STAJIN YAPILDIĞI KURULUŞ BİLGİLERİ
STAJIN YAPILDIĞI KURULUŞ BİLGİLERİ
KURULUġUN ADI:
KURULUġUN ADI: MAKSAMMAKSAM
KURULUġUN YERĠ:
KURULUġUN YERĠ: Celal Bayar Bulvarı No:159 Tandoğan/Celal Bayar Bulvarı No:159 Tandoğan/
ANKARA ANKARA
KURULUġTA ÇALIġAN MÜHENDĠS SAYISI: KURULUġTA ÇALIġAN MÜHENDĠS SAYISI: 35 35
KURULUġUN ASIL ÇALIġMA KONUSU:
KURULUġUN ASIL ÇALIġMA KONUSU: Çeşitli makina imalatı,Çeşitli makina imalatı, makina parçaları, galvanizli tel ürünleri ve
makina parçaları, galvanizli tel ürünleri ve çelik konstrüksüyon imalatı.çelik konstrüksüyon imalatı.
KURULUġTA UYGULANAN ÜRETĠM TEKNĠKLERĠ: KURULUġTA UYGULANAN ÜRETĠM TEKNĠKLERĠ:
Kuruluşta talaşlı üretim, pres ve kaynakçılık işlemleri mevcuttur. Kuruluşta talaşlı üretim, pres ve kaynakçılık işlemleri mevcuttur. Bunların yanında galvanizli tel işlemleri de
Bunların yanında galvanizli tel işlemleri de yapılmaktadır.yapılmaktadır.
Çoğunlukla talaşlı üretim tesislerinde mühimmat, askeri gereç Çoğunlukla talaşlı üretim tesislerinde mühimmat, askeri gereç lerler
ve çeşitli makina parçalarının üretim aşamaları gerçekleşmektedir. ve çeşitli makina parçalarının üretim aşamaları gerçekleşmektedir. Çelik konstrüksiyon kısmında ise bazı parça birleştirmeleri ve Çelik konstrüksiyon kısmında ise bazı parça birleştirmeleri ve mühimmat saklama kutuları gibi ürünler işlemlerden geçirilmektedir. mühimmat saklama kutuları gibi ürünler işlemlerden geçirilmektedir. Aynı
Aynı zamanda zamanda pres pres atelyesinde atelyesinde mühimmat mühimmat kutuları kutuları üretimüretim adımlarıadımları gerçekleşirken bazı sac kesme ve bükme işlemleri de yapılmaktadır. gerçekleşirken bazı sac kesme ve bükme işlemleri de yapılmaktadır.
Tüm bu atelyelerde talebe bağlı olarak bazı özel parçalar da Tüm bu atelyelerde talebe bağlı olarak bazı özel parçalar da üretilmektedir.
üretilmektedir.
KURULUġTA ÜRETĠMĠN NĠTELĠĞĠ: KURULUġTA ÜRETĠMĠN NĠTELĠĞĠ:
MAKSAM’da genel olarak seri üretim yapılmaktadır. Bunların MAKSAM’da genel olarak seri üretim yapılmaktadır. Bunların yanında da kendi bünyesinde ve özel olarak parça üretimi de yanında da kendi bünyesinde ve özel olarak parça üretimi de yapılmaktadır.
yapılmaktadır.
KURULUġTA BULUNAN BĠRĠMLER: KURULUġTA BULUNAN BĠRĠMLER:
a)
a) Mali, İdari, Ticari Birimler:Mali, İdari, Ticari Birimler:
Genel Müdürlük, Mali İşler, Pazarlama Satış, İkmal, Alım, Genel Müdürlük, Mali İşler, Pazarlama Satış, İkmal, Alım, Ambarlar,
Ambarlar, Sosyal Sosyal İşler, İşler, Sağlık, Sağlık, Nakliyat, Nakliyat, Haberleşme, Haberleşme, Genel Genel Evrak,Evrak, Arşiv.
Arşiv.
b)
b) MühenMühendislik Hizmetleri ve Kalite Kontrol Birimleri:dislik Hizmetleri ve Kalite Kontrol Birimleri:
Üretim Planlama, AR
Üretim Planlama, AR --GE Konstrüksiyon, Teknik Arşiv, BilgiGE Konstrüksiyon, Teknik Arşiv, Bilgi
İşlem, Kalite Kontrol ve Labaratuvar, Prototip İmal Atelyesi, İşlem, Kalite Kontrol ve Labaratuvar, Prototip İmal Atelyesi, Takımhane.
Takımhane.
c)
c) Üretim ve Onarım Birimleri:Üretim ve Onarım Birimleri:
Mekanik İşler, Sac Pres İşleri, Kaynak Konstrüksiyon, Ağır Mekanik İşler, Sac Pres İşleri, Kaynak Konstrüksiyon, Ağır Makina Konstrüksiyon, Galvanizli Tel Mamülleri, İş Makinaları Montaj, Makina Konstrüksiyon, Galvanizli Tel Mamülleri, İş Makinaları Montaj, Boya ve Fosfat
Boya ve Fosfat Kaplama, Elektrik, Buharlı Makina, v.b. Bakım Onarım.Kaplama, Elektrik, Buharlı Makina, v.b. Bakım Onarım.
FABRĠKANIN ATIKLARI ve ÇEVRE KĠRLENMESĠ YÖNÜNDEN FABRĠKANIN ATIKLARI ve ÇEVRE KĠRLENMESĠ YÖNÜNDEN
ĠNCELENMESĠ: ĠNCELENMESĠ:
Fabrikanın bir atık su tasfiye tesisi bulunmaktadır. Bu tesis Fabrikanın bir atık su tasfiye tesisi bulunmaktadır. Bu tesis bakanlar kurulunun aldığı kararla yapılmıştır. Diğer metal atıklarsa bakanlar kurulunun aldığı kararla yapılmıştır. Diğer metal atıklarsa Hurdasan’a gönderilerek tekrardan
FABRİKA DÜZENLEMESİ
FABRİKA DÜZENLEMESİ
Kaldırma ve TaĢıma Yöntemleri: Kaldırma ve TaĢıma Yöntemleri: Atelyelerin
Atelyelerin içerisinde içerisinde 1.5, 1.5, 3 3 ve ve 5 5 tonluk tonluk raylı raylı sistemler sistemler üzeüzerinerine
oturtulmuĢ kaldırma vinçleri bulunmaktadır. Bu vinçler, atelye içindeki oturtulmuĢ kaldırma vinçleri bulunmaktadır. Bu vinçler, atelye içindeki sandıkları ve diğer ağır, taĢınması zor olan malzeme ve parçaların sandıkları ve diğer ağır, taĢınması zor olan malzeme ve parçaların taĢınmasında kullanılmaktadır. Bunların yanında mal sevkiyatı ve taĢınmasında kullanılmaktadır. Bunların yanında mal sevkiyatı ve atelyeler arası taĢımalarda traktör ve porkliftlerden yararlanılmaktadır. atelyeler arası taĢımalarda traktör ve porkliftlerden yararlanılmaktadır.
Hammadde
Hammadde ve ve Stok Stok ĠĢlemleri:ĠĢlemleri:
Kurumun almıĢ olduğu sipariĢler doğrultusunda alınacak Kurumun almıĢ olduğu sipariĢler doğrultusunda alınacak malzemelerin listesi yapılır, bu maddeler sınıflandırılır. Bu sınıf hemen malzemelerin listesi yapılır, bu maddeler sınıflandırılır. Bu sınıf hemen bulunabilenler ve hemen bulunamayanlar olmak üzere ikiye ayrılır. bulunabilenler ve hemen bulunamayanlar olmak üzere ikiye ayrılır. Üretim baĢladığında malzemelerin tamamının el altında olmasını Üretim baĢladığında malzemelerin tamamının el altında olmasını sağlamak üzere malzeme alma planı hazırlanır. Bu plan hazırlanırken sağlamak üzere malzeme alma planı hazırlanır. Bu plan hazırlanırken gerekli olan malzemenin tamamının yerine iĢ bölümleri yapılarak
gerekli olan malzemenin tamamının yerine iĢ bölümleri yapılarak eldekieldeki iĢin bitimine yeni malzeme gelecek Ģekilde planlanır.
iĢin bitimine yeni malzeme gelecek Ģekilde planlanır.
Üretimden sonra bir malın ne kadar stoklanacağına dair plan ise Üretimden sonra bir malın ne kadar stoklanacağına dair plan ise yıl sonu yapılan bütçe toplantılarında belirlenir. Bu olayda üç Ģey göz yıl sonu yapılan bütçe toplantılarında belirlenir. Bu olayda üç Ģey göz önünde bulundurulur:
önünde bulundurulur:
1)
1) Piyasanın bu mala olan ihtiyacı,Piyasanın bu mala olan ihtiyacı, 2)
2) Önceki senelerden sipariĢ veren firmalar ile kurulan Önceki senelerden sipariĢ veren firmalar ile kurulan temaslar,temaslar, 3)
KALİTE KONTROL DÜZENİ
KALİTE KONTROL DÜZENİ
Fabrikanın kalite sistemi, ISO 9000‟e denk askeri üretim yapan Fabrikanın kalite sistemi, ISO 9000‟e denk askeri üretim yapan kuruluĢlar için verilen AQAP 120 kalite belgesi bulunmaktadır.
kuruluĢlar için verilen AQAP 120 kalite belgesi bulunmaktadır. GiriĢ Kontrol
GiriĢ Kontrol
ġirkete gelen malzemelerin, dövme, dökme v.b. gibi ġirkete gelen malzemelerin, dövme, dökme v.b. gibi malzemelerin boyutsal ölçüsü, iĢleme payı kontrolü yapılır. ġirlet, kendi malzemelerin boyutsal ölçüsü, iĢleme payı kontrolü yapılır. ġirlet, kendi bünyesinde yapamadığı kontrol ve iĢlemleri baĢka firmalara bünyesinde yapamadığı kontrol ve iĢlemleri baĢka firmalara yaptırmaktadır. Örneğin; ısıl iĢlem, yapılan ısıl iĢlemin sertlik kontrolü, yaptırmaktadır. Örneğin; ısıl iĢlem, yapılan ısıl iĢlemin sertlik kontrolü, kimyasal analizi ve çekme dayanımı gibi iĢler.
kimyasal analizi ve çekme dayanımı gibi iĢler.
Giriş Kontrol Kartı: Giriş Kontrol Kartı:
GiriĢ kontrol kartına; parçanın adı, numarası, firma adı, irsaliye GiriĢ kontrol kartına; parçanın adı, numarası, firma adı, irsaliye numarası ve irsaliye tarihi, parçanın miktarı, kabul ve reddi, malzeme numarası ve irsaliye tarihi, parçanın miktarı, kabul ve reddi, malzeme rapor numarası, kalite kontrol numarası, tarihi
rapor numarası, kalite kontrol numarası, tarihi ve kontrolü yapan kiĢininve kontrolü yapan kiĢinin
a
adı yazılır. Böylece Ģirket bünyesine gdı yazılır. Böylece Ģirket bünyesine giren malzemenin kabulü yapılmıĢiren malzemenin kabulü yapılmıĢ olur.
olur.
Ġmalat Kontrolü Ġmalat Kontrolü
Ġmalat kontrolü, seri üretimin ilk parçasına yapılmakla birlikte, Ġmalat kontrolü, seri üretimin ilk parçasına yapılmakla birlikte, iĢiniĢin hassasiyet derecesine göre, her 10 parçada, 50 parçada veya 100 hassasiyet derecesine göre, her 10 parçada, 50 parçada veya 100 parçada bir kontrol iĢlemi yapılır. Bu kontrol iĢleminin sonuçlarına göre parçada bir kontrol iĢlemi yapılır. Bu kontrol iĢleminin sonuçlarına göre CNC tezgahların offset ayarı
CNC tezgahların offset ayarı yapılarak kaliteli mamül üretimi yapılır.yapılarak kaliteli mamül üretimi yapılır.
İşlem Kontrol Kartı: İşlem Kontrol Kartı:
Üretim esnasında yapılan kontrollerin sonuçları, bu karta Üretim esnasında yapılan kontrollerin sonuçları, bu karta iĢlenmektedir. Parçanın kritik ölçüleri tespit edilir ve tolerans içerisinde iĢlenmektedir. Parçanın kritik ölçüleri tespit edilir ve tolerans içerisinde olup olmadığı, yine karta iĢlenir. Eğer ölçülen parça
olup olmadığı, yine karta iĢlenir. Eğer ölçülen parça istenilen toleransınistenilen toleransın dıĢındaysa "Red Kartı" takılır. Toleranslar içerisinde ise, son kontrol dıĢındaysa "Red Kartı" takılır. Toleranslar içerisinde ise, son kontrol iĢlemi için bekletilir.
iĢlemi için bekletilir.
S o n K o n t r o l S o n K o n t r o l
Parça tamamen iĢlendikten sonra, örnekleme metoduna göre Parça tamamen iĢlendikten sonra, örnekleme metoduna göre bütün ölçüler, konum, tolerans, yüzey pürüzlülüğü ve basınç kontrolü bütün ölçüler, konum, tolerans, yüzey pürüzlülüğü ve basınç kontrolü yapılır. Fabrikanın kendi bünyesinde kontroller diğer firmalara yaptırılır. yapılır. Fabrikanın kendi bünyesinde kontroller diğer firmalara yaptırılır. Seçilen örneklerde, gerek ölçü tamlığı, gerek pürüzlülük v.b. Seçilen örneklerde, gerek ölçü tamlığı, gerek pürüzlülük v.b. uygunsuzluğa rastlandığı zaman, örnekleme arttırılır, gerekirse %100 uygunsuzluğa rastlandığı zaman, örnekleme arttırılır, gerekirse %100 kontrol yapılır.
kontrol yapılır.
Kabul Kartı: Kabul Kartı:
Son kontrolü bitmiĢ, resmin tolerans ve ölçülerine uygun Son kontrolü bitmiĢ, resmin tolerans ve ölçülerine uygun parçaların üzerine asılır. Kabul kartı olmayan parçaların sevkiyatı parçaların üzerine asılır. Kabul kartı olmayan parçaların sevkiyatı yapılmaz.
yapılmaz.
Son Kontrol Kartı: Son Kontrol Kartı:
Son kontrol kartına; parçanın adı, numarası, firma adı, irsaliye Son kontrol kartına; parçanın adı, numarası, firma adı, irsaliye tarihi ve numarası, miktarı, kabul
tarihi ve numarası, miktarı, kabul--red, malzeme rapor numarası, kalitered, malzeme rapor numarası, kalite
kontrol rapor numarası, kalite kontrol tarihi ve kontrolü yapan kiĢinin kontrol rapor numarası, kalite kontrol tarihi ve kontrolü yapan kiĢinin adı yazılır. Bu sonuçlara göre pa
ÜRETİM ÇEŞİTLERİ
ÜRETİM ÇEŞİTLERİ
SAVUNMA SANAYİ ARAÇ ve GEREÇ
SAVUNMA SANAYİ ARAÇ ve GEREÇ PARÇALARI PARÇALARI
M113 Aluminyum Gövde Kaynak Kitleri, M113 Aluminyum Gövde Kaynak Kitleri, M52 Obüs Kundağı,
M52 Obüs Kundağı, M52 Sis Havanları, M52 Sis Havanları,
155mm Modern K/m Obüs Kundak Kolları, 155mm Modern K/m Obüs Kundak Kolları, Yön Çatalı ve Altlığı.
Yön Çatalı ve Altlığı.
İŞ MAKİNALARI İŞ MAKİNALARI
Yol Yapım Greyderi, Yol Yapım Greyderi,
5 TVS Vib. Yol Silindiri, 5 TVS Vib. Yol Silindiri,
Pistonlu Hava Kompressörü. Pistonlu Hava Kompressörü.
ÇEŞİTLİ MAKİNA ve TECHİZAT ÇEŞİTLİ MAKİNA ve TECHİZAT
Çöp Kamyonu Kasası, Çöp Kamyonu Kasası, Karavan, Karavan, Tütün Hazırlama Ünitesi, Tütün Hazırlama Ünitesi, Yaprak Açım Tesisi.
Yaprak Açım Tesisi.
ÇELİK KONSTRUKSİYON ÇELİK KONSTRUKSİYON Hangar Baraka, Hangar Baraka, Sundurma, Sundurma, Raf. Raf. GALVANİZLİ TELLER GALVANİZLİ TELLER Galvanizli Düz Tel, Galvanizli Düz Tel,
Galvanizli Dikenli Tel, Galvanizli Dikenli Tel, Kafes Teller (40x40x3), Kafes Teller (40x40x3), Kafes Teller (50x50x3). Kafes Teller (50x50x3). İRSALAT İRSALAT ÜRETİMLERİ ÜRETİMLERİ S1 FiĢek Kutusu, S1 FiĢek Kutusu, 2.75 Launcher Römorku, 2.75 Launcher Römorku, T46 Mühimmat Kutusu, T46 Mühimmat Kutusu, Mühimmat Aksesuarları; Mühimmat Aksesuarları; 500/2000 LB. Destek Yüksüğü 500/2000 LB. Destek Yüksüğü 500/2000 LB. Körtapa 500/2000 LB. Körtapa M73 Körtapa M73 Körtapa 25 LB. Eğitim Bombası 25 LB. Eğitim Bombası 25 LB. BDU Bomba 25 LB. BDU Bomba 500 LB. ve 2000 LB. Adaptör Burcu 500 LB. ve 2000 LB. Adaptör Burcu 500 LB. ve 2000 LB.
500 LB. ve 2000 LB. Dip TıkaçDip Tıkaç 500 LB. ve 2000 LB.
500 LB. ve 2000 LB. Nakliye BaĢlığıNakliye BaĢlığı M16, M19 Püsüsler
MAKİNA ve KİMYA ENDÜSTRİSİ KURUMU’NUN
TARİHÇESİ
Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu‟nun tarihi incelenecek olursa, görülecektir ki bu kuruluĢ zaferler dolu tarihimizin dünyaca ün ve isim yapmıĢ silah gücü kaynaklarımız olan “Top” dökümhanelerinden doğmuĢtur.
Bunlardan ilki ve en önemlisi fetihten sonra Ġstanbul‟da Galata ile Salı Pazarı arasında bugün hala “Tophane” olarak anılan yerde Fatih Sultan Mehmet tarafından kurulan ve II. Beyazıt zamanında daha da
geliĢtirilen büyük top dökümhanesidir.
Osmanlı ordusunun, donanmasının ve kalelerinin ihtiyacı olan bütün topların döküldüğü bu Tophane; o zamanki ismi ile “Top Asistanesi”, zamanla Ġmparatorluğun harp sanayi merkezi haline
gelmiĢ ve faaliyetlerini Ġmparatorluğun son yıllarına kadar sürdürmüĢtür.
Tophane‟de dökülen toplarda kullanılacak gülleler ise, Hasköy‟de Piri PaĢa denilen yerde kurulan bir dökümhanede yapılırdı.
Osmanlı Ġmparatorluğu hudutları içinde II. Beyazıt devrine
kadar orduya lüzumlu barutlar muhtelif Ģehirlerdeki barutçular tarafından el havanlarında imal edilir ve hükümete satılırdı. II. Beyazıt
devrinde Ġstanbul‟da ilk baruthane Kağıthane‟de kurulmuĢ, bunun arkasından Tophane‟de, Ayasofya‟daki Cebehane içinde, Unkapanı‟nda, ġehremini‟nde, Azatlı ve Selimiye KıĢlası mahzenlerinde bazı baruthaneler açılmıĢtır.
XVIII. yüzyıl baĢlarında yetersiz bir halde görülen bu
baruthaneler kısmen kapatılmıĢ, Bakırköy‟de “Baruthane-i Amire” adı
ile büyük bir barut fabrikası kurulmuĢtur. Ayrıca Ġstanbul dıĢında Gelibolu ve Selanik‟te de ufak çapta yeni baruthaneler açılarak, bütün bu baruthaneler bir nezaret altında toplanmıĢ ve böylece “Baruthaneler Nazırlığı” ihdas edilmiĢtir.
AhĢap tapa imal eden ilk imalathane III. Selim tarafından
Haliç‟te Karaağaç denilen yerde yapılmıĢ, madeni tapa imalathanesi ise Abdülmecit zamanında (1839-1861) yine aynı yerde kurulmuĢtur.
Ġlk tüfek fabrikası, yani Tüfekhane, Ġstanbul‟da KuruçeĢme‟de tesis edilmiĢ, sonra Dolmabahçe semtinde bir binaya, oradan Cibaliye
ve daha sonra da Zeytinburnu‟na getirilmiĢtir. Bu fabrika 1873 yılında
tekrar Tophane‟ye nakledilmiĢ ve hariçten mübayaa edilen yeni tezgahlarla burada yivli tüfek imalatına baĢlanmıĢtır.
Osmanlı Harp Endüstrisinde önemli bir yeri olan fabrikalardan biri de 1829 yılında Zeytinburnu‟nda kurulan demirhanedir. Bu demirhaneye, kurulduktan kısa bir süre sonra, demir tel, demir çubuk ve demir levha haddehaneleri, silah imali için gerekli ilk çelik izabe fırını, mermi çarkhanesi, fiĢek atelyesi, kundak tamirhanesi ve
haddehanesi ilave edilerek istihsal üniteleri artırılmıĢtır.
Bu askeri kuruluĢlardan baĢka Ġstanbul haricinde, top ve nakliye arabaları için gerekli ahĢap malzemenin temini için 1878‟de Hendek‟te ve 1893‟te Bayramiç‟te birer kereste fabrikası ile Karabarut imali için güherçilenin bol bulunduğu Konya ve Kayseri‟de güherçile kalhaneleri kurulmuĢtur.
ASKERĠ FABRĠKALARIN ANADOLU’YA NAKLĠ
Ġstanbul‟da toplanmıĢ bulunan ve Osmanlı Ordusuna yüzyıllarca hizmet etmiĢ bulunan askeri fabrikaların Balkan SavaĢı‟ndan (1913)
sonra Ġmparatorluğun içinde bulunduğu zor koĢullar dikkate alınarak
ilgililerce Anadolu‟ya nakli fikri ortaya atılmıĢ, fakat I. Dünya
SavaĢı‟nın baĢlaması (1914) bu konuda teĢebbüse geçilmesine mani olmuĢtur.
I. Dünya SavaĢı‟ndan yenik olarak çıkan Osmanlı hükümeti galip
devletle Mondros (1918) ve Sevr (1920) antlaĢmalarını imzalamak zorunda kalınca antlaĢmaların getirdiği ağır hükümler sonucu memleketteki bütün askeri fabrikalar kapatılmıĢ, Bakırköy, Zeytinburnu, Karaağaç, ve Tophane fabrikaları gibi askeri fabrikalar
ticari imalata baĢlamıĢlardır.
KURTULUġ SAVAġI’NDA ASKERĠ FABRĠKALAR
Anadolu‟da askeri fabrikaların kuruluĢu Atatürk‟ün Anadolu‟ya geçmesi (1919) ve Milli Mücadele‟ye giriĢilmesiyle baĢlamıĢtır.
Atatürk‟ün Milli Mücadele‟nin baĢarılması için silah tamiri ile
cephane ve harp malzemesi imali iĢlerinin Anadolu‟da yapılması gerektiğini belirtmesi üzerine iĢgal altındaki Ġstanbul‟da askeri fabrikalardan kaçırılan makina ve ustalarla 1920 yılında öncelikle doğu cephesinde Erzurum‟da, sonradan silah tamirhanesi haline getirilecek
olan bir iĢ ocağı, daha sonra Garp cephesi EskiĢehir‟de bir top tamirhanesi ile Ankara‟da istasyon civarında bir tüfek tamirhanesi kurulmuĢtur.
Ayrıca, Sakaraya SavaĢı esnasında gerekli görülmesi üzerine Keskin‟de bir fiĢek imalathanesi ile Afyon cephesindeki ordunun silah
tamiratını yapmak için Konya‟da bir silah tamirhanesi açılmıĢtır.
1921 yılı ocak ayı içinde Ankara‟da Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü kurulmuĢ ve askeri imalat yapan bütün fabrikalar bu Umum Müdürlük tarafından yeniden teĢkilatlandırılmıĢtır.
Böylece Milli Mücadele döneminde EskiĢehir, Ankara Keskin, ve Konya‟da kurulan tamirhaneler ile Ankara‟da Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü‟nün kurulması, harp sanayimizin Anadolu‟ya nakli hususundaki düĢünceleri gerçekleĢtirmiĢtir.
CUMHURĠYET DÖNEMĠNDE ASKERĠ FABRĠKALAR
KurtuluĢ SavaĢı‟nın zaferle sonuçlanması üzerine yapılan Lozan BarıĢı‟ndan sonra (1924) Ankara‟da temelleri atılan silah tamirhanelerinin tevsii ile diğer askeri fabrikaların kesin olarak Anadolu‟da kurulması iĢi öncelikle ele alınmıĢ, yapılan araĢtırmalardan sonra en elveriĢli yerin Kızılırmak kenarındaki Kırık Köyü (Kırıkkale) olduğu tespit edilmiĢtir.
Ankara‟da 1921 yılında kurulan silah tamirhanesi ve marangoz atelyelerinden sonra, 1923 yılında yine Ankara‟da FiĢek Fabrikası, 1925 yılında Kırıkkale‟de Topçu Mühimmat Fabrikası, 1926 yılında Kuvvet Merkezi ile Pirinç Döküm ve Haddehanesi, 1930 yılında Ankara‟da Kapsül ve Ġmla Fabrikası ile Kırıkkale‟de Çelik Döküm Haddehanesi, 1937 yılında Kırıkkale‟de Nitroselülozlu Barut Fabrikası Top Fabrikası ve DiĢli Fabrikalarının temelleri atılmıĢtır.
Ġstanbul‟da Ġnhisarlar Vekaletine ait olan Av ve Revolver FiĢekleri Fabrikası 1920 yılında yine Ġnhisarlar Vekaleti tarafından Elmadağı‟nda kurulmuĢ bulunan Barut Fabrikası 1934 yılında askeri fabrikalara devredilmiĢ, ayrıca Kızılay tarafından 1935 yılında yeniden yaptırılan Mamak‟taki Gazmaske Fabrikası da 1943 yılında Milli Savunma Bakanlığı Gaz Komutanlığı‟na ve 1944 yılında da yine askeri
fabrikalara intikal ettirilmiĢtir.
Ġstanbul‟da Bakırköy Barut ve Zeytinburnundaki silah fabrikaları Cumhuriyet‟in ilanından sonra bir süre daha faaliyetlerini sürdürmüĢ ve daha sonra kapatılmıĢlardır.
Ġmparatorluk devrinden Cumhuriyet devrine intikal eden ve
Cumhuriyet devrinde kurulan fabrikalardan baĢka, yurdun diğer bazı
yerlerinde de irili ufaklı bazı askeri tamirhane ve imalathaneler mevcut bulunuyordu. Askeri Fabrikalar Umum Müdürlüğü‟ne bağlı olarak bir süre faaliyetini sürdüren bu iĢletmeler sonradan, gerekli görülmesi üzerine kapatılmıĢlardır. Bu tamirhane ve imalathaneler sırasıyla; Çorlu ve Çanakkale Silah tamirathaneleri, Ġzmir Halkapınar Silah Fabrikası, Akyazı Kereste Fabrikası, Kırıkkale Nal Fabrikası, Konya ve Kayseri Gülerçile Kalhaneleridir.
Türk Hava Kurumu tarafından 1942 yılında Etimesgut‟ta kurulan Uçak ve Motor Fabrikası, 1952 yılında MKE Kurumunca devredilmiĢ, 1971 yılından itibaren de Tekstil Makinaları Fabrikası adı altında tekstil makinaları imalatı yapmaktadır.
KURUMUN HUKUKĠ YAPISI
Sermayesinin tamamı Devlet tarafından ödenmesi suretiyle 8 Mart 1950 tarihinde 5591 sayılı kanunla kurulan ve 1 Nisan 1950 tarihinde faaliyete geçen Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu “Ġktisadi Devlet TeĢekkülleri ile Müesseleri ve ĠĢtirakleri” hakkındaki 440 sayılı kanuna tabi, tüzel kiĢiliği haiz bir teĢekküldür. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı‟na bağlı bir kuruluĢ olarak faaliyet göstermektedir.
YÖNETĠM ve DENETĠM
Kurumun en yüksek seviyedeki yönetme ve karar alma organı Yönetim Kurulu‟dur. 440 sayılı kanun gereğince teĢekkül eden Yönetim Kurulu; Bakanlar Kurulu kararıyla atanan bir Genel Müdür (Yönetim Kurulu BaĢkanı), kurumun bünyesinden iki Genel Müdür Yardımcısı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Maliye Bakanlığı‟nın inhası ve Bakanlar Kurulu kararıyla atanan iki temsilci üye ile iĢçi temsilcisi olmak üzere 6 kiĢiden oluĢmaktadır.
Genel Müdür, kurumun en yüksek icra amiri olup, kurumun bütün iĢ ve iĢletmelerini, kanunlara ve tüzüklere uygun olarak Yönetim Kurulu kararlarıyla kurumun iĢtigal konularının icaplarına göre sevk ve idare
eder.
Kurumun denetimi 440 ve 468 sayılı kanunlar hükmü uyarınca yapılır. Ġbra kararı Türkiye Büyük Millet Meclisi‟ne aittir. Denetim, Yüksek Denetleme Kurulu tarafından düzenlenen rapora göre Karma Komisyon‟da incelenir. Bu komisyonca düzenlenen rapor da Yüksek
Meclislere sunulur.
KURUMUN AMA CI
5591 sayılı MKEK kuruluĢ kanununun 2.maddesinde, kurumun amacı aĢağıdaki Ģekilde belirtilmiĢtir:
a) Her çeĢit silah, mühimmat ve patlayıcı maddelerle, askeri
ihtiyaçları karĢılayacak aletler, makinalar, tesisler ve diğer her
türlü eĢya ve gereçler ve yedek parçalar imal etmek ve seri halinde büyük ve küçük tadil ve ıslahat iĢlerini ve diğer
tamirleri yapmak.
b) Tesisleri ve imkanları ile karĢılayabileceği sivil ihtiyaçlara
yönelik her türlü imalat ve tamiratı yapmak,
c) 4374 sayılı kanunun 1.maddesinde yazılı tekel maddelerini yapmak,
d) a, b, c fıkralarında sayılan iĢleri görmek üzere gerekli her türlü
tesisi kurmak ve mevcutlarını tevsi ve ıslah etmek,
Kurum yukarıdaki fıkralarda sayılmayıp da kendi iĢtigal sahasına giren sair iĢleri de yapabilir.
KuruluĢ kanununun bu maddesinde belirtildiği gibi, kurum Milli Savunma hizmetleri dıĢında, inkiĢafını sağlamak için çeĢitli sınai mamüller imal etmek üzere görevlendirilmiĢtir.
MKEK’NUN DÜNÜ, BUGÜNÜ, YARINI
Tarihsel süreci içerisinde MKEK‟nun kuruluĢu, Osmanlı Devleti‟nde Topçu Ocağı‟nın oluĢumu ve top dökümcülüğünün baĢlangıç yılları ile ilintilidir. 15.yüzyılın ikinci yarısından baĢlayarak
Tophane-i Amire, 1832-1908 yılları arasında Tophane MüĢirliği,
1908‟den itibaren Harbiye Nezareti bünyesinde sürdürülen Osmanlı Silah Sanayi; KurtuluĢ SavaĢı yıllarında personeliyle Ulusal Bağımsızlık Hareketi‟nin içerisinde yeralmıĢtır.
1919-1923 döneminin ardından Askeri Fabrikalar Umum
Müdürlüğü kurulmuĢtur. Merkezi Ankara‟da olan bu oluĢum, Ġstanbul, Kırıkkale ve yurdun birçok köĢesinde yer alan kuruluĢlarla, Cumhuriyet yönetiminin sanayi yapılanmasında temel taĢlarından biri olmuĢtur.
Bu tesisler daha da geliĢtirilerek Türk Silahlı Kuvvetleri‟nin ihtiyacı olan araç ve gereçlerin önemli bir bölümünü üretmek ve aynı zamanda sivil sanayide bazı temel ihtiyaçları karĢılamak maksadıyla 1950 yılında 5591 sayılı kanunla sermayesinin tamamı devlet tarafından karĢılanan tüzel kiĢiliğe sahip “Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumu” adı ile yeniden teĢkilatlanmıĢtır.
Zaman içinde gerek yurtiçi gerekse yurtdıĢından alınan önemli sipariĢler sonunda ulaĢtığı ekonomik gücü çok iyi kullanan MKEK, savunma sanayinin çeĢitli alanlarda yatırımlarını gerçekleĢtirerek 18
büyük fabrika, 18000 kalifeye personel gibi bir büyüklüğe ulaĢma baĢarısını göstermiĢ ve çok önemli hizmetlerine yıllarca devam etmiĢtir.
Bu fabrika ve tesisler, yeni ekonomik analyıĢa uygun olarak, mevcut programları çerçevesinde, iç ve dıĢ rekabet gücüne sahip, dinamik bir yapıya kavuĢturulmaları amacı ile “Bağlı Ortaklar” Ģeklinde yeniden yapılanarak Anonim ġirket statüsüne dönüĢtürülmüĢlerdir. Bu gün sayıları 19 olan bu bağlı ortaklıklarla birlikte kurumumuzun toplam personel sayısı 10600‟dür.
MKEK ve Bağlı Ortaklıklarında Türk Silahlı Kuvvetleri için hafif ve
ağır silah mühimmatı, top, bomba, mayın, patlayıcılar ve roket gibi önemli ihtiyaçları ile sivil maksatlı çelik, pirinç, elektrik sayacı, pil ve CNC takım tezgahları gibi diğer önemli ihtiyaçların üretim hizmetleri
günün teknik ve ekonomik koĢulları göz önünde tutularak yapılmakta, dünya ve NATO standartlarına uygun kalite ve fiyatta realize edilmektedir. 1997 yılında yaklaĢık 118 trilyonluk mal ve hizmet üretimi ile ülke ekonomisine önemli katkı sağlanmıĢtır.
Bilim ve teknolojinin olağan üstü önem kazandığı çağımızda MKEK mevcut yaptırım, iĢ gücü, sermaye, bilgi ve teknoloji kaynaklarının verimli kullanımını ilke edinerek, özellikle Savunma Sanayinde, konularıyla ilgili yeni teknolojilerin izlenmesi, öğrenilmesi, üretim süresince yayılması, bir sektörde edinilen teknolojiyi bir üst düzeyde yeniden üretebilme yeteneğinin kazanılması biçiminde yeni politikalar gütmektedir.
Savunma Sanayinde verimliliğin, uluslararası rekabetin ve kalite güvenilirliğinin yer ettiği, kurallaĢtığı ve kurumlaĢtığı bir sektör olması gerektiğine inanan MKEK, bu konulardaki çalıĢma biçimiyle örgütlenmesiyle, uluslararası kalite sistemlerine hızla uyum sağlama çabalarıyla ve AR-GE çalıĢmalarıyla bu sanayide önemli kararlar ve
uygulamalar sürecine girmiĢtir. Bu süreç içinde MKEK‟nda amaçlanan, mevcut sistemin yeniden yapılanması, üretim tesislerinin modernizasyonu ve yeni üretim projelerinin geliĢtirilmesiyle Türk Silahlı Kuvvetleri‟nin modern ve yeni teknolojilerine uyan daha kaliteli ve
daha çok miktarda savunma araç ve gereçleriyle donatılması
hedeflenmektedir.
MAKSAM’IN TARİHİ GELİŞİMİ
ASKERĠ FABRĠKALAR UMUM MÜDÜRLÜĞÜ SĠLAH FABRĠKASI MÜDÜRLÜĞÜ (1920 -1950)
Nizami ordumuz yeniden oluĢturulurken bunun gereksinimi olan
silahı, mühimmatı ve araç-gereci güvenceli ve devamlı surette yurt içi
kaynaklara dayalı Milli ĠĢ Gücüyle temin edebilmesi fikrinden hareketle, baĢlangıçta EskiĢehir Demir Yolları Vagon Tamir Atelyesinde baĢlatılan üretim faaliyeti Adapazarı Askeri Araba Fabrikasının bir kısım makina ve malzemelerinin Ankara‟ya (Maksam 101 Çelik Konstruksiyon Atelyesine) nakledilmesiyle bugünkü Ģirket faaliyete geçirilmiĢtir.
Ülkemizde sanayileĢmede yürütücü güç olmuĢ, bu yıllar arasında ihtiyaca göre silah, araç ve gereç üretilmiĢ, II. Dünya SavaĢı
yıllarında tek baĢına günde 300 adet piyade tüfeği, 50 adet makinalı tüfek ve mühimmatını ordumuza teslim etmiĢtir.
MKEK ANKARA SĠLAH FABRĠKASI MÜDÜRLÜĞÜ (1950 -1967) Ġktisadi Devlet TeĢekkülü olarak teĢkilatlanan MKEK bünyesinde
15.3.1950 tarihinden itibaren Ankara Silah Fabrikası Müdürlüğü adıyla
sivil sektör ağırlıklı üretim faaliyetlerini sürdürmüĢtür. Kamu ve Özel Sektör yatırımı için gerekli makinaları, imalat sanayi mallarını
Türkiye‟de üreterek öncülük etmiĢtir. ÇeĢitli ziraat makinalarının, dokuma tezgahlarının, çay iĢleme makinalarının, çimento üretimi tesislerinin, maden istihsal makinalarının yerli imalatı gerçekleĢtirilmiĢtir.
MKEK MAKĠNA SANAYĠ MÜESSESĠ MÜDÜRLÜĞÜ (1968 -1989) ĠĢletme faaliyetlerinde piyasa Ģartlarına uyum sağlamayı hedefleyen DPT ilkeleri ile MKEK Yönetim Kurulunun 1925 sayılı kararı doğrultusunda 1.1.1968 tarihinde MKEK Makina Sanayi Müessesi Müdürlüğü tüzel kiĢiliğine kavuĢan kuruluĢta sivil sektör ağırlıklı üretim faaliyetleri sürdürülmüĢ, askeri ihtiyaçlar meyanında MKEK teĢkilatınca talep edilen imalatları da gerçekleĢtirmiĢtir.
MKEK MAKSAM MAKĠNA SANAYĠĠ ve TĠCARET A.ġ. (1989- ….) T.T.K. 233 sayılı KHK ve MKEK ana statüsüne tabi Bağlı Ortaklık Konumuna geçirilen Ģirketimiz 24.11.1989 tarihinde T.T.K Sicil
Gazetesinde ana sözleĢmesini yayınlatarak tescil edilmiĢtir. MAKSAM Makina Sanayi ve Ticaret A.ġ., MKEK‟nın bir BAĞLI ORTAKLIĞI‟dır.
GİRİŞ
YapmıĢ olduğum imal usülleri stajının konusu esas olarak üretilen parçaların ve diğer ürünlerin üretim aĢamalarını ayrıntılı bir Ģekilde irdelemek, yapılan operasyonların yapılıĢ Ģekillerini, üretilecek parçaların hangi tezgahlardan geçtiğini, yapılıĢ esnasında dikkat edilmesi gereken konuları ve üretim hakkındaki genel ve istatistiki
verileri inceleyip değerlendirmekten ibarettir.
Bu stajda amaç edinilen, üretim teknikleri ve teknik resim konularında edindiğim teorik ve pratik bilgileri pekiĢtirmek, geliĢtirmek ve bu bilgilerin kullanıldığı ve gerektiği yerlere gerçek iĢ hayatında tanık olup onları kullanarak kalıcılığını sağlamak ve ileride karĢılaĢtığım durumlarda en kısa sürede doğru çözümlere ulaĢma kabiliyetimi artırmaktır.
RAPOR HAKKINDA
YazmıĢ olduğum bu rapor bilgisayarda yazılmıĢ olup, ekteki teknik resimler AutoCAD 14‟te çizilmiĢtir. Rapor içeriği, Ģekiller,
resimler ve teknik resimler, tamamen elimdeki imkanlar ve bana
verilen yetki ve izinler çerçevesinde oluĢturulmuĢtur.
Stajımı yaptığım kuruluĢ çoğunlukla askeri üretimle uğraĢmaktadır. Ancak raporda askeri içerikli bilgi ve resimler yer
almaması gerekmektedir. Yer alırsa bunlar onaylanmayacaktır. Saygı değer hocalarımın ve öğretim üyelerinin raporumu, bu durumu göz önünde bulundurarak incelemelerini dilerim.
Açıklama:
Rapordaki tüm resim, Ģekil ve teknik resimler ekte verilecektir.
Mevcut resim ve Ģekillerin hepsi numaralıdır. Ayrıca teknik resimler için Ģahsıma özel bir numaralandırma sistemi uygulamıĢ bulunmaktayım. Buna göre teknik resim numaraları “STR003,STR005,…” (STR-Staj
Teknik Resmi) Ģeklindedir. Raporda açıklanan üretim aĢamalarının hangi resme ait olduğu belirtilecektir.
AR-GE
Mühendislik hizmetleri bünyesinde AraĢtırma ve GeliĢtirme bölümü olarak hizmetlerini sunan AR-GE‟de 3 mühendis ve 3 teknik ressam hizmet vermektedir.
AR-GE, ürünlerini bütçeye dahil eder ve iĢin yapılması için
piyasa araĢtırmasına girdikten sonra da yapılacak iĢlerin resmini çizer. Kalıp aparat resimleri hazırlanır ve bir prototip imalatı AR-GE
tarafından yapılır. Bu imalat boyunca düzenli ve disiplinli bir Ģekilde yapılan ürün AR-GE tarafından kontrol edilmektedir. Seri üretime
geçildiğinde üretim birimlerine bırakılır.
AR-GE‟de iki türlü iĢ yapılır:
Ürünün GeliĢtirilmesi ve Organize Edilmesi (Mevcut Ürünün GeliĢtirilmesi):
Burada, müĢteri talepleri ve piyasa rekabeti düĢünülerek mevcut
ürünlerin çağın teknolojisine uydurulması ve fonksiyonlarının artırılması amacı ile üründe iyileĢtirmeye gidilir.
Yeni Ürün Yapılması:
MüĢteri talepleri doğrultusunda projeli veya projesi de AR-GE‟ce
hazırlanan ürünlerin imal edilmesidir. Bunun için de AR-GE olarak
istenilen ürün hakkında (fonksiyon, kapasite v.b.) bilgi toplamak, konu ile ilgili eğitim ve sanayi kuruluĢlarıyla iletiĢim sağlayarak iĢ birliği yapmak ve piyasa araĢtırması yaparak gerekli prototip imalatı gerçekleĢtirmektir.
Yeni ürün imal edilirken ekonomiklik, emniyet, yurt içi yeterli üretim gibi promosyonlar dikkate alınmaktadır.
ÜRETİM PLANLAMASI
Üretim planlama, iĢletme biriminin elinde bulunan insan gücü, malzeme, makina ve enerji kaynaklarından yararlanılarak; belirli yer ve
zamanda, yeterli miktarda, en ekonomik biçimde ve istenilen kalitede mal veya hizmet üretimi için yapılan düzenleme faaliyetlerinin bütünüdür. Aynı zamanda sonuçların kontrolü için yapılan izleme ve kontrol çalıĢmalarını kapsar.
SatıĢ, irsalat ve kuruluĢ iç ihtiyaçlarının toplamından oluĢan “Genel Üretim Hacmi” her mamül türü için ayrı ayrı üretim miktarlarına dönüĢtürülür. Bu iĢlemde, üretimi yapılacak sipariĢler öncelikle masraf yerlerine, ikinci kademede masraf yerini oluĢturan atelye ve tezgahlara
dağıtılır.
Mamül için yapılan bu dağılıma paralel olarak insan gücü dağılımı yapılır. Bu dağılımlarda satıĢ, irsalat ve iĢletme içi ihtiyaçların yer aldığı satıĢ ve irsalat planları, insan gücü planı, ikmal planı, operasyon ve yükleme planı ve diğer planların birbirleriyle çeliĢen yönleri belirli tercih ve kararlarla giderilir, uyum ve bütünlük sağlanır.
MALİYET HESAPLAMALARI
ATELYELERE AİT İŞÇİLİK ve GENEL GİDERLER
Atelye İsmi İşçilik Gideri Genel Giderler
100 A Mekanik Atelyesi 580000 1850000
101 A-B Montaj Atelyesi 600000 1850000
102 Tam Atelyesi 600000 2620000
103 Dikenli Tel Atelyesi 589000 2620000
105 A, C Atelyeleri * 610000 1635000
106 Galvaniz Atelyesi 593000 4167000
107 ĠĢ Mak. Montaj Atelyesi 614000 4000000
B i r i m SatıĢ Fiyatı = Üretim Maliyeti x Faktör x Kar Marjı
% Kar Faktör 5 1.14 10 1.33 15 1.39 20 1.45 MALİYET HESABI Parçanın Hacmi (V) = x r x l Parçanın Ağırlığı = x r x l x d l: parça boyu d: malzeme yoğunluğu r: parçanın yarıçapı
Gereken M alzeme Ağırlığı = Parçanın Toplam Ağırlığı x
Fire Katsayısı Birim Malzeme Fiyatı = Bir Ürünün Malzeme Ağırlığı x
ĠĢleme Zamanı x ĠĢçilik + ĠĢleme Zamanı x Genel Giderler = Üretim Maliyeti Üretim Maliyeti x Faktör x Kar Marjı = Birim SatıĢ Fiyatı
ÖRNEK 1:
Parçanın Adı: Tıkaç Vidası
Malzeme: Ç 1030
Çubuk Malzeme Boyu: 6 m
Çubuk Malzeme Çapı: Ø36 mm
Malzeme Kesme Boyu: 39 mm
Dökme Demir Yoğunluğu: 7.8 g/cm
Gereken Malzeme Ağırlığı =
(18 mm) x 3.14 x (39 mm) x (7.8 g/cm) / 1000 = 309 g
Gereken Toplam Malzeme Ağırlığı = (309 g) x 1.03 / 1000 =
0.318 kg
Malzemenin Mamül Halindeki Birim Fiyatı = 105000 TL
Birim Malzeme Fiyatı = (0.318 kg) x (105000 TL) = 34000 TL Tornalama ĠĢlemleri:
Kesme Operasyonu: 4 dakika Tornalama Operasyonu: 3 dakika
Diş Çekme Operasyonu: 2 dakika
Frezeleme ĠĢlemleri:
Kanal Açma: 3 dakika
Radius Açma: 3 dakika
Toplam ĠĢleme Zamanı: 15 dakika (0.25 saat) Üretim Maliyeti = (580000 TL) x (0.25 saat) +
(1850000 TL) x (0.25 saat) = 641500 TL Birim SatıĢ Fiyatı = (641500 TL) x 1.14 x 1.05 = 767875.5 TL
ÖRNEK 2:
Parçanın Adı: Bıçak Tablası
Malzeme: St 50
Malzeme Ölçüleri: (16 mm) x (575 mm) x (3605.6 mm)
Gereken Malzeme Ağırlığı = (16 mm) x (575 mm) x (3605.6 mm)
x (7.8 g/cm ) / 1000 = 258737 g
Gereken Toplam Malzeme Ağırlığı = 258737 x 1.03 / 1000 =
266.5 kg
Malzemenin Mamül Halindeki Birim Fiyatı = 150000 TL
Birim Malzeme Fiyatı = (266.5 kg) x (150000) TL = 39975000 TL 105 Atelyesindeki ĠĢlemler:
Fotoselde Kesme: 60 dakika
Bükme İşlemi (R447 mm): 60 dakika
Toplam ĠĢleme Zamanı: 120 dakika (2 saat) Üretim Maliyeti = (610000 TL) x (2 saat) +
(1635000 TL) x (2 saat) = 4490000 TL
107 Atelyesindeki ĠĢlemler:
Delik Delme (26 adet Ø16 mm): 360 dakika
Toplam ĠĢleme Zamanı: 360 dakika (6 saat) Üretim Maliyeti = (614000 TL) x (6 saat) +
(4000000 TL) x (6 saat) = 27684000 TL
100 A Atelyesindeki ĠĢlemler:
Pah Kırma (7 x 45 ): 120 dakika
Toplam İşleme Zamanı: 120 dakika (2 saat)
Üretim Maliyeti = (580000 TL) x (2 saat) +
(1850000 TL) x (2 saat) = 4860000 TL
Birim SatıĢ Fiyatı = Üretim Maliyetleri Toplamı x Faktör x
Kar Marjı Birim SatıĢ Fiyatı = (72519000 TL) x 1.14 x 1.20 = 99205992 TL
TALAŞ KALDIRMA İŞLEMLERİ
TORNALAMAMakina parçalarının çoğunda silindirik, konik veya küresel kısımlar bulunur. Miller, diĢli çarklar, vida ve civatalar, freze çakıları, matkap uçları, raybalar ve pimler torna tezgahlarında tornalama iĢlemleri ile yapılırlar. Genel olarak eksenlerine dik bir düzlemle kesildiği zaman, dairesel bir görünüĢ veren parçalar (silindirik, konik, küresel) tornalama iĢlemiyle yapılırlar.
Torna tezgahlarının makina sanayindeki yeri diğer tezgahlara kıyasla çok fazladır. Tornalama parçaları bu tezgahlarda tam ölçüsünde ve seri olarak yapılabilirler.
To r na Tezgahlarının Sınıflandırılması:
a) Basit (hız kutusuz) torna tezgahları, b) Universal (hız kutulu) torna tezgahları, c) Masa torna tezgahları (ayaksız),
d) Özel torna tezgahları: i. Kampana tornası ii. Kopya tornası
iii. Eksantrik (krank) tornası iv. Hava tornası
v. DüĢey torna tezgahı vi. Sırt alma (kam) tornası vii. Revolver torna
viii. Otomat torna
Tornanın Temel Kısımları (ġekil -1):
a) Gövde
b) Fener mili kutusu c) Siper d) Gezer punta e) Norton kutusu f) Fener mili g) TalaĢ mili h) Kumanda kolu
Tornalama ĠĢlemi:
Tornalama iĢleminde, iĢ parçası kendi ekseni etrafında dönerken, kesici aletin (kalem), doğrusal bir hareket yapması gerekir. Tornalamada parçanın kesilmesi için bir kesme kuvvetine gerek duyulur. Bu kesme kuvvetinin Ģiddeti, iĢlenen gerecin cinsine, talaĢın derinliğine, kalemin ilerleme miktarına, iĢin dakikadaki dönme sayısına, kalemin cins ve biçimine, kullanılan soğutma sıvısının cinsine bağlı olarak değiĢir. Bu kuvvet, kalemi aĢağıya doğru eğmeye ve geriye doğru itmeye zorlar. Ayrıca ilerlemenin etkisiyle de kalem yana doğru itilir.
Tornalama ĠĢlemlerinin ÇeĢitleti:
a) Kaba silindirik tornalama b) Alın tornalama
c) Ġnce silindirik tornalama d) Tornada kesme
e) Delik delme
f) Delik tornalama (iĢleme) g) Tornada vida çekme h) Oluk açma
i) Tırtıl çekme
j) Eksantrik torna etme k) Konik torna etme l) Profil torna etme
a) Kaba Silindirik Tornalama:
Kaba talaĢ kalemi ile iĢ parçasından talaĢ kaldırılarak yapılır.
Kesme kuvveti fazla olacağından, iĢin ve kalemin çok iyi bağlanmıĢ olması gerekir. Kaba talaĢla iĢlemede tezgahın gücünden tam olarak faydalanmak için, kalemin seçimi ve ağız açılarının değerleri önemlidir.
b ) Alın Tornalama:
Parçaların alnını tornalamak için, alın kalemleri kullanılır. Kalemin ilerleme hareketi, iĢ eksenine dik doğrultuda olup, bu hareket
siperden verilir.
c ) İnce Silindirik Tornalama:
Ġnce talaĢ kalemleriyle yapılır. Kaba tornalamaya nazaran talaĢın derinliği ve ilerleme miktarı çok daha az olur. Parlak bir yüzeyi tornalamak için, devir sayısı artırılır ve mutlaka soğutma sıvısı kullanılır.
d ) Tornada Kesme:
Özel Ģekildeki keski kalemleriyle yapılır. Keski kalemleri standardize edilmiĢ olup, ağız açı ve biçimleri hazır durumdadır. Yalnız kalemin yan yüzeyleri sürtünmeyi azaltmak için geriye doğru boĢaltılır.
Kalemin ağızındaki kesici kenara da çok az bir açı verilir. Böylece kesme yüzeyinin ortasında bir çıkıntı (meme) kalması önlenmiĢ olur.
e) Tornada Delik Delme:
Dolu parçalara tornada delik delmek için helisel matkap uçlarından faydalanılır. Matkap uçlarının sapları silindirik veya konik olur. Silindirik saplı matkap uçları mandren vasıtasıyla, konik saplılar ise, mors kovanları ile gezer puntanın miline bağlanırlar. ĠĢ parçası dönme hareketi yaparken matkap ucuna ilerleme hareketi verilir. Büyük çaplı delikler için önce bir ön delik delinmelidir. Matkap ucunun iyi merkezlenmesi için, önce punta matkabıyla bir havĢa açılması da iyi sonuç verir. Delme sırasında soğutma sıvısı kullanılabilir.
f) Tornada Delik Tornalama:
Helisel matkapla açılan deliklerin çoğu düzgün ve tam ekseninde olmaz. Bu kusuru gidermek için delik kalemi kullanılır. Delik kalemleri fazla esnediği için, mümkün olduğu kadar kuvvetli ve kalın bir gövdeye sahip olmalıdır. Kalemlerin uç biçimleri yapılacak iĢe göre değiĢir. Derin ve nispeten büyük çaplı delikler için delik kateri kullanılır. Katere kalem takıldığı için daha ekonomik olur. Temizlik ve ölçü tamlığı
istenen deliklerin raybalanması gerekir. Tornada rayba çekme iĢlemi
gezer puntaya raybanın deliği dayatılmak ve buji kolu kullanmak suretiyle yapılır.
g ) Tornada Vida Çekmek:
Tornada yapılan iĢlemlerden en önemlilerindendir. Vidaların erkek ya da diĢi oluĢuna göre farklı vida açma yöntemleri kullanılır:
1) Pafta Lokması ile Erkek (dıĢ) Vida Çekmek:
Ölçü tamlığı istenmeyen hallerde vidalar, basit ve ucuz olan pafta lokmasıyla çekilir. Lokmaların kapalı, açık, kertikli ve otomatik tipleri vardır. Vida çapında torna edilen iĢ parçasına paftanın kavratılması el ile yapılır. Pafta, birkaç diĢ kavradıktan sonra, pafta kolu dönme yönü göz önünde tutularak, araba gövdesi üzerine dayatıldıktan sonra tezgaha yol verilir. Pafta lokmasının ilerlemesini sağlamak için, gezer punta kovanı, pafta kolunun göbeği üzerine dayatılır ve el ile tekrar döndürülür. Pafta ile vida çekerken kesme hızı seçimi önemlidir. Vida çekerken soğutucu ve yağlayıcı da bol kullanılmalıdır.
2) Klavuzla DiĢi (iç) Vida Çekmek:
Ölçü tamlığı istenmeyen hallerde, iç vidalar, basit ve ucuz olan
klavuzlarla açılır. Makina klavuzları tek olarak ve kısa boyda yapılmıĢtır. Otomatik klavuz tertibatları seri vida çekmede iyi sonuç
verir.
3) Kalemle Vida Çekmek:
Ölçü tamlığı ve ince tolerans aranan vidalar kalemle, ana mili
kalemler kullanılır. Vida kaleminin tezgaha bağlanmasında, kalemin parça ekseninde, ve bu eksene dik olması gerekir. Bunun için vida kalemi ayar mastarından faydalanılır.
Torna tezgahının vida çekmek için hazırlanması önemlidir. Vidanın eĢit adımlı olarak çekilebilmesi için kalem hareketinin düzgün olması gerekir. Bunu, tezgah gövdesine yataklandırılmıĢ olan ana mil otomatik olarak yapar. Ana milin dönme hareketi, araba üzerine takılı olan iki parçalı somun vasıtası ile arabaya, dolayısıyla da kaleme doğrusal bir hareket halinde geçer. Somun, ana mile kavratılınca kalem her devirde milin adımı kadar doğrusal hareket yapar. Eğer çekilecek vidanın adımı, ana milin adımına eĢit olacaksa, fener mili ile
ana milin aynı dönme hızında olması gerekir. Fener milinden hareket alan ana milin dönme sayısını, çekilecek vidanın adımına göre değiĢtirebilmek için, tezgahın yan tarafına diĢli çarklar takılır. DeğiĢtirilebilen bu çarklarla çeĢitli adımlarda vida çekmek mümkün olur. Modern tezgahlarda ana milin devir sayısı, norton kutusu yardımı ile belirli ilerlemeleri sağlamak üzere değiĢtirilebilmektedir.
Vida açılırken, baĢlangıçta vidanın kabalığı özel bir kalemle alınır. Bu kalemin de yalnız bir kenarının kesmesi sağlanır. Vidanın bitirilmesi vida profiline uygun kalemle yapılır.
h ) Oluk Açma:
Parçalar üzerine açılan kanallara oluk denir. Oluk açmak için özel oluk kalemleri kullanılır. Bunların ağız geniĢliği 3-5 mm arasında
değiĢir. Kalem ağızının serbest açısı 7 -8 olup serbestçe kesebilmesi
için yanlarına 3 eğim verilmiĢtir. Kesme açısı 90 ‟dir. i) Tırtıl Çekme:
Elle tutulduğu zaman kaymaması ve el ile kolayca döndürülmesi gereken nokta, somun v.b. parçaların yüzeylerine düz ve çapraz tırtıl çekilir. Tırtıl çekmekte kullanılan tırtıl makaraları, ikili veya üçlü olarak özel tırtıl katerine bağlanır. Tırtıl adımı iĢlenen parçanın çapına, geniĢliğine ve gerecin cinsine göre seçilir.
j) Egzantrik Torna Etme:
Bir parçayı merkezinden kaçık olarak boyuna torna etmek için,
punta delikleri bu kaçıklık miktarı dikkate alınarak açılır. Parçanın
alnına açılacak punta deliklerinin markalanması ve kontrolu incelikle yapıldıktan sonra delinmeli ve parça iki punta arasına alınarak iĢlenmelidir.
k ) Konik Torna Etme:
Parçaların içindeki veya dıĢındaki konik yüzeyleri iĢleyebilmek için aĢağıdaki metodlardan birisi uygulanır:
Siperi döndürerek milimetre bölüntüsüne göre konik torna
etme,
Gezer punta ucunu kaydırarak torna etme, Özel düzenle konik torna etme.
l) Profil Torna Etme:
Torna tezgahında profil kalemleri kullanarak çeĢitli profildeki parçalar torna edilebilir. Biçim kalemlerinden iyi bir verim alınabilmesi için açıların uygun olması ve daima keskin kenarlı bulunması gerekir.
DELİK DELME
ĠĢ parçaları üzerinde delik delmede kullanılan makinalara “Matkap Tezgahları” denir. Silindir biçimdeki delikleri açan kesici aletlere ise “Matkap Ucu” denir.
Matkap Tezgahlarının ÇeĢitleri:
1) Masa matkap tezgahı 2) Sütunlu matkap tezgahı 3) Çok milli matkap tezgahı
4) Radyal (üniversal) matkap tezgahı 5) Özel matkap tezgahı
6) El matkap breyzleri a) Motorlu
b) Motorsuz
Matkap Tezgahının Esas Parçaları:
Kaide: Tezgahın zemine bağlandığı kısım.
Masa: ĠĢ parçasının bağlanmasına yarayan kısım.
Sütun: Masa ve matkap mili ile elektrik motorunu taĢıyan kısım. Mil: Elektrik motorundan kayıĢ kasnaklarla ve diĢli çarklarla
hareket alan kısım. Kesici matkabın bağlanmasına yarayan mors kovanını içerir.
Elektrik motoru: Matkap miline hareket verir.
Matkap ÇeĢitleri:
a) Helisel matkaplar
1. Silindirik saplı helisel matkaplar 2. Konik saplı helisel matkaplar
b) Namlu matlapları (uzun delikleri açmak için) c) Punta matkapları (punta deliklerini açmak için) d) HavĢa matkapları (çeĢitli havĢaları açmak için)
1. Memeli havĢa matkapları
2. Takma baĢlı havĢa matkapları 3. Konik havĢa matkapları
i. HavĢa baĢlı vida için: 90 açılı, ii. HavĢa baĢlı perçin için: 75 açılı,
iii. Delik kenarlarının çapaklarını almak için: 60 açılı.
Matkap Tezgahının Temel Kısımları (ġekil -2):
a) Taban b) Sütun c) Motor d) Fener mili e) Ġlerletme kolu f) ĠĢ tablası FREZELEME
Çevresinde çok sayıda kesici diĢleri bulunan ve yüksek hızda dönen freze çakısına karĢı iĢ parçasının yavaĢça ilerletilmesiyle yapılan talaĢ kaldırma iĢlemine “Frezeleme” adı verilir. TalaĢ kaldırma iĢlemine aynı anda birkaç kesici diĢ katıldığı için daha temiz bir yüzey elde edilir ve daha çabuk talaĢ kaldırılır. Bu bakımdan frezeleme iĢlemi önemli bir talaĢ kaldırma iĢlemidir.
Frezeleme ĠĢlemleri:
Freze tezgahları yatay, düĢey ve açılı yüzeyleri, faturaları, kamaları, T ve kırlangıç kuyruğu kanalları, düzgün veya düzgün olmayan profilli yüzeyleri iĢlemek için kullanılır.
Freze tezgahları bir bölme aparatı (divizör) ile donatılır ve bununla silindirik biçimli parçalar üzerine eĢit bölüntülü düz yüzeyler, doğru veya helisel oluklar iĢlenebilir.
Freze iĢlemleri iki grupta incelenebilir: a) Çevresel Frezeleme:
Freze çakısının çevresindeki kesici diĢler talaĢ kaldırır ve meydana gelen yüzey, çakının dönme eksenine paraleldir. Bu metodla düz ve profilli yüzeyler elde edilir.
b) Alın Frezeleme:
Freze çakısının alnındaki ve çevresindeki kesici diĢlerin ortak etkisiyle elde edilen yüzey, çakının dönme eksenine diktir. Özellikle kesme iĢleminin büyük bir kısmı çevredeki diĢler tarafından gerçekleĢtirilir ve alnındaki diĢler de ince iĢleme etkisi yapar.
Çevresel frezeleme iĢlemi özellikle yatay fener milli freze tezgahlarında yapılır. Alın frezeleme iĢlemi ise hem yatay hem de düĢey fener milli freze tezgahlarında yapılır.
Freze Tezgahlarının Sınıflandırılması:
a) Yatay freze tezgahı b) DüĢey freze tezgahı c) Üniversal freze tezgahı d) Planya tipi freze tezgahı e) Döner tablalı freze tezgahı
f) Kopya freze tezgahı g) Özel freze tezgahları
TAŞLAMA
TaĢlama zımpara taĢı ile metallerden talaĢ kaldırma iĢlemidir. Zımpara taĢı iyi yapılmıĢ bir makina üzerine uygun Ģekilde takılır ve usulüne göre çalıĢtırılırsa imalatta ölçü tamlığı, iyi bir yüzey kalitesi ve sürat elde edilebilir.
Zımpara TaĢları:
Bir zımpara taĢı çok sayıdaki aĢındırıcı tanelerin birleĢtirilmesiyle meydana gelmiĢtir. AĢındırıcı kristallerin birleĢtirilmesi için çeĢitli
maddeler kullanılır. Bunlara birleĢtirme maddeleri denir.
Zımpara TaĢlarının Kabalık ve Ġnceliği:
Zımpara taĢlarının kabalık ve inceliği aĢındırıcı tanelerin büyüklüğü ile belirtilir.
TaĢlama tezgahı miline bağlı bir zımpara taĢı yüksek hızla dönerken bir metal yüzeye temas ettirilirse, çok sayıdaki kesici uç ve kenarlar metalden talaĢ kaldırır.
Ġyi bir zımpara taĢının birleĢtirme maddesi, taĢın kendi kendini keskinleĢtirmesini sağlayacak dayanıklıkta olmalıdır.
Zımpara TaĢlarının Sertlik ve YumuĢaklığı:
AĢındırıcı taneleri bünyesinde çok sağlam tutan taĢlara sert, taneleri kolayca ayrılabilen taĢlara ise yumuĢak denir. Yani taĢın sertliği, birleĢtirme maddesinin direnci demektir.
Genel bir kural olarak sert iĢ parçaları için yumuĢak, yumuĢak iĢ parçaları için ise sert taĢlar kullanılır.
Zımpara TaĢlarının Sınıflandırılması:
a) Düz zımpara taĢı
b) Silindirik zımpara taĢı c) Konik zımpara taĢı
d) Düz çanak zımpara taĢı e) Konik çanak zımpara taĢı f) Tabak zımpara taĢı
g) Fincan tabağı zımpara taĢı h) Çelik saplı zımpara taĢları
Zımpara taĢlarının yapımında Ģu iĢlemler vardır: 1. Tornalama 2. Burç geçirme 3. Sertlik kontrolü 4. Dengeleme 5. Hız kontrolü 6. Muayene
FABRİKA TALAŞLI İMALAT ATELYESİNDE BULUNAN
TEZGAHLAR
Atelyedeki tezgah çeĢitleri ve sayıları aĢağıdaki gibidir:
Üniversal torna tezgahı ...………..………… 16 adet Bohrverk tezgahı ..………..………. 4 adet CNC torna ....………...…. 1 adet Otomatik torna ..………..…….. 1 adet Havalı büyük revolver torna tezgahı ..…..……….. 4 adet Büyük revolver torna tezgahı ...………..……….3 adet Yarı otomatik büyük revolver torna tezgahı…………...…….3 adet Çok amaçlı revolver torna tezgahları………3 adet Revolver torna tezgahları (kuyruklu tip)………...………4 adet Üniversal freze tezgahı……… ..7 adet Dik freze tezgahı………..5 adet Radyal matkap……….4 adet Testere tezgahı………2 adet Masa matkabı ……..………...1 adet Sütunlu matkap ……….. 1 adet Dik planya ……...………1 adet
TEZGAHLARIN TEKNİK ÖZELLİKLERİ Torna Tezgahı (TA 24 Tipi) (Resim-1):
Ana ölçüleri
Punta yüksekliği……….: 240 mm Puntalar arası…………..………:1000-1500-2000-2500 mm
Kızak üzerinden bağlanacak iĢ çapı …….……….: 480 mm Suport üzerinden bağlanacak iĢ çapı ………: 250 mm
Ara köprüsüz bağlanacak iĢ çapı……….: 660 mm
Ara yatağın alabileceği iĢ çapı………: 10-140 mm
Kalem kesiti (en çok)………..: 25x25 mm
İlerleme sayıları
Ġlerleme sayıları (boyuna ve enine)………..:33
Enine ilerleme………..: 0.023-0.48 mm/d
Vida ölçüleri
Metrik vida……….: 0.3-32 mm/adım
Parmak vida………..: 50-7/8 adım/inç
Modül vida……….: 0.3-12 mm
Punta ölçüleri ve motor gücü
Punta mili çapı………..: 60 mm Punta kursu……….…: 150 mm Motor gücü………...: 7.5 Kw Torna Tezgahı (TA 21 Tipi) (Resim-2):
Ana ölçüleri
Punta yüksekliği……….: 210 mm Puntalar arası…………..………:1000-1500-2000-2500 mm
Kızak üzerinden bağlanacak iĢ çapı …….……….: 420 mm Suport üzerinden bağlanacak iĢ çapı ………: 200 mm Ara köprüsüz bağlanacak iĢ çapı……….: 620 mm Ara yatağın alabileceği iĢ çapı………: 10-140 mm
Kalem kesiti (en çok)………..: 25x25 mm
İlerleme sayıları
Ġlerleme sayıları (boyuna ve enine)………..:33
Boyuna ilerleme………..:0.06-1.23 mm/d
Enine ilerleme………..: 0.023-0.48 mm/d
Vida ölçüleri
Metrik vida……….: 0.3-32 mm/adım
Parmak vida………..: 50-7/8 adım/inç
Modül vida……….: 0.3-12 mm
Punta ölçüleri ve motor gücü
Punta mili çapı………..: 60 mm Punta kursu……….…: 150 mm Motor gücü………...: 7.5 Kw Torna Tezgahı (TA 18 Tipi) (Resim-3):
Ana ölçüleri
Punta yüksekliği……….: 180 mm Puntalar arası…………..………: 500-1000-1500 mm
Kızak üzerinden bağlanacak iĢ çapı …….……….: 360 mm Suport üzerinden bağlanacak iĢ çapı ………: 190 mm Ara yatağın alabileceği iĢ çapı………: 10-140 mm
Kalem kesiti (en çok)………..: 20x20 mm
İlerleme sayıları
Ġlerleme sayıları (boyuna ve enine)………..:33
Enine ilerleme………..: 0.023-0.48 mm/d
Vida ölçüleri
Metrik vida……….: 0.3-32 mm/adım
Parmak vida………..: 50-7/8 adım/inç
Modül vida……….: 0.3-12 mm
Punta ölçüleri ve motor gücü
Punta mili çapı………..: 50 mm
Punta kursu……….…: 110 mm Motor gücü………...: 4 Kw Dik Freze Tezgahı (FD 1 ve FD 0 Tipi) (Resim-4):
Ana ölçüleri FD 1 FD 0
ĠĢ masası ölçüsü………...: 1000x225 mm..710x225 mm ĠĢ masasının boyuna hareketi (otomatik): 560 mm…...400 mm ĠĢ masasının enine hareketi (otomatik)…: 220 mm……..220 mm ĠĢ masasının düĢey hareketi (el ile)……...:370 mm…..…370 mm
T-kanalları sayı ve geniĢlikleri…..………: 3x14 mm…....3x14 mm T-kanalları arası………..: 45 mm……..: 45 mm
ĠĢ mili kovanı aĢağı yukarı hareketi………...:70 mm……..: 70 mm
Devir sayıları, ilerleme, güç ve ağırlıkları FD 1 FD 0
ĠĢ mili devir sayısı………..: 56-1400 d/d…...56-1400 d/d
Devir kademe sayısı………..: 1.6…………..….1.6
Boyuna ilerleme………: 11.2-180 mm/d..11.2-180 mm/d
Enine ilerleme………...……: 11.2-180 mm/d..11.2-180 mm/d
Ġlerleme kademe sayısı……….: 1.4………..1.4 Motor gücü……….: 3 Kw………2.2 Kw Tezgah ağırlığı………...1450 kg………...1400 kg Ya tık Freze Tezgahları (FY 1 ve FY 0 Tipi) (Resim-5):
Ana ölçüleri FY 1 FY 0
ĠĢ masası ölçüsü………. .1000x225 mm….760x225 mm ĠĢ masasının boyuna hareketi (otomatik): 560 mm…...400 mm ĠĢ masasının enine hareketi (otomatik)…: 220 mm……..220 mm ĠĢ masasının düĢey hareketi (el ile)……...:370 mm…..…370 mm
T-kanalları sayı ve geniĢlikleri…..………: 3x14 mm…....3x14 mm T-kanalları arası………..: 45 mm……..: 45 mm
KarĢı yatak taĢıyıcısı ile gövde kızağı arası: 500 mm…...500 mm
Devir sayıları, ilerleme, güç ve ağırlıkları FY 1 FY 0
ĠĢ mili devir sayısı………..: 56-1400 d/d…...56-1400 d/d
Devir kademe sayısı………..: 1.6…………..….1.6
Boyuna ilerleme………: 11.2-180 mm/d..11.2-180 mm/d Enine ilerleme………...……: 11.2-180 mm/d..11.2-180 mm/d
Ġlerleme kademe sayısı……….: 1.4………..1.4 Motor gücü……….: 3 Kw………2.2 Kw
Tezgah ağırlığı………...1400 kg………...1350 kg Üniversal Freze Tezgahları (FÜ 1 ve FÜ 0 Tipi) (Resim-6):
Ana ölçüleri FÜ 1 FÜ 0
ĠĢ masası ölçüsü………. .1000x225 mm….750x225 mm ĠĢ masasının boyuna hareketi (otomatik): 560 mm…...400 mm ĠĢ masasının enine hareketi (otomatik)…: 220 mm……..220 mm ĠĢ masasının düĢey hareketi (el ile)……...:370 mm…..…370 mm ĠĢ masasının iki yönde dönme açısı………: 45 …….…….45 . T-kanalları sayı ve geniĢlikleri…..………: 3x14 mm…....3x14 mm T-kanalları arası………..: 45 mm……..: 45 mm
KarĢı yatak taĢıyıcısı ile gövde kızağı arası: 500 mm…...500 mm
Devir sayıları, ilerleme, güç ve ağırlıkları FÜ 1 FÜ 0
ĠĢ mili devir sayısı………..: 56-1400 d/d…...56-1400 d/d
Devir kademe sayısı………..: 1.6…………..….1.6
Boyuna ilerleme………: 11.2-180 mm/d..11.2-180 mm/d Enine ilerleme………...……: 11.2-180 mm/d..11.2-180 mm/d
Ġlerleme kademe sayısı……….: 1.4………..1.4 Motor gücü……….: 3 Kw………2.2 Kw Tezgah ağırlığı………...1450 kg………...1600 kg Planya Tezgahı (PY 600) (Resim-7):
Ana ölçüleri
ĠĢ masası………..: 600x340 mm
ĠĢ masası enine hareketi (otomatik)………….: 600 mm ĠĢ masası düĢey hareketi………...: 345 mm Koç alt kenarı ile masa üst yüzeyi arası
(En az-en çok)………: 85-430 mm
Hidromekanik ilerleme………...: 0.30 mm/d
T-kanalları sayısı ve geniĢliği………..: 9x16 mm T-kanalları arası……….….: 110 mm
Motor gücü……….: 4 Kw Ağırlığı……….….: 1670 kg
Koç hareketi
En büyük kurs……….….: 625 mm Kurs sayısı………..…: 12.5-140 kurs/d
Kademe sayısı……….……: 8
Kurs ayar alanı……….…: 300 mm
Suport düĢey hareketi……….…: 150 mm Suportun sağa sola dönme açısı………....: 90
Kalem tutucusunun her iki tarafa hareketi…….: 15
Kalem kesiti (en çok)………...: 20x30 mm Sütunlu Matkap Tezgahı (MS 23 Tipi) (Resim-8):
Delme kapasitesi………....: 23 mm Delme derinliği………..…: 0-120 mm
ĠĢ mili iç koniği………: MK 2
Devir sayısı aralığı I……….…: 90-1250 d/d
Devir sayısı aralığı II………..……: 250-3550 d/d
İş masası ölçüleri
ĠĢ bağlama yüzeyi………: 250x320 mm DüĢey hareket sahası……….…….: 0-605 mm T-kanallarının sayısı……….: 2
T-kanallarının geniĢliği………..……….: 18 mm
Karekteristik ölçüleri
Sütun çapı………..: 125 mm ĠĢ mili ve sütun arasındaki mesafe…………..: 300 mm
ĠĢ mili ve iĢ masası arasındaki mesafe (min).: 145 mm ĠĢ mili ve iĢ masası arasındaki mesafe (max): 750 mm Motor gücü…………...………...: 1.1-1.8 Kw
Ağırlığı………..: 460 kg Masa Matkap Tezgahı (MM 16 Tipi) (Resim-9):
İş mili özellikleri
Delme kapasitesi………..…….: 16 mm Delme derinliği………..: 0-120 mm
ĠĢ mili iç koniği………: MK 2
Devir sayısı aralığı I………..…: 112-2000 d/d
Devir sayısı aralığı II……….: 224-4000 d/d
Karekteristik ölçüler
Sütun çapı………: 90 mm ĠĢ masasının iĢ bağlama yüzeyi….………: 360x420 mm ĠĢ mili ve sütun arasındaki mesafe…….………: 280 mm ĠĢ mili ve iĢ masası arasındaki mesafe (min)…: 150 mm ĠĢ mili ve iĢ masası arasındaki mesafe (max)…: 450 mm
TALAŞLI İMALAT ATELYESİNDEKİ ÜRETİM FAALİYETLERİ ġirketin imalat tesisleri makina parkında klasik üniversal tip tezgahlar çoğunlukta olup ekonomik ömrünü doldurmuĢ, düĢük çalıĢma verimliliğine sahiptir. Kaliteyi artıran, maaliyeti düĢüren CNC tezgahlar kaynak yetersizliği nedeniyle yeterli miktarda yoktur. Son iki
yılda kurum dahilinden temin edilen kısmen yeni tezgahların devreye girmesine rağmen üretimde yoğun emek harcanmaktadır. Rakipleri karĢısında yüksek üretim maliyeti, satıĢlarında daima dezavantaj yaratmaktadır.
Üretilen Bazı Parçaların Üretim AĢamaları:
1) KurĢun ve kurĢun-kalay bronzu alaĢımı olan G-SnPbBz
10‟luk döküm malzeme DIN1716 standardında temin edilir.
2) Parça tornaya pağlanır ve alından baĢlayarak tornalanır.
3) Daha sonra 70-1 mm ölçüsünde 10 mm boyuna içeriye doğru
tornalama yapılarak alından dıĢarıya doğru çıkılır.
4) Parça ters çevrilir. 20 mm boy ölçüsüne getirilir, ve delik
kalemiyle Ø45+0.2 mm ölçüsü iĢlenir.
5) Parça bağlama aparatı ile tutturulup Ø12 mm‟lik matkapla iki
delik ekseni arası 105 mm olacak Ģekilde delinir.
Taban Tablası (STR002):
1) 10x250x400 mm‟lik DIN1543 St 37 parçası hazır olarak gelir. 2) 10x200x300 mm ölçülerine iĢlenir.
3) Markalama yapılarak eksenler belirlenir.
4) Eksenler belirlendikten sonra freze tezgahında Ø22 mm‟lik matkapla iki eksen merkezinden delinir.
5) Ø22 mm‟lik parmak freze ile 50 mm boyundaki kanal
oluĢturulur.
Tüp Bağlantı Borusu (STR003):
1) St 34 boru malzeme DIN2458‟e uygun olarak 4xØ133x700
mm ebatlarında kesilerek elde edilir.
2) Malzeme bir bağlama aparatıyla frezede R109 mm‟lik çakı ile
23.5 mm yandan içeri girecek Ģekilde iĢlenir. Aynı iĢlem diğer taraf içinde yapılır.
Kavrama Flanşı (STR004):
1) GS 38 dökülmüĢ malzemenin yüzeyleri ilk baĢta tornada
iĢlenir ölüsüne getirilir.
2) Parça frezede açılı döner tablaya bağlanarak delikler istenilen
açılarda ve çaplarda delinir
3) M10 çaplı iki deliğe kılavuzla vida çekilir.
Bağantı Parçası (STR005):
1) St 37 L profili yarı mamul malzeme stok ambarından temin edilir.
2) Malzeme freze tezgahında 80 mm boy ölçüsüne getirilir.
3) Delik eksenleri daha önceden hazırlanmıĢ bağlama kalıbına
bağlanarak 10.5 mm çaplı delikler delinir.
Mil (STR006):
1) Ç 1020, Ø22mm „lik malzeme 225 mm boyunda kesilir.
2) Parça tornaya bağlanarak her iki tarafından alın temizlenecek
Ģekilde tornalanır.
3) Parçanın iki tarafına da punta matkabıyla punta deliği açılır
ve parça iki punta ararsına alınarak çap 20 mm olacak Ģekilde boyuna tornalama yapılır.
4) Bu iĢlem tamamlandıktan sonra punta delikleri yok edilerek
213 mm boyuna getirilir ve her iki tarafına 1x45 ‟lik pah kırılır.
PRE
S İŞLEMLERİ
Mekanik veya hidrolik bir kumanda ile birbirine yaklaĢan ve aralarına konulan sacları, levhaları v.b. cisimleri sıkıĢtırmaya ve talaĢ kaldırmadan soğuk Ģekil vermeye yarayan iki tabladan yapılmıĢ makinalara “Pres Makinaları” denir. (Bkz. Resim-10, Resim-11)
Mekanik Kumandalı Presler:
Bu makineler, üzerinde düz hareket milini idare eden parçaların (krank mili, volan, biyel, kavrama kolu v.b.) bulunduğu ve iĢlenecek parçanın takıldığı, dökme demir, dökme çelik veya modern tekniğin getirdiği yeniliklere göre, haddelenmiĢ, dövülmüĢ ve elektrik kaynağı ile lehimlenmiĢ çelikten yapılma bir gövdeden meydana gelir. Sürgüler aracılığı ile bir gidip-gelme hareketi verilen düz hareket mili, gövde
üzerine tespit edilmiĢ bir diĢi kalıp ve mile takılmıĢ alter natif hareketli
bir matkap arasına iĢlenecek parçayı sıkıĢtırır. Kavrama kolu, volan tarafından sağlanan dairesel hareketi mile iletir. Sürtünmeyle veya büyük preslerde elektropnömatik olarak çalıĢan kavrama kolu, matkap diĢi kalıptan ayrıldığı zaman hareket milini araya alır. Presler, uygulanacak iĢleme göre ayarlanmıĢ gövdenin biçimine (eğik gövdeli pres, çift destekli veya kemerli pres v.b.) ve hareket milinin kumanda sistemine göre adlar alır. Genellikle milin gidip gelme yolu sınırlıdır;
eksantrik denilen tek etkili presler ancak basit iĢlemlerde kullanılır; çift
etkili presler (çift eksantrik), ise oyma ve bükme iĢlerinde kullanılır. Manivelalı veya dirsekli presler, daha çok önemli iĢler için kullanılır.
Eğer iĢlenecek parçanın çok fazla bükülmesi ger ekiyorsa, milin
hareketi sınırlı olmayan, yani serbest hareketli bir pres kullanmak gerekir. Bu tip makinelerde ek olarak sürtünmeli vida presi de bulunur. Bu preslerde hareket mili, gövdeye tespit edilmiĢ bir somun içine yerleĢtirilen döner vidaya bağlıdır. Hareket milini indirip kaldırmak için, vida sağa veya sola çevrilir. Vidanın bu alternatif hareketi, birbirine sürtünerek çalıĢan yuvarlak levhalar yardımı ile sağlanır.
Hidrolik Kumandalı Presler:
Bu tip makinelerde, hareket mili, gövdeye bağlı bir silindir içinde gidip gelen bir pistonun ucuna bağlıdır. Motor yakıtı olarak madeni
yağlar kullanılır. Böylece 5000-15000 ton arasında veya daha fazla bir
itiĢ gücü sağlanabilir. Daha yüksek bir güç elde etmek için motor yakıtı akümlatörlere bağlanmıĢ bir pompa yardımı ile silindir içinde sıkıĢtırılır. Mekanik kumandalı presler iyi sonuç vermediği için, daha yüksek güç sağlayan hidrolik presler daha geniĢ bir kullanma alanına yayılmıĢtır ve
mekanik preslere tercih edilir.
FABRİKA PRES ATELYESİNDE BULUNAN MAKİNALAR
Abkant pres (125 ton)………...………..1 adet Eksantrik pres (160 ton)………...…..1 adet Eksantrik pres (100 ton)………...…..1 adet Eksantrik pres (63 ton) …..……….…….. 2 adet Eksantrik pres (50 ton)………...…....1 adet
Eksantrik pres (40 ton)…..………...…..1 adet
Eksantrik pres (30 ton)……….…..1 adet Eksantrik pres (25 ton)…..………...…..1 adet Eksantrik pres (10 ton)…..………...…..1 adet Friksiton pres (125 ton) …...………..…1 adet
Friksiton pres (250 ton) …...………..…1 adet
Giyotin makas (4x2100 mm)………..1 adet Giyotin makas (3x2200 mm)………..1 adet Giyotin makas (3x2400 mm)………..1 adet Sac düzeltme makinası ...………..…………1 adet Punta kaynak makinası …...………..2 adet DikiĢ kaynak makinası………...….……2 adet Kordon çekme tezgahı………1 adet Elektrikli planya ………..1 adet Zımpara taĢı …..………..……2 adet
ATELYEDE YAPILAN İŞLEMLER Kesme iĢlemi:
Atelyedeki kesme iĢlemleri giyotin makaslarıyla yapılmaktadır.
Giyotin Makasları
Atelyede, kutu yapımında ilk iĢlem olan 192x865 mm ölçülerinde sac kesimi giyotin makaslarıyla yapılmaktadır.
Giyotin makasları vuruntulu ve darbeli çalıĢmaya dayanıklı
olması için çelik konstrüksiyondur. Bu makinalar Ģanzımanlı olup sonsuz vida sistemiyle çalıĢmaktadır. Parçalı, dört kesici ağıza
sahiptirler.
Makinanın yerleĢtirilmesinde dikkat edilmesi gereken konular dan
biri, ön kısmın daima açılı veya geniĢ bırakılmasıdır. Makinanın çalıĢma esnasında bütün bıçakları yağlanır. Makasın ayaklarının mümkün olduğu kadar düz bir zemine oturtulması sağlanmalıdır.
