Naging Sultan Si Pilandok

Naging Sultan si Pilandok Naging Sultan si Pilandok

Posted by Bokals on Saturday, September 4, 2010 Posted by Bokals on Saturday, September 4, 2010 Labels: Mga kwentong bayan

Labels: Mga kwentong bayan Naging Sultan si Pilandok Naging Sultan si Pilandok

ng kinagigiliwan

ng kinagigiliwang !uan ng katagalugan ay may katumbas sa mga g !uan ng katagalugan ay may katumbas sa mga Maranaw " siMaranaw " si Pilandok#

Pilandok#

Si Pilandok ay na$atulang ikulong sa isang kulungang bakal at itapon sa dagat da$il Si Pilandok ay na$atulang ikulong sa isang kulungang bakal at itapon sa dagat da$il sa isang pagkakasalang kanyang ginawa#

sa isang pagkakasalang kanyang ginawa#

Pagkalipas ng ilang araw, ang sultan ay nanggilalas nang makita si Pilandok sa Pagkalipas ng ilang araw, ang sultan ay nanggilalas nang makita si Pilandok sa kanyang $arap na nakasuot ng magarang kasuotan ng sultan# Nakasukbit sa kanyang $arap na nakasuot ng magarang kasuotan ng sultan# Nakasukbit sa kanyang baywang ang isang kumikislap na ginituang tabak#

kanyang baywang ang isang kumikislap na ginituang tabak#

%&indi ba't itinapon ka na sa dagat(% nagtatakang tanong ng sultan kay Pilandok# %&indi ba't itinapon ka na sa dagat(% nagtatakang tanong ng sultan kay Pilandok# %Siya pong tunay, ma$al na Sultan,% ang magalang na tugon ni Pilandok# %Paanong %Siya pong tunay, ma$al na Sultan,% ang magalang na tugon ni Pilandok# %Paanong nangyaring ikaw ay nasa $arap ko at nakadamit nang magara( )apat ay patay ka nangyaring ikaw ay nasa $arap ko at nakadamit nang magara( )apat ay patay ka na ngayon,% ang wika ng sultan#

na ngayon,% ang wika ng sultan#

%&indi po ako namatay, ma$al na sultan sapgkat nakita ko po ang aking mga ninuno %&indi po ako namatay, ma$al na sultan sapgkat nakita ko po ang aking mga ninuno sa ilalim ng dagat nang ako'y sumapit doon# Sila po ang

sa ilalim ng dagat nang ako'y sumapit doon# Sila po ang nagbigay sa akin ngnagbigay sa akin ng

kayamanan# Sino po ang magnanais na mamatay sa isang ka$ariang masagana sa kayamanan# Sino po ang magnanais na mamatay sa isang ka$ariang masagana sa la$at ng bagay(% ang paliwanag ni Pilandok# %Mara$il ay nasisiraan ka ng bait,% ang la$at ng bagay(% ang paliwanag ni Pilandok# %Mara$il ay nasisiraan ka ng bait,% ang sabi ng ayaw maniwalang sultan# %Nalalaman ng la$at na walang ka$arian sa ilalim sabi ng ayaw maniwalang sultan# %Nalalaman ng la$at na walang ka$arian sa ilalim ng dagat#%

ng dagat#%

%*asinungalingan po iyan+ Bakit po naririto ako ngayon( ko na ipinatapon ninyo sa %*asinungalingan po iyan+ Bakit po naririto ako ngayon( ko na ipinatapon ninyo sa gitna ng dagat# ko na ikinulong pa ninyo sa $awla ay naririto ngayon at kausap gitna ng dagat# ko na ikinulong pa ninyo sa $awla ay naririto ngayon at kausap ninyo,% ang paliwanag ni Pilandok# %May ka$arian po sa ilalim ng dagat at

ninyo,% ang paliwanag ni Pilandok# %May ka$arian po sa ilalim ng dagat at angang tanging paraan sa pagtungo roon ay ang pagkulong sa $awla at itapon sa gitna ng tanging paraan sa pagtungo roon ay ang pagkulong sa $awla at itapon sa gitna ng dagat# ko po'y aalis na at mara$il ay $ini$intay na ako ng aking mga kamag"anak#% dagat# ko po'y aalis na at mara$il ay $ini$intay na ako ng aking mga kamag"anak#% makmang aalis na si

makmang aalis na si Pilandok#Pilandok#

%&intay,% sansala ng sultan kay Pilandok# %-sama mo ako at nais kong makita ang %&intay,% sansala ng sultan kay Pilandok# %-sama mo ako at nais kong makita ang aking mga ninuno, ang sultan ng mga sultan at ang iba ko pang kamag"anak#% aking mga ninuno, ang sultan ng mga sultan at ang iba ko pang kamag"anak#%  .

pinagsabi$angwalang dapat makaalam ng bagay na iyon# )apat daw ay mag"isang pupunta roon ang Sultan sa loob ng isang $awla#

%*ung gayon ay ilagay mo ko sa loob ng $awla at itapon mo ako sa gitna ng dagat,% ang sabi ng sultan# %Sino po ang mamumuno sa ka$arian sa inyong pag"alis(% ang tanong ni Pilandok# %*apag nalaman po ng iba ang tingkol sa sinabi ko sa inyong ka$arian sa ilalim ng dagat ay magnanais silang magtungo rin doon#%

Sandaling nag"isip ang sultan at nakangiting nagwika, %/agawin kitang

pansamantalang sultan, Pilandok# Mag"iiwan ako ngayon din ng isang kautusang ikaw ang pansamantalang $a$alili sa akin#% %&intay, ma$al na Sultan,% ang pigil ni Pilandok# %&indi po ito dapat malaman ng inyong mga ministro#%

%no ang nararapat kong gawin(% ang usisa ng sultan# %-lili$im po natin ang bagay na ito# Basta't ipagkaloob ninyo sa akin ang inyong korona, singsing at espada# Pag nakita ang mga ito ng inyong kabig ay susundin nila ako,% ang tugon ni Pilandok#

Pumayag naman ang sultan# -binigay na la$at kay Pilandok ang $ini$ingi at isinakay sa isang bangka# Pagdating sa gitna ng dagat ay ini$agis ang $awlang kinalululanan ng sultan# *aagad lumubog ang $awla at namatay ang sultan# Mula noon si Pilandok na ang naging sultan#

LN/ PN/-NN ni )eograias 3osario

Nang makita ni Maros sa kanilang lumang orasan na ang ma$abang $intuturo ay malapit nang sumapit sa ika"12 samantalang nakapako na sa ika" ang maikling daliri, $indi niya malaman kung saan siya magtutungo# -siniksik niya ang kanyang ulo ka$i't saan# Saka ang dalawa niyang $intuturo ay ipinapasak sa mga butas ng kanyang tainga# yaw niyang marinig ang animas# yaw niyang mapakinggan ang malungkot na palo ng bakal sa malaking kampanang tanso sa kampanaryo ng simba$an sa kanilang bayan# /ayon man, ka$i't saan siya magsiksik, ka$i't saan siya magtago, ka$i't na anong gawin niyang pagpapasak sa kanyang tainga ay lalong nanunuot sa kanyang pandinig ang malungkot na tinig ng batingaw# %.apos na ba(% .apos### ang sunud"sunod namang itinutugon ng kanyang ina na paniwalang"paniwala $indi nga niya naririnig ang malungkot na animas#

%Ngunit, Maros5% ang baling uli ng matandang babae sa anak# %Bakit ayaw mong marinig ang oras na ukol sa kaluluwa( -ya'y nagpapagunita sa mga tao na dapat mag"ukol ng dalangin sa ikaluluwal$ati ng mga kaluluwang nasa kabilang bu$ay# na"una'y ang iyong ama, ikalawa'y ang kapatid mong panganay, ikatlo'y ang kapatid mong bunso, saka5 saka si nita#% ng $uling pangalan ay binigkas na mara$an at madalang ng matandang babae#

Si Maros ay $indi kumibo# Samantalang pinapangaralan siya ng kanyang ina, ang mga mata niyang galling sa pagkapikit kaya't nanlabo pa't walang ilaw ay da$an" da$ang sinisiputan ng ningas, saka manlilisik at mag"aapoy#

&indi rin siya sumasagot# &indi rin siya nagsasalita# Subali't sa kanyang sarili, sa kanyang dibdib, sa kanyang kaluluwa ay may pangungusap, may nagsasalita#

%)a$il din sa kanila, lalung"lalo na kay nita, ayaw kong marinig ang malungkot na tunog ng batingaw,% ang sinasabi ni Maros sa sarili# *inagat niya ang kanyang labi $anggang sa dumugo upang $uwag ipa$alata sa ina ang pagkuyom ng kanyang damdamin#

kala ng ina'y na$u$ulaan niya kung ano ang nasa loob ni Maros# Sa wari ng matanda ay nababasa niya sa mga mata ng anak ang li$im ng puso nito# Naiisip niyang kaya nalulungkot si Maros ay sapagka't $indi pa natatagalang namatay si nita# ng magandang anak ni )on .eong, mayamang may"ari ng lupa nilang

binubuwisan# Nalalaman ng ina ni Maros na la$at ng pagsisikap nito sa bukid, la$at ng pag"iimpok na ginagawa upang maging isang ulirang anakpawis ay ukol kay nita# t siya'y namatay+ Naramdaman din ng ina ni Maros kung gaano kakirot ngang maging malungkutin ang kanyang anak# -to ay kanyang ibig libangin# -to ay

nais niyang aliwin# *ung maaari sana'y mabunutan niya ng tinik na subyang sa dibdib ang kanyang anak#

%Lumakad ka na Maros, sa kubo nina Bastian# .ila may belasyon sila, o, baka kailanganin ang mabuting mang"aawit at manunugtog ng gitara,% ang sabi ng ina# %alang pagsalang masasaya$an ka roon#%

%Si -nang naman,% ang naibulalas na lamang ni Maros# -yan lamang ang kanyang nasasabi nang malakas# Sa kanyang sarili'y naidugtong niya na $indi masusukat ng kanyang ina kung gaano ang pait para sa kanya ang pagkamatay ni nita,

palib$asa'y lingid sa kaalaman ng matanda ang tunay na nangyari sa pagkamatay nito#

*ung nalalaman lamang ni -nang ang la$at, ang nasasabi niya uli sa kanyang sarili samantalang minamasdan niya ang isang ulilang bituin sa may tapat ng libingan ng kanilang bayan, na ipinapalagay niyang kaluluwa ni nita, %disi'y $indi ako itataboy sa kasaya$an#%

Pinag"uusapan pa lamang ng mag"ina nang umagang yaon ang malaki nilang kapalaran sapagka't mabuti ang lagay ng tanim nilang palay nang isang utusan sa ba$ay"pama$alaan ang dumating taglay ang utos ng $ukumang sila'y pinaaalis sa kanilang lupang kinatatayuan# Sinasamsam ni )on .eong na ama ni nita ang la$at ng lupa nilang sinasaka#

%-nang, matalim ba ang itak ko(% ang unang naitanong ng anak sa ina matapos matung$ayan ang utos ng $ukuman#

%nak ko+% ang pala$aw na pananangis ng matandang babae, sabay lapit sa leeg ng anak# %Bakit ka mag"iisip nang gayon, sa tayo na lamang dalawa ang nabubu$ay sa daigdig(%

ng tinig ng matanda ay nakapagpalubag ng kalooban ng binata# /ayon man, sa $arap ng bagong pit$aya ng may"ari ng lupang kanilang binubuwisan, ay isa"isang nagbabalik sa alaala niya ang malungkot na kasaysayan ng kanilang lupang

sinasaka#

ng sabi'y talagang sa kanunu"nunuan ng kanyang ama ang naturang lupa# alang sino mang sumisingil sa kanila ng buwis at walang sinumang nakikialam sa

anumang maging bunga ng kanilang mga tanim, maging mais o tubo, o kaya'y maging anuman sa mga gulay na tanim nila sa bakuran#

Subali't nang bata pa ang kanyang ama ay may nagsukat ng lupa sa sinsabing kanila# Palib$asa'y wala silang maibabayad sa manananggol, ang pama$alaan ay nagkulang ng malasakit sa kanilang karalitaan upang tangkilikin ang kanilang katwiran at karapatan# Sa wakas ay napilit silang mamuwisan nang di nila maku$ang umalis doon#

Noong bata pa si Maros, ang bayad nila'y isang salapi lamang isang taon sa bawat ektarya ng lupang kanilang sinasaka# Subalit nagtatagal, unti"unti na silang

pana"pana$on, ##:namespae pre67 8 st1 ns 8 %urn:s$emas"miroso9t" om:oe:smarttags% ;<gaya ng takipan at talinduwa#

*aya namatay ang ama ni Maros ay da$il sa malaking sama ng loob kay )on  .eong# ng kapatid niya'y namatay din sa paglilingkod sa ba$ay nito, at $igit sa

la$at, nalaman niyang kaya namatay si nita ay sapagka't natutop ng ama

nakipagtagpo minsan sa kanya sa loob ng $alamanan, isang gabing maliwanag ang buwan#

Saka ngayo'y paalisin naman sila sa kanilang ba$ay at lupang binubuwisan( Si nita ay li$im na naging kasinta$an ni Maros, ma$igit nang isang taon noon# Sapul nang dumating si nita sa kanilang bayan bu$at sa pag"aaral sa isang kole$iyo ng mga madre sa Maynila, si Maros ay nagsimpan na ng malaking pag" ibig sa kanya# lam ni Maros ang kanyang kalagayan na $alos ay lumaki sa ibabaw ng kalabaw at sa pagtikin sa kanilang damo sa ilog#

Si Maros ay natapos lamang ng katesismo sa iskuwela$an na silong ng kumbento sa kanilang bayan at natutong sumulat sa pisara ng malaking numero# Nguni't gayon man, nagsikap siyang idilat ang kanyang mga mata sa liwanag ng

kabi$asnan at pagkaunlad# *atutubo kay Maros ang $ilig sa pagkatuto sapagaka't sa pag"anib niya sa mga sama$ang pambayan ay natuklasan niyang walang

mabuting paaralan kundi ang pa$ayagan# alang aklat, walang pa$ayagan at linggu$an sa sariling wika na $indi binabasa ni Maros, ka$i't mang$iram lamang kung wala na siyang ibili# Nagbasa rin siya ng nobela at ibang akdang natutu$an niya sa wikang .agalog o kaya'y salinwikang nito#

Lalo na nang magsimpan siya ng pag"ibig kay nita, wala siyang inaalagata sa kanyang bu$ay kundi ang baling araw ay maging karapat"dapat sa mga kamay ng anak ni )on .eong na may"ari ng lupa nilang sinasaka# -sa pa'y bukod sa naniniwala siya sa kasabi$an, %ng la$at ng tao, ka$i't $indi magkakakulay ay sadyang

magkakapantay,% tinatanggap din niya ang palasak ng kawikaang %ng katapat ng langit ay pusalian#% )a$il diyan kaya ka$i't ba$agya ay $indi siya nag"atubili ng pagsisimpan ng pag"ibig kay nita#

t naiibig naman siya ng anak ni )on .eong# Bakit $indi siya maiibig( Minsan si nita ay namangka sa kanilang ilog, gumiwang ang bangka at na$ulog sa tubig# Si Maros noon ay nasa lamo at li$im niyang sinusundan ang bakas sa tubig ni nita# Nang makita niya ang malaking sakuna ay lumundag siya sa ilog ata sa

pamamagitan ng langoy na $ampas"tikin ay inabot niya si nita na kumakamot sa ilalim ng ilog# Matapos niyang kalawitin ng kaliwa niyang bisiig sa may baba ang dalaga ay bigla niyang isinikdaw ang dalawa niyang paa sa ilalim kaya't

pumaibabaw sila, at sa tulong ng pagkampay ng kanyang kamay at pagsikad ng dalawa niyang paa ay nakasapit sila sa pampang#

%Maros, matagal na naman kitang iniibig,% ang pagtatapat ni nita sa binata, makaraan ang may ilang buwan bu$at nang siya'y mailigtas#

 .atlumpung araw ang taning sa mag"ina upang lisanin ang lupang gayong ang sabi ay ari ng kanilang ninuno at binubuwisan na nila at sinasamsam pa ngayon# t saka

silang mag"ina ay itinataboy# Sino ang $indi magdadalang"poot sa gayong kabuktutan#

)a$il sa kanyang ina, natutong magtiim si Maros ng kanyang mga bagang# *inagat niya ang kanyang mga labi upang $uwag mabulalas ang kanyang galit# *inuyom niya ang kanyang mga kamay $anggang matimo sa palad niya ang kanyang mga kuko#

-sang takipsilim nang marinig niya sa kampanaryo ng kanilang simba$an ang malungkot na agunyas# na muna ang malaking kampana saka sumunod ang maliit# Bang+ .eng+ Bang+ .eng+ Babae ang nalagutan ng $ini$inga# Maliit naman ang kanilang bayan upang mali$im pa kung sino ang binawian ng bu$ay# ala siyang nalalaman na may sakit kundi si nita# )a$il sa pagkatutop sa kanila isang gabi, ang dalaga ay sinaktang mabuti ng ayon sa nagbalita kay Maros ay mata lamang ang walang latay#

Bu$at noon ay nagkasakit na si nita# raw"araw ay tumatanggap si Maros ng balita# t nang tangkain niyang dumalaw minsan ay $inarang siya ni )on .eong na may $awak na rebolber# Susuong din sana si Maros, subalit nagdalawang"loob siya# Maaaring maging da$ilan iyon ng bigla pang pagkamatay ng kanyang iniibig, bukod sa magiging subyang sa kanyang ina kung siya ay mawawala#

ng $uling dagok na ito sa kanya ni )on .eong ay isinaman na lamang niya sa talaan ng pagmamalupit sa kanya ng mayamang may"ari ng lupa nilang

binubuwisan, pag"agaw ng lupa sa kanila# t saka noo'y pagtatangka pa sa kanyang bu$ay# Pinaka$uli nga ang pagkamatay nang tuluyan ni nita, na ayon sa balita niya'y nalagutan ng $iningang siya ang tinatawag# Saka nitong $uli ay pagpapaalis sa kanilang lupang kinagisnan at pinagyaman sa tulo ng kanilang pawis na mag" anak#

Ngunit si Maros, isang manggagawang $ubog sa pali$an ng bagong pana$on, lumaki ang puso sa mga pagtitiis# Naging maluwag nga ang kanyang dibdib sa pagtanggap ng pang"aapi ng may"lupa# &anggang noong bago mamatay si nita, akala niya'y maaari pa siyang makalunok ng bagong pag"upasala ng itinuturing niyang panginoon# )atapwat nang tanggapin niya ang utos ng $ukuman na pinaalis sila roon, talagang nagdilim ang kanyang isip# Noon pa'y naisip na niyang gawing batas ang kanyang kamay, yamang $indi na niya matatamo ang katarungan sa $ukuman ng mga tao#

%&umina$on ka anak ko,% ang sabi ng kanyang ina# %&indi natutulog ang Bat$ala sa mga maliliit# Magtiis tayo#%

&indi niya itinuloy ang pag$anap sa kanyang itak na matalas# Pagkakain niya ng aga$an, nilibang niya ang kanyang ina saka lumabas sa bukid# /aya rin ng dati'y sinakyan niya ang kanyang kalabaw na lalong ma$al niya sa la$at sa limang alaga niya# Lumabas siya sa bukid at $inampas niya ng tanaw ang karagatan ng

namumulang ginto# Pagdaramdam at pang$i$inayang ang ngumatngat sa kanyang puso# /aanong pagod ang kanyang pinu$unan upang ang palay nila'y magbungang mabuti( Saka ngayo'y pakikinabangan at matutungo lamang sa ibang kamay#

Napapalatak si Maros sa ibabaw ng kanyang kalabaw# -big mang pagdiliman ang isip kung nagugunita ang utos ng $ukuman, ang alaala naman ng kanyang ina'y walang iniwan sa ba$ag$aring sumusugpo sa nagbabalang unos# )adalawa na lamang sila sa daigdig at ayaw niyang pabayaan ang kanyang ina= ipinangako niyang $a$andugan ng kaligaya$an ang nalalabing bu$ay nito, bago malagutan ng $ininga ang kanyang ama#

)a$il nga sa kanyang ina, kaya naisip niya ang kabuti$an kung sila'y magsasarili: %.utungo sa $ilaga at kuku$a ng $omestad# *akasundo ng mga bagong magsasaka= paris ni )on .eong, kailangang magkaroon din ako ng gayak paris niya#%

*abalintunaan man ang sinabi ng anak ay $indi na nag"usisa ang ina palib$asa'y nababatid niyang sa dibdib ng binata ay may isang $alimaw na natutulog na $indi dapat gambalain upang $uwag magising# ala siyang nalalaman kundi tuwing takipsilim, kung nakaligpit na ang mga tao sa nayon ang buong kagayakan ay

isinusuot ng kanyang anak saka lumalabas sa bukid# May dalawang linggong gayon nang gayon ang ginagawa, $anggang isang araw ay tawagan siya ng pansin ng matanda#

%Maros,% sabi ng matanda# %)alawang lingo na lamang ang natitira sa ating taning ay $indi mo ginagawa ang pakikipagtuos kay )on .eong5 kung may magiging sukli man lamang tayo sa ating ani ngayon(%

%&uwag ka pong maba$ala, -nang,% sabi ng mabait na anak# %Nalaglag po ang da$on sa kanyang kapana$unan#%

 .aling$aga na naman ang sinabi ni Maros# /ayon man may nagunita siyang isang bagay na ibig niyang malaman sa anak#

%Bakit $indi mo iniuwi ang kalabaw sa bakuran(% .inutukoy niya ang kalabaw na ma$al na ma$al sa la$at ni Maros#

Maaaring magpaka$ina$on si Maros, subali't ang $uling kapasiya$an ni )on .eong ay namukaw ng la$at ng kanyang pagtitimpi# yaw niyang gumamit ng da$as, subalit5

Nagunita niya ang sinabi ni 3i>al# %alang mang"aalipin kung walang

magpapaalipin#% Napailing siya sa $arap ng gayong masaklap na katoto$anan# Patung"patong na ang ginagawang pamamaslang sa kanya ni )on .eong ? takalang dapat nang kalusin# Nagunita rin ni Maros ang marami pang ibang kasama, katulad din niya, na sa kamay ng mayamang si )on .eong ay walang iniwan sa mga leeg na manok na unti"unting sinasakal $anggang makitil ang $ininga sa $angad na

ma$amig na la$at ang kayamanang gayong minana sa kanilang mga ninuno ay iba ngayon ang may"ari at nagbubuwis pa#

%*ailangang maputol ang kalupitang ito+% ng tila pagsumpa sa $arap ng katalaga$ang ginawa ni Maros#

%Bakit ka bumili ng pulinas, gora, suwiter, at latigo, anak ko(% ang tanong ng

matanda kay Maros, isang araw na dumating siyang pagod na pagod sa naturang dala"dala$an#

%-ni$a$anda ko po iyon sa pagiging panginoon natin, paris ni )on .eong,% ang nakatawang sagot ng anak# %*ung tayo po'y nakaalis na rito, tayo'y magiging malaya,% ang tila wala sa loob na tugon ng anak#

ng totoo, ang naturang kalabaw ni Maros ay nakapugal sa $angga$an ng lupang sarili ni )on .eong# *ung takipsilim ay isinusuot na la$at ni Maros ang pulinas, ang gora, at ang suwiter, saka dala ang latigong katulad ng pamalo ni )on .eong#

Pagdating niya sa pook na kinapupugalan ay saka aasbaran ng palo ang kalabaw $anggang sa ito'y umuungol na ang alingawngaw ay abot $anggang sa kalagitnaan ng bayan# *ung dumating siya'y dinaratnan niya ang kanyang inang matuwid ang pagkakalu$od sa $arap ng isang maitim na Santo *risto sa kanilang silid na

naiilawan ng isang malaking kandila#

%Salamat, anak ko, at dumating ka,% ang sasabi$in na lamang ng matanda# %kala ko'y napa$amak ka na#%

Si )on .eong ay may ugaling maglibot tuwing $apon sa paligid"ligid ng kanyang lupa# ng ipinanganganib ng ina ni Maros ay baka magkasalubong ito at ang kanilang panginoon, ay $indi makapagpigil ang isa't isa# Nalalaman din ng matandang babae na laging may dalang rebolber sa baywang ang mayamang asendero bu$at nang magkaroon ng alitan da$il sa lupa, kaya lagi niyang inaalaala ang pag"alis"alis ni Maros#

Subalit isang $apon, samantalang payapang ini$a$anda ng mag"ina ang kanilang pag"alis, walang iniwan sa putok ng bulkan ang balitang kumalat sa bayan na si )on  .eong ay namatay sa pagkasuwag ng kalabaw# Sinabi ng mga nakakita na pagkakita

pa lamang ng kalabaw kay )on .eong ay tila may sinumpang galit sapagka't bigla na lamang sinibad ang matanda at nasapol ang kalamnan ng sikmura ng matulis na sungay ng $ayop# Pagkasikwat sa katawan ng asendero ay tumilapon pa sa itaas at paglagpak ay sinalo naman ng kabilang sungay#

ng katawan ni )on .eong ay $alos lasug"lasog nang iuwi sa bayan, wasak ang suwiter sa katawan at saka ang pulinas# *umilos agad ang maykapangyari$an

upang gumawa ng kailangan pagsisiyasat subali't ang la$at ng matuwid ay nawalan ng $alaga sa $indi kumikilos na ayos ng kalabaw na animo'y wala sa loob ang

ginawa niyang napakalaking pagkakasala#

Nang malamang kay Maros ang kalabaw, bawat isa'y nagkatinginan# &indi nila malaman kung papaanong ang poot ni Maros kay )on .eong ay nagtungo sa alaga niyang $ayop#

Si Maros ay nakatingin din sa orasan nang gabing yaon# .atlong minuto na lamang ang kulang sa ika" ng gabi# &indi siya gumagalaw, $indi siya nababa$ala#

 .umugtog ang animas# &indi na gaya ng dating ayaw niyang marinig ito# Sa $alip na idalangin, ang kaluluwa ng mga namatay, ang naisip niya'y ang matapang niyang kalabaw#