• Tidak ada hasil yang ditemukan

EBA HING D 0 NJ A. - KHASTARA

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2023

Membagikan "EBA HING D 0 NJ A. - KHASTARA"

Copied!
4
0
0

Teks penuh

(1)

REGINIPOEN LENGGANAN SWARA-TAMA:

taoen . . . . f 6,-

i

1;

2 .. . . , . f 3.- njoewoen ka- 3 woelan · · · f 1.50 bajar roemijin.

Kenglng mbajar saben woelan

1 katja I/a "

RA GAD ADVERTENTIE:

2 October 1931

-

Taoen 11.

Hoofdredacteur:

A. DJ AJ ASEPOETRA.

kabantoe

REDACTIE - COMMISSIE.

11, ..

I/a "

Saladjengipoen : saben 1 cm2 sekedik - kedikipoen : f 1.50.

f 36.- . f 18,65.

. ' 9,75.

f 5,25.

• f 0,03:

SE RAT KABAR KATHOLI EK·

Adresipoen Redactie Ian Administratie

Kabar premili alit - alitan : f 1.-

Moendoet kapatjak langkoeng saking sapi- san, oetawi dados lengganan, tepang rembag roemijin kalijan administratie.

Medal saben dinten Djoemoewah.

IGNATIUS-COLLEGE

DJOKJAKARTA

Telefoon no. 795.

EBA HING D 0 NJ A.

Tanah Tjina geger malih.

Malih? - kadjeng koela: geger- ipoen tan ah Tjina tam bah malih, tjongkrah kalijan Japan, ngantos drel-drelan poenapa, Japan meneng ojak, teroes ngebroki Moekden. lac kita sanesipoen. Pakempalan - pa- kempalan nasional Tjina bon~g.

pareotah Nanking gemeter, Japan moering, Europa toemoet moengel hara ta, djeneh . . . .

Oentoeng ingkang pedjah saweg sakedik. Saweg? Sokoer bage jen boten mindak malih.

Poedjongga Tionghoa moengel:

•• bangsa Tiongboa koewi koeraog ering marang pamarentah nasio- nal" ..- oetawi ,,bangsa Tionghoa koewi roemangsane pamarentah nasional koewi doeroeng doewe kwasa sing oenggoel de we" - dados:

saben wong kena t1'apaki.

Poenika kepara njata.

Wiwit taoen 1925 koela maos kabar Tiongkok poenitca pegel.

Oenderaning kraman Rados woe- doen. Pentjoengoel ngriki, kim- pes, pentjoengoel ngrika, kimpes, dalalah pentjoengoel- pentjoengoel- pentjoengoel. saking 3 panggeoan:

diendral anoe mbalela. bala komiois bade nempoeb, djendral anoe n g e- m obi pamareotah nasional.

Hara po en a pa boten peg el.

Sapoeoika kalijan Djepang. Dje-

~ng moengel: sat~mene ana 300

Djeodral anoe madeg pijambak, major anoe mbangkang, djendral anoe metal saking pamarentah cen- traal. Barcelona w i r a n g jen kedah kawon kalijan Madrid, Ian taksih .:iaewoe - ewoe malih tjontonipoen.

Poenika waoe sadaja awon, sija, dakwenang. Kita sampoen ngantos niroe toelada kados makaten.

Bab politik kita bribik2 bade ngongkok, kita sampoen ngantos ga- dah watak lamis, ngoetjira, tegelan,

oemoek, tjekak par a. nista, sija.

Djoerang djoegroeg pinggir kali, wani njroedoeg koedoe wani ma ti; - mekaten gendingan we- tawis kala taoen 1910.

Kita kedah dadag. nanging we- lasan, Ian tansab emoet becahing o em o em, sampoen ngantos pados oentoeng Ian soewoerin{J slira pribadi.

* *

...

Bab tanah Tjina, poenika ingkang gregeten boten namoeng Japan ke- mawon. Europa oegi pegel, awit ngertos kawoelanipoen wooten Ti- ongkok boten aogsal pangajoman.

Missionaris anoe kagondol brandal, soester anoe kabekta begal, baita aooe kaedreldoer~la,gedong waktl negari anoe kabendrongan mimis, njonjah anoe katawan doerdjaoa, ...

pamareotab Tiongkok meh boten saged poenapa - poenapa.

Lah, sareng kaptin Djepaog won- ten in ltang kaperdjaja, Ian pama-

...,..~~-8"1ht'!l"ll"fll•Llf!l!l~l'dPIN1"'!11~~.+terl I!loeo!ng mu\

saiki wis katog, moela .... mimis ! wangsoelaoipoen, Djepang pegel,

*.,,. * drel madjeng lan teroes ngangseg Bab kirang enngipoen bangsa nempoeh I (senadjan serdadoe sake- Tionghoa dateng pamatentah nasi- dik saoget), le.ados tradjangipoen onal. 0 b s er vat or ing Het bala Djerman kala 1914: nempoeh, Nie u w s njerat makaten: madjeng ngebroki, ngantos meh Margi kebaking tanab Tjina, doemoegi Paris. Serdadoe Japan (ingkang isi tijang sesak - sesak, oegi makaten : plas madjeng kados ingkang bera sela ngoblak-oblak) panab, tjek - tjek -tjek, kita - kita Ian awoning pamarentah, betah- dipoeobroki.

ing kawoela boten karembag, Mila Nanking geter.

andjalari kados temboengipoen Pakempalao2 ~as~onal geger.

Liang Chi Chao, abli babad lan ngelmi, ingkang kawabja ing boekoenipoen ,,History of Politi- cal Thought" oengelipoen . . . the Chinese people (have) never con- sidered national government as the highist form of social orga- nisation ....

Lo, poenika prijantoen, dadosa katja benggala toemrap kita: sa- mangsa kita gadab pamarentah nasional. kita kedah e r i n g dateng pamarentah kita pijambak. jen boten makaten, negari temtoe tansah retoe kemawon.

Kirang e r i n g poeoika oegi ka~

tingal ing madyaning kawoela Se- paojol ingatasing pamarentah Za- mora, pamarentah nasional, mila oesre .... gb kemawon.

Kala Peraotjis madeg repoeblik enggalan iliggih makaten, bebasan siti Pr an tjis tansah mengkap .. mengkap bade ambjab J

Bring Ian tresna dateng jejasa- nipoen pijambak poenika perloe, tanda loehoer Ian dadag. beboeden- ipoen, boten ngoetjira.

Ngoetjira? inggih, sinten ngemohi Jejasanipoen pijambak poenika palsoe, lamis angkoeh.

Awit waoenippen moengel: hija, hija, prajoga ngono l sareng dados, katampik. Mila lamis ngoetjira, para, inggih: boteo welasan,'tegelan, wen- talao.

Poendi doenoenging angkoeh?

Angkoeb, doenoengipoen: sareog pamareotah nasional dados, boten poeroen ngaken. k e pen gin man - d ire n g pr i bad i: mila angkoeh, oemoelc., gila hormat, nista, nistip.

Margi?

Margi bade pados isining weteng pribadi, boten manah gesanging kawoela. Negari petjah - petjab, kawoela sajah, sempelah, pedjahl

Dados boten ering dateng deda~

melanfpoen pijambak waoe, awon sanget: lam is, tegelan, oemoek, gila hormat, pados etjaniog angga pribadi.

Mangsoeli kirang ering dateng pamarentah pijambak poeoika ka- tjeta oegi ing Amerika - kidoel.

Wiwit kina merboeng repoeblik- repoeblik ingrika oesreg kemawon.

Boten wonteo taoeo ingkang lowong kraman. Sabeo taoen adjeg geotosan kemawon repoeblik ingkang wonten kraman oetawi geger prakawis pilihan president. Terkadaog repoe- blik kalih tiga sami dene r i b e d - i po en , malah terkadang oegi kelampahan repoeblik a. soelaja kalijan b., b. kalijan c. Ian sapitoe- roetipoen.

Bab geger tanah Tjina, bah pa- soelajan kalijan Japan kaanggep prakawis sipil. njebal. mila boten perloe ngagroe-agroe predjandj1an- Kellog. Ewasamanten pamarentah Nanking sampoen sambat dateng Geneve: mbok akoe toeloengana!

Nanking sambat, Japan njentosaoi anak"' anakipoen ingkang wonten ing Mandsjoerie.

Mila tanah Tjina mesakaken, aoggenipoen perang kalijan saderek- saderek pijambak taksih menggeh- menggeh, Ian terkadang w a s, ke- dadak ketoengka soelaja kalijan Japan.

Sedaja meh netah Nan king, na- moeng Roeslan ingkang mada dateng Japan.

Poenapa pedjahipoen Kaptin Na- kamura Roeslan toemoet ketjipratan rah kados gegeran Spanje?

Roeslan poenika kados kewan ga ..

lak ingkang saba daloe, saben wantji peteng njokot oetawi nggroewak.

Sinten nginten bilih major Franco makbedengoes ngaken komoenis?

Sinten soemerep bilih montor ma- boer ingkang ndawahaken bom ing Spanje. lao ngaken saking Portegal oegi aogsal bisikao saking Roeslan?

Pantjen ing ebahing donja Roeslan baten kenging dipoen -gape, kedah adj e g dipoenprajitnani. Awit:

sapa lena, kena I

HERAKLITOS.

PRADJA RAHAJOE.

PAMANGGIH SADJIMPIT 1 Margi wontenipoen oendangw oendang saking Boepati Lamoogan kados kasebat ing Swara-Tama no. 38, djagad Goeroe horeg. Boteo maibenl Pantjenipoen djagad B. B.

inggih kedab gondjing. Kadjeng koela boteo kok soepados: djagad B. B. kalijan Goeroe .... tjampoeb, malah - rehoiog oendang-oendang waoe saestoenipoen saged nebihaken antawisipoen Goeroe kalijan B. B., pangadjeng-adjeng koela sageda saja rapet!

Tjetanipoeo: manawi djoemedoel- ing oendaog - oendang waoe margi ingkaog Boepati Lamongan kesa- ngeteo - gila hoermat - P. P. B. B.

(Perhimpoenan Pegawai Bestuur Boemipoetra) inggtb kedah boten toetoep mata, kedah molah, djer maoawi koela boten klintoe P. P.

B. B. gadah tanggelan merangi ,,adat gila bQermat" iog kalangan B. B.

- o -

Oendang - oenda)Jg waoe won ten ingkang moengel:

. . . bah wa atjap ali kita menda- pati Goeroe - Goer;oe sekolah Boe- mipoetra dari lain negeri jaog menghadap kita blar dikantor atau ..

poen di Kaboepate , oentoek toen- djoek moeka, sebai> baroesan di- pindah kesekola n 2e. kl. di Regentschap Lam gan, jang tidak tahoe adat istia kebangsaaonja clan .... eoz. en (cursv.: P. C,

). el - elan

poenika, ingkaog moeroegaken djoe- medoeling oendang - oendang waoe margi wooten goeroe enggal. (pin- dahan enggal.) kaanggep tidak tahoe adat-istiadat.

Manawi goeroe enggal ingkang kaanggep tidak tahoe adat istiadat waoe, pantjen tidak tahoe saestoe, koela toemoet getoen; nanging boten goemoen, djer goeroe ingkang tidak tahoe adat istiada t koela anggep"' njebal; Ian iog kalangan

B. B.

ba- rang njebal poenika temtoenipoen inggih wonten.

-o-

lngkang koela soemelangakeo,

gek~gek margi goeroe enggal waoe hoermatipoen kirang jen katandiog kalijan goeroe lami, ladjeng teroes katetepaken tidak taoe adat istiadat?

Oetawi - Margi ingkang Boepati koelioa tampi hoermat kladoek sa- king goeroe Jami, sareng tampi hoermat samestinipoen (boteo kla- doek) saking goeroe enggal, ladjeng roemaos hara d1hoermati satemah mastani tidak taoe adat istiadat !?

Prakawis · poenika boten mokal kelampahanipoen, djer boten na- moeng wedang boeboek, hoermat inggib saged nagihi.

Oepami satoenggaling A.

W.,

manoeh dipoen .,dalem -dalem" ing prijantoen goeroe wewengkonipoen, mangke manawi dipoen .,koela"

(dening goeroe enggal)te.mtoe ndjolal Jen makaten poenika, ingkang koela tetab ladjeng prijaotoen goeroe {lami), djalaran pijambakipoen ing-

kang nenoeman.

Bokmanawi wonten ingkang ngga- lih: ,.Wong koewi rak ja sing bisa ngladeni. Ana pjaji karem sembah, ja disembah sing kerep - karem dalem, ija didalem-dalem sing ndri- dil. Sembah ora toekoe, dalem ora ngoejang we kok" ! lnggih tekad makaten poenika iogkang nama boten ngregeni dradjadipoeo pijam- bak, ingkang sisip-sembiripoen saged noewoehaken lelampahan kados ing Lamonganl Mila gara-gara ing La- mongan poenika saged mitoetoeri dateog prijantoen goeroe soepados ndjagi, ngregeni dradjadipoen.

Sapoenika dede djaman poerwa l

-o-

Watak .. gila hoermat" boten di- poendojani djamanl

Pangageng ingkang gila hoermat

!aged oegi dipoenadjrihi, boermati, sinembab -sembab, dinalem - dalem dening reh.rehanipoen, nanging poe- oapa kanti toeloesing manab? Mokall

Drukkerii .. Canislus" Ojokja.

ISINI POEN.

cbahing donja - Pamanggih sadjimpit - Pakoermatan dateng Bestuursambtenaren -- Film Djakarta - Ebahing djagad panggesangan Ian pandamelan -- Rekaosipoen tijang sami pados panggesangan - Pengadjaran Indonesia -- Tjara enggal - Goentingan pers -- Pangandika Dalem K. S. Rapa Leo XIII - Watjana maneka warna - Oerap-sari - Correspondentie.

vaansche school''. Kenging poenapa GOENTINGAN PERS. kok boten dip:lennamakaken ,,H.l.S."

Meksa dados rembag!

Swara-Tama sampoen nate ngla- dosaken goentingan saking s. k.

"Bahagia"

ingkang martosaken lairipoen satoenggiling pakempalan ing Djakarta, anama ..

Djawa Sare- kat";

dene toedjoenipoen ngadjeng- aken cultuur Djawi. Malah sampoen anggadahi sekolahan, ingkang di- poennamakaken "Hollandsch ]a- vaansche School", Ian soeka koer- soes Inggris poenapa. (Zie Sw. Tm.

No. 37).

"Pahlawan", satoenggiling s. k.

minggon ing Solo inggih ngewrat pakabaran waoe nanging ladjeng dipoenkantili wawasan kados ing ngandap poenika:

-

Dengan menesal kita terpaksa menjatakan disini bahwa perkataan ,,Djawa Sarekat" Jang dipakai boeat namanja perkoempoelan itoe, kita tidak bisa menjetoedjoeinja.

kemawon? Oetawi Hollandsch In- donesische School"?

Bokmanawi poenika kangge ne- lakaken, jen lare ingkang nglebeti sekolahan waoe, kedah sampoen mangertos dateng basa Djawi, awit woelanganipoen bade sambet kalijan basa Djawi. Oepami namoeng di- poennamani "H. I. S." tijang-tijang gampil sanget sagedipoen katjel1k margi gadah pamanggih, jen woe- langanipoen bade gandeng kalijan basa priboemi ing kita Djakarta ngrikoe, mangka Djakarta poenika prasasat gadah basa pijambak (Mla- joe?). Lan Jen namoeng dipoensoe- kani nama: "Holl. Indonesische School poenapa poenika inggih boten bade njelikaken?

Dados manawi nama "Holl. ]av . School" poenika namoeng kangge ambedak-bedakaken makaten, kados boten soesah andadosaken rembagl

Ladjengipoen:

-

Kita tidak maboek Indonesia,

Alla, soit! Mangga sakarsa!

dan kalau kita tidak keliroe per-

Kantilan dereng telasl

I satoean Indonesia Raja djoega wa-

-

Apa /agi, ternjata . bahwa per- djib menghormati cultuur dari bang-

--koe~ll'ttt.

idak

b

aha

sa-ba_nl1$~b

gi

da:i In neS;·

dalam djoeroesan cultuur Djawa,

f

tapi per~,a ~

1t "

D1.awa

.

at~

tetapi djoega beroesaha kedjoeroesan ,,javaans.ch ttoelah tidak

t1ot1~~

Onderwijs.

b~eat

d

L

re k

I

a m e k an .pada tm

Lo, kados-poendi poenika? Dados

oeroesan Onderwijs poenika boten magep.okan sakedik-kedika kalijan oeroesan cultuur? Poenapa mer- soedi lan ngaloesaken basanipoen, andjoendjoeng kasoesastran boten klebet ing oeroesan culuur, Ian ngi- ras klebet ing oeroesan onderwijs?

Dados jen ,, Djawa Sarekat", ing- kang toedjoenipoen andjoendjoeng cultuur Djawi, ladjeng ngadegaken sekolahan, poeni ka sampoen sa- mestinipoen, boten anggoemoenaken dereng nama njleweng oetawi lang- kah ing toedjoe.

,,Pahlawan" taksih neroesaken:

-

Djoega nama sekolahan ,, Hol- landsche javaansche School" kita fidak bisa asese.

Poenika namoeng prakawis nama!

Ewa-samanten beda-bedaning nama poenika asring wonten goenanipoen.

Kadosta ing ngriki: ,,Hollansch ]a- Aoggenipoen adjrih, anggenipoen hoermat enz. namoeng iog lair;

margi keblerengen ing pangoewaos.

Tjekak: Adjrihipoeo boten adjrih asih.

Maoawi lambe moengel ,,dhalem"

ning batos moengel .,goendoelmoe".

manawi lair moengel .,noenioggih sandika" oing bates moengel ,,aperrrrek" poenapa nama adjrib asih?????

Mila .... Bongkarlah tabiat gila hoer ma ti!

Kaoem Goeroe - djagalah dera- d jadmoe I I

Kaoem Goeroe dan

B.

B. - rapatll P.

C.

Warsini.

PAKOERMATAN DATENG BESTUURSAMBTENAREN.

Sareng koela maos .. Goentingail Pers" ing Swara Tama No. 38, koela ladjeng goemoen sakedik katjam- poeran welas. Ing ngatasipoen dja- man sapoenika, djaman democratie, teka teksih wonten boepati ingkang njebar oendang - oendang prakawis pakoermatan. Bok manawi ingkang boepati ing Lamongan nalika dame!

oendang- oendang waoe, boten nge- ngeti dateng pangandikanipoen Goe- pernoer Djendral ]hr. Mr. A. C. D. De Graeff nalika mbikak Volksraad tanggal 15 juni 1929. Ing ngandap

d1aman persatoean Indonesia.

Sokoer sanget, dene .. tid-:k ma- boek Indonesia". Nanging kados- poendi malih! Tegesipoen ,, Djawa"

oetawi .. Javaansch" poenika mila boten sami plek kalijan "Indonesia".

Mangka ingkang dipoentegesi "Dja- wa" oetawi ,,]avaansch" poenika mila pantjen wonten. Mangka ingkang ngersakaken ingkang dipoentegesi waoe kok inggih wonten, toer bo- ten sakedik. Dados dame! reclame barang-barang ingkang dipoentegesi waoe boten wonten awonipoen.

Boten ngroedjoeki dame! reclame temboeng ,,Djawa" oetawi .. Ja- vaansch", ingkan~ isi prakawis cul- tuur, koela bot en moepakat.

Boten ngroedjoeki dame! reclame temboeng .. Djawa'' oet. .. Javaansch", ingkang mligi isi politik, ing

sa-

mangke boten dados rembag koela,

Makaten tjentanganipoen djoeroe goenting pers ing Sw. Tm.

ngriki koela mendet oekara sawa- tawis ingkang magepokan kalijan pakoermatan ingkang kedah dipoen- engge, manawi sasrawoengan kalijan para bestuursambtenaren.

,,Aan veronderd hormatbetoon mag niet Langer warden vastgehouden.*)

Meer en ook niet minder dan

de algemeene, goede omgangsvor- men,

mag een bestuursambtenaar geven noch eischen of zelf aanvaar- den. In Cle omstandigheid dat aan de instandhouding van niet meer van dezen tijd zijnde omgangs- vormen nog te veel aarde wordt gehecht, ligt voor een dee! de ver- klaring van het bedenkelijk feit, dat juist de jonge hooger ontwikkelden, die in vrije omgeving gemakkelijk een p!aap kunnen krijgen, de neiging vertoonen zich verre te houden van een Corps, dat hen toch zoo dringend noodig heeft."

Para saderek ingkang roemaos kataman dening oendang- oendang ingkang kasebat ing nginggil, koela atoeri ngengeti dateng algemeene, goede omgangsvormen, ta ta tjaraning sesrawoengan ingkang sae Ian sam- poen oemoem.

Noewoen:

Spectator.

*) Cursvr. Spect.

(2)

FILM DJAKARTA.

(Pamboeka). Rehne poen Tom mentas ginandjar kedah soemeleh ing ngebed 10 dinten laminipoen, mila kala G. G. enggal rawoeh bo- ten saged milrn kangge Sw. Tm.

(Kawontenan kita). Koela sampoen matoer manawi kala Pasar Gambir 1930 restaurant 2 ingkang dados koerb;rn, Kramat Jan Capitol; begdja Capitol namoeng dejek - dejek ke- mawon, boten pedjah. Taoen poe- nika restaurant Maison Versteeg da- wah djoeloeng tjaplok. Kala meh wiwit Pasar Gambir kabesmen, sa- reng ndalem 24 djam saged mba- ngoen malih grijanipoen (nanging tanpa loteng), wontening ndamel angsal tjatjadan: larang, toer metoe- ne dagangan kesoewen, ladeni koe- rang rikatl Dong ketel - Nanging waoe djam 5 Het Nieuws ngemot kabar sae toemrap Maison Versteeg:

margi rembagipoen bab pasiten ka- lijan gemeente saged akoer. Wos- ipoen makataten: ing Noordwijk, adi-adining margi ing Batavia-Cen- trum,, bade kapasangan trottoir.

Bab trottoir Noordwijk poenika sampoen dados rembag dangoe, na- nging kepagolan kalih prakawis:

Groot-Klooster kalijan Maison Ver- steeg, margi kalih poenika ingadjeng sitinipoen bade kamangsa ing trot- toir 3 M wijaripoen. Sapoenika ke- dadosan: siti waoe 1 N\2 katoembas gemeente f 40.-. Andjalari gemeen- te kedah tjoetjoel arta f 16.000!

namoeng mligi nglintoni regining pasiten Soesteran Ian Maison Ver- steeg! Lah Versteeg kepandoeman

pinten, kilap, nanging rak loewoeng, kangge njalep kala keslomot Pasar Oambir poenika!

Ada tro.ttoir poenika njata saja bade nambahi asrining Noordwijk, moestikaning kita Batavia-Centrum, ndadak wewah grija gedong ing podjok harmonie, ingkang wangoen- ipoen sanget ngetje, meh rampoeng!

(Pamoelangan).

Sampoen keladjeng ngrembag Oroot-Klooster Ian Maison Versteeg, mangga sami katapisaken babar- pisan.

Koela sampoen nate matoer, jen H. B. S. Groot- Klooster kasetop, kagantos Mulo. Bab poenika sabab- i poen ingkang goematok kilap. Na- nging poen Tom kemoetan pare- patanipoen para Leeraar ingkang ngrembag ewah - ewahan pranatan piwoelang ing H.B. S. manggen ing loteng Restaurant Versteeg.

• Bab poenika notulen taksih koe- la simpen, margi kala samanten

Tom katoet kesasar mlebet pare- patan ngrikoe: ingkang namoeng isi

pcud Lt..eraar Ian tijang - tijang ing- kang gadah anak ing H. B. S. !

Tom saged wiloedjeng, gangsar tanpa kara2 saged milm parepatan waoe njata mligi dong . . . . kilap.

Parepatan waoe kawontenaken kala . . . sampoen dangoe, manawi kala Mei. Wosing parepatan waoe boten roedjoek kalijan karsan ing negari ingkang bade ndjoedjoe woe- langan ing H. B. S. (ewadene ke- lampahan!) ingkang namoeng lan- desan panggoegatipoen salah sa- toenggiling H.B. S. ing Den Haag.

Bab rooster, rekaosipoen lss. ka- la samanten karembag rame. Lan ada waoe kawontenaken wradin sa- Indonesia. Ewasamanten mak pletjis:

negari meksa nindakaken.

Ing semoe para Soester sampoen manggalih bab poenika (irrggih poe- nika jen aksinipoen para Leeraar bade tanpa tandja), mila H. B. S.

terang boten kaladjengaken, woe- lan Juli kl. I. H.B. S. boten won ten, wontenipoen Mulo! Dados boten kababan ama ewah-ewahan sanget2.

H.B. S. (satoenggal ti!) ing Den Haag waoe wosipoen tjarijos dateng regeering jen: anake wong perlopan saka Indija ana kene adjeg komperen, tanda H. B. S. Indija mbekokrok.

Ing mangka Den Haag H. B. S.

ipoen apes

!5,

Ian !are wedalan H.

B .S. ing Indonesia won ten ing Uni- versiteit poendi kemawon boten na- te angsal tjatjadan, ewasamanten negari nindakaken oesoel Den Haag satoenggal til waoe, H. B. S. kl. I, II, III woelanganipoen dipoenkatahi, langkoeng - langkoeng basa m an- tja·; (woelangan 45 menit katah ing- kang dados 50 menit!; wekdal do- lanan, ngaso, wonten ingkang na~

moeng 5 menitl)-mila para Leeraar kroda mangkrak, mawi neda pem- bantoenipoen tijang sepoehing moe- rid, nanging tan pa dados. Wiwit Juli H.B.S. estoe karebah kados kersa- ning negari, tanpa ngengeti atoeri- poen para Leeraar sakedik kemawon.

(Panggesangan). Kemoetan pare- patan ing loteng Versteeg waoe sa- priki Tom jen kemoetan taksih mlo- ngo kaijan garoek-garoek gitok:

saking saenipoen! Padang goeme- bjar, resik, sae karengga peni, ma- ngloeng margi ageng, ngadjengken moesik, sadaja tamoe win git-wi- ngit, kasegah anggoer, aer blanda, limoen, tembok, kori sadaja bleg

pangiion, wiwit tjoebin doemoegi pjan! Pangilon prijantoen, dede ka- tja, pangilon! Moebeng minger pan- djenengan priksa pandjenengan pi- jambakl Medja satoenggal namoeng dipoendjodoni koersi 2, sadaja ang- sal boket sekar saben samedja !

E:,

gek besoek apa R. K. D. B., P.P.K.D., P.K.W. bisa gawe bantjak- an ana ing loteng kaja ngonol Wis, djembar, apik ! padang nikmat! - sampoen, samanten kemawon.

(Kaoem goeroe).

Film saking Solo, wah tarik-tarik, merek pabrik A. J. S. toer mawi ngrembag pating tjroewilipoen do- nja-goeroe. *)

Ing Djakarta manawi donja- goe- roe sami kalijan kroepoek ketjeloep wedang teh, dados langkoeng sa- king mlempem. Poen Tom nepangi goeroe-goeroe sawatawis. Kados- poendi golongan pandjenengan? Sa- ja nggak toeroet apa-apa toewan!

Lan pandjenengan? Saja beloem masoep (masoek tjara Betawi ma- soep I memper: mangsloep!) En toean? Saja djoega nggak tjam- poer.- Mati-ane, batos koela, lah kontakkoe karo donja goeroe prije?

,,nggak tjam po er" ,, beloem f!lasoep"

,, nggak toeroet a pa-a pa" -Etja pri- jantoen. Awas! P. G. H. B. Solo!!

De Regisseur: Tom.

INDONESli::R ING BET AWi RAOSIPOEN KABANOSAN

NOANOSEO.

Saderek kita Indonesiers ingkang wonten ing Betawi poenika ratjak- ipoen dados warganing pakem- palan-pakempalan politiek oetawi sociaal, malah katah oegi ingkang dados kalih- kalihipoen pisan. Meh saben pakempalaning saderek In- donesiers nggadahi pakempalan cooperatie (onder afdeeling). Ratjak- ratjak saben cooperatie nggadahi oetawi mbikak waroeng (boten ke- tang alit-alitan) kados waroengipoen bangsa Tiong Hwa ingkang wonten kampoengan. Njedijani oetawi sa- sadejan kangge kabetahan saben dinten. Dados temtoe kernawon, jen regining barang- barang coope- ratie waoe radi awis sekedik jen dipoentimbang kalijan barang-barang toembasan saking tokonipoen bangsa Tiong Hwa. Margi daganganing cooperatie waoe, ingkang katah2 ki- Iakan sakingtoko2ning bangsa Asing.

Namoeng kados - poendi saged- ipoen madjeng cooperatie kita???

Kita kedah marsoedi nggadahi ma- nah tresna bangsa Ian toempah darah, awit jert boten makaten, ta- ngeh sanget sagedipoen madjeng cooperatie kita. Enget saderek, enget, . . . ' bilih waroeng co- operatie waoe, waroeng kita s2djati, tjitakan Indonesia. Sampoen kasoe- pen! Lan kita kedah enget oegi, bilih ing djaman sapoenika sampoen djamakipoen, wantji seraping dja- man wingi - wingi, saha ketingal tjeta wela-wela trontong-trontonging toewoehipoen pentering djaman kamadjengan. Kagatosna!

Pantjen sampoen mestinipoen Ian sampoen titimangsanipoen, bilih kita tresna dateng bangsa toewin gegesang jajasan kita saha nengen- aken pamedaling tanah toempah kita Indonesia. Ratjakipoen saderek Indonesiers ingkang sampoen toe- moet ngambah margi dateng kama- djengan, sampoen bribik - bribik miwiti saking sakedik nindakaken koewadjibanipoen dados poetra oe- tawi poetri Indonesia. Maiah wonten ing kalangan pam brajatan; para bapa Ian iboe ingkang sampoen toemoet ngambah margi dateng ka- madjengan saweg panggoela-wen- tahing poetra kemawon dipoen- boemboni tresna kebangsaan; ka- dosta: ,, Tole oetawi Gendoek, jen kowe dioetoes tetoekoe apa - apa, toekoea menjang waroeng Djawa wae, ja ngger; botjah bagoes of botjah ajoel" (waroeng Djawa ing riki tegesipoen, waroenging co- operatie oetawi waroenging bangsa Indonesier).

Wah, samanten katresnaning bapa Ian iboe (djempolan) dateng poetra- poetranipoen. Boten langkoeng koela mendjabat tangan dobel dateng para kaoem bapa Jan iboe ingkang sampoen ngandjoet katresnan dateng tanah toempah darah kita Indo- nesia toewin sawabipoen (nationa- lisme) kabieberna dateng saderek- saderek kita ingkang dereng ma- ngertos (bodo) bab tresna kabang- saan. Mangga saderek koela atoeri nggalih! Para poetraning kaoem bapa Ian iboe djempolan ingkang samangke teksih dados Tole oetawi Gendoek waoe, jen mbendjing da- dos kaoem bapa oetawi iboe ing- kang dobel djempol! Pantjen ma- katen poenika pangadjeng - adjeng kita!

Menggah ingkang makaten poenika waoe, boten sanes namoeng margi saking ebahing para prija (kakoeng) toewin para wanita (pawestri) ing

~oenapa Soerabaja, Semarang, Ban- doeng dereng damel pabrik film kangge Sw. Tm. Tom.

djaman samangke.

Boten namoeng para prija kema- won ingkang sengkoet toemandang bade ngambah margi dateng ka- madjengan, dalah para wanita ing- gih boten poeroen kantoen. Sanget anggenipoen sami goeproek, tjas- tjis sarwi ngentjengaken oekeling kekonde, noendjang palang medoti dadoeng, ngetog kekijatan ngoepados sangoe minangka kadamel djadjampi, soepados ing tembe wingkingipoen sampoen ngantos kalelep silep won- ten ing satengahing ombakipoen djaman madjeng.

Manawi koela njawang saking katebihan para wanita ing poendi- poendi panggenan langkoeng-lang- koeng ing kita - kita ageng; poe- napa malih ing Betawi; soemlenget bentering panggalihipoen soemedya ngojak nglantjak amboedjeng nja- rengi lampahing djangkahipoen para prija. Mangga koela atoeri manggalih, saderek! ,,Sapinten kendoning pa- pindjoeng (kemben) lan kekendit, sapinten kendoring kekonde toewin ribeting tatapih! Namoeng poenika sadaja soemedya kasirnakaken. (be- rani kerena . . . . • . . . )

Ing pasisir aloenipoen kados ki- neboer soewantenipoen, moeloek ngoemandang moemploeng, lang- koeng - langkoeng ing tanah ngare papan rame saha ing salebetipoen kita - kita ageng bende soewanten- ipoen ngoenkoeng; mrika-mriki mi- reng oemjoeng soewantenipoen pi- roekoenaning para wanita; pating klesik - pating gendoelik - pating djawil anggenipoen ngadjak - adjak gandeng tangan toekar rem bag, soe- medya ngadjak manoenggil.

Lha kados-poendi menggah ka- wontenanipoen para saderek kita pawestri katholiek Indonesiers ing Betawi???

0, sak mireng koela saweg sami menggalih,kados-poendi rekanipoen, bade ngedegaken tjabang W. K.

wonten tlatahing kita Djakarta.

Taklim koela poen H. ]. Patrem.

CDCCDCCCCDCDCDDCCCDCDC.

•••••••••••••••••••••••••••••••••

g ! VAN LITH ,, STICHTING ! g

c••••••••••••••••••••••••••••••••••:c

c •a

c :c

8

JEJASAN

:g

c •a

g

ingkang

g

c c

c

andjoendjoeng

c

c c

8.

drad}Jldipoen

g

c c

o gotrah c

D C

g

KAT ELIK

8

8

SA DAJ A.

8

c C1

D C

D ••••••••••••••••••••••••••••••••••Cl

c• p •c

c: enningmeester V. L. S. : c

8 i

2e. Convict

i g

C0 : • Moentilan N. I. S. : • c c

• ••••••••••••••••••••••••••••••••••

CDCDCCC1C1DDDDDDCDDDC1CDC

EKONOMI.

EBAHING DJAGAD PANGGE,, SANGAN LAN PANDA,,

MELAN.

Sampoen kepara pandjang koela ndoedah soeraosing seratipoen sade~

rek A. K. D. (indirect) wonten ing Swara ~Tama ngriki, mila boten per)oe koela ladjeng2aken malih.

Ewasamanten rehning seratipoen saderek A. K. D. isi tigang bab, mangka ingkang koela beber saweg 2 bab, kados ingkang 1 bab sanes~

ipoen kenging kita damel patjitan ing dinten poenika, toer isinipoen bab angka III poenika mila inggih njrambahi kabetahaning akatah, lang~

koeng~Iangkoeng para moeda.

Bab angka III saking epistel A.

K. D. poenika nggepok: hab sinaoe pijambak. Reline bah sinaoe pijam~

bak poenika njata kerep dados Ian~

desaning panggesanganipoen kantja pinten ~ pinten, mila mangga sami dipoenoeloer sawatawis.

Saderek A. K. D. tjloeloek bah sinaoe pijambak, poenika boten da- teng koela kemawon, nanging ing- gih dateng saderek Gladiool (sandi asma ing

H.

I. S.) Ian inggih njerat wonten H.l.S. pijambak, ingkang kala samanten angsal panjaroewe saking saderek P. Soediro ing Djakarta.

Dados: saderek A. K. D. wosipoen betah papadang kados ~ poendi akal- ipoen sagedipoen tijang sinaoe, pi- jambak.

Pitakenan ingkang makaten An~

daja kerep nampi saking pinten~

pin ten panggenan Ian padatan ladjeng koela wangsoeli samestinipoen. Na- moeng emanipoen 70° / 0 saking para moendoet -priksa waoe adat ladjeng mlempem.

Dados ener:gie njata taksih kirang.

Poenika tanda jekti njata. Margi koela ngalami, nglagani, ngladosi.

Seweneh oekaraning wangsoelan~

ipoen wosipoen makaten:

akoe isih kar:ep, ning ajas~ajasen.

Ladjeng wangsoelan koela adat- ipoen makaten:

ja wis, toer:oea sing kepenak.

poepoeng isih ajas-ajasen.

Koela sengadja damel oekara ing"' kang makaten awit kantja Djawi jen tansah dipaenloes bade saja ndleja, mila Andaja bah ngladosi lenggananipoen dame! systeem eng~

gal: sapa sempelah. kalah.

Ing semoe saderek A. K. D. boten bade klebet katagori ajas~ajasen pae~

nika, katanda 7 woelan saking same- dalipoen artikel ~ Gladiool ing H. I. S.

sepriki dereng kemba takentaken.

Mila mahawi kita kepengin mlang- kring saestoe, baten namoeng kepe- ngin tok, systeem .,ajas~ajasen" kedah kaboetjal.

Kaela atoeri emoet ta rekaasipoen Welandi anggenipaen troetoesan dateng Indija. Koela atoeri emoet tradjangipoen Cortez mbedah M~­

xico, Kaela atoeri emC1et ta galak~

ipoen Columbus kala lajar mengilen, ngantos soepe dateng badan pijam- bak, wasana sadaja angsal damel.

Jen kita taksih seneng soemeleh ing

I

bantal merek ,,ajas-ajasen", poenapa boten sampoen lajakipoen jen ajam- ajam tangga sami neieki ing angga kita. 0, moegi sampoen makaten.

Mangga woengoe.

Jen ser:eng pandjenengan namoeng woedjoed senggara - matjan alijas abab, tanpa tenaga, tanpa karja, tanpa djangkah, namoeng djangka, kepengin, illussie, wasana namoeng dados utopie.

Dados wosing atoer koela: sok sintena bade pados indaking pang- kat, pangoewaos, pamedal Ian ( oe- tawi) prabawa mendet mergi ,.sinaoe pijambak" - moegi sampoen tang- gel-tanggel, moegi karsaa nemenani.

Insja'allah jen wonten djang,ka Ian djangkah temtoe bade wonten ang~

sal-angsalanipoen. Boten wonten ada kok moespra. Boten wonten pakar- jan tanpa tandja. Sadaja temtoe nilar tilas. Sampoen ngoetjira, den tang- gon, dadag, berag, sabar lan kendel.

Koela atoeri maos babadipoen para poedjangga ageng-ageng, Van- del. Hugo, Corneille lss. samangsa ngertos kirang seserepanipoen, eng- gal sinaoe (pijambak) malih, ngantos boten nate kirang stof kangge ngang- git-anggit kidoengan mawarni-warni.

Vandel mendet stof saking !tali, Latin, Griek: Hugo saking basa lng- gris, Djerman, Sepanjol: Corneille, Moliere saking basa Sepanjol lss.

Sampoen nate sowan toewi sade- rek Saeroen, pangarsa Journalisten Bond Indonesia? wadoeh, boekoe- nipoen !

Sadaja dokter, insigneur, saben dinten maos boekoe oetawi tijd- schrift kangge vakipoen pijambak- pijambak. Kita? nihil, ajas-aj en.

Mila jen miia kersa, dipoente- menana. Sampoen glogok sok, na- nging anteng, sereng, awet.

Sa man ten bab ,.sinaoe -pijambak", katoer saderek A. K. D. Ian sadaja para maos . . . . ingkang kagoengan betah bab poenika.

- o -

Soepados sampoen ngantos ke-

pandjang~pandjang bab ajas~ajasen,

ingkang terang dados tjatjad kita, mangga, o, prijantoen lengganan ingkang sami setya ing wadjibipoen, mangga sami dateng London, mang~

ga .koela tedahaken pelaboehan London.

Manawi kita djalan ~ djalan ing pelaboehan London, kita saged lang,, koeng ngraos, sapinten koewaos~

ipoen Inggris wonten ing djagad panggaotan ing saindenging boe~

wana. Ningali pelaboehan London saklebatan kemawon ngertos bab tegesing temboeng padagangan, ngoengkoeli tinimbang mirengaken lezing-lezing Ian moek-moekan me~

tani statistiek. Mentas poenika pem~

bantoenipoen serat kabar De Stan~

daar:d ing Brussel (R. K.) mentas ningali pelaboehan London, mangga sami nirokaken pemanggihipoen pembantoe waoe.

Sadaja isining peken sadaja pepak kagelar ing goedang-goedanging pe- pelaboehan London. Sadaja katoem~

poek katata kapanta-panta: Ian ing- kang Inggris boten ,,dojan" ladJeng kapoeter kaoebengaken dateng ta- nah,,tanah sanesipoen malih. Soeme~

baring dagangan saking London dateng saindenging djagad poenika ndjalari ramening beurs, peken-pe~

ken Ian papan lelangan.

Mangga sama ningali baita ing~

kang mentas dateng momot wol.

Lah, pak-pakan poenika wol saking Australia. Ingkang kakerek poenika wol saking N ieuw -Zeeland, poenika saking Vuurland, poenika saking

Sibe~e. poenika saking Balkan.

Saben wol kasimpen manoet asaI- ipoen pijambak-pijambak ngantos 7 goedang. Koeli2 riboet ngangkati.

Goedang poenika mligi isi wol lnggris: saking Ierland, Wales, Schotland. Goedang poenika wadah wol asal saking tanah djadjahan.

Goedang ngrika poenika isi wol saking Siberie Ian Europa~wetan,

ngrikanipoen malih wol saking A- merika -kidoel.

Soedagar~soedagar wol sami ri- boet ngedah tjonto~tjonto ingkang kasedijakaken, njateti nomering pak~

pakan, soepados mangke jen lelang

PANGANDIKA DALEM.

I. S. K. Santo Bapa Leo X/11.

I. N agari kedah ngreksa kabe- tahaning kaoem berah ing babagan rohani.

Kantja berah poenika gadah ka- hetahan katah ingkang wadjib di- poenreksa dening Nagari, wondene ingkang nomer satoenggal: kabetah- an rohani, awit gesanging badan, sanadjana aos kados poenapa. dede toedjoenipoen anggen kita kalaira- ken, nanging ngemoengaken margi sarta sarana sagedipoen soekma ki- ta gesang inggih poenika margi ngertos dateng kanjataan toewin tresna dateng kasaenan. Soekma poenika ingkang ngemot em per sar~

ta tjitraning Allah, Ian inggib ing

soek~a ngrikoe doenoenging pama- rentah, ingkang ndjalari manoengsa kedah marentah dateng sadaja titah ingkang asor wonten sangandap- ipoen sarta ngereh dateng sakatah~

ing tanah-tanah saha saganten. Si~

ra ngebakana boemi sarta r:ehen:

Ian marentaha mar:ang iwaking sa- gara apadene sakehing kewan kang mobah mosik ana ing boemi (Poer- waning doemados I, 28). Ing ba- bagan poenika sadaja tijang sami kemawon, hoten wonten bedani- poen soegih Ian miskio, bandara Ian abdi, ratoe Ian kawoela.

(Encycliek Rerum Novarum 15 Mei 1891).

II. Nagari kedah ngadjengaken wontening ngaso ing dinten Nga~

had. Tijang ingkang njenjamah wontenipoen ngaso ing dinten N gahad poenika tijang ingkang koepoer (goddelooaj.

Margi saking klintoening pamang~

gih ing bab kamardikan, mastani jen sadaja ~ sadaja ·kakengingaken, katah tijang ingkang saestoe boten ngertos dateng bedanipoen dinten ingkang kasoetjekaken kondjoek ing Pangeran kalijan dinten ingkang kangge njambo'!tdamel. Toko~toko

ageng alit lan pabrik - pabrik mela sadinten moepoet kabikak. Panda- melan garap-tangan dangoenipoen Ngahad Ian ing dinten ageng ngan- tos pinten~pinten djam inggih ing radinan inggih ing grija.

Pangoedi awon sarta samangke waradin ing poendi ~ poendi inggih poenika pangoedi amrih tetijang sa- mi tebib saking Goesti Allah sarfa amrih saged ngereh bangsa kanti panganggep kados-kados ing swarga boten wonten Allah, poenika dja- laranipoen amargi njemjamah sarta nglirwakaken dintening Pangeran.

( Pangandika dateng warganing Vereeniging voor Zondagsheiliging 20 Mar:et 1886).

saged ngregeni kanti leres.

Lelang wol poenika setaoen na~

moeng kaping 6 wonten ing Beurs.

Lan saben lelangan dangoenipoen 3 minggoe.

Sahen mangsa lelangan adatipoen boten kirang saking 11/ 2 joeta pak wol ingkang padjeng, lan let 24 djam wol ingkang padjeng sampoen katampi dening ingkang nglelang.

Mila kliling ing pelaboehan Lon- don poenika sami kalijan ngoemisi korining peken -donja.

Koela kendel malih sakedap. Lah, wonten baita saking Australie dateng lan kadoedah. ; Poenapa momotani- poen? oelam lemboe kasimpen inges, mertega, kedjoe, gandoem, anggoer.

Saking Afrika tijang ngedak ~ edak- aken watjoetjal Ian sata. Saking Bermuda wonten momotan medak:

rum Ian gendis. Saking Tjina Ian Djepang: ketjap, soetra, keper, wos, teh. Saking Indonesia: teh, karet,

boemboe~boemboe, klapa, tali Iss.

Ing papan sanes wonten haita dateng mbekta pisang saking Jama~

ica, tjelakipoen wonten baita saking

Afrika~kidoel mbekta gading, tern~

baga Ian widji sekar srengenge.

Baita ingkang momot kadjeng tanpa wilangan. Setoenggal setengah mlijoen ton kadjeng mlebet sareng.

Kadjeng saking Canada bade kangge damel koran, makaten oegi saking Amerika-Sarekat: saking Afrika ka~

djeng kangge dandosan: saking In~

donesia kadjeng wesi.

Dereng katahing tetedan lan

omben~omben ingkang dereg nge- beki goedang. lnggris poenika tanah teh. Nanging sinten ingkang saged nelasaken teh 400 joeta poen?

Tanah poendi ingkang saged ne- lasaken daging asrep 635 ton?

100.000 ton kedjoe Ian 21/ 2 joeta ton gandoem?

Lan malih lnggris koewawi na.mpi 9 milliard liter rum Ian 45 milliard liter anggoer.

Barang sedaja waoe boten sami sanalika saged padjeng. Mendet~

ipoen saking kapal saking sakedik.

Ladjeng katata perloe kapriksa isi~

nipoen, soepados . . . . . saged katemtokaken pinten paosipoen.

Soedagar ingkang boten saged men~

det enggal daganganipoen kenging titip wonten goedang goepermen.

Kaela ladjeng sami mlehet dateng

(3)

goedang simpenan anggoer. Wah, peteng ndedet. Koeia mlebet sami mawi obor. Lab, poenika anggoer saking Afrika- Kidoel. poenika sa- king Austraiie, saking Sepanje, Por- tegal, Ian saking poelo-poelo Griek.

Tong isi anggoer kina saking Pe- rantjis sampoen gioemoet katoetoep- an sawang. Anggoer saking Rijn bebandjengan, margi wonten tanah lnggris tarik.

Soedagar ingkang gadah anggoer waoe boten kedah mendet satong sadaja, mendet (ngetjoer) saperang- an roemijin kenging, Ian ingkang katarik paos inggih namoeng ing- kang kapendet waoe.

* * *

Sampoen samanten kemawon.

Ta, poenapa boten njata miebet ing gapoeraning padagangan sadja- gad? Poenika dereng sadaja, Kita dereng mlebet ing goedang tandon gading lan karet.

Tjobi sanes dinten kaladjengaken.

Dados:

Kantja Neger wonten Amerika- Sarekat bade triwikrama. Bab Lan- den kawontenanipoen kados maka- ten. Jeng kita tansah ajas - ajasen kemawon, bade wonten poendi doenoeng kita?

lki ora dadi, ikoe tjoentel. koewi mandeg ndalan, kae ora tekan! o, kok tarik-tarik temen. Jen saged kita sampoen ngantos makaten.

Mangga ta kapirsanana ki A. S. D.

sampoen mak keteplek dateng koer- si Sedya -Tama, poenapa mergi ngetokaken ajas-ajasenipoen? Boten!

Kala dereng wonten Sedya-Tama djam 2 daloe taksih kerep oerik- oerik, ngganter. Kerep ngantos doemoegi djam 4 - 5. Dados boten tjara: ah, jen kober, satitahe; boten!

Sedaja kedah ngetoJ samoedaja - nipoen. Sempelah kalah. ngentere loewe !

Mila den tanggap ing eseming djaman. Sampoen kepentjoet, nanging kedah manoet .. Tegesipoen: sing sengkoet, ning sinJ eling, adja moeng ma ta - doewiten tok.

* * *

Anggenipoen saderek A. K. D.

bade mempeng sinaoe pijambak waoe inggih wonten leresipoen.

Tanpa kepinteran, sasat tanpa oe- ger -oeger. Dagang tanpa kasagedan.

inggih soempeg, Toer ing pamoe- la.-igan tengahan Ian loehoer djedjel !

Dados jen kita mboten moelat, kita kedesek saking nginggil ! Lan nge- moeti gotrah kita Katholiek Djawi, betah tijang sawatawis ingkang ngertos kasoesastran, amrih . . . . isining maskape kita djangkep. Da- dos jen kedah madeg, saged madeg djedjeg, kengkeng.

Poerwadarmintan mempeng bab Kawi (Ian njampe Sanskrit, lnggris), sinten mepeng Arab, Inggris, Djer- man, Perantjis, Itali, Sepanjol Latin, Griek?

Rama Pastoer?

Temtoe kemawon, nanging rak kagem Kaimamanipoen sanesipoen samben. Poenapa sadaja kita broeka- ken rama Pastoer? poenapa-poenapa Rama Pastoer? Pinten katahipoen?

kangge ngopeni prakawis kasoekman kemawon tjomprang -tjampreng !

Sinten ladjeng bade matengaken bab wet, techniek, verzekeringswe- zen cooperatiewezen, tetanen djampi2

Mangga, soegeng tindak clan ....

slamat kerdja ngantos pandjenengan saged . . . . Berpengaroeh.

Andaja.

REKAOSIPOEN TljANO SAMI PADOS PANGOESANGAN.

Saweg samangke katingal sanget, ngantos kawedal ing ginem tijang- tijang sami sasambat rekaosipoen pados pangoepadjiwa alias sang ,,jatra''.

Wiwit wonten margi - margi loe- mampah sesarengan, kendeI won ten peken sasadean roepi-roepi ngan- tos wonten wande sasadean tete- dan sagendingipoen, doemoegisetat- sijoen - setatsijoen ngantos noem pak trem oetawi sepoer, kaladjengaken toempakan glinding (dokar oetawi kreta enz.) temahan wonten ing pandamelan (kantor - kantor, toko- toko, pabrik - pabrik enz.) wang- soel wonten grijanipoen pijambak- pijambak lo! boten soepe. Dateng toekang potong (barbier), restaurant, mandar poen Daoke - Daoke toko inggih toemoet sambat, lantaran saking kirang papadjenganipoen. De- ne asalipoen: Negari saweg rekaos menggalih soedaning kaoentoengan- ipoen katahing pembajaran, kadjawi samboetan dateng Amerika ingkang boten sakedik goenggoengipoen, per- loe saben taoen sageda nitjil babon saha saremanipoen

+

40 mlijoen roe- pijah perak (dados jatra kertas boten kenging.) Mila ekonominipoen negari saestoe kadjagi sarana pangiridan wedaling jatra. boten namoeng 5c;0 saking blandja trimah katjowok, nanging taoen 1932 saged 1 O°lo doemoegi 20°/0 badenipoen. Poena- pa boten dejek- dejek saestoe, Jan- taran inggih namoeng ndjagi sam- poen ngantos negari Iadjeng kotong- blong. Prajogi katoelada para saderek kita, methodenipoen negari sapoe- nika, sabab prijatos kangge doema- teng para ka~oelanipoen saewed- entengipoen. Ewasamanten taksih katah sanget para saderek lndone- siers ingkang boten merdoeli atoeran waoe, temahan bilih wonten kera- mejan Pasar Malem, bioscoop saged witjanten, Voetbalstrijd enz. boten ketang, nggantos-nggantosaken ba- rang gadahanipoen inggih dipoen- lampahi, temtoe boten mikir dateng wingkingipoen, ladjeng sapoenika tanggal satoe tampi blandja, prasasat namoeng mbage jatra bajaranipoen;

kangge kaperloeanipoen sawoelan mandar kirang, ketjomprengan pra- sasat boten saged mikiraken ma- lih, tewahan gampil damel dadakan paben kalijan poen brajat saisin·

ipoen, rame2 kapireng tetangga, sin- ten ingkang lepat, temtoe inggih dawah dateng kantja wingking ! Mila prija kados makaten watekanipoen !!!!

Dados inggih boten Iepat jen Ma- hatma Gandhi dateng parepatan medja boender ing Inggris (Londen) perloe sanget ngrembag kawiloe- djenganipoen para saderek-saderek ingkang papa tjintraka, gesang roe- koen kalajan sasaminipoen bangsa, poenapa malih ngitjalaken minoe- man keras oetawi opium (tjandoe).

Lah poenika gambaripoen poen can- didaat, Nabelprijs. -

Oedjoeng - K.

lss.RamaPastoer?Ta,raktjeta.Won-

S EK Q L AH AN•

tenipoen dokter, mr. Ian Dr. Djawi Katoelik kabetahaken. Bab2 ingkang

wonten ndjawining gegebengan poe- PENOADJARAN ING INDONESIA.

nika sinten? nggambar, damel woor- Kaatoer tjara kabangsan.

denboekngoedibasa,joernalisme.Ha- Para maos.

ra ta, katah sanget. Mila mangga an~ Sapoenika pandjenengan kapang- doem dame!. Lan jen sampoen ngajati, gih malih kalijan koela. Sampoen pleng, katemenana, sampoen man- kaget manawi koela matoer kados deg toemoelih. Sampoen adjrih ka- ing sesirahing karangan koela. Pan- tjeda. Awit katahing -katah, njeda djenengan tern toe boten kekilapan poenika gadah raos meri. nasib tanah djadjahan. Hawa tanah

Noleha kadang kita A. S. D., Ian kolonie.

Poerwadarmintan. Leres dereng sa- Pangadjaran-pangadjaran ingkang pintena. Na.nging katandinga Ian kaparingaken dening embah Nagari pawitanipoen!! dateng kita poenika katata manoet R. Robert Soegeng, saged ngasta kabangsan; tjrijosipoen. Basa ing- H. I. S. oegi sereng ing panggalih, kang kawoelangaken namoeng basa njamboet damel temenan, ladjeng priboemi ing papan ngrikoe kalijan metik wohipoen. basa Mlajoe. Makaten oegi babagan Jen papan sadjawi kita saged aksara ingkang kawoelangaken ing- toekoel een Harahap, een Saeroen, gih aksara anak priboemi ing papan poenapa saking kita sakinten boten waoe. Malah nalika djamanipoen wonten ingkang bade saged toewoeh Mr. Van Der Cheys nate kagoengan kados makaten? panggalih bade ngatoer grijaning Ah temtoe wonten. pamoelangan waoe tjara langgar.

Namoeng, namoeng, namoeng, po~ Para maos saged nggagapi pijambak ma den~eling sampoen kasoepen, menggah kawontenan ing nginggil, jen sampoen njengoek wonten djer pandjenengan sadaja sampoen nginggil sampoen ladjeng njepak J lami kasoemoeban hawa tanah oetawi mbekosi ingkang saweg ke- djadjahan.

tantil-ketantil bade minggah. Den Ngengeti prakawis kabangsan koma-koma. Pamarentah ngraos perloe jasa pa-

Mangga mbikaka S. K. no. 25 moelangan tjalon goeroe sanesipoen verslag ngandikanipoen rama Schots !are Djawi. Ing taoen 1856 ing (katja I kolom IV kepara ngandap: Soematra kilen kawontenaken pa-

Dalam doenia economie kita ha- moelangan tjalon goeroe. Ladjeng roes berpengaroeh. ing taoen 1866 ing Bandoeng.

Mangga kapanggaliha pandjang. Wiwit samanten kamadjenganing Berpengaroeh ngrikoe saged srana anak priboemi dateng pangadjaran pangkat, bajar. kasoegihan Ian ka- saja ngangseg. Margi poenapa?

sagedan. Poendi ingkang pandje- Margi kapoeloet Ambtenaar-isme.

nengan senengi kapiliha Ian sampoen ldam - idamanipoen para sepoeh, toleh wingking: koedanganipoen para lboe: ,,Anak-

Dengan inilah saja maoe berpe- koe daksekolahake, soepaja besoek ngaroeh di moeka maskape! I bisa dadi prijaji, bisa dadi ambte-

naar, diadjeni wong akeh. Kapenak gawejane. Ora matjoel. Blandjane akeh? ?'' Ananging prasasat boten wonten ingkang kagoengan pangga- lih: ,,Anakkoe daksekolahake, soe- paja ing besoek dadija wong pinter, bisa ndjoendjoeng dradjade bang- sane; bisaa mbalekake kaloehoeran- ing ejang-ejange."

Samanten para saderek, mandji- nging raos kaambtenaran.

Anak priboemi sanget ngiler da- teng pangadjaran ingkang mawi

basa Walandi.

Ing taoen 1873 tjatjahing anak- ipoen kaoem prijaji won ten 1 / 3 ning tjatjahing anak Inlander ingkang sami sakoiah. Taoen 1877 mandap dados 1/ 5 Ii poen I are sadaja.

Taoen 1878 madeg pamoelangan ingkang dipoenwastani ,,SEKOLAH KEPALA" kangge nampi anak- anaking para ambtenaar ingkang tjalon bade dados ambtenaar. Se- kolahan waoe ing taoen 1893 ewah dados ,,Sekolah pendidik ambtenaar Boemipoetera oetawi pamoelangan prijantoen". Wiwit nalika samanten pamoelangan kangge anak priboemi kaperang dados kalih golongan i.p.

,, Pamoelangan angka satoenggal, kangge anakipoen ra'jat inggil, Ian pamoelangan angka kalih kangge anak-anakipoen pak Krama.

Nitik andaran koela ingkang tje- kak-tjekak poenika ladjeng ananding kalijan verslag saking adimas A.J.S.

petikan sesorahipoen saderek

J.

Bakker wonteh ing Soerabaja (zie Sw. Tm. No. 28) poenika pandje- nengan Iadjeng saged mangertos gagawangan ingatasipoen Onderwijs politiek-ipoen Pamarentah ing Ne- derland kalijan pradja-pradja sanes ingkang sami gadah tanah djadjahan wonten sadjawining Indonesia.

Sarni tanah djadjahan.

Nanging boten sami onderwijs politiek-ipoen.

Samanten roemijin.

HERCULES.

v A R I A.

T JARA EN GOAL.

(Tjaranipoensinaoe basa ngamantja).

Tijang ingkang ngertos basa ka- tah poenika seneng, djalaran keke- sahana dateng poendi-poendi boten bade tingak-tingoek, oepamia bade sinaoe ingkang angel - angel, radi gampil, margi sampoen wonten pantjadanipoen.Sinten ingkang nger- tos basa Wlandi, gampil sinaoe basa Inggris, Fran sch, Duitsch, Latin, Grieksch lsp. Teroesipoen saged sinaoe basa Arab, Sanskriet lsp.

Sinaoe basa warni - warni poeni- ka angel, nanging dados gampil, manawi tjaranipoen: leres.

Tjara (methode) ingkangsamang- ke kaprah poenlka Berlitz-methode, inggih poenika sinaoe basa nga- mantja, saking wiwitan sampoen migoenakaken basa waoe, oepami sinaoe Wlandi, inggih teroes tjafl- tenan tjara Wlandi, boten mawi Djawi kawlandekaken roemijin.

Berlitz-method e poenika samangke kagandeng kalijan grammaphoon, mila dipoenseboet linguaphone-me- thode (lingua Latin = basa, phone Grieksch = swara). Sarana lingua- phone (sinaoe basa mawi gramma- phoon) poenika tijang saged sinaoe basa Fransch, Duitsch, lnggris, Se- panjol, ltali, Roes, Walandi, Afrika, Zweden, Ier, Tionghwa, Persi Ian Esperanto, enggal toer gampil. Na- moeng kemawon grammaphoon kangge satoenggal cursus regi f 90.

Samanten poenika toemrap tijang satoenggal klebet katah, nanging jen dipoenajoni tijang oepami 10, ladjeng katingal mirah, adres jen bade

I

moendoet: P.

J.

Plaatsman Prof.

Eykmansweg 5 Bandoeng.

0 r::::ar::::ar::::ar::::ar::::ac::aoc::acccc

a

A.M.D.G.

0 D

WATJANA MANEKA WARNA.

KOMPRENSI NJOEW AK DAD AMEL.

Mengsah moengging tjangklakan.

Anggenipoen njoewak qedamel poenika perloenipoen kangge nebih- aken perang. Kangge nglestantoen- aken katentreman.

Nanging poenapa sampoen won- ten katentreman?

Tjrijosipoen sampoen! Nanging kados poenapa?

Roemijin saderengipoen perang ageng inggih sampoen wonten ka- tentremqn. Nanging katentreman ing- kang tansah ketar-ketirl Amargi asi-' kep joeda, gewapende vrede!

Sapoenika inggih oegi sarnpoen wonten katentreman, nanging ing- kang tansah menak - menik, boten djendjem, tansah koewatos, jen bade katempoeh ing sanes.

,,Njelehake gegaman! Njoeda gega- manl" Makaten swantenipoen pradja- pradja ing Eropah.

Bendjing woelan Pebroewari taoen 1932 ngadjeng poenika ing Geneve bade dipoenwontenaken Komprensi njoewak dedamel.

Briand, minister mantja negari ing Perantjis, soeka sogokan dateng Volkenbond, soepados Komprensi njoewak dedamel saestoe kawon- tenana, Ian malih sampoen ngantos kaoendoer.

Grandi, minister mantja negari ing ltali, inggih boten kantoen:

,, Mangga gek enggal tjak·tjek!"

Dr. Curtius, minister mantja ne- gari ing Djerman, inggih moepakat sang et.

Nitik anggenipoen para pengan- djoer pradja sami ndesek kados makaten poenika ladjeng kenging dipoen-gagapi, jen sapoenika won- ten glagat ingkang saged alitipoen ngoendoeraken,agengipoen njandek- aken Komprensi waoe.

Poenapa ingkang bade ngalang- alangi poenika rakjat pijambak?

Tjeta boten!

Tjobi kemawon mirengna lokipoen rakjat ing Berlin nalika katamoean Laval Ian Briand, kalih-kalihipoen minister Perantjis, (27 September '31).

Nalika medal saking setasioen, Laval Ian Briand kapapakaken swan- tening rakjat: ,iFriede." Sareng sam- poen doemoegi ing hotelipoen Ian ladjeng ngatingal wonten ing baikon kapetoekaken soeraking rakjat: ,, Vi- vent Briand et Laval! Bringen Sie den Friede iiber die Welt! Lan kala Briand andelehaken makoeta sekar wonten ing koeboeripoen Stresemann, kapeksa mireng swan- tening rakjat malih: ,,Friede." - ,,Katentreman, katentreman, sapisan engkas katentreman !"

Vereeniging van Dagbladpers ing Nederland sampoen nglempakaken petitionement, soepados Komprensi njoewak dedamel angsala damel.

Doemoegi sapoenika tanda tangan ingkang loemebet, apes sampoen wonten 2000.000.

Nanging kemawon Amerika Ian Roeslan poenika boten mlebet ing Volkenbond. Poenapa inggih bade toemoet Komprensi? Lan malih Roeslan poenika toekang ngobrak- abrik katentreman Ian sikeping pe- rang kok inggih boten sapelel Ma-

lihipo~n: Djepang kados-poendi?

Kadjawi poenika, taksih wonten golongan sanes ingkang saged ngoe- tik - oetik rantjangan ngwontenaken Komprensi njoewak dadamel, i. p.

para industrie ingkang ngladosi da- damel: djoeragan dadamel.

Dereng lami lord Robert Cecil, politicus lnggris, tjrijos, jen ing sa- watawis kalangan sadjakipoen sam- poen wonten ingkang gadah nijat

kentjeng bade ngonggreh- onggreh antenging katentreman, - ing ka- langan ingkang angsal oentoeng margi ngladosi dedamel.

Ladjeng soeka rembag, soepados sami ngoelat- oelatna dateng tijang ingkang oentoengipoen bade soeda margi soewaking dedamel.

Nggegaa dateng koela, mekaten tjrijosipoen lord Cecil, saja tjeiak dintenipoen Komprensi, saja santer aksinipoen kangge ndoewa panjoe- wak dedamel : sadaja pasoelajan internasional sasaged - saged bade kadamel ndadra; saben bangsa ha- wa-napsoenipoen dateng kabangsan Ian dedasaripoen sengit dateng bangsa sanes bade dipoenkileni.

Dados boten anggoemoenaken, jen djoeragan dedamel waoe sami ngoedi dateng oendoering Komprensi, malah jen saged sandenipoen.

Nanging ingkang anggoemoena- ken, poenika ingkang sa:npoen ke- lampahan wonten ing Libau.

Dereng nate mireng nama,, Li bau"?

Boten dados poenapa. Libau poenika pelaboehanipoen perang Repoeblik enggal Letland (sapinggiring Oost- zee). Kala semanten rnengeti sedasa- taoenanipoen marine Letland. Lan anggenipoen mengeti waoe mawi parade kapal perang gadahanipoen pijambak Ian gadahanipoen pradja sanes.

Pantjenipoen rak sampoen tjekap, jen Letland tok mameraken marine- nipoen ingkang namoeng sadjimpit poenika, wonten ing pelaboehan perang waoe-lan kangge ngetje-etje Moscou. Nanging para pradja ageng- ageng kok inggih ngintoenaken kapalipoen perang ingkang sami pating djenggenek angadjrih-adjrihi.

Perantjis, Djerman, Polen, Zwe- den, Finland, Estland toemoet2 ma- meraken; malah Labour - regeering Inggris kok inggih boten poeroen kantoen, ngintoenaken kruiser ang- gegirisi kalih.

Sapisan e'ngkas, lelampahan poe- nika anggoemoenaken: satoenggiling pradja alit, ingkang dradjadipoen boten sapintena, mengeti sadasa- taoenanipoen marine, ingkang oe6i namoeng sadjimpit, mawi njedahi dateng para pradja ageng - ageng, soepados sami toemoeta.

Lan pradja-pradja waoe kok inggih toemoet, toer boten tjlimen.

Poenapa poenika saestoe margi aosing pengetan waoe?

Poenapa poenika kangge w mer dateng Sovjet? Poenapa pc ... .-.:ka saking pendamelipoen djo lagan de- damel, ingkang ngodjok-odjoki da- teng Letland, soepados mengeti sadasa-taoenan waoe, mawi dipoen- tindihi kasagahan bade migoenak- aken prabawanipoen wonten ing pradja sanes, soepados pengetan waoe saestoe sageda semoea?

Bab poenika margi kados-poendi- kados-poendi, semangga; namoeng ingkang sampoen tetela: antjas- an tjas perang dereng pedjah; Ian aksi kangge moesprakaken an tjas njoewak dedamel boten kenging dipoensepelekaken.

Lord Robert Cecil poenika dede baji wingi sonten; ngertos dateng glagad - glagad. Malah bokmanawi sampoen nate ngalami pijambak.

Samanten angelipoen!

0, oepami roemijin para pradja sami poeroen noeroeti pamisahipoen K. S. Bapa Benedictus XV Ian ang- gatosaken dateng rembagipoen, ing- kang mrajogekaken soepados para pradja sami sanalika sami sasarengan njoewak dadamel!

D Loemantar Swara-Tama.

8

Para saderek, ngatoeri priksa,

8

bilih tanpa tjegahing Pangeran,

D A.e

1

s: Martasoedarma 8 0 E R A P - S A R I. 1

Panjadenipoen lot-lot lotre ageng.

Ing Swara - Tama ingkang kapeng- ker (no. 39) ing watjana maneka warna nerangaken akalipoen tijang kilak lot ladjeng kasade mawi bati katah ngantos 1 lot kasade f 14. Gan- deng kalijan ingkang kados makaten, mentas poenika Directeur van justi- tie sarembag Ian directeur Escompto, paring poetoesan: salebetipoen 4 dinten saking wiwitipoen lot kasade, Escompto boten bade njade lot 25 idji dateng tijang satoenggal, sale- betipoen tigang dinten bakda poe- nika katah- katahipoen 100 idji. Sa- bakdanipoen malih, tijang satoeng- gal kenging toembas katah manoet sakadjengipoen.

B R i card a

1

S

0

e d j i j em ~

D D

bade nampi Sacrament ldjab

D

wonten ing Gredja Medarie

D

bendjing din ten Ngahad Kliwon

D D

tanggal 8 November 1931 djam

D

a

1,30 endjing.

D

0

Bl. October 1931.

0

CCICICICICICICICICCICC5

CORRESPONDENTIE.

R. F. Siswahadisoemarta, ]. S. Siswasoe- marta, Djebolan (Solo); St. Soepama, We- tan dalem (Dk.) M.A. J. Prawirawardaja, Onderw. Ringinanom Mgl.; pandjenengan pindah dateng poendi? Adm.

Poepoes-Tjinde, 0. D. Kiihr, karangan katarnpi. Matoer noewoen. Kasrantosaken sampoen roemijin I

,,Pendidikan Ra'jat"; Soerabaja; Admini- stratie: Qoeriin Djawen, Solo, kita sampoen tampi circulair. Mateer noewoen. R.ed.

INDONESIA.

Dateng nagari Walandi.

Ing salebetipoen minggoe poenika Rama B. Coenen kondoer dateng nagari Walandi margi gerah. Pan- djenenganipoen lami dados goeroe wonten ing Moentilan, dados katah para saderek ingkang tepang. Sade- rengipoen tindak, dados directeur Normaalschool Moentilan. Anderek- aken soegeng sarta memoedji soe- pados enggal dangan.

Breeder Overste ing Moentilan kalijan ing Ambarawa sarta broeder kalih sanesipoen bade sami kondoer perlop dateng nagari Walandi. Soeda 4 nanging angsal gegentos 3 inggih poenika ingkang mentas sami rawoeh saking nagari Walandi: Br. Aquino van Reeken, Br. Reinoud Tuenissen sarta Br. Regidius Sanders.

Sakit

model enggal

(sakit tilem).

Ing Redi Kidoel sisih wetan Ian kidoel (bawah Ngajodja) wonten se- sakit ingkang doemoeginipoen sa- priki ing tanah Djawi dereng nate kapireng inggih poenika sakit tilem.

Tijang ingkang kenging sesakit waoe

Referensi

Dokumen terkait

В частности, скрининг для выявления неалкогольной жировой болезни печени НАЖБП в группах риска следует проводить в соответствии с имеющимися ресурсами с учётом возможностей националь-

[r]