namun tidak bagi Amerika Syarikat yang sedaya upaya mencantas
penyebaran komunis di selatan Vietnam. Vietnam Selatan telah dimasukkan dalam
organisasi SEATO bersama dengan Great Britain dan Perancis serta beberapa buah
negara di Asia.
2.2.4 Krisis Selat Taiwan II 1958
China mula melakukan serangan keatas Taiwan tetapi kali ini Amerika Syarikat
telah membekalkan senjata yang hebat. Amerika Syarikat memberikan Taiwan
senjata seperti jet udara dan juga mengubahsuai senjata yang sedia ada oleh
Taiwan. Pertelagahan diantara PRC serta ROC juga berlaku di Quemay dan Matsu.
Di kepulauan ini, “duel” peluru berpandu berlaku sehinggalah Eisenhower
mengeluarkan kenyataan untuk menggunakan bom atom ataupun senjata nuklear
terhadap “Red Giant” sekiranya terus melakukan serangan terhadap Taiwan.
Keadaan ini telah menyedarkan Mao Zedong, bahawa senjata nuklear memainkan
peranan penting untuk menjamin keselamatan negaranya sendiri. Mao ingin China
memiliki senjata nuklear akibat beberapa faktor 41;
Mac Arthur pernah mencabar China untuk menggunakan bom atom ketika
Perang Korea.
John F. Dulles juga mengancam untuk menggunakan senjata nuklear ketika
Krisis Selat Taiwan I.
41 Shirk, S. 2007. China: Fragile Superpower: How China‟s Internal Politics could Derail its Peaceful
Soviet Union mula bersikap dingin terhadap projek nuklear China-Soviet
Union dan mula menjalinkan hubungan keamanan dengan Amerika Syarikat.
Eisenhower juga menggunakan senjata nuklear sebagai alat untuk
mengelakkan China terus menyerang Taiwan ketika Krisis Taiwan II.
2.3 Kematian Stalin Serta Kesannya Kepada Hubungan China Dan Soviet Union
Persahabatan di antara China dan Soviet Union boleh dikatakan mempunyai agenda
masing-masing. Keadaan ini boleh dikatakan “superficial friendship” ataupun
hubungan yang tidak rapat diantara China dan Soviet Union. Walaupun China dan
Soviet Union mempunyai hubungan diplomatik selama tiga puluh tahun, namun
hubungan ini tidak stabil. Hal ini kerana, terdapat perubahan dalam pentadbiran
Soviet Union yang tidak begitu disukai oleh China dan ditambah kematian Stalin
pada Mac 1958.42
Soviet Union menjalinkan persahabatan dengan China kerana ingin
menjadikan China platform penyebaran ideologi komunis serta mengekalkan posisi
Soviet Union sebagai “ibu” komunis. Manakala, China melihat persahabatannya
dengan Soviet Union akan membangunkan ekonomi serta dapat berkongsi
teknologi yang canggih. Namun, China mengalami kerugian besar akibat
pembangunan ekonomi yang terlampau drastik serta memiliki struktur ekonomi
yang berbeza dengan Soviet Union.
Pada tahun 1958, Mao Zedong cuba mengubah ekonomi China dengan
menggunakan model Soviet Union untuk mewujudkan masyarakat baru di China.
Segala harta persendirian dihapuskan dan semua agensi kerajaan serta swasta
dijalankan secara bersama tanpa wujud perbezaan.43 Pembahagian kampung atau
42 Higginson, M. S. Dobbs.1993. Asia Pacific: It‟s Role in the New World Disorder. Melbourne:
Longman Group.
membuat “team” seperti team pemasaran, team penghasilan dan juga ketua untuk
setiap team tersebut. Masyrakat dilibatkan dalam pembaharuan ini 100% untuk
membangunkan ekonomi China. Mao Zedong juga telah mewujudkan syarikat
usahawan seperti perkilangan, birokrasi dan pejabat untuk masyarakat di bandar.44
Mao Zedong juga telah menyatakan tahun 1958 merupakan tahun lompatan yang
besar bagi ekonomi China.45 China akan mampu mengatasi kemampuan industri
Great Britain. Mao telah berusaha membangunkan sistem pertanian tertentu untuk
menghasilkan barangan bermutu tetapi Mao telah mengabaikan sumber bahan
mentah yang merupakan sumber penting bagi membangunkan China. Kesilapan
Mao telah menyebabkan ekonomi China mengalami masalah yang serius. Pada
tahun 1959, ekonomi China jatuh dan menyebabkan negara huru-hara akibat
golongan pekerja yang tidak berpuas hati.
Golongan pekerja tidak berpuas hati kerana keghairahan Mao Zedong
terhadap pembangunan yang tidak realistik serta pembahagian yang tidak
berkesan. Sektor pertanian diabaikan ataupun boleh dikatakan permindahan
pekerja dari sektor pertanian kepada sektor perindustrian secara besar-besaran.
Keadaan ini telah menyebabkan, kekurangan makanan dan kebuluran melanda di
seluruh kawasan China. Lebih 30 juta rakyat China mati akibat kekurangan
makanan dan nutrisi. Perubahan ekonomi yang ingin dilaksanakan Mao telah
menyebabkan masalah kebuluran yang paling teruk dalam sejarah dunia telah
berlaku.46 Polisi radikal Mao telah memberi impak kepada rakyatnya sendiri dan
model ekonomi Soviet Union tidak sesuai dengan ekonomi China.
Manakala Soviet Union melihat China harus dijadikan sekutunya untuk
mendapatkan sokongan negara lain seperti mana yang berlaku kepada Amerika
44 Jiaming Zhu. 1991. A Chinese Exploration of Sino- Soviet Relations since the Death of Stalin
1953-1989. Thesis Degree of Doctor. London: Faculty of Social Science, University Glasgow.
45 Murphey, Rhoads. (6th ed). 2009. A History of Asia. New Jersey: Pearson International Edition. 46 Higginson, M. S. Dobbs.1993. Asia Pacific: It‟s Role in the New World Disorder. Melbourne:
Syarikat. Soviet Union dan Amerika Syarikat dapat menguasai politik dunia kerana
mendapat sokongan daripada negara-negara lain.47 Soviet Union mula kehilangan
taring apabila Amerika Syarikat memiliki ramai pengikut blok kapitalis, hal ini telah
menyebabkan Soviet Union terpaksa mencari jalan supaya pengikutnya seri dengan
pengikut Amerika Syarikat. Jadi dengan penyertaan China dalam blok komunis akan
menjadikan blok komunis lagi hebat daripada blok kapitalis.
Kemasukan China dalam blok komunis menjadikan kekuatan Soviet Union
dua kali ganda besar berbanding Amerika Syarikat.48 Persahabatan Mao Zedong
dan Stalin dieratkan dengan kerjasama dan pelan tertentu yang memberikan
kebaikan kepada China. Namun, selepas kematian Stalin pada tahun 1954,
hubungan China dan Soviet Union mengalami keretakan. Satu muka baru telah
dibuka yang menjadikan hubungan China dan Soviet Union retak akibat Nikita
Khrushchev yang menjadi pemimpin Soviet Union selepas kematian Stalin. Nikita
Khrushchev telah mengkritik tindakan Mao Zedong dan menghalang garisan pantai
China dalam laporan luar negara yang menyebabkan Mao Zedong tidak menyukai
Krushchev. Malahan, perubahan yang dilaksanakan oleh Krushchev dalam ideologi
komunis tidak disukai oleh Mao Zedong. 49
Parti Komunis Soviet Union mengalami perubahan selepas kematian Stalin
dari sosialis kepada kapitalis dan Mao Zedong tidak menyetujui tindakan Krushchev
kerana komunis berasal daripada Marxist-Lenin. Krushchev juga mengkrtik tindakan
Mao Zedong dan Stalin yang agak terlampau komunis yang telah menggangu
pembangunan ekonomi negara. Hal ini kerana, Soviet Union pada ketika itu boleh
dikatakan cuba menwujudkan polisi yang aman terhadap Amerika Syarikat dan Mao
Zedong tidak mengerti tindakan Krushchev yang berlainan pada tahun 1957. Polisi
keharmonian diantara Amerika Syarikat dan Soviet Union tidak disukai oleh Mao
