يﺎﻴﺳآ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺮﺑاﺮﺑﺎﻧ دﺮﻜﻠﻤﻋ و ﻲﻧﺎﻬﺟ دﺎﺼﺘﻗا رد مﺎﻏدا فﺪﻫ ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻴﺘﺳد رد يﺰﻛﺮﻣ هراﺰﻫ ﻪﻌﺳﻮﺗ يﺎﻫ
دواد يرﺪﻨﻜﺳا ﻲﻳﺎﺿر *
ناﺮﻬﺗ هﺎﮕﺸﻧاد زا ﻞﻠﻤﻟا ﻦﻴﺑ ﻂﺑاور ياﺮﺘﻛد ) ﺖﻓﺎﻳرد ﺦﻳرﺎﺗ :
10 / 12 / 1389 - ﺐﻳﻮﺼﺗ ﺦﻳرﺎﺗ 10
/ 2 / 1390 (
هﺪﻴﻜﭼ
فﺪﻫ ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ هراﺰﻫ ﻪﻌﺳﻮﺗ يﺎﻫ فﺪﻫ زا يا
يﺎﻫ ﻦﻴﺑ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻞﻣﺎﺷ ﻪﻛ ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻲﻠﻠﻤﻟا
8 ﺎﻳ فﺪﻫ
و ﻲﻠﻛ نﺎﻣرآ 21
هﺪﺷ ﺪﻬﻌﺘﻣ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻪﻤﻫ ﻪﻛ ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻲﺗﺎﻴﻠﻤﻋ فﺪﻫ لﺎﺳ ﺎﺗ ﺪﻧا
2015 اﺪﻴﭘ ﺖﺳد ﺎﻬﻧآ ﻪﺑ
ﺪﻨﻨﻛ . ﻦﻳا ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻴﺘﺳد رد نرﺎﻘﺘﻣﺎﻧ ﻲﻳﺎﻫدروﺎﺘﺳد زا ﺖﻳﺎﻜﺣ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ يﺎﻫرﻮﺸﻛ دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻲﺳرﺮﺑ
فﺪﻫ دراد ﺎﻫ . ﺗ ﺎﺗ دراد ﺮﻈﻧ رد ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻦﻳا ار ﻲﻧﺎﻬﺟ دﺎﺼﺘﻗا رد ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ يدﺎﺼﺘﻗا مﺎﻏدا ناﺰﻴﻣ ﺮﻴﺛﺄ
فﺪﻫ ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻴﺘﺳد رد ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا ﺮﺑاﺮﺑﺎﻧ دﺮﻜﻠﻤﻋ رد ﻪﺑ هراﺰﻫ ﻪﻌﺳﻮﺗ يﺎﻫ
ﻪﺴﻳﺎﻘﻣ ترﻮﺻ ﻲﺳرﺮﺑ درﻮﻣ يا
ﺪﻫدراﺮﻗ . ﺺﺧﺎﺷ نﺎﻣزﺎﺳ رد ﺖﻳﻮﻀﻋ ،يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ يﺎﻫ ﻦﻴﺑ يﺎﻫ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ بﺬﺟ ،يدﺎﺼﺘﻗا ﻲﻠﻠﻤﻟا يﺎﻫ
ترﺎﺠﺗ ﺖﺒﺴﻧ و ﻲﺟرﺎﺧ راﺮﻗ هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ فﺪﻫ ﻦﻳا ﺎﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا رد ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ ﻪﺑ
ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺪﻧا .
هژاو ﺪﻴﻠﻛ ﺎﻫ
فﺪﻫ ،هراﺰﻫ ﻪﻌﺳﻮﺗ يﺎﻫ ،ﻲﻧﺎﻬﺟ دﺎﺼﺘﻗا
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ،يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ
،ﻲﺟرﺎﺧ يراﺬﮔ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ
* Email: d.rezaee@yahoo.com
ﻪﻣﺪﻘﻣ
» فﺪﻫ هراﺰﻫ ﻪﻌﺳﻮﺗ يﺎﻫ
1« ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ فﺪﻫ زا يا ﻦﻴﺑ ﻪﻌﺳﻮﺗ يﺎﻫ
زا ﻪﻛ ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻲﻠﻠﻤﻟا
» ﻪﻴﻣﻼﻋا
هراﺰﻫ « بﻮﺼﻣ ناﺮﺒﻫر ﻲﻟﺎﻋ نﺎﮔﺪﻨﻳﺎﻤﻧ و ﻪﺒﺗر
189 رﻮﺸﻛ رد نﺎﻬﺟ ﺖﺴﺸﻧ هراﺰﻫ نﺎﻣزﺎﺳ ﻞﻠﻣ
ﺪﺤﺘﻣ ، ﺮﺒﻣﺎﺘﭙﺳ رد 2000
، هﺪﺷ جاﺮﺨﺘﺳا ﺪﻧا
. فﺪﻫ ﻦﻳا ﻞﻣﺎﺷ ﺎﻫ 8 و ﻲﻠﻛ نﺎﻣرآ ﺎﻳ فﺪﻫ 21
فﺪﻫ
هﺪﺷ ﺪﻬﻌﺘﻣ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻪﻤﻫ ﻪﻛ ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻲﺗﺎﻴﻠﻤﻋ لﺎﺳ ﺎﺗ ﺪﻧا
2015 ﺪﻨﺑﺎﻳ ﺖﺳد ﺎﻬﻧآ ﻪﺑ .
فﺪﻫ ﻛ يﺎﻫ ﻲﻠ
نﺎﻣرآ ﺎﻳ زا ﺪﻨﺗرﺎﺒﻋ هراﺰﻫ ﻪﻌﺳﻮﺗ نﻼﻛ يﺎﻫ :
ﻪﺸﻳر ﻦﻛ ﻲﮕﻨﺳﺮﮔ و ﺪﻳﺪﺷ ﺮﻘﻓ ندﺮﻛ
، ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻴﺘﺳد
ﻲﻣﻮﻤﻋ ﻲﻳاﺪﺘﺑا شزﻮﻣآ ،
ﻊﻴﺳو ﺞﻳوﺮﺗ نﺎﻧز يزﺎﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ و ﻲﺘﻴﺴﻨﺟ يﺮﺑاﺮﺑ
، و گﺮﻣ ﺶﻫﺎﻛ ﺮﻴﻣ
نﺎﻛدﻮﻛ
، ﺖﻴﻌﺿو دﻮﺒﻬﺑ ناردﺎﻣ ﺖﺷاﺪﻬﺑ
، ﺎﺑ هزرﺎﺒﻣ يرﺎﻤﻴﺑ و ﺎﻳرﻻﺎﻣ ،زﺪﻳا ﺎﻫ
،ﺮﮕﻳد ي ﻦﻴﻤﻀﺗ
ﺎﭘ ﺖﺴﻳز ﻂﻴﺤﻣ يراﺪﻳ ﺖﻳﺎﻬﻧرد و
ﻪﻌﺳﻮﺗ ياﺮﺑ ﻲﻧﺎﻬﺟ ﺖﻛرﺎﺸﻣ .
نﺎﻤﻫ يا ناﻮﻨﻋ زا ﻪﻛ ﻪﻧﻮﮔ ن
فﺪﻫ ،ﻲﺷزﻮﻣآ ،يدﺎﺼﺘﻗا ﺮﻘﻓ ﻊﻓر ﻪﻠﻤﺟ زا نآ ﻒﻠﺘﺨﻣ دﺎﻌﺑا رد ﺮﻘﻓ ﻊﻓر ﺎﻬﻧآ ﻪﻤﻫ ﺖﺳاﺪﻴﭘ ﺰﻴﻧ ﺎﻫ
دراد ﺮﻈﻧﺪﻣ ار ﻲﻄﻴﺤﻣ ﺖﺴﻳز و ﻲﺘﺷاﺪﻬﺑ )
،ﻲﻳﺎﺿر 1388 ﺺﺻ ، 97 - 96 .(
فﺪﻫ ﺐﻳﻮﺼﺗ زا ﺲﭘ
،هراﺰﻫ ﻪﻌﺳﻮﺗ يﺎﻫ ﻪﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻪﻤﻫ
ﻪﻌﺳﻮﺗ لﺎﺣ رد يﺎﻫرﻮﺸﻛ هﮋﻳو
ماﺪﻗا هدﺮﺘﺴﮔ يﺎﻫ فﺪﻫ ﻦﻳا ﻪﺑ نﺪﻴﺳر ياﺮﺑ ار يا
ﻪﺑ ﺎﻫ هدروآ ﻞﻤﻋ ﺪﻧا
. ﻪﻠﺻﺎﺣ ﺞﻳﺎﺘﻧ ﻪﻛ ﺪﻨﭼ ﺮﻫ
ﺖﺳا هدﻮﺒﻧ نﺎﺴﻜﻳ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻖﻃﺎﻨﻣ و ﺎﻫرﻮﺸﻛ رد .
رﻮﺸﻛ ﺞﻨﭘ دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻲﺳرﺮﺑ رد عﻮﺿﻮﻣ ﻦﻳا
فﺪﻫ ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻴﺘﺳد رد يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ ود رد هراﺰﻫ ﻪﻌﺳﻮﺗ يﺎﻫ
هر 2007 - 2000 ﺖﺳا نﺎﻳﺎﻤﻧ ﺰﻴﻧ .
فﺪﻫ ﻦﻳا ﻲﺳرﺮﺑ ﺺﺧﺎﺷ و ﺎﻫ
ﺖﻓﺮﺸﻴﭘ ﻲﺑﺎﻳزرا و ﺎﻬﻧآ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ يﺎﻫ نﺎﺸﻧ ﻪﺘﻓﺮﮔ ترﻮﺻ يﺎﻫ
ﻲﻣ فﺪﻫ ﻦﻳا ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻴﺘﺳد رد يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ رﻮﺸﻛ ﺞﻨﭘ دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻪﻛ ﺪﻫد ﮓﻨﻫﺎﻤﻫﺎﻧ و توﺎﻔﺘﻣ ﺎﻫ
ﺖﺳا هدﻮﺑ .
ﺺﺧﺎﺷ ﻲﺳرﺮﺑ فﺪﻫ يﺎﻫ
ﻲﻣ نﺎﺸﻧ هراﺰﻫ يﺎﻫ ﺮﻗ و نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ ﻪﻛ ﺪﻫد
ﻪﺑ نﺎﺘﺳﺰﻴﻗ
فﺪﻫ ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻴﺘﺳد رد ار دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻦﻳﺮﺘﻬﺑ ﺐﻴﺗﺮﺗ ﻪﺘﺷاد هراﺰﻫ يﺎﻫ
ا ﺪﻧ . ﻲﻄﺳﻮﺘﻣ ﺖﻟﺎﺣ نﺎﺘﺴﻜﺑزا دراد
ﻒﻴﻌﺿ ﺐﻴﺗﺮﺗ ﻪﺑ ﺰﻴﻧ نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ و نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ و فﺪﻫ ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻴﺘﺳد رد ار دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻦﻳﺮﺗ
يﺎﻫ
ﻪﺘﺷاد هراﺰﻫ ﻪﻌﺳﻮﺗ ا
ﺪﻧ ) ،ﻲﻳﺎﺿر 1388 ﺺﺻ ، 176 - 172 .(
ﺖﻠﻋ ﻚﻤﻛ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﻲﻳﺎﻫ رﺎﺧ يﺎﻫ
ار ﻲﻧﺎﻬﺟ دﺎﺼﺘﻗا رد مﺎﻏدا ﺎﻳ و ﻲﻠﺧاد يﺎﻫرﺎﺘﺧﺎﺳ ،ﻲﺟ ياﺮﺑ
ﻲﻣ ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺮﺑاﺮﺑﺎﻧ دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻦﻳا ﺖﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ رد ناﻮﺗ
. ﻦﻤﺿ ﺎﺗ دراد ﺮﻈﻧ رد ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻦﻳا
ﺶﻘﻧ ﻲﺳرﺮﺑ ﻪﺑ ﻲﻧﺎﻬﺟ دﺎﺼﺘﻗا رد مﺎﻏدا رد يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺖﻴﻌﺿو ﻲﻘﻴﺒﻄﺗ ﻲﺳرﺮﺑ
1. Millennium Development Goal(MDG)
ر ﮓﻨﻫﺎﻤﻫﺎﻧ دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻦﻳا رد ﻞﻣﺎﻋ ﻦﻳا ﻲﻟﺎﻤﺘﺣا ﺪﻫد راﺮﻗ ﻲﺳرﺮﺑ و ﻪﺟﻮﺗ درﻮﻣ ا
. ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻦﻳا
لاﺆﺳ ﻦﻳا ﻪﺑ ﺎﺗ دﺮﻛ ﺪﻫاﻮﺧ شﻼﺗ ﺪﻫد ﺦﺳﺎﭘ ﺎﻫ
: مﺎﻏدا ﺖﻬﺟ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ يﺎﻫرﻮﺸﻛ دﺮﻜﻠﻤﻋ
ﻖﻓﻮﻣ صﻮﺼﺧ ﻦﻳا رد ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ زا ﻚﻴﻣاﺪﻛ ؟ﺖﺳا هدﻮﺑ ﻪﻧﻮﮕﭼ ﻲﻧﺎﻬﺟ دﺎﺼﺘﻗا رد ﺮﺗ
هدﻮﺑ
؟دراد راﺮﻗ ﺢﻄﺳ ﻚﻳ رد ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻪﻤﻫ دﺮﻜﻠﻤﻋ ﺎﻳآ ؟ﺪﻧا ﻲﻣ ﺎﻳآ
ﻦﻴﺑ ﻲﻃﺎﺒﺗرا ناﻮﺗ
ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻴﺘﺳد رد ﺎﻬﻧآ ﺮﺑاﺮﺑﺎﻧ دﺮﻜﻠﻤﻋ و ﻲﻧﺎﻬﺟ دﺎﺼﺘﻗا رد مﺎﻏدا رد ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا زا ﻚﻳ ﺮﻫ دﺮﻜﻠﻤﻋ فﺪﻫ ؟دﺮﻛ راﺮﻗﺮﺑ هراﺰﻫ ﻪﻌﺳﻮﺗ يﺎﻫ
لاﺆﺳ ﻦﻳا ﻪﺑ ﺦﺳﺎﭘ رد ﺺﺧﺎﺷ ﺎﺑ ار ﻲﻧﺎﻬﺟ دﺎﺼﺘﻗا رد مﺎﻏدا ،ﺎﻫ
،يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ نﻮﭼ ﻲﻳﺎﻫ
نﺎﻣزﺎﺳ رد ﺖﻳﻮﻀﻋ ﻦﻴﺑ يﺎﻫ
ﻲﻠﻠﻤﻟا ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ بﺬﺟ ،يدﺎﺼﺘﻗا ﻪﺑ ترﺎﺠﺗ ﺖﺒﺴﻧ و ﻲﺟرﺎﺧ يﺎﻫ
داد ﻢﻴﻫاﻮﺧ راﺮﻗ ﻲﺑﺎﻳزرا درﻮﻣ ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ .
ﺎﺗ ﺪﺷ ﺪﻫاﻮﺧ شﻼﺗ ﺰﻴﻧ نﺎﻳﺎﭘ رد
ﻪﺴﻳﺎﻘﻣ رد ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا زا ﻚﻴﻣاﺪﻛ ﻪﻛ دﻮﺷ هداد نﺎﺸﻧ ﺎﺗ دﺮﻴﮔ ترﻮﺻ ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻴﺑ يا
ﻖﻓﻮﻣ ﻪﻨﻴﻣز ﻦﻳا هدﺮﻛ ﻞﻤﻋ ﺮﺗ
ﻦﻳا و ﺪﻧا ﻲﻣ ﺎﻳآ ﻪﻛ
ﺗ رد مﺎﻏدا رد ﺎﻬﻧآ دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻦﻴﺑ ﻲﻃﺎﺒﺗرا ناﻮ
فﺪﻫ ﻪﺑ ﻲﺑﺎﻴﺘﺳد رد ﺎﻬﻧآ ﺖﻴﻌﺿو ﺎﺑ ﻲﻧﺎﻬﺟ دﺎﺼﺘﻗا ؟ﺮﻴﺧ ﺎﻳ دﺮﻛ راﺮﻗﺮﺑ هراﺰﻫ ﻪﻌﺳﻮﺗ يﺎﻫ
ﻪﺑ ﻲﻧﺎﻬﺟ دﺎﺼﺘﻗا رد مﺎﻏدا ﻞﻣﺎﻌﺗ رد رﻮﺸﻛ ﻚﻳ يﺮﻳﺬﭘﺮﺛا ﺎﻳ و يراﺬﮔﺮﺛا ،ﻞﻣﺎﻌﺗ ناﺰﻴﻣ ﻲﻨﻌﻣ
ﺖﺳا ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺮﮕﻳد ﺎﺑ دﻮﺧ يدﺎﺼﺘﻗا .
ﻪﺑ ﺢﻄﺳ ﻪﭼ ﺮﻫ ﻲﺗرﺎﺒﻋ ﺎﺑ يرﻮﺸﻛ يدﺎﺼﺘﻗا ﻲﮔﺪﻴﻨﺗ ﻢﻫرد
ﻪﺑ ﺪﺷﺎﺑ ﺮﺘﺸﻴﺑ يرﻮﺸﻛ رد يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ ناﺰﻴﻣ ﻪﭼ ﺮﻫ ﺎﻳ و ﺪﺷﺎﺑ ﺮﺘﺸﻴﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺮﮕﻳد ﻲﻨﻌﻣ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ بﺬﺟ ،ﻲﻧﺎﻬﺟ دﺎﺼﺘﻗا رد ﺮﺘﺸﻴﺑ مﺎﻏدا ياﺮﺑ مزﻻ ﻪﻴﻟوا ﻂﻳاﺮﺷ ندﻮﺑ ﻢﻫاﺮﻓ ﻲﺟرﺎﺧ يراﺬﮔ
ﺖﺳا يدﺎﺼﺘﻗا تﻼﻣﺎﻌﺗ و .
ﺘﺸﻴﺑ ﻢﻬﺳ تادراو و تاردﺎﺻ ﻪﭼ ﺮﻫ ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ رد يﺮ
ﻪﺑ ،ﺪﻨﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاد رﻮﺸﻛ ﻲﻠﺧاد ﺖﺳا ﻲﻧﺎﻬﺟ دﺎﺼﺘﻗا رد رﻮﺸﻛ ﺮﺘﺸﻴﺑ ﻲﮕﺘﺴﺑاو ﻲﻨﻌﻣ
. ﻢﺠﺣ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻲﻣ ﺰﻴﻧ رﻮﺸﻛ ﻚﻳ رد ﻲﺟرﺎﺧ يراﺬﮔ نﺎﺸﻧ ﺪﻧاﻮﺗ
ﻦﻴﺑ يﺎﻫدراﺪﻧﺎﺘﺳا ﻦﺘﻓﺮﻳﺬﭘ هﺪﻨﻫد ﻲﻠﻠﻤﻟا
ﻲﺟرﺎﺧ ﺎﺑ رﺎﺘﻓر ياﺮﺑ ﺎﻫ
ﻞﻴﻬﺴﺗ تارﺮﻘﻣ و ﻦﻴﻧاﻮﻗ دﻮﺟو و ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ هﺪﻨﻨﻛ
ﺷﺎﺑ يراﺬﮔ ﺪ
. ﺖﻳﻮﻀﻋ
نﺎﻣزﺎﺳ رد ﻦﻴﺑ يﺎﻫ
ﻞﻴﻬﺴﺗ ﺰﻴﻧ ﻲﻧﺎﻬﺟ ترﺎﺠﺗ نﺎﻣزﺎﺳ رد ﺖﻳﻮﻀﻋ ﻞﺜﻣ يدﺎﺼﺘﻗا ﻲﻠﻠﻤﻟا هﺪﻨﻨﻛ
نﺎﺳآ و ﺮﺘﺸﻴﺑ يدﺎﺼﺘﻗا ﻲﺟرﺎﺧ ﻂﺑاور ﻲﻣ ﻲﻧﺎﻬﺟ دﺎﺼﺘﻗا رد مﺎﻏدا و جرﺎﺧ نﺎﻬﺟ ﺎﺑ ﺮﺗ
دﻮﺷ . رد
ﻲﻣ شﻼﺗ ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻦﻳا ﻪﺑ دﻮﺷ
ﺺﺧﺎﺷ ﻦﻳا زا ﻚﻳ ﺮﻫ ﺐﻴﺗﺮﺗ مﺎﻏدا ناﺰﻴﻣ نداد نﺎﺸﻧ ياﺮﺑ ﺎﻫ
ﻮﺸﻛ ﺪﻧﺮﻴﮔ راﺮﻗ ﻲﺳرﺮﺑ درﻮﻣ ﻲﻧﺎﻬﺟ دﺎﺼﺘﻗا رد ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻦﻳا يﺎﻫر .
ﺪﻧدﻮﺑ يورﻮﺷ دﺎﺤﺗا زا ﻲﻳﺰﺟ لﻼﻘﺘﺳا زا ﻞﺒﻗ ﺎﺗ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻪﻤﻫ .
ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨﺑ
يورﻮﺷ يﺰﻛﺮﻣ ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ و يرﻮﺘﺳد دﺎﺼﺘﻗا مﺎﻈﻧ ﻞﻜﺷ ﻪﺑ ﺰﻴﻧ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا يدﺎﺼﺘﻗا ﺖﺳﺎﻴﺳ
ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا يرﺎﺠﺗ و يدﺎﺼﺘﻗا ﻞﻣﺎﻌﺗ ﻪﻧﻮﮔﺮﻫ و هدﻮﺑ يرﻮﻬﻤﺟ ﺐﻟﺎﻗ رد اﺮﺼﺤﻨﻣ ﺰﻴﻧ
ﻮﻀﻋ يﺎﻫ
ﺖﺳا هدﻮﺑ دﺎﺤﺗا .
مﺎﮔ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا ﻪﻤﻫ ﺎﺒﻳﺮﻘﺗ لﻼﻘﺘﺳا زا ﺪﻌﺑ و يرﻮﺘﺳد يدﺎﺼﺘﻗا مﺎﻈﻧ ﺮﻴﻴﻐﺗ ياﺮﺑ ار ﻲﻳﺎﻫ
ﻪﺑ ﻲﻧﺎﻬﺟ دﺎﺼﺘﻗا رد مﺎﻏدا ياﺮﺑ شﻼﺗ و رﻮﺤﻣ رازﺎﺑ يدﺎﺼﺘﻗا مﺎﻈﻧ ﺖﻤﺳ ﻪﺑ ﺖﻛﺮﺣ ﻞﻤﻋ
ﺪﻧدروآ . ﺖﺳﺎﻴﺳ ﺐﻳﻮﺼﺗ و ﻪﻴﻬﺗ بﺬﺟ يﺎﻫدﺮﺒﻫار و ﺎﻫ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ زا ﺖﻳﺎﻤﺣ و يراﺬﮔ
ﻲﺟرﺎﺧ يﺎﻫ
ﻲﺻﻮﺼﺧ و ﻲﻳاراد و لاﻮﻣا ﻲﺒﺴﻧ يزﺎﺳ
ﻢﻬﻣ زا ﻲﺘﻟود يﺎﻫ ﻦﻳﺮﺗ
ماﺪﻗا ﻦﻳا رد ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا يﺎﻫ
ﺖﺳا هدﻮﺑ صﻮﺼﺧ .
ماﺪﻗا ﻪﺘﺒﻟا رد ار يﺮﺑاﺮﺑﺎﻧ و ﮓﻨﻫﺎﻤﻫﺎﻧ ﺞﻳﺎﺘﻧ تﺪﻣ ﻦﻳا رد ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا يﺎﻫ
ﻪﺑ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﺢﻄﺳ ﻪﺑ ﺖﺳا ﻪﺘﺷاﺬﮔ ﺶﻳﺎﻤﻧ
ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻲﺧﺮﺑ ﻪﻛ ﻲﻠﻜﺷ ﻢﺸﭼ ﻪﻘﻄﻨﻣ ي
يدﺎﺼﺘﻗا زاﺪﻧا
ﻦﺷور رﺎﻴﺴﺑ هدﺮﻛ ﻪﺋارا دﻮﺧ زا ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻦﻴﻤﻫ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺮﮕﻳد ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ يﺮﺗ
ﺪﻧا . ﻲﺳرﺮﺑ
ﺺﺧﺎﺷ ﻲﻣ نﺎﺸﻧ ار عﻮﺿﻮﻣ ﻦﻳا ﺮﺘﻬﺑ ﺮﻳز يﺎﻫ ﺪﻫد
.
ﺺﺧﺎﺷ دﺎﺼﺘﻗا يدازآ
ا ﻲﻜﻳ دﺎﺼﺘﻗا يدازآ ﺺﺧﺎﺷ ز
ﺺﺧﺎﺷ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻲﺑﺎﻳزرا رد ﻢﻬﻣ يﺎﻫ دﺎﺼﺘﻗا ﻲﮕﺘﻓﺎﻳ
ﺎﻫرﻮﺸﻛ
ﺖﺳا . ﻗا يدازآ نآ ﺪﻧاﻮﺘﺑ دﺮﻓ ﺮﻫ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻲﻨﻌﻣ ﻦﻳﺪﺑ يدﺎﺼﺘ و رﺎﻛ ﺮﺑ ﺖﺳا ﻞﻳﺎﻣ دﻮﺧ ﻪﻛ ﻪﻧﻮﮔ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ و فﺮﺼﻣ ،ﺪﻴﻟﻮﺗ ،رﺎﻛ و ﺪﺷﺎﺑ ﻪﺘﺷاد لﺮﺘﻨﻛ دﻮﺧ لاﻮﻣا ﺪﻨﻛ يراﺬﮔ
. يدازآ ﻦﻴﻨﭼ ﺪﻳﺎﺑ ﻲﻳﺎﻫ
دﻮﺸﻧ ﺰﻴﻧ دوﺪﺤﻣ و هﺪﺷ ﺖﻳﺎﻤﺣ ﺖﻟود ﻂﺳﻮﺗ .
ﺖﻟود يدﺎﺼﺘﻗا ﺮﻈﻧ زا دازآ ﻪﻌﻣﺎﺟ ﻚﻳ رد ﺎﻫ
ﻪﺑﺎﺟ هزﺎﺟا دازآ ﻲﻳﺎﺟ
ﻲﻣ داﺮﻓا ﻪﺑ ار ﻻﺎﻛ و ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ،رﺎﻛ يوﺮﻴﻧ ﺪﻨﻫد
.
لﺎﺣ رد ﻪﺒﺗر ﺮﺿﺎﺣ ﻦﻴﺑ دﺎﻬﻧ ﺪﻨﭼ ﻂﺳﻮﺗ ﺎﻫرﻮﺸﻛ رد يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ يﺪﻨﺑ
ﻪﻠﻤﺟ زا ﻲﻠﻠﻤﻟا دﺎﻴﻨﺑ
ﺞﻴﺘﻳﺮﻫ ﻪﺴﺳﺆﻣ و 1
رﺰﻳﺮﻓ ﻲﻣ ﺮﺸﺘﻨﻣ 2
دﻮﺷ
3. ﺞﻴﺘﻳﺮﻫ ﻪﺴﺳﺆﻣ شراﺰﮔ سﺎﺳاﺮﺑ ﺮﺿﺎﺣ ﻲﺳرﺮﺑ
ﻲﻣ ترﻮﺻ دﺮﻴﮔ
. اﺰﮔ ﺺﺧﺎﺷ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ شر دﺎﺼﺘﻗا يدازآ يﺎﻫ
ياﺮﺑ ﺞﻴﺘﻳﺮﻫ ﻪﺴﺳﺆﻣ ي ﻦﻴﺘﺴﺨﻧ
رﺎﺑ
لﺎﺳ رد 1984 ﻪﺑ نآ زا ﺲﭘ و ﺪﺷ ﺮﺸﺘﻨﻣ
ﻪﻣادا ﻪﻧﻻﺎﺳ ترﻮﺻ ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد
.
يدازآ ﺺﺧﺎﺷ
1. Heritage Foundation 2. Fraser Institute
3 . شراﺰﮔ رد ﻪﻜﻨﻳا ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﻪﺒﺗر ،دراد دﻮﺟو نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ و نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ رﻮﺸﻛ ود ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ رﺎﻣآ ﺎﻬﻨﺗ ﺰﺘﻳﺮﻓ ﻪﺴﺳﺆﻣ يﺎﻫ
يﺪﻨﺑ
شراﺰﮔ يﺎﻨﺒﻣ ﺮﺑ ﻪﻟﺎﻘﻣ ﻦﻳا رد يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ يﺎﻫرﻮﺸﻛ يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ لﺎﺳ رد ﺞﻴﺘﻳﺮﻫ دﺎﻴﻨﺑ
2009 ﺖﺳا . ﻲﺑﺎﻴﺘﺳد ﻖﻴﻗد سردآ
ﻲﻧﺎﻳﺎﭘ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺖﺳﺮﻬﻓ رد ﺰﻴﻧ تﺎﻋﻼﻃا ﻦﻳا ﻪﺑ ﺖﺳا هﺪﺷ ﺮﻛذ
.
دوﺪﺣ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﺞﻴﺘﻳﺮﻫ يدﺎﺼﺘﻗا هﺎﺠﻨﭘ
ﻞﻘﺘﺴﻣ ﺮﻴﻐﺘﻣ رد ﻪﻛ يدﺎﺼﺘﻗا
هد ﻪﺘﺳد ﺺﺧﺎﺷ يﺪﻨﺑ
هﺪﺷ ﻲﻣ ﻪﺋارا و ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ ﺪﻧا دﻮﺷ
. ﺮﻫ ياﺮﺑ يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ ﺞﻴﺘﻳﺮﻫ دﺎﻴﻨﺑ يﺎﻨﺒﻣ ﺮﺑ ار ﺺﺧﺎﺷ
ﺎﺗ ﺮﻔﺻ ﻦﻴﺑ يزﺎﻴﺘﻣا 100
هزاﺪﻧا ﻲﻣ يﺮﻴﮔ زﺎﻴﺘﻣا ﻪﻛ ﺪﻨﻛ 100
نﺎﺸﻧ ﺪﺣ ﻦﻳﺮﺗﻻﺎﺑ دﻮﺟو هﺪﻨﻫد
ﺖﺳا يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ .
زﺎﻴﺘﻣا 100 - 80 نﺎﺸﻧ زﺎﻴﺘﻣا ،دازآ دﺎﺼﺘﻗا ﻦﺘﺷاد هﺪﻨﻫد 9
/ 79 - 70 ﻪﺑ ﻲﻨﻌﻣ
ﻪﺑ دﺎﺼﺘﻗا ﻦﺘﺷاد دازآ ﺖﺒﺴﻧ
،1
9 / 69 - 60 ﻪﺑ ﻂﺳﻮﺘﻣ يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ ﻲﻨﻌﻣ
،2
50 - 9 / 59 دﺎﺼﺘﻗا
ﻪﺘﺴﺑ ﺎﺒﻳﺮﻘﺗ زﺎﻴﺘﻣا ﻦﺘﺷاد و 3
0 - 9 / 49 ﻪﺑ ﻪﺘﺴﺑ ﻼﻣﺎﻛ دﺎﺼﺘﻗا ﻦﺘﺷاد ﻲﻨﻌﻣ ﺖﺳا 4
.
ﻲﻣ ﻪﺋارا ﻲﺳرﺮﺑ درﻮﻣ ﻒﻠﺘﺨﻣ ﺺﺧﺎﺷ هد ﺮﻫ ياﺮﺑ زﺎﻴﺘﻣا ﻦﻳا دﻮﺷ
. ﻦﻳا ﺮﺑ نوﺰﻓا زا ﻚﻳ ﺮﻫ ﻪﺑ ﻪﻛ
ﻲﻣ هداد زﺎﻴﺘﻣا ﺺﺧﺎﺷ هد ﻦﻳا ﻫ يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ ﻲﻠﻛ زﺎﻴﺘﻣا ﺰﻴﻧ ﺎﻬﻧآ زﺎﻴﺘﻣا عﻮﻤﺠﻣ زا دﻮﺷ
ﺮ
ﻲﻣ ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ رﻮﺸﻛ دﻮﺷ
. زا ﺪﻨﺗرﺎﺒﻋ ﺺﺧﺎﺷ هد ﻦﻳا :
يدازآ ،ترﺎﺠﺗ يدازآ ،ﻞﻐﺷ يدازآ ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ
،5
ﻪﻨﻳﺰﻫ ﻲﻟﻮﭘ يدازآ ،ﺖﻣﻮﻜﺣ يﺎﻫ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ يدازآ ،6
ﻲﻟﺎﻣ يدازآ ،يراﺬﮔ قﻮﻘﺣ ،7
ﻲﻳﺎﻫر ،ﺖﻴﻜﻟﺎﻣ زا
رﺎﻛ يوﺮﻴﻧ يدازآ و دﺎﺴﻓ .
لوﺪﺟ يﺎﻴﺳآ يﺎﻫرﻮﺸﻛ يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ ﺖﻴﻌﺿو ﺮﻳز يﺎﻫ ار يﺰﻛﺮﻣ
آ ﻖﺒﻃ ﻦﻳﺮﺧ لﺎﺳ شراﺰﮔ 2009
ﻲﻣ نﺎﺸﻧ ﺞﻴﺘﻳﺮﻫ ﻪﺴﺳﺆﻣ ﺪﻫد
.
هرﺎﻤﺷ لوﺪﺟ 1
: يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ )
لﺎﺳ 2009 (
رﻮﺸﻛ زﺎﻴﺘﻣا
) 100 - 0 ( ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﺮﻴﻴﻐﺗ
ﻲﻠﺒﻗ زﺎﻴﺘﻣا ﻦﻴﺑ رد ﻪﺒﺗر
183 رﻮﺸﻛ
نﺎﻬﺟ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻪﺒﺗر يا
نﺎﺘﺴﻜﺑزا 5
/ 50 4 / 1 -
% 148
4
نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ 6
/ 54 2 / 0
%+
122
3
ﻨﻤﻛﺮﺗ نﺎﺘﺴ 2
/ 44 8 / 0
%+
169
5
نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ 8
/ 61 7 / 0
%+
74
1
نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ 1
/ 60 1
-
% 83
2
1. Mostly Free 2. Moderately Free 3. Mostly Un-free 4. Repressed 5. Fiscal Freedom 6. Monetary Freedom 7. Financial Freedom
هرﺎﻤﺷ لوﺪﺟ 2
: ﺺﺧﺎﺷ يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ يﺎﻫ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد
) 2009 (
ﺺﺧﺎﺷ
رﻮﺸﻛ 1
. يدازآ رﺎﻛو ﺐﺴﻛ 2 . يدازآ
يرﺎﺠﺗ 3 . يدازآ
ﻲﺗﺎﻴﻟﺎﻣ 4 . ﻢﺠﺣ
ﺖﻟود 5 . يدازآ
ﻲﻟﻮﭘ
ﻲﻠﻛ زﺎﻴﺘﻣا
نﺎﺘﺴﻜﺑزا 4
/ 68 4
/ 65 3 / 88 1
/ 68 6
/ 62 5
/ 50
نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ 1
/ 45 6
/ 82 3 / 89 9
/ 58 2
/ 62 6
/ 54
نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ 30
2 / 79 9 / 90 6893
68 2
/ 44
نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ 3
/ 75 6
/ 87 4 / 93 9
/ 74 5
/ 71 8
/ 61
نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ 9
/ 57 2
/ 86 8 / 82 5
/ 87 70
1 / 60
(Heritage, 2009)
هرﺎﻤﺷ لوﺪﺟ 3
: ﺺﺧﺎﺷ يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ يﺎﻫ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ رد
) ﻲﻠﺒﻗ لوﺪﺟ ﻪﻣادا (
ﺺﺧﺎﺷ
رﻮﺸﻛ 6
. يدازآ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ يراﺬﮔ 9 . ﻲﻳﺎﻫر
دﺎﺴﻓ زا 8 . قﻮﻘﺣ
ﺖﻴﻜﻟﺎﻣ 9 . زا ﻲﻳﺎﻫر
دﺎﺴﻓ 10 . يدازآ
رﺎﻛ يوﺮﻴﻧ ﻲﻠﻛ زﺎﻴﺘﻣا
نﺎﺘﺴﻜﺑزا 30
20 20
17 9
/ 64 5
/ 50
نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ 30
40 30
21 7
/ 58 6
/ 54
نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ 10
10 10
20 30
2 / 44
نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ 50
50 25
21 5
/ 69 8
/ 61
نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ 30
60 25
20 5
/ 80 1
/ 60
(Heritage, 2009)
هرﺎﻤﺷ لوﺪﺟ 4
: ﺺﺧﺎﺷ تاﺮﻴﻴﻐﺗ ﺪﻧور دازآ يﺎﻫ
ي يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ رد يدﺎﺼﺘﻗا يﺎﻫ
لﺎﺳ
رﻮﺸﻛ 2000 2002 2004 2006 2007 2008 % 2009
ﺮﻴﻴﻐﺗ
2009 - 2000
نﺎﺘﺴﻜﺑزا 1
/ 38 5 / 38 1 / 39 7 / 48 5 / 51 9 / 51 5 / 50 5
/ 32 +%
نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ 8
/ 44 3 / 47 7 / 48 6 / 52 6 / 53 4 / 54 6 / 54 22
+%
نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ 6
/ 37 2 / 43 7 / 50 8 / 43 0 / 43 4 / 43 2 / 44 5
/ 17 +%
نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ 7
/ 55 7 / 51 0 / 58 0 / 61 2 / 60 1 / 61 8 / 61 11
+%
نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ 4
/ 50 4 / 52 7 / 49 2 / 60 6 / 59 1 / 61 1 / 60 19
+%
(Heritage, 2009)
نﺎﻤﻫ ﻪﻧﻮﮔ ﺘﻗا يدازآ ﻪﺒﺗر ﻦﻳﺮﺗﻻﺎﺑ ﺖﺳاﺪﻴﭘ ﺰﻴﻧ ﻻﺎﺑ لوﺪﺟ زا ﻪﻛ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ رد يدﺎﺼ
ﺖﺳا نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ .
ﻪﺒﺗر ﺰﻴﻧ نﺎﺘﺴﻜﺑزا و ﻪﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﻪﻘﻄﻨﻣ مود هﺎﮕﻳﺎﺟ رد نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ
دراد ار مرﺎﻬﭼ .
ﻦﻴﻳﺎﭘ ﺰﻴﻧ نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ هدﺮﻛ ﺐﺴﻛ ار يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ رد يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ زﺎﻴﺘﻣا ﻦﻳﺮﺗ
ﺖﺳا . ﺷ بﻮﺴﺤﻣ ﻪﺘﺴﺑ ﻼﻣﺎﻛ يﺎﻫدﺎﺼﺘﻗا وﺰﺟ نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ دروآﺮﺑ ﻦﻳا ﺮﺑﺎﻨﺑ و نﺎﺘﺴﻜﺑزا ،هﺪ
ﻪﺑ نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ هوﺮﮔ رد ﺰﻴﻧ نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ و نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ رﻮﺸﻛ ود و ﻪﺘﺴﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﻪﺑ ﻲﻳﺎﻫدﺎﺼﺘﻗا ناﻮﻨﻋ
ﻂﺳﻮﺘﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ )
ﻪﺑ دازآ ﺖﺒﺴﻧ (
ﻪﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﺪﻧا
.
نﺎﻤﻫ راﺮﻗ ﺐﻴﺗﺮﺗ ﺖﺳاﺪﻴﭘ ﺰﻴﻧ ﺎﻫرﻮﺸﻛ يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ تاﺮﻴﻴﻐﺗ ﻲﻧﺎﻣز لوﺪﺟ زا ﻪﻛ ﻪﻧﻮﮔ
لﺎﺳ رد ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﺘﻓﺮﮔ 2000
ﻪﺑ ﺰﻴﻧ ﻪﺑﺎﺟو ﺖﺳا هدﻮﺑ ﻞﻜﺷ ﻦﻴﻤﻫ ﻪﻘﻄﻨﻣ هﺎﮕﻳﺎﺟ رد ﻲﻳﺎﺟ
يا
ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮕﻧ ترﻮﺻ ﺎﻫرﻮﺸﻛ .
هرود رد ﻪﺘﺒﻟا 2009
- 2000 ﺖﻛﺮﺣ و ﺖﺒﺜﻣ ﺮﻴﻴﻐﺗ ﻦﻳﺮﺘﺸﻴﺑ
ﻪﺑ لﺎﺳ زﺎﻴﺘﻣا ﻪﻛ ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد نﺎﺘﺴﻜﺑزا ار يدﺎﺼﺘﻗا يدازآ ﺖﻤﺳ 2009
ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ رﻮﺸﻛ ﻦﻳا
لﺎﺳ ﺖﻴﻌﺿو 2000
دﻮﺧ 5 / 32 ﺖﺳا هﺪﺷ ﺮﺘﻬﺑ ﺪﺻرد .
ﻗ ،نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ و نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ ،نﺎﺘﺴﻗاﺰ
ﻪﺒﺗر رد ﺰﻴﻧ نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ لﺎﺳ زﺎﻴﺘﻣا ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﻪﺘﺒﻟا ،دﻮﺧ ﺖﻴﻌﺿو رد دﻮﺒﻬﺑ ﺮﻈﻧ زا يﺪﻌﺑ يﺎﻫ
2000 ﻪﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ، ﺪﻧا
. هوﺮﮔ رد ﻚﻳ ﭻﻴﻫ و ﺖﺳا ﻦﻴﻳﺎﭘ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا ﻲﻠﻛ زﺎﻴﺘﻣا دﻮﺟو ﻦﻳا ﺎﺑ
ﺪﻧراﺪﻧ راﺮﻗ ﺎﻴﻧد دازآ ﺮﺘﺸﻴﺑ ﺎﻳ و دازآ ﻼﻣﺎﻛ دﺎﺼﺘﻗا ﺎﺑ يﺎﻫرﻮﺸﻛ .
ﺖﻳﻮﻀﻋ ﻦﻴﺑ يدﺎﺼﺘﻗا يﺎﻫدﺎﻬﻧ رد
ﻲﻠﻠﻤﻟا
رد ﺖﻳﻮﻀﻋ ﻦﻴﺑ يﺎﻫدﺎﻬﻧ
ﻪﻣﺎﻨﺘﻘﻓاﻮﻣ ﻪﺑ ﻦﺘﺳﻮﻴﭘ و يدﺎﺼﺘﻗا ﻲﻠﻠﻤﻟا و يرﺎﺠﺗ يﺎﻫ
نﺎﺸﻧ ﺰﻴﻧ ﻲﻠﻣاﺮﻓ يدﺎﺼﺘﻗا رد مﺎﻏدا و ﻲﻧﺎﻬﺟ ﻪﺻﺮﻋ رد ﺖﺑﺎﻗر ياﺮﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ شﻼﺗ هﺪﻨﻫد
ﺖﺳا ﻲﻧﺎﻬﺟ دﺎﺼﺘﻗا .
ﻲﻧﺎﻬﺟ ترﺎﺠﺗ نﺎﻣزﺎﺳ ﻢﻬﻣ زا ﻲﻜﻳ1
ﻨﻛ ﻢﻴﻈﻨﺗ ﻲﻧﺎﻬﺟ يﺎﻫدﺎﻬﻧ ﻦﻳﺮﺗ هﺪﻨ
لﺎﺳ ﻪﻴﺋوژ هﺎﻣ ﺎﺗ ﻪﻛ ﺖﺳا ﺎﻴﻧد يﺎﻫرﻮﺸﻛ يدﺎﺼﺘﻗا و يرﺎﺠﺗ ﻂﺑاور 2008
داﺪﻌﺗ 153
هﺪﻣآرد نﺎﻣزﺎﺳ ﻦﻳا ﻞﻣﺎﻛ ﺖﻳﻮﻀﻋ ﻪﺑ رﻮﺸﻛ ﻲﻗﺎﺑ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺮﮕﻳد زا يدﺎﻳز داﺪﻌﺗ و ﺪﻧا
ﻪﺑ ﻪﻛ ﺪﻨﺘﺴﻫ نﺎﻣزﺎﺳ رد ﺖﻳﻮﻀﻋ ياﺮﺑ ﻮﮔ و ﺖﻔﮔ لﺎﺣ رد ﺰﻴﻧ هﺪﻧﺎﻣ ﺮﻇﺎﻧ ﻮﻀﻋ ناﻮﻨﻋ
ﻲﻣ ﻪﺘﺧﺎﻨﺷ ﺪﻧﻮﺷ
.
رﻮﺸﻛ ﻦﻴﺑ رد لﺎﺳ ﺮﺒﻣﺎﺳد زا نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ يﺎﻫ
1998 ﻪﺑ ﻦﻳا رد ﻞﻣﺎﻛ ﺖﻳﻮﻀﻋ
ﺖﺳا هﺪﻣآرد نﺎﻣزﺎﺳ .
نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ )
1996 ( نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ ، )
2001 ( نﺎﺘﺴﻜﺑزا و )
1994 ( ﻪﺑ ناﻮﻨﻋ
ﻲﻣ ﻪﺘﺧﺎﻨﺷ ﺮﻇﺎﻧ ﻮﻀﻋ دﻮﺧ ﻞﻣﺎﻛ ﺖﻳﻮﻀﻋ ﻞﺣاﺮﻣ نﺪﻧارﺬﮔ ياﺮﺑ ﻮﮔ و ﺖﻔﮔ لﺎﺣ رد و ﺪﻧﻮﺷ
ﺪﻨﺘﺴﻫ . ﻳاﺮﻓ ﻦﻳا زﻮﻨﻫ ﺰﻴﻧ نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ ﻪﺑ ﻲﺘﺣ ﻲﻨﻌﻳ ﺖﺳا هدﺮﻜﻧ زﺎﻏآ ار ﺪﻨ
ﺰﻴﻧ ﺮﻇﺎﻧ ﻮﻀﻋ ناﻮﻨﻋ
ﻲﻤﻧ بﻮﺴﺤﻣ دﻮﺷ
) ﻲﻧﺎﻬﺟ ترﺎﺠﺗ نﺎﻣزﺎﺳ ﺖﻳﺎﺳ بو .(
نﺎﻣزﺎﺳ رد ﺖﻳﻮﻀﻋ شﻼﺗ ﺮﺑ نوﺰﻓا
ﻪﺑ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻦﻳا يﺎﻫرﻮﺸﻛ ،ﻲﻧﺎﻬﺟ ترﺎﺠﺗ ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫدﺎﻬﻧ زا يدﺎﻳز داﺪﻌﺗ ﺖﻳﻮﻀﻋ
و يا
ﻪﻣﺎﻨﺘﻘﻓاﻮﻣ هﺪﻣآرد ﺰﻴﻧ ﺮﮕﻳد يدﺎﺼﺘﻗا يﺎﻫ ﻢﻬﻣ زا ﻪﻛ ﺪﻧا
ﻳﺮﺗ ﻲﻣ ﺎﻬﻧآ ﻦ يرﺎﻜﻤﻫ نﺎﻣزﺎﺳ ﻪﺑ ناﻮﺗ
يدﺎﺼﺘﻗا ) ﻮﻛا
2( يرﺎﻜﻤﻫ نﺎﻣزﺎﺳ ، دﺮﻛ هرﺎﺷا ﻊﻓﺎﻨﻤﻟا كﺮﺘﺸﻣ ﻞﻘﺘﺴﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ،يﺎﻬﮕﻧﺎﺷ يﺎﻫ
.
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ رد ﻲﺟرﺎﺧ يراﺬﮔ
ﺑ ﻪﻌﺳﻮﺗ لﺎﺣ رد يﺎﻫرﻮﺸﻛ يﺪﻴﻠﻛ تﻼﻜﺸﻣ زا ﻲﻜﻳ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ دﻮﺒﻤﻛ فﺪﻫ ﺎ
زا ﻲﻳﺎﻫر
ﺐﻘﻋ راﺮﻗ و ﻲﮔﺪﻧﺎﻣ ﻮﺗ راﺪﻣ رد ﻦﺘﻓﺮﮔ
ﻪﻌﺳ ﺖﺳا . ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻲﺟرﺎﺧ يراﺬﮔ نوﺰﻓا
ﻪﻌﺳﻮﺗ و ﺪﺷر ﺮﺑ
ﻲﻣ يدﺎﺼﺘﻗا ﻞﻜﺸﻣ ﻞﺣ ﻪﺑ ﺪﻧاﻮﺗ
يرﺎﻜﻴﺑ ، طﺎﺒﺗرا ،مرﻮﺗ ﺶﻫﺎﻛ و تاﺪﻴﻟﻮﺗ ﺶﻳاﺰﻓا ،لﺎﻐﺘﺷا دﺎﺠﻳا
دﺎﺼﺘﻗا ﺎﺑ ﺖﺧادﺮﭘ زاﺮﺗ دﻮﺒﻬﺑ و ﻲﺗاردﺎﺻ يﺎﻫرازﺎﺑ شﺮﺘﺴﮔ ،ﻲﻧﺎﻬﺟ ﻪﻨﻴﻣز رد ﺖﻓﺮﺸﻴﭘ و ﺎﻫ
يﺎﻫ
ﺪﻨﻛ ﻚﻤﻛ نﺎﺑﺰﻴﻣ رﻮﺸﻛ ﻪﺑ ﻪﻌﺳﻮﺗ و ﻖﻴﻘﺤﺗ .
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﺪﻧور ﻪﺑ نﺎﻬﺟ رد ﻲﺟرﺎﺧ يراﺬﮔ
ﺪﻌﺑ هﮋﻳو
1. World Trade Organization
) ECO ( c Cooperation OrganizatioE i
conom 2. E
ﻪﻫد زا 1980 ﺶﻨﺗ ﺶﻫﺎﻛ ﺎﺑ و ﻦﻴﺑ مﺎﻈﻧ ﻪﺻﺮﻋ رد دﻮﺟﻮﻣ يﺎﻫ
ﺖﺳا هدﻮﺑ ﺶﻳاﺰﻓا ﻪﺑ ور ﻞﻠﻤﻟا .
ﻞﻠﻣ نﺎﻣزﺎﺳ ﻪﻌﺳﻮﺗ و ترﺎﺠﺗ ﺲﻧاﺮﻔﻨﻛ نﺎﻣزﺎﺳ )
دﺎﺘﻜﻧآ
1( شراﺰﮔ رد
» ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻲﻧﺎﻬﺟ يراﺬﮔ
2007 « ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻪﻛ دﺮﻛ مﻼﻋا ﺟ رد ﻲﺟرﺎﺧ ﻢﻴﻘﺘﺴﻣ يراﺬﮔ
ﺎﺑ نﺎﻬ 38 لﺎﺳ رد ﺶﻳاﺰﻓا ﺪﺻرد
2006 ﻪﺑ ،ﻞﺒﻗ لﺎﺳ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ 306
/ 1 ﺪﻴﺳر رﻻد نﻮﻴﻠﻳﺮﺗ )
UNCTAD, 2007, p. 3 ناﺮﺤﺑ ﻪﺘﺒﻟا .(
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ يدﻮﻌﺻ ﺪﻧور ﻦﻳا رد نﺎﻬﺟ ﺮﻴﺧا يدﺎﺼﺘﻗا ﺮﻴﺛﺄﺗ ﻪﻌﺳﻮﺗ لﺎﺣ رد يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد يراﺬﮔ
ﺖﺳا ﻪﺘﺷاﺬﮔ ﻲﻔﻨﻣ .
راد يورﻮﺷ ﻲﺷﺎﭘوﺮﻓ زا ﻞﺒﻗ ﺎﺗ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ياﺮﺑ يدﺎﺼﺘﻗا ﻞﻘﺘﺴﻣ مﺎﻈﻧ يا
ﻢﻴﻤﺼﺗ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ بﺬﺟ درﻮﻣ رد يﺮﻴﮔ ﺪﻧدﻮﺒﻧ ﻲﺟرﺎﺧ يراﺬﮔ
. يرﻮﻬﻤﺟ ﻦﻳا ﻪﻤﻫ ﺎﺒﻳﺮﻘﺗ ﺎﻳ ﺮﺘﻤﻛ ﺎﻫ
ﻚﻤﻛ ﻪﺑ ﻪﺘﺴﺑاو يدﺎﺼﺘﻗا ﺮﻈﻧ زا ﺮﺘﺸﻴﺑ ﺪﻧدﻮﺑ ﻮﻜﺴﻣ يﺎﻫ
. ﻪﺑ ﻮﻜﺴﻣ ﻪﺟﻮﺗ ناﺰﻴﻣ ﺮﮕﻳد يﻮﺳ زا
يرﻮﻬﻤﺟ يرﻮﻬﻤﺟ ﻪﺑ ﺎﻬﻧآ ﻪﺟﻮﺗ زا ﺮﺘﻤﻛ دﻮﺧ ﻲﻗﺮﺷ يﺎﻫ ورﻮﺷ ﻲﻳﺎﭘورا يﺎﻫ
ﺮﻣا ﻦﻳا و دﻮﺑ ي
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ رد ار دﻮﺧ يراﺬﮔ
ﺖﺧﺎﺳﺮﻳز رد هﺪﺷ مﺎﺠﻧا يﺎﻫ ﺖﺳا هداد نﺎﺸﻧ ﻖﻃﺎﻨﻣ ﻦﻳا دﺎﺼﺘﻗا و ﺎﻫ
.
ﻪﻫد يدﺎﺼﺘﻗا ناﺮﺤﺑ نﺎﻳﺮﺟ رد 1980
يرﻮﻬﻤﺟ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ رد ، ﻮﻀﻋ ﺮﮕﻳد يﺎﻫ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ دﺎﺤﺗا ﻲﻗﺮﺷ ﺶﺨﺑ ود ﻦﻴﺑ فﺎﻜﺷ ﻪﺠﻴﺘﻧرد و ﺖﻓﺮﮔ ترﻮﺻ يﺮﺘﻤﻛ يراﺬﮔ
) يزروﺎﺸﻛ (
ﻏ و ﻲﺑﺮ ) ﻲﺘﻌﻨﺻ ( ﺖﻓﺎﻳ ﺶﻳاﺰﻓا يورﻮﺷ دﺎﺤﺗا .
لﺎﺳ رد 1991 ﻦﻴﺑ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ ،دﺎﺤﺗا لﺎﺳ ﻦﻳﺮﺧآ ﻲﻨﻌﻳ 45
ﺎﺗ ﺪﺻرد 25
زا ﺪﺻرد
ﻪﻨﻳﺰﻫ ﻲﻣ ﺖﻓﺎﻳرد ﻮﻜﺴﻣ زا ار دﻮﺧ ﻲﻣﻮﻤﻋ يﺎﻫ نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ ،ﺪﻧدﺮﻛ
45 نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ ،ﺪﺻرد 35
نﺎﺘﺴﻜﺑزا ،ﺪﺻرد 43
ماﺪﻛ ﺮﻫ ﺰﻴﻧ نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ و نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ ،ﺪﺻرد 25
ﺑ ﺪﺻرد ياﺮﺑ ﻪﺟدﻮ ﻪﻨﻳﺰﻫ
يﺎﻫ
ﻲﻣ ﺖﻓﺎﻳرد ﻮﻜﺴﻣ زا ار دﻮﺧ ﻲﻣﻮﻤﻋ ﺪﻧدﺮﻛ
. ﻪﻧارﺎﻳ ﻪﺑ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ ﺪﻳﺪﺷ ﻲﮕﺘﺴﺑاو ﻮﻜﺴﻣ يﺎﻫ
نﺎﺸﻧ ﺖﻤﻴﻗ نﺎﺳﻮﻧ ﻊﻳﺮﺳ لﺎﻘﺘﻧا هﺪﻨﻫد يرﻮﻬﻤﺟ ﻦﻳا ﻪﺑ ﻪﻴﺳور رد ﺎﻫ
دﻮﺑ ﺎﻫ . ﻲﭘ رد ﻪﻛ ﻲﻠﻜﺷ ﻪﺑ
لﺎﺳ رد ،يورﻮﺷ ﻲﺷﺎﭘوﺮﻓ 1992
ﻳاﺰﻓا ﻪﺒﺷ ﻚﻳ و ﺪﺷ ﻒﻗﻮﺘﻣ ﺎﻫﺪﻴﺴﺑﻮﺳ ﻦﻳا نﺎﻬﮔﺎﻧ ﺖﻤﻴﻗ ﺶ
ﺪﺷ ﻞﺻﺎﺣ ﻲﻳاﺬﻏ داﻮﻣ و ﻲﺳﺎﺳا يﺎﻫﻻﺎﻛ زا يرﺎﻴﺴﺑ رد يﺪﺻرد ﺪﺼﻧﺎﭘ ﺎﺗ ﺪﺻ )
،ﻲﻳﻻﻮﻛ 1384 ،
ص 54 .(
يورﻮﺷ دﺎﺤﺗا ﻲﺷﺎﭘوﺮﻓ زا ﻞﺒﻗ ﺎﺗ ﻊﻗاورد هﺪﻳﺪﭘ
يا ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻢﺳا ﻪﺑ يﺎﻴﺳآ رد بﺮﻏ يراﺬﮔ
ﺖﺷاﺪﻧ دﻮﺟو يﺰﻛﺮﻣ .
ﻪﻫد ﺮﺧاوا رد ﻪﭼ ﺮﮔا 80
ﺖﻛﺮﺷ زا ﻲﺧﺮﺑ يرﺎﺠﺗ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﻲﺑﺮﻏ يﺎﻫ
1. United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD)
يدوﺪﺤﻣ ﻪﺑ ﻲﻧﻮﻧﺎﻗ بﻮﭼرﺎﭼ و ﻪﻘﻄﻨﻣ ﺮﺑ ﻮﻜﺴﻣ لﺮﺘﻨﻛ ﺎﻣا ،ﺪﻧدﺮﻛ زﺎﻏآ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ رد ار ﺎﺟ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ،ﻲﺘﺴﻴﻧﻮﻤﻛ نارود زا هﺪﻧﺎﻣ دﻮﺑ هدﺮﻛ ﻦﻜﻤﻣﺮﻴﻏ ﺎﺒﻳﺮﻘﺗ ار ﻲﺟرﺎﺧ يراﺬﮔ
. ﺪﻌﺑ لﺎﺣ ﻦﻳا ﺎﺑ
لﺎﺳ رد ﻞﻘﺘﺴﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ رﻮﻬﻇ و يورﻮﺷ دﺎﺤﺗا طﻮﻘﺳ زا 1991
ﻼﻣﺎﻛ يدﺎﺼﺘﻗا ﻪﻨﺤﺻ
ﺪﺷ لﻮﺤﺘﻣ .
ﻦﻴﻟوا ياﺮﺑ ﺖﻟود رﺎﺑ
ﻪﻧ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ يﺎﻫ ﻲﻧﻮﻧﺎﻗ ﻢﺘﺴﻴﺳ ﺮﺑ ﻪﻜﻠﺑ ،دﻮﺧ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺮﺑ ﺎﻬﻨﺗ
ﺪﻨﺘﺷاد لﺮﺘﻨﻛ نﺎﺷرﻮﺸﻛ ﺮﺑ ﻢﻛﺎﺣ .
ﻪﺠﻴﺘﻧرد ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ دﻮﺧ صﺎﺧ ﻂﻳاﺮﺷ ﺐﺴﺣﺮﺑ و ﺪﻧﻮﺷ ﻲﻧﺎﻬﺟ رازﺎﺑ دراو ﺪﻨﺘﺴﻧاﻮﺗ ناراﺬﮔ
ﻲﺟرﺎﺧ
ﺪﻨﻨﻛ ﺐﻠﺟ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻪﺑ ار .
ﻪﺑ لﻼﻘﺘﺳا ﻪﻛ ﺖﺳا ﻦﻳا ﺖﻴﻌﻗاو ﻪﻧﻮﮔ
و ﻲﻧﺎﻬﮔﺎﻧ رﺎﻴﺴﺑ يا يﺪﺣ ﺎﺗ
ﺖﻟود ﺮﺑ ﻪﺘﺳاﻮﺧﺎﻧ ﺪﺷ لزﺎﻧ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻦﻳا يﺎﻫ
. تﺎﺣﻼﺻا ﺖﻬﺟ يدﺎﻳز رﺎﺸﻓ بﻮﭼرﺎﭼ ﻦﻳا رد
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ بﺬﺟ و يدﺎﺼﺘﻗا ﺪﻣآ دراو ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا ﺮﺑ ﻲﺟرﺎﺧ يﺎﻫ
. ،لﻼﻘﺘﺳا زا ﺲﭘ ﻦﻳاﺮﺑﺎﻨﺑ
ﻪﺑ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻪﻨﺸﺗ رﺎﻴﺴﺑ ار دﻮﺧ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ناﺮﺒﻫر ﺖﻳرﻮﻓ يراﺬﮔ
و ﺪﻨﺘﻓﺎﻳ ﻪﻘﻄﻨﻣ رد ﻲﺟرﺎﺧ يﺎﻫ
ﻮﺸﺗ ار نآ ﺪﻧدﺮﻛ ﻖﻳ
. ﻢﻬﻣ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻦﻳﺮﺗ لﺎﺳ رد بﺮﻏ فﺮﻃ زا يراﺬﮔ
يﺎﻫ 1992 و 1993 رد
ﻦﻳﺪﻨﭼ ياﺮﺑ ﻼﺒﻗ ﺪﺘﻤﻣ و ﻲﻧﻻﻮﻃ يﺎﻫﻮﮔ و ﺖﻔﮔ ﺎﻣا ،ﺖﺳا هدﻮﺑ نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ و نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ ﻊﻳﺎﻨﺻ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﺮﺑ ﻞﻴﻟد لﻼﻘﺘﺳا زا ﺲﭘ ﺎﻫدادراﺮﻗ ﻦﻳا يﺎﻀﻣا و ﺖﺷاد نﺎﻳﺮﺟ لﺎﺳ و ﺪﻳﺪﺟ يراﺬﮔ
دﻮﺒﻧ گرﺰﺑ )
،نﺎﺧ لﺎﺒﻗا 1374
ﺺﺻ ، 6 - 5 .(
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ بﺬﺟ ﺖﻴﻌﺿو ﻞﻣاﻮﻋ ﺐﺴﺣﺮﺑ ﺰﻴﻧ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد ﻲﺟرﺎﺧ يراﺬﮔ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﺮﺑ ﺮﺛﺆﻣ توﺎﻔﺘﻣ ﺖﻴﺑاﺬﺟ دﻮﺟو ﺪﻨﻧﺎﻣ ﻲﺟرﺎﺧ يراﺬﮔ
يدﺎﺼﺘﻗا مﺎﻈﻧ ،يدﺎﺼﺘﻗا يﺎﻫ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ياﺮﺑ بﻮﻠﻄﻣ ﻊﺑﺎﻨﻣ دﻮﺟو ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ و ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ مﺎﻈﻧ ﻲﺳﺎﻴﺳ تﺎﺒﺛ ،ﻲﺟرﺎﺧ يﺎﻫ
و ﻲﻌﻴﺒﻃ ﺮﻴﻏ و ﻲﻌﻴﺒﻃ ﺖﻴﻓﺮﻇ
هدﻮﺑ توﺎﻔﺘﻣ ﻼﻣﺎﻛ ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ زا ﻚﻳ ﺮﻫ رد دﻮﺟﻮﻣ يﺎﻫ
ﺖﺳا . ﻦﻳا ﻪﻤﻫ ﺎﺒﻳﺮﻘﺗ ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا و يدﺎﺼﺘﻗا تﻼﻜﺸﻣ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ و لﻼﻘﺘﺳا زا ﺪﻌﺑ ﻪﻛ ﺪﻨﭼ ﺮﻫ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ بﺬﺟ ياﺮﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ و ﻲﺟرﺎﺧ يﺎﻫ
ﺖﺧﺎﺳﺮﻳز رد يراﺬﮔ دﻮﺧ دﺎﺼﺘﻗا و ﺎﻫ
هدﺮﻛ شﻼﺗ ﻪﺑ ﻚﻳ ﺮﻫ و ﺪﻧا
ﺮﻛ شﻼﺗ ﻲﻠﻜﺷ هد
ﻲﺻﻮﺼﺧ ﺎﺑ ﺎﺗ ﺪﻧا ﺐﻳﻮﺼﺗ و ﻪﻴﻬﺗ و ،دﺎﺼﺘﻗا يزﺎﺳ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻞﻴﻬﺴﺗ ﻦﻴﻧاﻮﻗ ﻪﻨﻴﻣز ﻲﺟرﺎﺧ يراﺬﮔ
ﺪﻨﻨﻛ ﻢﻫاﺮﻓ ﺰﻴﻧ ار ﺮﻣا ﻦﻳا يﺎﻫ .
ﻞﻳاوا رد لﺎﺜﻣ ياﺮﺑ
لﺎﺳ 1994 ﻲﺻﻮﺼﺧ ﻦﻴﻧاﻮﻗ نﺎﺘﺴﻜﺑزا ، ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻊﻳﺮﺴﺗ ﺖﻬﺟ يزﺎﺳ
ﻦﻳوﺪﺗ ار ﻲﺟرﺎﺧ يراﺬﮔ
دﺮﻛ . ماﺪﻗا نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ و نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ ار ﻲﻬﺑﺎﺸﻣ يﺎﻫ
لﺎﺳ رد 1993 ﺪﻧدﻮﺑ هداد مﺎﺠﻧا .
ﺎﺑ ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ نﻮﻧﺎﻗ نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ ،ﻲﺟرﺎﺧ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ بﺬﺟ فﺪﻫ دازآ ﻖﻃﺎﻨﻣ نﻮﻧﺎﻗ ،ﻲﺟرﺎﺧ يراﺬﮔ
ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﻪﻴﻟوا لﻮﺻا نﻮﻧﺎﻗ ،يدﺎﺼﺘﻗا ﻪﺑ ار ﻲﺟرﺎﺧ يﺎﻫرﻮﺸﻛ يدﺎﺼﺘﻗا يﺎﻫ
ﺐﻳﻮﺼﺗ
ﺪﻧﺎﺳر . ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﺪﻳﺪﺟ ﻦﻴﻧاﻮﻗ ﺰﻴﻧ نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ ﻪﺑ ار ﻲﺟرﺎﺧ يراﺬﮔ
ﺐﻳﻮﺼﺗ ﺪﻧﺎﺳر . ﻲﻟو ﺶﺷﻮﻛ يﺎﻫ
ﻪﺑ ﺎﺘﺳار ﻦﻳا رد نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ دﺎﺘﻓا ﺐﻘﻋ ﻪﺑ ﻲﻠﺧاد ﮓﻨﺟ ﻪﻄﺳاو
. زا ﻞﻜﺷ نآ ﻲﻧﻮﻧﺎﻗ تﺎﺣﻼﺻا ﻦﻳا
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﺐﻟﺎﻗ رد ﺮﺘﺸﻴﺑ ﻪﻛ ﺖﺷاد ﻲﭘ رد ار يراﺬﮔ
ترﻮﺻ يرﺎﺠﺗ كﺮﺘﺸﻣ يﺎﻫ
ﻲﻣ ﺖﻓﺮﮔ . ﻚﻨﮕﭼ هﺮﻗ ﻲﻌﻴﺒﻃ زﺎﮔ ناﺪﻴﻣ ﻪﻌﺳﻮﺗ ياﺮﺑ نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ ﻖﻓاﻮﺗ ﺖﻛﺮﺷ ﻂﺳﻮﺗ 1
زﺎﮔ يﺎﻫ و ﺎﻴﻧﺎﺘﻳﺮﺑ
نورﻮﺷ ﺖﻛﺮﺷ ﺎﺑ نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ ﻖﻓاﻮﺗ ،ﺎﻴﻟﺎﺘﻳا و ﺰﻴﮕﻨﺗ ﺖﻔﻧ ناﺪﻴﻣ زا ﺖﻔﻧ جاﺮﺨﺘﺳا ﺮﺳ ﺮﺑ 2
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ يراﺬﮔ 300 ،نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ يﻮﻛﺎﺒﻨﺗ ﻊﻳﺎﻨﺻ رد ﺲﻳرﻮﻣ ﭗﻴﻠﻴﻓ ﻲﻳﺎﻜﻳﺮﻣآ ﺖﻛﺮﺷ يرﻻد نﻮﻴﻠﻴﻣ
ﻖﻓاﻮﺗ 190 نﻮﺗﻮﺗ ﺖﻛﺮﺷ ﺎﺑ يرﻻد نﻮﻴﻠﻴﻣ ﺎﻜﻳﺮﻣآ يزﺎﺳ
- ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ درﻮﻣرد ﺎﻴﻧﺎﺘﻳﺮﺑ ﺖﻬﺟ يراﺬﮔ
هﺮﻛ ﺖﻛﺮﺷ ﻂﺳﻮﺗ ﻞﻴﺒﻣﻮﺗا ﺪﻴﻟﻮﺗ داداﺮﻗ ،نﺎﺘﺴﻜﺑزا رد يزﺎﺳ رﺎﮕﻴﺳ ﻪﻧﺎﺧرﺎﻛ ﻚﻳ رد وود يا
ﺖﻧﻮﻣﻮﻴﻧ ﻲﻳﺎﻜﻳﺮﻣآ ﺖﻛﺮﺷ ﺎﺑ دادراﺮﻗ و ،نﺎﺘﺴﻜﺑزا ﻲﮕﻤﻫ ،نﺎﺘﺴﻜﺑزا يﻼﻃ ندﺎﻌﻣ ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺖﻬﺟ 3
ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻖﻓاﻮﺗ ﻦﻳا زا يا ﺪﻨﺘﺴﻫ ﺎﻫ
.
ﻪﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا ﻂﺳﻮﺗ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ بﺬﺟ ناﺰﻴﻣ ﻪﺘﺒﻟا ا يﺪﺣ زا ﺮﺘﻤﻛ ﺐﺗاﺮﻣ
ﺖﻟود ﻪﻛ ﺖﺳ يﺎﻫ
ﺪﻨﺘﺷاد ﻊﻗﻮﺗ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ .
يرﻮﻬﻤﺟ ﺮﮕﻳد ﺎﺑ ﻪﺴﻳﺎﻘﻣ رد ﻲﺘﺣ راﺪﻘﻣ ﻦﻳا يورﻮﺷ يﺎﻫ
- ﻞﺜﻣ
يرﻮﻬﻤﺟ ﻚﻴﺘﻟﺎﺑ يﺎﻫ ﺖﺳا ﺰﻴﭼﺎﻧ –
. ﻪﻣﺎﻨﻘﻓاﻮﺗ زا يرﺎﻴﺴﺑ ،ﺮﮕﻳد يﻮﺳ زا هﺪﺸﻧ ﻲﻳﺎﻬﻧ زﻮﻨﻫ ﺎﻫ
ﺪﺷ ﻪﺟاﻮﻣ يدﺎﻳز تﻼﻜﺸﻣ ﺎﺑ ،مﻼﻋا زا ﺪﻌﺑ ﺰﻴﻧ ﺮﮕﻳد ﻲﻀﻌﺑ و ﺖﺳا )
،ﺖﺗ 1374 ﺺﺻ ، 559 -
558 ( . ﺪﻧدﻮﺑ ﻪﺘﺴﺑاو ﻪﻴﺳور ﻪﺑ ﻼﻃ بوذ ﻪﻨﻴﻣز رد ﻪﺘﺷﺬﮔ رد ﻪﻛ نﺎﺘﺴﻜﺑزا و نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ ﻦﻴﻨﭽﻤﻫ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ بﺬﺟ ياﺮﺑ ﺪﻧدﺮﻛ يدﺎﻳز شﻼﺗ درﻮﻣ ﻦﻳا رد ﻲﺟرﺎﺧ ناراﺬﮔ
. زﺎﮔو ﺖﻔﻧ ﻲﻨﻏ ﻊﺑﺎﻨﻣ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﺰﻴﻧ ﺖﺳا هدﺮﻛ بﺬﺟ ار ﻲﺟرﺎﺧ ناراﺬﮔ
. زا ﺶﻴﺑ نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ 100
ﺎﺑ كﺮﺘﺸﻣ هژوﺮﭘ
ﻦﻴﭼ ،ﻲﺑﻮﻨﺟ هﺮﻛ ،ﻦﭘاژ ﺖﺳا هﺪﻧﺎﺳر ﺎﻀﻣا ﻪﺑ ﺮﮕﻳد يﺎﻫرﻮﺸﻛ و
)
،رﺪﻴﺣ 1374
، ص 575 .(
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ بﺬﺟ رد يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ يﺎﻫرﻮﺸﻛ شﻼﺗ ﺞﻳﺎﺘﻧ ﻪﺘﺒﻟا هدﻮﺒﻧ نﺎﺴﻜﻳ ﻲﺟرﺎﺧ يراﺬﮔ
ﺖﺳا .
1. Karachaganak Field 2. Chevron
3. Newmont Mining Corporation
هرﺎﻤﺷ لوﺪﺟ 5
: ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ رد ﻲﺟرﺎﺧ ﻢﻴﻘﺘﺴﻣ يراﺬﮔ )
رﻻد نﻮﻴﻠﻴﻣ (
2006 2005 2004 2003 2002 2001 2000 لﺎﺳ
ﻮﺸﻛ ر
164 88 187 70 65 83 75 نﺎﺘﺴﻜﺑزا
385 54 272 13 36 9 24 نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ
731 418 354 226 276 170 131 نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ
593 517 504 501 470 414 432 نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ
32476 25614 22376 17587 15464 12917 10078 نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ
34349 26691 23693 18397 16311 13593 10740 ﻞﻛ ﻊﻤﺟ )
،يدﺰﻳ ﻲﻳﺎﺒﻃﺎﺒﻃ 1378
ص ، 64 (
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ناﺰﻴﻣ ﻻﺎﺑ لوﺪﺟ رد يراﺬﮔ
يرﻮﻬﻤﺟ رد ﻪﺘﻓﺮﮔ ترﻮﺻ يﺎﻫ نﺎﺸﻧ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ يﺎﻫ
ﺖﺳا هﺪﺷ هداد .
لﺎﺳ رد يﺎﻫ 1990 و 1991 ﻦﻳا ﻪﺑ ﻞﻴﻟد قﺮﺷ كﻮﻠﺑ وﺰﺟ زﻮﻨﻫ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا ﻪﻛ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﭻﻴﻫ ﺪﻧدﻮﺑ يورﻮﺷ ﻪﻄﻠﺳ ﺖﺤﺗ و ﺖﺒﺛ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا رد ﻲﺟرﺎﺧ يراﺬﮔ
رﺎﻣآ ﺎﻳ و هﺪﺸﻧ
ﺖﺴﻴﻧ دﻮﺟﻮﻣ نآ .
يرﻮﻬﻤﺟ ﻦﻳا لﻼﻘﺘﺳا زا ﺲﭘ روﺮﻣ ﻪﺑ ﻲﻟو نﺎﻬﺟ ﺎﺑ ﻞﻘﺘﺴﻣ طﺎﺒﺗرا و ﺎﻫ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ،جرﺎﺧ ﻪﺑ ﺰﻴﻧ ﻲﺟرﺎﺧ يﺎﻫ
ﺖﺳا هﺪﺷ بﺬﺟ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا يﻮﺳ .
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ بﺬﺟ ﻲﻠﻛ ﺪﻧور يرﻮﻬﻤﺟ ﻦﻳا رد
ﻪﺑ ﺰﻴﻧ ﺎﻫ ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد يدﻮﻌﺻ ﺮﻴﺳ ﻲﻠﻛ ترﻮﺻ ﺮﻫ
نﺎﻣز رد ﻪﻛ ﺪﻨﭼ ﻣﺮﺳ ﺖﻓا ﻲﻳﺎﻫ
ﻪﻳﺎ ﺖﺳا هﺪﻴﺳر ﺖﺒﺛ ﻪﺑ يراﺬﮔ .
لوﺪﺟ ﻦﻳا ﻪﺑ ﻲﻠﻛ هﺎﮕﻧ
نﺎﺸﻧ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻢﺠﺣ ﻦﻳﺮﺘﺸﻴﺑ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻦﻳا هﺪﻨﻫد هﺪﺷ ﻲﻳﺎﻫرﻮﺸﻛ بﺬﺟ ﺎﻫ
ﺮﻳﺎﺧذ ياراد ﻪﻛ ﺪﻧا
ﻪﺑ يژﺮﻧا رﺎﺷﺮﺳ هدﻮﺑ زﺎﮔ و ﺖﻔﻧ هﮋﻳو
ﺪﻧا . نﺎﻤﻫ ﺞﻨﭘ ﻦﻴﺑ رد ﺖﺳاﺪﻴﭘ لوﺪﺟ ﻦﻳا زا ﻪﻛ ﻪﻧﻮﮔ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻢﺠﺣ ﻦﻳﺮﺘﺸﻴﺑ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ رﻮﺸﻛ يراﺬﮔ
ﺎﻫ ﻪﺑ ﻲﺟرﺎﺧ ﻢﻴﻘﺘﺴﻣ ي ،نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ رد ﺐﻴﺗﺮﺗ
هﺪﺷ بﺬﺟ نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ و نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ ﺪﻧا
. راﺮﻗ يﺪﻌﺑ ﻞﺣاﺮﻣ رد ﺰﻴﻧ نﺎﺘﺴﻜﺑزا و نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ ﻲﻣ
ﺪﻧﺮﻴﮔ .
هرﺎﻤﺷ لوﺪﺟ 6
: ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻞﻛ زا يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ يﺎﻫرﻮﺸﻛ زا ﻚﻳ ﺮﻫ ﻢﻬﺳ ﻪﻘﻄﻨﻣ رد يراﺬﮔ
) 2006 - 2000 (
ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻪﺒﺗر يا
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻞﻛ زا ﺪﺻرد دراو ﺑ هﺪﺷ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻪ
بﺬﺟ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ﻞﻛ هﺪﺷ ) رﻻد نﻮﻴﻠﻴﻣ (
رﻮﺸﻛ
5 %0/50 732 نﺎﺘﺴﻜﺑزا
4 %0/55 793 نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ
3 %1/6 2306 نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ
2 %2/3 3431 نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ
1 %94/9 136512 نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ
---- %100 143774 ﻞﻛ ﻊﻤﺟ
نآ ﻲﻣ نﺎﺸﻧ رﺎﻣآ ﻪﻛ ﻪﻧﻮﮔ ﻢﺠﺣ ﻞﻛ زا ﺪﻫد
143774 ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ رﻻد نﻮﻴﻠﻴﻣ راﺬﮔ
هﺪﺷ مﺎﺠﻧا ي
هرود رد ﻪﻘﻄﻨﻣ رد 2006
- 2000 ﻪﺑ ﻚﻳدﺰﻧ 95
رﺎﻬﭼ و هﺪﺷ نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ بﺬﺟ نآ ﺪﺻرد
ﻪﺑ ﻚﻳ ﺮﻫ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ ﺮﮕﻳد يرﻮﻬﻤﺟ نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ ﺐﻴﺗﺮﺗ
3 / 2 نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ ،ﺪﺻرد 6
/ 1
نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ ،ﺪﺻرد 55
/ 0 ﺰﻴﻧ نﺎﺘﺴﻜﺑزا و ،ﺪﺻرد 50
/ 0 بﺬﺟ ار ناﺰﻴﻣ ﻦﻳا ﻞﻛ زا ﺪﺻرد
هدﺮﻛ ﺪﻧا . ﻦﻳا زا ﻪﻛ ﻪﭽﻧآ ﻲﻣ ﺺﺨﺸﻣ ﻲﻧﺎﻬﺟ يﺎﻫرﺎﻣآ و تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ
ﻪﻤﻫ ﻦﻴﺑ رد ﻪﻛ ﺖﺳا ﻦﻳا ،دﻮﺷ
يرﻮﻬﻤﺟ يﺎﻫ ﺖﺳا ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺮﮕﻳد زا توﺎﻔﺘﻣ ﻼﻣﺎﻛ نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ ﺖﻴﻌﺿو يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴﺳآ
ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ زا يﺮﺘﺸﻴﺑ رﺎﻴﺴﺑ ﻢﺠﺣ و يراﺬﮔ
ﻪﺑ ﺎﻫ هدﺮﻛ ﺖﻛﺮﺣ يورﻮﺷ ﻖﺑﺎﺳ يرﻮﻬﻤﺟ ﻦﻳا يﻮﺳ ﺪﻧا
.
ﻲﻣ ﺮﮕﻳد ﺰﻴﭼ ﺮﻫ زا ﺶﻴﺑ نآ ﻞﻴﻟد ﻪﻛ ﻧاﻮﺗ
ﺖﺧﻮﺳ ﺮﮕﻳد و ﺖﻔﻧ دﺎﻳز رﺎﻴﺴﺑ ﻊﺑﺎﻨﻣ دﻮﺟو رد ﺪ يﺎﻫ
ﺖﺳﺎﻴﺳ ،زﺎﻴﻧ درﻮﻣ ﺢﻴﺤﺻ ﺖﻳﺮﻳﺪﻣ و ﺐﺳﺎﻨﻣ يدﺎﺼﺘﻗا يﺎﻫ
ﺖﺳا ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺮﺗ .
ﺰﺟ ﻪﻜﻨﻳا ﺎﺑ ﺰﻴﻧ نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ ﻪﻜﻨﻳا ﺮﮕﻳد ﻪﺘﻜﻧ رﺎﺷﺮﺳ ﻲﻌﻴﺒﻃ ﺮﻳﺎﺧذ ياراد ﻲﻠﺻا يﺎﻫرﻮﺸﻛ و
ا ﻲﺘﺣ و هدﺮﻛ بﺬﺟ ار ﻊﺑﺎﻨﻣ ﻦﻳا زا يﺮﺘﻤﻛ رﺎﻴﺴﺑ ﻢﺠﺣ ﻲﻟو ﺖﺳا ﻪﻘﻄﻨﻣ رد ﺰﻴﻧ نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ ز
ﺖﺳا ﺮﺘﻤﻛ .
ﺖﻴﻌﻤﺟﺮﭘ ،گرﺰﺑ يﺎﻫرﻮﺸﻛ وﺰﺟ يدﺎﺼﺘﻗا ﻢﺠﺣ ﺮﻈﻧ زا ﻪﻛ ﻲﻟﺎﺣ رد ﺰﻴﻧ نﺎﺘﺴﻜﺑزا
ياراد و ﺖﻴﻓﺮﻇ ﻪﻳﺎﻣﺮﺳ ناﺰﻴﻣ ﻦﻳﺮﺘﻤﻛ ﺖﺳا ﻪﻘﻄﻨﻣ رد ﻲﻳﻻﺎﺑ ار ﻪﻘﻄﻨﻣ رد ﻲﺟرﺎﺧ يراﺬﮔ
ﻪﺑ دﻮﺧ
ﺖﺳا هدﺮﻛ بﺬﺟ .
ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ رد ترﺎﺠﺗ ﻢﻬﺳ
و ﻲﺟرﺎﺧ ترﺎﺠﺗ ﺖﺒﺴﻧ و ﻪﻄﺑار نﺎﺸﻧ ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ
ترﺎﺠﺗ ﺖﻴﻤﻫا هﺪﻨﻫد
ﻦﻴﺑ ﺖﺳا تاردﺎﺻ و تادراو ﺮﻈﻧ زا رﻮﺸﻛ ﻚﻳ دﺎﺼﺘﻗا ياﺮﺑ ﻲﻠﻠﻤﻟا .
ار ﺺﺧﺎﺷ ﻦﻳا ﻻﻮﻤﻌﻣ
ﻪﺑ يرﺎﺠﺗ ندﻮﺑزﺎﺑ ﻪﺟرد ﺶﺠﻨﺳ ياﺮﺑ يرﺎﻴﻌﻣ و ﺺﺧﺎﺷ ناﻮﻨﻋ ﻲﻣ رﻮﺸﻛ ﻚﻳ 1
ﺪﻨﻧاد . ﻪﺘﺒﻟا
ﻛ ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ رد ﻲﺟرﺎﺧ ترﺎﺠﺗ ﻢﻬﺳ ﻪﭽﻧﺎﻨﭼ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻲﻬﻳﺪﺑ ﺪﺷﺎﺑ ﺮﺘﺸﻴﺑ يرﻮﺸ
ﻦﻳا ﺮﺑ نوﺰﻓا نﺎﺸﻧ ﻪﻛ
ﺮﮕﻳد يﻮﺳ زا ﺖﺳا ﻲﻧﺎﻬﺟ رازﺎﺑ رد رﻮﺸﻛ نآ دﺎﺼﺘﻗا ﺮﺘﺸﻴﺑ مﺎﻏدا هﺪﻨﻫد
سﺎﺴﺣ ﻲﻧﺎﻬﺟ دﺎﺼﺘﻗا تاﺮﻴﻴﻐﺗ ﺮﺑاﺮﺑ رد ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا ﻪﻛ درادﺮﺑ رد ﺰﻴﻧ ار ﻲﻨﻌﻣ ﻦﻳا و ﺮﺗ
ﺐﻴﺳآ ﺪﻨﺘﺴﻫ ﺰﻴﻧ ﺮﺗﺮﻳﺬﭘ .
ﺑ يﺎﻫرﻮﺸﻛ رد ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ رد ترﺎﺠﺗ ﻢﻬﺳ ﻻﻮﻤﻌﻣ ﻪ
ﻚﭼﻮﻛ ﺖﺒﺴﻧ )
يدﺎﺼﺘﻗا ﺮﻈﻧ زا
ﺖﻴﻌﻤﺟ و (
ﺎﺑ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺎﻳ گرﺰﺑ يﺎﻫرﻮﺸﻛ زا ﺶﻴﺑ ﺮﺗزﺎﺑ يرﺎﺠﺗ مﺎﻈﻧ ياراد يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺎﻳ و
مﺎﻈﻧ ﺖﺳا ﺎﻜﺗا دﻮﺧ يدﺎﺼﺘﻗا يﺎﻫ .
ﺮﺑ تادراو و تاردﺎﺻ عﻮﻤﺠﻣ ﻢﻴﺴﻘﺗ زا ﻻﻮﻤﻌﻣ ﺖﺒﺴﻧ ﻦﻳا
ﻲﻣ ﺖﺳﺪﺑ رﻮﺸﻛ ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ ﺪﻳآ
. ﻢﻛ ﻪﺘﺒﻟا ﻴﻟﻮﺗ رد ترﺎﺠﺗ ﻢﻬﺳ ندﻮﺑ ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪ
ﻪﺑ ﺎﻤﺘﺣ ﺰﻴﻧ رﻮﺸﻛ ﻪﻓﺮﻌﺗ ﻊﻧاﻮﻣ ﻞﻴﻤﺤﺗ ﻲﻨﻌﻣ
ﻪﻓﺮﻌﺗ ﺮﻴﻏ ﺎﻳ يا و ﺖﺴﻴﻧ ﻲﺟرﺎﺧ ترﺎﺠﺗ ﺮﺑ ﻻﺎﺑ يا
ﻲﻣ ﻪﺑ ﺪﻧاﻮﺗ ﻚﻳدﺰﻧ ﺎﻳ رود ﻲﻨﻌﻣ رﻮﺼﺤﻣ و يرﺎﺠﺗ ﻲﻠﺻا يﺎﻛﺮﺷ ﻪﺑ رﻮﺸﻛ ندﻮﺑ
ﺎﻫرﻮﺸﻛ ندﻮﺑ
ﺪﺷﺎﺑ . ﻪﺑ تﺎﻣﺪﺧ و ﻻﺎﻛ تادراو و تاردﺎﺻ ﻢﻬﺳ اﺪﺘﺑا ﺮﻳز لوﺪﺟ ﻪﺳ رد ﺪﺻرد ناﻮﻨﻋ
زا ي
ﻲﻣ هدروآ ﻲﺳرﺮﺑ درﻮﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ رد ترﺎﺠﺗ ﻲﻠﻛ ﻢﻬﺳ ﺲﭙﺳ و دﻮﺷ
ﻲﻣ ﺺﺨﺸﻣ ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ دﻮﺷ
.
هرﺎﻤﺷ لوﺪﺟ 7
: ﻪﺑ تﺎﻣﺪﺧ و ﻻﺎﻛ تاردﺎﺻ ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ زا يﺪﺻرد ناﻮﻨﻋ
لﺎﺳ رﻮﺸﻛ 1991 2000 2002
2003 2004 2005 2006 2007
نﺎﺘﺴﻜﺑزا 35 25 31 37 40 38 38 33
نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ 33
87 65 63 58 26 23 19
نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ ...
96 69 62 62 65 72 63
1. Trade Openness
نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ 35 42 40 39 43 38 39 45
نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ ...
57 47 48 52 54 51 48
(World Bank, 2008)
ﻪﺑ تﺎﻣﺪﺧ و ﻻﺎﻛ تاردﺎﺻ ﻢﻬﺳ يﺎﻴﺳآ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ زا يﺪﺻرد ناﻮﻨﻋ
نﺎﺸﻧ ﺰﻴﻧ يﺰﻛﺮﻣ رد ﺎﻬﻧآ مﺎﻏدا ناﺰﻴﻣ و ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا يدﺎﺼﺘﻗا رﺎﺘﺧﺎﺳ و ﺖﻴﻌﺿو توﺎﻔﺗ هﺪﻨﻫد
ﺖﺳا ﻲﻧﺎﻬﺟ دﺎﺼﺘﻗا .
ﻪﺑ ﺺﺧﺎﺷ ﻦﻳا رد ﻪﻛ ﺖﺳا يرﺎﺠﺗ ندﻮﺑزﺎﺑ ﺺﺧﺎﺷ نﺎﻤﻫ زا ﻲﺸﺨﺑ ﻲﻋﻮﻧ
ﺪﺷ ﻪﺘﻔﮔ ﺰﻴﻧ ﻪﺘﺷﺬﮔ .
ﻲﻣ نﺎﺸﻧ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﺐﻴﺗﺮﺗ ﻲﺳرﺮﺑ درﻮﻣ تﺪﻣ رد ﻪﻛ ﺪﻫد
ﻪﺑ ترادﺎﺻ ﻢﻬﺳ ﻲﺳرﺮﺑ نﺎﺘﺴﻜﺑزا و نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ رد ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ زا يﺪﺻرد ناﻮﻨﻋ
ﺖﺳا هدﻮﺑ ﺮﺘﺸﻴﺑ نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ رد ﺶﻳاﺰﻓا ﻦﻳا ناﺰﻴﻣ ﻪﻛ ﻪﺘﻓﺎﻳ ﺶﻳاﺰﻓا .
ﺰﻴﻧ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﺮﮕﻳد رﻮﺸﻛ ﻪﺳ رد
نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ رد ﺶﻫﺎﻛ ﻦﻳﺮﺘﻤﻛ و نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ رد ﺶﻫﺎﻛ ﻦﻳﺮﺗﺪﻳﺪﺷ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺎﻳ ﺶﻳاﺰﻓا ﻢﻬﺳ ﻦﻳا ﺖﺳا هدﻮﺑ . ﺳآ رﻮﺸﻛ ﺞﻨﭘ ﻦﻴﺑ رد ﺪﻴﻟﻮﺗ رد ار ﻢﻬﺳ ﻦﻳﺮﺘﺸﻴﺑ تﺎﻣﺪﺧ و ﻻﺎﻛ تاردﺎﺻ يﺰﻛﺮﻣ يﺎﻴ
زا روﺮﻣ ﻪﺑ ﻪﻛ ﺪﻨﭼ ﺮﻫ ،ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ 96
لﺎﺳ رد ﺪﺻرد 2000
ﻪﺑ 63
لﺎﺳ رد ﺪﺻرد 2007
ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻴﺑ رد ﻢﻗر ﻦﻳﺮﺗﻻﺎﺑ دﻮﺟو ﻦﻳا ﺎﺑ ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺎﻳ ﺶﻫﺎﻛ
ﺖﺳا . نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ ﻪﺑ ﻖﻠﻌﺘﻣ ﺮﻈﻧ ﻦﻳا زا مود ﻪﺒﺗر هرود ﻦﻴﻤﻫ رد ﺰﻴﻧ رﻮﺸﻛ ﻦﻳا درﻮﻣ رد ﻪﻛ ﺖﺳا
زا ﻲﻧﺎﻣز 57 ﻪﺑ ﺪﺻرد 48
ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺎﻳ ﺶﻫﺎﻛ ﺪﺻرد .
ﻪﺑ ،رﻮﺸﻛ ود ﻦﻳا زا ﺲﭘ ،نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ ﺐﻴﺗﺮﺗ
ﻲﻣ راﺮﻗ نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ و نﺎﺘﺴﻜﺑزا ﺪﻧﺮﻴﮔ
.
هرﺎﻤﺷ لوﺪﺟ 8
: تادراو ﻪﺑ تﺎﻣﺪﺧ و ﻻﺎﻛ ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ زا ﺪﺻرد ناﻮﻨﻋ
لﺎﺳ رﻮﺸﻛ 1991 2000 2002 2003 2004 2005 2006
نﺎﺘﺴﻜﺑزا 39 22 29 31 33 29 27
نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ 32 101 76 73 70 53 58
نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ ...
81 53 57 60 48 54
نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ 37 48 43 45 51 58 79
نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ ...
49 47 43 43 45 40
(World Bank, 2008)
نﺎﺸﻧ ﺰﻴﻧ ﻻﺎﺑ لوﺪﺟ ﺸﻛ دﺎﺼﺘﻗا رد تادراو ﻢﻬﺳ هﺪﻨﻫد
ﻲﻣ ﻪﻛ ﺖﺳا ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫرﻮ ناﺰﻴﻣ ﺪﻧاﻮﺗ
ﻪﺑ و ﺪﻫد نﺎﺸﻧ ار ﻲﻧﺎﻬﺟ دﺎﺼﺘﻗا ﻪﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻦﻳا ﻲﮕﺘﺴﺑاو و مﺎﻏدا نﺎﺸﻧ ﻲﻋﻮﻧ
ندﻮﺑزﺎﺑ هﺪﻨﻫد
ﺪﺷ ﻲﺳرﺮﺑ ﻲﻠﺒﻗ لوﺪﺟ رد ﻪﻛ ﺖﺳا يرﺎﺠﺗ .
نﺎﻤﻫ زا ﺲﭘ تﺪﻣ رد ﺖﺳا ﺎﻳﻮﮔ ﺰﻴﻧ لوﺪﺟ ﻪﻛ ﻪﻧﻮﮔ
ﺎﺗ و نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ رد ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ رد تادراو ﻢﻬﺳ لﻼﻘﺘﺳا ناﺰﻴﻣ ﻪﻛ ﻪﺘﻓﺎﻳ ﺶﻳاﺰﻓا نﺎﺘﺴﻜﻴﺟ
ﺖﺳا هدﻮﺑ ﺮﺘﺸﻴﺑ رﺎﻴﺴﺑ نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ رد ﺶﻳاﺰﻓا ﻦﻳا .
لﺎﺳ رد ﻪﻛ ﻲﻠﻜﺷ ﻪﺑ 2007
ﻲﻤﻬﺳ تادراو 90
ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد رﻮﺸﻛ ﻦﻳا ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ رد يﺪﺻرد .
ﻢﻬﺳ ﻦﻳا ﺰﻴﻧ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﺮﮕﻳد رﻮﺸﻛ ﻪﺳ رد
اﺰﻗ رد ﺶﻫﺎﻛ ﻦﻳﺮﺘﻤﻛ و نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ رد ﺶﻫﺎﻛ ﻦﻳﺮﺘﺸﻴﺑ ﻪﻛ ﻪﺘﻓﺎﻳ ﺶﻫﺎﻛ ﺖﺳا هدﻮﺑ نﺎﺘﺴﻗ
.
ﻪﺑ نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ و نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ ،نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ و ﺪﻧراد ﻲﻧﺎﻬﺟ رازﺎﺑ ﻪﺑ ار ﻲﮕﺘﺴﺑاو ﻦﻳﺮﺘﺸﻴﺑ ﺐﻴﺗﺮﺗ
ﻪﺒﺗر رد نﺎﺘﺴﻜﺑزا و نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ ﻦﻴﻳﺎﭘ يﺎﻫ
ﻪﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﻲﻧﺎﻬﺟ ترﺎﺠﺗ ﻪﺑ ﻲﮕﺘﺴﺑاو ﺮﺗ ﺪﻧا
.
هرﺎﻤﺷ لوﺪﺟ 9
: ترﺎﺠﺗ ﻢﻬﺳ )
تادراو و تاردﺎﺻ عﻮﻤﺠﻣ (
ﻪﺑ ﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ زا يﺪﺻرد ﺖﺒﺴﻧ ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎ
(%)
لﺎﺳ
رﻮﺸﻛ 1991 2000 2002 2003 2004 2005 2006 2007
نﺎﺘﺴﻜﺑزا 74 47 60 68 73 67 65 70
نﺎﺘﺴﻜﻴﺟﺎﺗ 65 200 141 136 128 79 81 87
نﺎﺘﺴﻨﻤﻛﺮﺗ ...
177 122 119 122 113 126 111
نﺎﺘﺳﺰﻴﻗﺮﻗ 72 90 83 84 94 97 121 135
نﺎﺘﺴﻗاﺰﻗ ...
106 94 91 95 99 91 92
(World Bank, 2008)
ﻪﭽﻧآ تﺎﻣﺪﺧ و ﻻﺎﻛ ترﺎﺠﺗ ﻢﻬﺳ ﺖﺳا هﺪﺷ هدروآ ﺰﻴﻧ ﻻﺎﺑ لوﺪﺟ رد ﻪﻛ )
ﻪﺑ عﻮﻤﺠﻣ ترﻮﺻ
تاردﺎﺻ و تادراو (
نﺎﺸﻧ و ﺖﺳا ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ زا ود ﻊﻤﺟ هﺪﻨﻫد
ﺖﺳا رﻮﺸﻛ ﺮﻫ ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ ﻞﻛ ﺎﺑ نآ ﺖﺒﺴﻧ و لﺎﺳ ﺮﻫ رد ﻪﺘﺷﺬﮔ لوﺪﺟ .
ﻪﺑ ﻦﻴﻤﻫ
زا رﻮﺸﻛ ﻚﻳ تادراو و تاردﺎﺻ ﻊﻤﺟ ﻪﻛ دﻮﺷ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﺖﺳا ﻦﻜﻤﻣ دراﻮﻣ ﻲﺧﺮﺑ رد ﻞﻴﻟد ﻲﻣ ﺮﻣا ﻦﻳا ﻪﻛ ﺪﺷﺎﺑ ﺮﺘﺸﻴﺑ ﺰﻴﻧ رﻮﺸﻛ ﻦﻳا ﻲﻠﺧاد ﺺﻟﺎﺧﺎﻧ ﺪﻴﻟﻮﺗ عﻮﻤﺠﻣ نﺎﺸﻧ ﺪﻧاﻮﺗ
دﻮﺟو هﺪﻨﻫد
ﻪﻨﻳﺰﻫ و ﺪﻣآرد رد ﻲﻔﻨﻣ ﻪﻧزاﻮﻣ ﺪﺷﺎﺑ ﺎﻫرﻮﺸﻛ تادراو و تاردﺎﺻ ﺎﻳ ﺎﻫ
. ﻪﻘﻄﻨﻣ يﺎﻫرﻮﺸﻛ ﺮﺘﺸﻴﺑ
