STRUKTUR CARITA DINA BUKU TJATJARAKAN KARYA SOERIA DI RADJA PIKEUN BAHAN PANGAJARAN MACA.

(1)

STRUKTUR CARITA DINA BUKU TJATJARAKAN KARYA SOERIA DI RADJA PIKEUN BAHAN PANGAJARAN MACA

SKRIPSI

diajukeun pikeun nyumponan salah sahiji sarat nyangking gelar Sarjana Pendidikan

ku

Deden Muhidin NIM 1000520

JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA DAERAH FAKULTAS PENDIDIKAN BAHASA DAN SENI

UNIVERSITAS PENDIDIKAN INDONESIA BANDUNG

(2)

Struktur Carita Dina Buku

Tjatjarakan

Karya Soeria Di Radja

Pikeun Bahan Pangajaran Maca

Oleh

Deden Muhidin

Sebuah skripsi yang diajukan untuk memenuhi salah satu syarat memperoleh gelar Sarjana pada Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni

Universitas Pendidikan Indonesia

Agustus 2014

Hak Cipta dilindungi undang-undang.

Skripsi ini tidak boleh diperbanyak seluruhya atau sebagian,

(3)

Lembar Pengesahan Skripsi DEDEN MUHIDIN

NIM 1000520

STRUKTUR CARITA DINA NASKAH BUKU TJATJARAKAN KARYA SOERIA DI RADJA PIKEUN BAHAN PANGAJARAN MACA

disaluyuan jeung disahkeun ku:

Pangaping I,

Dr. Ruhaliah, M.Hum. NIP 196411101989032002

Pangaping II,

Dr. Dedi Koswara, M.Hum. NIP 195906141986011002

Kauninga ku

Pupuhu Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni

Universitas Pendidikan Indonesia

(4)

(5)

Deden Muhidin, 2014

Struktur Carita Dina Buku Tjatjarakan Karya Soeria Di Radja Pikeun Bahan Pangajaran Maca

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu STRUKTUR CARITA DINA BUKU TJATJARAKAN

KARYA SOERIA DI RADJA PIKEUN BAHAN PANGAJARAN MACA¹)

Deden Muhidin²)

ABSTRAK

Penelitian ini dilatarbelakangi oleh cerita-cerita yang terdapat pada naskah buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja, isinya dapat digunakan sebagai bahan pembelajaran membaca. Tujuan dari penelitian ini adalah untuk mendeskripsikan, menyusun tranliterasi, serta menganalisis cerita yang terdapat pada naskah buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja berdasarkan teori strukturalisme yang mencakup tema, alur, tokoh, dan latar. Metode yang digunakan dalam penelitian ini adalah metode deskriptif, dengan menggunakan tehnik studi pustaka. Adapun sumber data yang digunakan dalam penelitian ini adalah naskah buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja. Berdasarkan hasil penelitian, dapat disimpulkan bahwa dalam buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja terdapat 19 cerita, yaitu: (1) dua cerita dongeng, (2) satu cerita pengalaman pribadi/feature, (3) tiga cerita deskripsi, (4) satu tatarucingan, dan (5) dua belas cerita percakapan sehari-hari.

(6)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

STORY STRUCTURE IN TEXTBOOK

TJATJARAKAN

BY

SOERIA DI RADJA FOR READING LEARNING MATERIAL

ABSTRAC

This research is motivated by the story of literature contained in the Tjatjarakan manuscript by Soeria Di Radja, it can be used as material in learning reading. The method used in this research is descriptive method, using literature techniques and data analysis. The source of the data used in this study is a Tjatjarakan textbook manuscript by Soeria Di Radja. The purpose of this study is to describe mentranliterasi and analyze the stories in the Tjatjarakan textbook manuscript by Soeria Di Radja. Based on the research results, it can be concluded that in the Tjatjarakan textbook by Soeria Di Radja there are 19 titles prose stories that can be used as students' learning materials for reading. There are also stories that can be classified into several genres, namely: ( 1 ) fairy tales; ( 2 ) personal experience stories / features, (3 ) description; ( 4 ) narrative, and ( 5 ) the story of everyday conversation .

Password : Struktur Carita, buku Tjatjarakan

1) Penyusunan skripsi ini di bawah bimbingan Dr. Ruhaliah, M.Hum. dan Dr. Dedi Koswara, M.Hum.

(7)

(8)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu DAPTAR EUSI

2.1.4 Sajarah Kamekaran Aksara Cacarakan ... 16

(9)

viii

2.2 Struktur nu Ngawangun Karya Sastra ... 18

4.1 Déskripsi Naskah Buku Tjatjarakan Karya Soeria Di Radja ... 34

4.1.1 Idéntitas Naskah... 35

4.1.2 Raratan Naskah ... 35

4.1.3 Waruga Naskah ... 35

4.1.4 Pedoman Transliterasi ... 36

4.2 Transliterasi ... 37

4.3 Analisis Struktur Eusi Buku Tjatjarakan Karya Soeria Di Radja ... 74

4.4 Analisis Struktur Carita Buku Tjatjarakan Karya Soeria Di Radja ... 78

4.4.1 Carita “Ririwa” ... 78

4.4.1.1 Téma ... 79

4.4.1.2 Galur ... 80

(10)

ix

(11)

x

4.4.8 Klasifikasi jeung Gambaran Umum Struktur Carita nu Dianalisis ... 101

4.5 Bahan Pangajaran Maca tina Téks Carita Dongéng “Bapa Satar: ... 102

4.5.1 Matéri Bahan Pangajaran Maca ... 102

4.5.2 Evaluasi ... 104

4.5.3 Soal Latihan ... 104

BAB V KACINDEKAN JEUNG RÉKOMÉNDASI ... 107

5.1 Kacindekan ... 107

5.2 Rékoméndasi ... 108

DAPTAR PUSTAKA ... 109

LAMPIRAN ... 111

(12)

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu BAB I

BUBUKA

1.1 Kasang Tukang Masalah

Sastra mangrupa hasil titinggal kabudayaan manusa harita, diciptakeun

pikeun nyumponan pangabutuh rohani masarakatna, anu fungsina minangka

sarana éksprési jeung sarana rékréasi. Ku kituna ti mimiti gelarna sastra nepi ka

kiwari, sastra jadi hal anu kawilang pentingna, boh di sabudeureun masarakat

sastra éta sorangan boh dina dunya atikan. Dina dunya atikan sastra bisa

dijadikeun hiji bahan pangajaran ka siswa, sedengkeun di sabudeureun masarakat

sastra, sastra téh mangrupa sarana éksprési tina kahirupan di sabudeureunana.

Karya sastra digelarkeun kalawan ngagunakeun média, salah sahijina nyaéta

ngaliwatan média wangun tinulis. Karya sastra anu wangunna tinulis, tangtuna

aya patalina jeung aksara katut média tulisna, salah sahiji contona nyaéta naskah.

Naskah nyaéta hasil titinggal budaya manusa harita anu ditulis ngagunakeun

aksara tur ngébréhkeun rasa jeung pamikiranana ngeunaan hiji hal anu sifatna

éstétis jeung intelék. Dina naskah euyeub pisan informasi-informasi baheula anu

ngagambarkeun pamikiran-pamikiran, adat-istiadat, jeung ajén bebeneran anu aya

di masarakat baheula (Baried spk., 1994, kc. 6).

Hiji panalungtikan naskah biasana miboga tujuan pikeun mikanyaho struktur,

kaayaan, sistem kamasarakatan, gagasan, jeung pola pikir manusa harita. Salian ti

éta panalungtikan naskah ogé miboga fungsi pikeun néangan ajén bebeneran

jeung falsafah kabudayaan hiji sélér bangsa.

Nurutkeun Pudjiastuti (2006, kc. 160) eusi dina hiji naskah ngawengku

sababaraha aspék, saperti aspék kahirupan sosial, politik, agama, kabudayaan,

ékonomi, basa, jeung sastra. Sedengkeun tina jihat eusi ébréhanana nyoko kana

(13)

2

Gelarna hiji karya sastra tangtuna moal leupas tina struktur carita jeung

unsur-unsur anu ngawangunna. Pikeun mikanyaho naon-naon nu aya dina naskah,

tangtuna kudu dititénan heula eusi naskahna. Saperti nu aya dina naskah citak

buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja. Dina ieu buku euyeub pisan ku

carita-carita anu eusina bisa diklasifikasikeun jadi carita-carita dongéng, carita-carita déskripsi

ngeunaan sato jeung sakola, tatarucingan, carita lalampahan, jeung carita

paguneman sapopoé.

Buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja mangrupa hiji buku anu digunakeun

di sakola-sakola baheula pikeun bahan pangajaran, ku kituna di jerona ogé euyeub

pisan ku rupa-rupa bahan pangajaran, boh pangajaran maca boh pangajaran nulis

aksara Cacarakan. Aksara Cacarakan mangrupa salah sahiji aksara anu kungsi

digunakeun di tatar Sunda salain ti aksara séjénna.

Nilik kana sajarahna, di tatar Sunda kungsi dipikawanoh sababaraha aksara,

nyaéta: aksara Pallawa, Pranagari, Sunda Kuno, Jawa (Carakan), Arab (Pégon),

Cacarakan, jeung Latén. Éta aksara nu tujuh téh dipaké ti mimiti abad ka-4

Maséhi, ngan anu digunakeun nepi ka kiwari mah nyaéta aksara Sunda Kuno,

Arab (Pégon), Cacarakan, jeung Latén (Suryani, 2012, kc. 114).

Buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja mangrupa hiji bukti yén di tatar

Sunda kungsi digunakeun aksara Cacarakan, jeung harita bener-bener sumebar

sarta resmi digunakeun di sakola-sakola (Filantropi, 2011). Sanajan ayeuna nu

diajarkeun di sakola nyaéta aksara Sunda Kuno (Kaganga), tapi aksara Cacarakan

nu digunakeun dina buku Tjatjarakan, perlu diriksa jeung dimumulé deui,

sangkan dipikawanoh ku masarakat balaréa ka hareupna, utamana di kalangan

atikan. Dina buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja loba carita-carita nu bisa

diklasifikasikeun jadi sababaraha genre, di antarana aya dongéng, carita

déskriptif, paguneman, jrrd. Sakabéh genre nu aya dina buku Tjatjarakan karya

Soeria Di Radja perlu ditalungtik pikeun mikanyaho struktur carita, ogé struktur

nu ngawangun bukuna.

(14)

3

Struktur jeung Ajén Budaya Wawacan Nabi Yusuf” (Eva Novianti, 2004), “Wawacan Abu Nawas Transliterasi jeung Analisis Struktural Sémiotika” (Ranti Purnama Dewi, 2012), “Analisis Struktur jeung Ajén Moral dina Naskah Wawacan Ratu Déwi Maléka” (Devi Cahyani Wulansari, 2009), “Analisis Struktur Wawacan Raramendut” (Rosmayanti, 2008), “Analisis Struktur jeung Ajén Budaya Wawacan Babad Cirebon” (Dini Siti Oktaviani, 2007), “Analisis Struktur jeung Ajén Budaya dina Wawacan Panji Kusumah pikeun Pangajaran di SMP” (Nenden Sri Utari, 2010) jrrd.

Nepi ka kiwari, panalungtikan ngeunaan naskah di Jurusan Pendidikan

Bahasa Daérah UPI kawilang langka, komo deui naskah nu ngagunakeun aksara

Cacarakan. Lolobana nalungtik naskah anu ngagunakeun aksara Arab (Pégon)

jeung aksara Sunda Kuno. Ku kituna dina ieu panalungtikan dipedar struktur

carita nu aya dina buku Tjatjarakan, anu judulna “Struktur Carita dina Buku

Tjatjarakan karya Soeria Di Radja pikeun Bahan Pangajaran Maca”.

1.2Watesan jeung Rumusan Masalah 1.2.1 Watesan Masalah

Dumasar kana kasang tukang di luhur, supaya henteu méngpar tina

naon-naon anu baris ditalungtik, jeung leuwih jéntré kana hal anu dipedar, ieu

panalungtikan diwatesanan, nyaéta ngawengku:

a. Ngadéskripsikeun naskah buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja.

b. Transliterasi buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja.

c. Struktur anu ngawangun eusi buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja.

d. Analisis struktur carita anu aya dina buku Tjatjarakan, anu ngawengku téma,

galur, tokoh jeung watek tina unggal carita.

e. Pangajaran maca tina téks nu aya dina buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja.

1.3Rumusan Masalah

Dumasar kana watesan masalah di luhur, ieu panalungtikan miboga

(15)

4

a. Kumaha déskripsi naskah buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja.

b. Kumaha transliterasi téks buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja?

c. Kumaha struktur anu ngawangun eusi buku Tjatjarakan karya Soeria Di

Radja?

d. Kumaha struktur carita anu aya dina buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja?

e. Kumaha bahan pangajaran maca tina téks nu aya dina buku Tjatjarakan karya

Soeria Di Radja?

1.4Tujuan Panalungtikan 1.4.1 Tujuan Umum

Dumasar kana rumusan masalah di luhur, ieu panalungtikan miboga tujuan

umum, nyaéta pikeun mikanyaho materi pangajaran maca, budaya, jeung aksara

Cacarakan nu aya dina buku ajar Tjatjarakan karya Soeria Di Radja.

1.4.2 Tujuan Husus

Anapon tujuan husus dina ieu panalungtikan nyaéta:

a. Ngadéskripsikeun buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja.

b. Ngadéskripsikeun struktur eusi anu ngawangun buku Tjatjarakan karya Soeria

Di Radja.

c. Ngadéskripsikeun struktur carita nu aya dina buku Tjatjarakan karya Soeria Di

Radja.

d. Ngadéskripsikeun bahan pangajaran maca tina téks nu aya dina buku

Tjatjarakan karya Soeria Di Radja.

1.5 Mangpaat Panalungtikan 1.5.1 Mangpaat Téoritis

Ieu panalungtikan dipiharep bisa nambahan kabeungharan élmu sastra dina

kontéks kajian élmu filologi.

(16)

5

Ieu panalungtikan dipiharep bisa méré informasi ngeunaan aksara Sunda

nyaéta aksara Cacarakan jeung hasil ieu panalungtikan bisa digunakeun pikeun

bahan pangajaran maca di sakola.

1.6Struktur Organisasi Skrpsi

BAB I Bubuka, nyaéta nu ngawengku kasangtukang panalungtikan, watesan

masalah, rumusan maslah, tujuan, mangpaat, jeung struktur organisasi skripsi.

BAB II Ulikan Tiori, nyaéta anu ngawengku aksara Cacarakan, struktur,

jeung pangajaran maca.

BAB III Métodologi Panalungtikan, nyaéta anu ngawengku sumber data,

desain panalungtikan, métode, définisi operasional, téhnik ngumpulkeun data,

jeung analisis data.

BAB IV Hasil Panalungtikan, nyaéta ngawengku déskripsi naskah,

transliterasi naskah, analisis struktur carita, analisis eusi nu ngawangun naskah

buku ajar Tjatjarakan, jeung pangajaran maca tina téks carita.

(17)

Deden Muhidin, 2014

Struktur Carita Dina Buku Tjatjarakan Karya Soeria Di Radja Pikeun Bahan Pangajaran Maca

BAB III

MÉTODE PANALUNGTIKAN

3.1 Sumber Data

Nurutkeun Lofland (dina J. Moleong 2007, kc. 157) sumber data nyaéta

kekecapan jeung paripolah atawa tindakan, saleuwihna mangrupa data tambahan

saperti dokumén, sumber data tulis, foto jeung statistik.

Luyu jeung katerangan di luhur, sumber data anu digunakeun dina ieu

panalungtikan, nyaéta naskah buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja. Sumber

data nu ditalungtik nyaéta carita-carita nu nyampak dina buku Tjatjarakan karya

Soeria Di Radja.

Dina naskah buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja, éjahan nu digunakeun

henteu sarua jeung éjahan nu kiwari. Dina éta naskah, masih ngagunakeun standar

éjahan nu baheula. Saperti misalna kecap “sia”, dina naskah ditulisna “siya”. Kitu

deui “tujuh”, ditulisna “toejoeh”. Tapi, dina nyusun transliterasi di ieu panalungtikan, digunakeun éjahan anu geus disampurnakeun. Kitu deui judulna,

aya sababaraha carita nu euweuh judulna, tapi dina ieu panalungtikan carita nu

euweuh judulna dijudulan dumasar kana eusi caritana.

Dina ieu naskah, henteu sakabéh eusi naskah bisa ditalungtik strukturna,

lantaran aya sababaraha bagian data nu wangunna lain carita. Sangkan leuwih

écés jeung babari dina medar sarta nganalisis strukturna, dina ieu bab ditataan

sakabéh data nu nyampak dina buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja.

Tabél 3.1

STRUKTUR NU NGAWANGUN EUSI NASKAH

No. Kaca Klasifikasi Eusi Judul Katerangan

1 2 3 4 5

(18)

27

Deden Muhidin, 2014

(19)

28

Deden Muhidin, 2014

(20)

29

Deden Muhidin, 2014

30 89 -90 Diajar Pasangan

Paguneman “Culik” Dianalisis

37 109 -

(21)

30

Deden Muhidin, 2014

40 117 -

124

Paguneman “Tatarucingan” -

Dumasar kana data di luhur, aya tujuh carita jeung paguneman anu

ditalungtik, nyaéta: (1) “Ririwa”, (2) “Si Uja”, (3) “Si Peucang”, (4) “Culik”, (5)

“Bapa Satar”, (6) “Méga”, jeung (7) “Jarah”.

3.2 Desain Panalungtikan

Desain panalungtikan nyaéta rarancang sakabéh hal jeung kagiatan anu

dilakukeun ku panalungtik ti saacan panalungtikan, keur dilaksanakeun

panalungtikan, sarta nepi ka aya kacindekan jeung laporanna panalungtikan.

Desain panalungtikan dipidangkeun dina ieu bagan di handap.

Bagan 3.1

Desain Panalungtikan

Tujuan Panalungtikan:

Ngadéskripsikeun:

1. Naskah buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja 2. Transliterasi

3. Struktur nu ngawangun eusi naskah 4. Struktur carita

5. Matalikeun téks carita jeung pangajaran maca

Nangtukeun masalah

(22)

31

Deden Muhidin, 2014

3.3 Métode Panalungtikan

Dina ieu panalungtikan digunakeun métode kualitatif, nyaéta hiji métode anu

tujuanana néangan gambaran jeung karakteristik anu leuwih jero dina buku

Tjatjarakan karya Soeria Di Radja. Nurutkeun J. Moleong (2007, kc. 6)

panalungtikan kualitatif nyaéta panalungtikan anu miboga tujuan sangkan maham

fénoména ngeunaan naon-naon anu kaalaman ku subjék panalungtikan, misalna

paripolah, persépsi, jeung motivasi kalawan ngagunakeun cara ngadéskripsikeun

dina wangun kalimah, sarta ngamangpaatkeun sababaraha métode ilmiah.

Dina ieu panalungtikan ogé digunakeun métode déskriptif analisis, anu

tujuanana pikeun nyutat, napsirkeun, ngadéskripsikeun, jeung nyusun transliterasi

data nu baris ditalungtik (Suryani, 2012, kc. 74). Sedengkeun paélmuan sastra

digunakeun pikeun ngaguar ngeunaan struktur nu nyampak dina buku Tjatjarakan

karya Soeria Diradja.

3.4 Wangenan Operasional

Sangkan ieu panalungtikan téh puguh maksudna, tujuan, sarta udaganana,

ditataan heula istilah-istilah anu aya patalina kana ieu panalungtikan.

a. Struktur

Nurutkeun Kamus Istilah Tata Basa jeung Sastra Sunda (1999, kc. 237)

struktur nyaéta carana hiji hal diwangun atawa disusun. Sedengkeun nurutkeun

Ngolah data Ngumpulkeun data

(23)

32

Deden Muhidin, 2014

Kamus Umum Bahasa Indonesia (2008, kc. 1341) struktur nyaéta cara sesuatu

disusun atau dibangun;susunan;bangunan; (2) yg disusun dengan pola tertentu;

(3) pengaturan unsur atau bagian suatu benda.

b. Buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja

Mangrupa buku pangajaran jaman baheula. Ieu buku judulna Tjatjarakan,

kaca bukuna henteu lengkep, ngan aya ti kaca 33 nepi ka kaca 126. Kitu deui ciri

identitas bukuna geus euweuh, kaasup sampul hareupna. Judul ieu buku

kapangggih dina kaca 33, aya tulisan “Tjatjarakan, Soeria Di Radja”. Harita, ieu

buku mangrupa buku pangajaran nu kungsi aya di tatar Sunda jeung digunakeun

di sakola-sakola. Ieu buku ngagunakeun aksara Cacarakan nu eusina rupa-rupa

carita, saperti carita kahirupan sapopoé, dongéng, tatarucingan, diajar nulis

Cacarakan, jeung carita bacaan séjénna.

c. Cacarakan

Nurutkeun Kamus Umum Basa Sunda (2007, kc. 18) Cacarakan nyaéta abjad

qt.alfabet (aksara) Sunda: ha, na, ca, ra, ka, jst., jumlahna 18 aksara. Cacarakan

mangrupa salah sahiji aksara nu kungsi digunakeun di tatar Sunda.

d. Pangajaran Maca

Pangajaran maca mangrupa hiji program anu dirarancang jeung kaasup kana

salah sahiji kaparigelan basa, nu tujuanana sangkan siswa maham jeung

nyangkem pangaweruh tina rupa-rupa téks bacaan. Téks dibagi-bagi jadi téks

pondok anu dimimitian ku daptar kekecapan nu diajarkeun jeung dibarengan ku

gambar-gambar, ogé téks anu leuwih héngkér nyaéta téks carita panjang saperti

novel anu dibasajankeun (Mackey dina Tarigan, 1988, kc. 48).

3.5 Téhnik Panalungtikan

Dumasar kana métode anu digunakeun, pikeun ngahontal tujuan dina ieu

panalungtikan, téhnik panalungtikan anu digunakeun nyaéta téhnik studi

pustaka/ulikan pustaka. jeung analisis data. Téhnik ulikan pustaka nyaéta hiji

(24)

33

Deden Muhidin, 2014

cara ngumpulkeun jeung macaan sababaraha buku/réfrénsi nu raket patalina jeung

panalungtikan. Sedengkeun téhnik analisis data, nyaéta hiji kagiatan anu néangan

informasi sajembar-jembarna tina data-data anu geus dikumpulkeun. Téhnik

analisis data digunakeun pikeun nganalisis struktur carita nu aya dina buku

Tjatjarakan karya Soeria Di Radja.

Nurutkeun J. Moleong (2007, kc. 220) téhnik analisis data disebut ogé kajian

eusi atawa analisis kontén. Kitu deui nurutkeun Weber (dina J. Moleong 2007,

kc. 220) kajian eusi nyaéta léngkah panalungtikan nu ngamanpaatkeun sababaraha

prosedur pikeun néangan kacindekan nu pasti tina hiji dokumén.

Dina ieu panalungtikan, téhnik ulikan pustaka digunakeun pikeun neangan

data atawa informasi ngeunaan teori struktur anu ngawangun karya sastra jeung

teori ngeunaan filologi nu aya patalina jeung naskah buku Tjatjarakan karya

Soeria Di Radja.

3.6 Analisis Data

Téhnik ngolah data dilakukeun sanggeus ngadéskripsikeun jeung nyusun

transliterasi naskah buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja. Aya sababaraha

tahapan sanggeus data kakumpul, nyaéta anu mimiti nganalisis struktur anu

ngawangun eusi naskah buku Tjatjarakan. Anu kadua, mariksa data nu rék diolah.

Katilu, éta data dianalisis tuluy didéskripsikeun saluyu jeung udagan

panalungtikan. Sanggeus réngsé ngadéskripsikeun jeung nganalisis data, hasilna

dilarapkeun kana bahan pangajaran maca. Anu pamungkas nyaéta nyieun

kacindekan ngeunaan déskripsi jeung analisis struktur carita dina naskah buku

(25)

Deden Muhidin, 2014

BAB V PANUTUP

5.1 Kacindekan

Naskah buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja, mangrupa hiji bukti yén di

tatar Sunda kungsi digunakeun aksara Cacarakan, sanajan éta aksara mangrupa

aksara pangaruh ti Jawa. Tapi, ayana pangaruh Jawa ka Sunda geus ngajadikeun

hiji akulturasi budaya anyar di tatar Sunda. Kitu deui, aksara Cacarakan baheula

kungsi jadi aksara resmi di tatar Sunda, salain ti aksara Latén jeung aksara Arab

Pégon. Sedengkeun aksara Sundana sorangan, kungsi pareum jeung teu

digunakeun. Ayana titinggal buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja, jadi bukti

penting ayana sajarah ngeunaan aksara Cacarakan. Kaayaanana bisa nambahan

kabeungharan kamekaran aksara di tatar Sunda.

Dina buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja kapanggih rupa-rupa bahan Sedengkeun nu séjénna, mangrupa kekecapan jeung kalimah basajan diajar maca

dina basa Sunda, sarta pangajaran nulis aksara Cacarakan.

Tina sakabéh carita, aya tujuh carita nu bisa dianalisis strukturna. Lantaran

henteu sakabéh carita wangunna panjang. Ku kituna nu dianalisis struktur

caritana, ngan carita anu lengkep jeung bisa dianalisis kalayan lengkep, nyaéta:

(1) “Ririwa”, (2) “Si Uja”, (3) “Dongéng Si Peucang”, (4) “Méga”, (5) “Dongéng

Bapa Satar”, (6) “Culik”, jeung (7) “Jarah”.

Tina sababaraha carita nu geus dianalisis, kapanggih rupa-rupa unsur

strukturna, nyaéta: (1) Téma, aya sababaraha téma umum nu nyampak dina

sababaraha caritana, nyaéta téma kahirupan sosial, sato, lalampahan/pangalaman,

(26)

108

Deden Muhidin, 2014

jeung mérélé, teu aya nu galurna mundur; (3) Palaku, dina sababaraha carita

palaku atawa tokohna lolobana manusa, aya ogé anu palakuna jin jeung sato; (4)

Latar, dina sababaraha carita lolobana mangrupa galur fisik nu ngawengku ngaran

patempatan jeung wewengkon, sedengkeun latar psikologis nu kapanggih

diantarana kaayaan batin, rasa kasieun, hariwang jeung bungah.

Sabada ditalungtik, téks-téks carita nu aya dina naskah buku Tjatjarakan

karya Soeria Di Radja bisa dijadikeun alternatif bacaan pikeun bahan pangajaran

maca di sakola. Di antarana pikeun bahan pangajaran maca dongéng. Bahan

pangajaran maca dongéng anu dipaké nyaéta dongéng “Bapa Satar”. Ieu carita

miboga kaonjoyan batan carita nu séjénna, diantarana loba ajén nu bisa

dicangking tina ieu carita. Eusi tina téks nu aya dina naskah buku ajar Tjatjarakan

lolobana mangrupa téks bacaan nu dipikaresepeun, lantaran ngandung unsur

budaya jeung atikan nu hadé.

5.2 Rékoméndasi

Sabada nalungtik naskah buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja, aya

sababaraha hal anu kudu diperhatikeun jeung ditepikeun boh ka anu maca boh ka

lembaga atikan.

1) Ka anu maca, dina buku Tjatjarakan karya Soeria Di Radja euyeub pisan

bahan pangajaran nu bisa dijadikeun pikeun bahan alternatif pangajaran di

sakola. Lantaran caritana réa pisan ku carita paguneman sapopoé,

dongéng, carita déskriptif, ogé ngeunaan basana nu basajan sarta gampang

dipikaharti ku balaréa.

2) Ka lembaga atikan, sangkan kaayaan naskah jeung aksara jaman baheula

dipikawanoh deui ku masarakat balaréa di jaman kiwari, kudu aya

sosialisasi ngeunaan naskah ka masarakat, boh dina dunya atikan boh di

masarakat umum. Kitu deui perlu aya bukti nyata dina ngalarapkeun

aksara. Saperti misalna dina ngaran-ngaran di sapanjang jalan kudu

(27)

Deden Muhidin, 2014

109

DAFTAR PUSTAKA

Abidin, Y. (2012). Pembelajaran Membaca Berbasis Pendidikan Karakter.

Bandung: Refika Aditama.

Amminudin. (1987). Pengantar Apresiasi Karya Sastra. Bandung: Sinar Baru

Algesindo.

Baried, S. spk. (1985). Pengantar Teori Filologi. Jakarta: Pusat Pembinaan

Dan Pengembangan Bahasa. Depdikbud.

Danadibrata, R.A. (2006) Kamus Basa Sunda. Bandung: Kiblat Buku Utama.

Departemen Pendidikan Nasional. 2008. Kamus Bahasa Indonesia. Jakarta:

Pusat Bahasa.

Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat (2007) Standar Kompetensi Dan

Kompetensi Dasar Mata Pelajaran Bahasa Dan Sastra Sunda. Bandung:

Disdik.

Jamaluddin. (2003) Problematik Pembelajaran Bahasa Dan Sastra. Jogjakarta:

Adicita.

Kamus Umum Basa Sunda. (2007). Bandung: Geger Sunten

Koswara, D (2010). Racikan Sastra. Bandung: Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah

Universitas Pendidikan Indonesia.

Moleong, L. (2007). Metodologi Penelitian Kualitatif. Bandung: Rosda.

Novakovich, J. (2003). Berguru Kepada Sastrawan Dunia. Bandung: Kaifa.

Pudjiastuti, T. (2006). Naskah & Studi Naskah Sebuah Antologi. Bogor:

Akademia

Ruhaliah. (2012). Pedoman Ringkas Transliterasi, Edisi, dan Terjemahan Aksara

Sunda Kuna, Buda, Cacarakan dan Pegon. Bandung: Jurusan Pendidikan

Bahasa Daerah Universitas Pendidikan Indonesia.

Ruhimat, Spk. (2009). Kurikulum dan Pembelajaran. Bandung: Tim Pengembang

MKDP Kurikulum dan Pembelajaran.

(28)

110

Deden Muhidin, 2014

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu Suryani, E. (2012). Filologi. Bogor: Ghalia.

Tamsyah, B. Spk. (1999). Kamus Istilah Basa Jeung Sastra Sunda. Bandung:

Pustaka Setia.

Tarigan, H. (1988). Metodologi Pengajaran Bahasa 2. Bandung: Angkasa.

Universitas Pendidikan Indonesia. (2013). Pedoman Penulisan Karya Ilmiah.

(29)

Deden Muhidin, 2014

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu DAFTAR PUSTAKA

Abidin, Y. (2012). Pembelajaran Membaca Berbasis Pendidikan Karakter.

Bandung: Refika Aditama.

Amminudin. (1987). Pengantar Apresiasi Karya Sastra. Bandung: Sinar Baru

Algesindo.

Baried, S. spk. (1985). Pengantar Teori Filologi. Jakarta: Pusat Pembinaan

Dan Pengembangan Bahasa. Depdikbud.

Danadibrata, R.A. (2006) Kamus Basa Sunda. Bandung: Kiblat Buku Utama.

Departemen Pendidikan Nasional. 2008. Kamus Bahasa Indonesia. Jakarta:

Pusat Bahasa.

Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Barat (2007) Standar Kompetensi Dan

Kompetensi Dasar Mata Pelajaran Bahasa Dan Sastra Sunda. Bandung:

Disdik.

Jamaluddin. (2003) Problematik Pembelajaran Bahasa Dan Sastra. Jogjakarta:

Adicita.

Kamus Umum Basa Sunda. (2007). Bandung: Geger Sunten

Koswara, D (2010). Racikan Sastra. Bandung: Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah

Universitas Pendidikan Indonesia.

Moleong, L. (2007). Metodologi Penelitian Kualitatif. Bandung: Rosda.

Novakovich, J. (2003). Berguru Kepada Sastrawan Dunia. Bandung: Kaifa.

Pudjiastuti, T. (2006). Naskah & Studi Naskah Sebuah Antologi. Bogor:

Akademia

Ruhaliah. (2012). Pedoman Ringkas Transliterasi, Edisi, dan Terjemahan Aksara

Sunda Kuna, Buda, Cacarakan dan Pegon. Bandung: Jurusan Pendidikan

Bahasa Daerah Universitas Pendidikan Indonesia.

Ruhimat, Spk. (2009). Kurikulum dan Pembelajaran. Bandung: Tim Pengembang

MKDP Kurikulum dan Pembelajaran.

(30)

108

Suryani, E. (2012). Filologi. Bogor: Ghalia.

Tamsyah, B. Spk. (1999). Kamus Istilah Basa Jeung Sastra Sunda. Bandung:

Pustaka Setia.

Tarigan, H. (1988). Metodologi Pengajaran Bahasa 2. Bandung: Angkasa.

Universitas Pendidikan Indonesia. (2013). Pedoman Penulisan Karya Ilmiah.