1
ﯽﺳرﺮﺑ ناﺰﯿﻣ فﺮﺼﻣ دﻮﮐ ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗوزآ
)رد
(ﻞﯾﺪﻌﺗ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ دﻮﮐ ﺮﺑ
هﺎﯿﮔ ﯽﯾوراد نﻮﺴﯿﻧا
رﻮﭘﻦﯿﺴﺣﺐﻠﻄﻣ ﯽﺒﯿﺒﺣﻦﺴﺣ،1
*2
هدازﯽﺒﻧﻞﯿﻋﺎﻤﺳا، رذآداﮋﻧردﺎﻗلﻮﺳر،3
4
-1
ﺪﻫﺎﺷهﺎﮕﺸﻧاد،يزروﺎﺸﮐهﺪﮑﺸﻧادزاﺖﻋارزﺪﺷراﯽﺳﺎﻨﺷرﺎﮐ 2
ﮐهﺪﮑﺸﻧاد،تﺎﺗﺎﺒﻧحﻼﺻاوﺖﻋارزهوﺮﮔرﺎﯾدﺎﺘﺳا -
،يزروﺎﺸ
ﺪﻫﺎﺷهﺎﮕﺸﻧاد 3
دﺎﺑﺎﻬﻣﺪﺣاوﯽﻣﻼﺳادازآهﺎﮕﺸﻧاد،يزروﺎﺸﮐهﺪﮑﺸﻧاد،تﺎﺗﺎﺒﻧحﻼﺻاوﺖﻋارزهوﺮﮔرﺎﯾدﺎﺘﺳا-
، 4 -
ﻪﯿﻣوراهﺎﮕﺸﻧاد،يزروﺎﺸﮐهﺪﮑﺸﻧادزاﺖﻋارزﺪﺷراﯽﺳﺎﻨﺷرﺎﮐ
*Corresponding author: [email protected]
هﺪﯿﮑﭼ ﻊﻣاﻮﺟ ﯽﺑوﺮﮑﯿﻣ رد يﺎﻫﺪﻨﯾآﺮﻓ
،كﺎﺧ ﯽﯾارﺎﮐ ﻢﺘﺴﯿﺳﻮﮐا و
ﺪﻨﯾآﺮﻓ دﺮﮑﻠﻤﻋ لﻮﺼﺤﻣ ﺶﻘﻧ ﯽﻤﻬﻣ ﺎﻔﯾا ﯽﻣ ﺪﻨﻨﮐ ﺸﯾﺎﻣزآ . ﯽ
ﻪﻋرﺰﻣ يا ترﻮﺼﺑ ﻞﯾرﻮﺘﮐﺎﻓ ﺎﺑ رﻮﺘﮐﺎﻓ 3 دﻮﮐ نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ رد ﺢﻄﺳ 3 )
،0
،60 مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ 120 رد رﺎﺘﮑﻫ و ( ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ
زآ و ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗ رد ﺢﻄﺳ3 )
،0
،3
،6 ﺮﺘﯿﻟ رد رﺎﺘﮑﻫ ﺎﺑ ( ﻢﮐاﺮﺗ3 )
،50 و25 5 / ردﻪﺗﻮﺑ12 ﺮﺘﻣ ﻊﺑﺮﻣ ﺮﺑ( ﻪﯾﺎﭘ حﺮﻃ يﺎﻬﮐﻮﻠﺑ ﻞﻣﺎﮐ ﯽﻓدﺎﺼﺗ
ﺎﺑ راﺮﮑﺗ3 اﺮﺟا ﺪﺷ دﻮﮐ. ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ زآ و ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗ ﺮﺑ دﺮﮑﻠﻤﻋ هﺎﯿﮔ ﯽﯾوراد نﻮﺴﯿﻧآ ﺮﯿﺛﺎﺗ ﯽﻨﻌﻣ راد ﺖﺷاد اﺬﻟ . ﯽﻣ ﺪﻧاﻮﺗ ﻨﯾﺰﮕﯾﺎﺟ ﯽ ياﺮﺑ
دﻮﮐ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ ﺎﺑ فﺪﻫ ﻆﻔﺣ يرورﺎﺑ
،كﺎﺧ ﺪﯿﻟﻮﺗ لﻮﺼﺤﻣ ﻢﻟﺎﺳ رد يزروﺎﺸﮐ يراﺪﯾﺎﭘ ﯽﻓﺮﻌﻣ ﮔ ﺮ د د .
تﺎﻤﻠﮐ يﺪﯿﻠﮐ ﺎﺑﻮﺗوزآ :
،ﺮﺘﮐ
،نﻮﺴﯿﻧا دﻮﮐ ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ و
،دﺮﮑﻠﻤﻋ،ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ يزروﺎﺸﮐ
راﺪﯾﺎﭘ
ﻪﻣﺪﻘﻣ
رد ﮏﯾ ﻢﺘﺴﯿﺳ كﺎﺧ
،هﺎﯿﮔ- ﻂﯿﺤﻣ ﻪﺸﯾر ﺮﻔﺳوﺰﯾار) ﻢﮑﺣ (
ﺰﮐﺮﻣ ﻞﻘﺛ يژﺮﻧا رد كﺎﺧ
،ﺖﺳا اﺬﻟ يﺮﯿﯿﻐﺗ ﺮﻫ رد
ﺖﯾﺮﯾﺪﻣ كﺎﺧ ﻢﻋا زا نزاﻮﺗ ﺎﯾ نزاﻮﺗمﺪﻋ ﯽﻫددﻮﮐ
و ﺎﯾ هدﺎﻔﺘﺳا زا داﻮﻣ ﯽﻟآ و زﺎﺑ،هﺮﯿﻏ يدﺎﯾزرﻮﺧ رد
ﺑار ﻪﻄ كﺎﺧ هﺎﯿﮔ-
ﻪﺘﺷاد و ﺰﯿﻧ يزروﺎﺸﮐ تاﺪﯿﻟﻮﺗ و
يراﺪﯾﺎﭘ مﻮﺑ مﺎﻈﻧ ار ﺖﺤﺗ ﺮﯿﺛﺎﺗ ﯽﻣ راﺮﻗ ﺪﻫد
،نارﺎﮑﻤﻫ و لﺪﻨﻣ) 2007
ﻊﻣاﻮﺟ .(
ﻢﺘﺴﯿﺳﻮﮐادﺮﮐرﺎﮐردكﺎﺧيﺎﻫﺪﻨﯾآﺮﻓ ردﯽﺑوﺮﮑﯿﻣ ارﺎﮑﻤﻫواﺮﺘﭘ)
ن
، 2005 ﺎﻔﯾاﯽﻤﻬﻣﺶﻘﻧلﻮﺼﺤﻣﺪﯿﻟﻮﺗﺪﻨﯾآﺮﻓو (
ﺪﻨﻨﮐﯽﻣ
،نارﺎﮑﻤﻫوكﻼﯿﺗ) 2005
داﺪﻌﺗ.(
ﻞﺑﺎﻗ ﯽﻬﺟﻮﺗ زا ﻪﻧﻮﮔ يﺎﻫ ﯽﯾﺎﯾﺮﺘﮐﺎﺑ كﺎﺧ
ياراد رﺎﮐﻂﺑاور يدﺮﮐ ﺎﺑ نﺎﻫﺎﯿﮔ
هدﻮﺑ و يﺪﯿﻔﻣتاﺮﺛا ﺮﺑ
ﺪﺷر ﺎﻬﻧآ ﺪﻧراد
،ﯽﺴﯾو) 2003 دﻮﮐهزوﺮﻣا .(
يﺎﻫدﻮﮐياﺮﺑﻦﯾﺰﮕﯾﺎﺟﮏﯾناﻮﻨﻋﻪﺑﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑيﺎﻫ
ﯽﻣﺞﯾوﺮﺗيزروﺎﺸﮐردتﻻﻮﺼﺤﻣﺪﯿﻟﻮﺗوكﺎﺧيرورﺎﺑﺶﯾاﺰﻓافﺪﻫﺎﺑﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ ﺪﻧﻮﺷ
وﻮﯾو)
،نارﺎﮑﻤﻫ 2005 ( دﻮﮐ . -
يﺎﻫ ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ رد
ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﺎﺑ داﻮﻣ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ ﺖﯾﺰﻣ يﺎﻫ ﻞﺑﺎﻗ ﯽﻬﺟﻮﺗ زا ﻪﻠﻤﺟ يراﺪﯾﺎﭘ ﻪﺧﺮﭼ ﺮﺻﺎﻨﻋ ﯽﯾاﺬﻏ ﺪﻧراد ﻢﻠﻌﻣ) و
ﯽﻘﺸﻋ
،هداز 1386 و ( زا ﺮﻈﻧ يدﺎﺼﺘﻗا نوﺮﻘﻣ ﻪﺑ ﻪﻓﺮﺻ و زا هﺎﮔﺪﯾد ﺖﺴﯾز ﯽﻄﯿﺤﻣ ﻞﺑﺎﻗ شﺮﯾﺬﭘ ﺪﻨﺘﺴﻫ
،نارﺎﮑﻤﻫوﻮﯾو)
؛2005 ﯽﺣﻼﻓ و
،نارﺎﮑﻤﻫ 1388
( اﺬﻟ . يﺮﯿﮔرﺎﮑﺑ ناراﺪﻧﺎﺟ
ﺪﯿﻔﻣ يﺰﮐﺎﺧ ﺖﺤﺗ ناﻮﻨﻋ يﺎﻫدﻮﮐ ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ ﻪﺑ
ناﻮﻨﻋ
ﯽﻌﯿﺒﻃ ﻦﯾﺮﺗ و بﻮﻠﻄﻣ ﻦﯾﺮﺗ هار ﻞﺣ ياﺮﺑ هﺪﻧز و لﺎﻌﻓ ﻪﮕﻧ ﻦﺘﺷاد ﻢﺘﺴﯿﺳ ﯽﺗﺎﯿﺣ كﺎﺧ رد ﯽﺿارا
،يزروﺎﺸﮐ حﺮﻄﻣ
ﯽﻣ ﺪﺷﺎﺑ ﺢﻟﺎﺻ) .
،ﻦﯿﺘﺳار 1380 ﺎﺘﺳارﻦﯾارد .(
دﻮﮐ ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗوزآ
هدﻮﺑنژوﺮﺘﯿﻧيوﺎﺣﻪﮐ
، ﺐﺒﺳ بﺬﺟ و ﺶﯾاﺰﻓا
ﺖﻈﻠﻏ يﺮﺻﺎﻨﻋ ﻣ ﺪﻨﻧﺎ
،نژوﺮﺘﯿﻧ
،ﺮﻔﺴﻓ
،ﻢﯿﺳﺎﺘﭘ
،يور
،ﻢﯾﺰﯿﻨﻣ ﻦﻫآ و ﻦﯿﺌﺗوﺮﭘ رد تﻻﻮﺼﺤﻣ هﺪﺷ
ﺖﺳا و ﯽﺒﯿﺒﺣ)
،نارﺎﮑﻤﻫ 1386
ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑيﺎﻫدﻮﮐرددﻮﺟﻮﻣيﺎﻫ يﺮﺘﮐﺎﺑ .(
ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗوزآ ندﺮﮐ لدﺎﻌﺘﻣو اﻮﻫنژوﺮﺘﯿﻧ ﺖﯿﺒﺜﺗﺮﺑ هوﻼﻋ
ﺎﯿﻧدرﻮﻣ يﺬﻐﻣﺰﯾر و فﺮﺼﻣﺮﭘ ﺮﺻﺎﻨﻋبﺬﺟ
،نژورﺪﯿﻫ وﺪﯿﻧﺎﯿﺳ ،ﮏﯿﺗﻮﯿﺑﯽﺘﻧآعاﻮﻧاو ﻪﻨﯿﻣآ يﺎﻫﺪﯿﺳاﺢﺷﺮﺗ،هﺎﯿﮔ ز
ورﻮﻓورﺪﯿﺳ ي ﻪﺸﯾرﺖﻈﻓﺎﺤﻣﺎﺑ هﺪﺷ نﺎﻫﺎﯿﮔﯽﯾاﻮﻫ يﺎﻫﺖﻤﺴﻗ وﻪﺸﯾر ﻪﻌﺳﻮﺗو ﺪﺷر ﺐﺟﻮﻣو ﻪﺘﺷاد هﺪﻬﻋﺮﺑار...
يرﺎﻤﯿﺑﻞﻣاﻮﻋ ﺮﺑاﺮﺑ ردنﺎﻫﺎﯿﮔ دﻮﺷ ﯽﻣ لﻮﺼﺤﻣﺶﯾاﺰﻓا ﺐﺟﻮﻣ يﺰﮐﺎﺧ ياز
ﺎﻫدﻮﮐ ﻦﯾافﺮﺼﻣ ﻦﻤﺿ رد . رد
ﺮﺷ ﻂﯾا
نﺎﻫﺎﯿﮔﺖﻣوﺎﻘﻣﺶﯾاﺰﻓاﺐﺒﺳﯽﮑﺸﺧويرﻮﺷﺪﻨﻧﺎﻣﯽﻄﯿﺤﻣيﺎﻫﺶﻨﺗﺖﺤﺗ ﻧﻮﺷﯽﻣﻢﺘﯿﺳﻮﮐايراﺪﯾﺎﭘو
ﺪ و ﮏﯿﻠﮔ) .
،نارﺎﮑﻤﻫ 2001
.(
داﻮﻣ و شور ﺎﻫ
2
ﻦﯾا ﺶﻫوﮋﭘ ﻪﺑ ترﻮﺻ ﮏﯾ ﺶﯾﺎﻣزآ ﻪﻋرﺰﻣ يا رد لﺎﺳ ﯽﻋارز ﻊﻗاو1388
رد نﺎﺘﺳا نﺎﺠﯾﺎﺑرذآ
،ﯽﺑﺮﻏ نﺎﺘﺳﺮﻬﺷ
دﺎﺑﺎﻬﻣ اﺮﺟا ﺪﺷ كﺎﺧ . ﻪﻋرﺰﻣ ياراد ﺑ ﺖﻓﺎ ﻪﻤﯿﻧ ﻦﯿﮕﻨﺳ ﯽﺳر) ﯽﺘﻠﯿﺳ- دﻮﺑ ( ﺶﯾﺎﻣزآ . ترﻮﺼﺑ ﻞﯾرﻮﺘﮐﺎﻓ ﺎﺑ
رﻮﺘﮐﺎﻓ 2
نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ ﻪﺑ ﻞﮑﺷ دﻮﮐ هروا 46 نژوﺮﺘﯿﻧ % رد ﺢﻄﺳ3
،ﺮﻔﺻ)
،60 ﻮﻠﯿﮐ120 مﺮﮔ رﺎﺘﮑﻫ و ( نژوﺮﺘﯿﻧ ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ
ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗوزآ رد
ﺢﻄﺳ 3
،ﺮﻔﺻ)
،3
،6 ﺮﺘﯿﻟ رد رﺎﺘﮑﻫ ﺎﺑ ( ﻢﮐاﺮﺗ 3 )
،50 و 25 5 / ﻊﺑﺮﻣﺮﺘﻣ رد ﻪﺗﻮﺑ 12 ﺮﺑ (
ﻪﯾﺎﭘ حﺮﻃ
يﺎﻬﮐﻮﻠﺑ ﻞﻣﺎﮐ ﯽﻓدﺎﺼﺗ ﺎﺑ راﺮﮑﺗ3 اﺮﺟا ﺪﺷ يﺎﻫﺪﺣاو . ﯽﺸﯾﺎﻣزآ ﻪﺑ دﺎﻌﺑا 5 /
×1 ﺮﺘﻣ3 ﺪﻧدﻮﺑ ﻪﮐ ﺮﻫ ﺪﺣاو ﯽﺸﯾﺎﻣزآ ﻞﻣﺎﺷ
ﺞﻨﭘ ﻒﯾدر ﻪﺑ ﻪﻠﺻﺎﻓ ﯽﺘﻧﺎﺳ 30
ﺮﺘﻣ زا ﻢﻫ و ﻪﺑ لﻮﻃ ﺮﺘﻣ 3 دﻮﺑ دﻮﮐ . ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ نژوﺮﺘﯿﻧ
راد ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗوزآ ﻪﺑ
ترﻮﺻ
لﻮﻠﺤﻣ ﺎﺑ شﺎﭙﺑآ ﺎﺠﮑﯾ رد يﺎﭘ ﻪﺗﻮﺑ ﺎﻫ د هدا ﺪﺷ دﻮﮐ . ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ ﻪﺑ ترﻮﺻ ﻪﺳ مرﺎﻬﭼ زا ﻦﯾا راﺪﻘﻣ رد مﺎﮕﻨﻫ ﺖﺷﺎﮐ رﺬﺑ
رد ﻦﯿﻣز و ﻪﯿﻘﺑ ﮏﯾ مرﺎﻬﭼ ﺮﮕﯾد ﻪﺑ ترﻮﺻ كﺮﺳ رد نﺎﻣز ﻪﺑ ﻪﻗﺎﺳ ﻦﺘﻓر هﺎﯿﮔ لﺎﻤﻋا ﺪﺷ ياﺮﺑ . ﻪﯾﺰﺠﺗ هداد يﺎﻫ زا مﺮﻧ -
راﺰﻓا يرﺎﻣآ MASTAT-C و
وSAS ﻢﯿﺳﺮﺗ ﺎﻫرادﻮﻤﻧ ﻂﺳﻮﺗ مﺮﻧ راﺰﻓا Excel مﺎﺠﻧا
،ﺪﺷ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﯿﻣ ﻦﯿﮕﻧﺎ ﺎﻫ زا نﻮﻣزآ
هدﺎﻔﺘﺳاSNK ﺪﯾدﺮﮔ .
ﺚﺤﺑوﺞﯾﺎﺘﻧ
ﻖﺒﻃ ﺞﯾﺎﺘﻧ ﻞﺻﺎﺣ زا ﻪﯾﺰﺠﺗ ﺲﻧﺎﯾارو ، ﺮﯿﺛﺎﺗ دﻮﮐ ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑﺎﺑﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷنژوﺮﺘﯿﻧ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗوزآ
ﻪـﺗﻮﺑﻢﮐاﺮـﺗﺎﺑ تاﺮـﺛاو
ﻞﺑﺎﻘﺘﻣ ﺎﻬﻧآﻦﯿﺑ ﺮﺑ داﺪﻌﺗ ﻪﺧﺎﺷ
،،ﯽﻋﺮﻓ داﺪﻌﺗ ﻪﻧاد رد ﺮﻫ
،كﺮﺘﭼ ﯽﻤﺠﺣﺪﺻرد ﺲﻧﺎﺳا
و نزو راﺰﻫ ﻪﻧاد ﯽﻨﻌﻣ راد ﻧ دﻮﺒ
،
تﺎﻔﺻيورﺎﻣا ﻪﺗﻮﺑعﺎﻔﺗرا
، مدلﻮﻃ ﺮـﺘﭼﺮـﻫردكﺮـﺘﭼداﺪﻌﺗوﻞﮔ لﺎـﻤﺘﺣاﺢﻄـﺳرد
) 05 / P<0 ( وﻪـﻧاددﺮـﮑﻠﻤﻋو
لﺎﻤﺘﺣاﺢﻄﺳردﺲﻧﺎﺳادﺮﮑﻠﻤﻋ )
01 / P<0 ﯽﻨﻌﻣ( دﻮﺑراد لوﺪﺟ) 1 ﻪﮐ .(
دﺮﮑﻠﻤﻋﻦﯾﺮﺘﺸﯿﺑ ﻪﻧاد
ناﺰﯿﻣﻪﺑ 4 / 1286
لوﺪﺟ
1
ﺲﻧﺎﯾراوﻪﯾﺰﺠﺗﺞﯾﺎﺘﻧ :
رادنژوﺮﺘﯿﻧيﺎﻫدﻮﮐتاﺮﺛا دﺮﮑﻠﻤﻋﺮﺑﻪﺗﻮﺑﻢﮐاﺮﺗو
نﻮﺴﯿﻧاﯽﯾورادهﺎﯿﮔ
تﺎﻌﺑﺮﻣﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ (MS)
تاﺮﯿﯿﻐﺗﻊﺑﺎﻨﻣ
يدازآﻪﺟرد
ﻪﺗﻮﺑعﺎﻔﺗرا
ﻞﮔمدلﻮﻃ
ﺮﺘﭼﺮﻫردكﺮﺘﭼداﺪﻌﺗ
كﺮﺘﭼردﻪﻧادداﺪﻌﺗ
ﻪﻧاددﺮﮑﻠﻤﻋ
ﺲﻧﺎﺳاﺪﺻرد
ﺲﻧﺎﺳادﺮﮑﻠﻤﻋ
ﻪﻧادراﺰﻫنزو
راﺮﮑﺗ
ns 2 549 / 37 824 / 3 ns 040
/ 1 ns 776
/
5 ∗
909 / 2934 ∗∗
355 /
61 ∗∗
469 / 3254 ∗∗
418 / 3 ns
ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗوزآ
ns 2 947 / 7 120 / 1 ns 160
/
6 ∗
696 / 0 ns 471
/ 301438 ∗∗
061 / 1 ns 396
/ 5548 ∗∗
242 / 0 ns
نژوﺮﺘﯿﻧ
ns 2 961 / 6 614 / 0 ns 753
/ 2 ns 601
/ 0 ns 806
/ 116961 ∗∗
312 / 2 ns 845
/ 2498 ∗∗
156 / 0 ns
ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗوزآ
× نژوﺮﺘﯿﻧ 4
539 / 14 ns 913
/ 2 ns 924
/ 0 ns 565
/ 2 ns 272
/ 30787 ∗∗
731 / 4 ns 186
/ 877 ∗∗
278 / 0 ns
ﻢﮐاﺮﺗ 2
444 /
63 ∗
372 /
4 ∗
466 / 0 ns 969
/ 0 ns 754
/ 854362 ∗∗
808 / 1 ns 614
/ 16269 ∗∗
022 / 0 ns
ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗوزآ
× ﻢﮐاﺮﺗ
ns 4 363 / 18 134 / 0 ns 290
/ 1 ns 602
/ 1 ns 415
/ 115277 ∗∗
592 / 3 ns 536
/ 1490 ∗∗
223 / 0 ns
نژوﺮﺘﯿﻧ
× ﻢﮐاﺮﺗ
ns 4 738 / 5 606 / 0 ns 827
/ 2 ns 647
/ 1 ns 114
/ 31407 ∗∗
051 / 3 ns 505
/ 624 ∗∗
104 / 0 ns
ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗوزآ
× نژوﺮﺘﯿﻧ
× ﻢﮐاﺮﺗ
ns 8 197 / 26 221 / 1 ns 054
/ 1 ns 163
/ 1 ns 049
/ 16822 ∗∗
69 / 2 ns 919
/ 636 ∗∗
049 / 0 ns
ﺎﻄﺧ 52
263 / 17 334 / 1 688 / 1 571 / 1 879 / 380 27
/ 3 268 / 162 162
/ 0
,ns **,*
ﯽﻨﻌﻣﺮﯿﻏ؛ﺐﯿﺗﺮﺗﻪﺑ ﯽﻨﻌﻣ،راد
لﺎﻤﺘﺣاﺢﻄﺳردراد 5
و% 1
%
ﻮﻠﯿﮐ رﺎﺘﮑﻫردمﺮﮔ رﺎﻤﯿﺗﻪﺑطﻮﺑﺮﻣ
ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗوزآ نژوﺮﺘﯿﻧورﺎﺘﮑﻫردﺮﺘﯿﻟ3
ﻮﻠﯿﮐ60 ﻢﮐاﺮﺗﺎﺑرﺎﺘﮑﻫردمﺮﮔ ﺮﺘﻣردﻪﺗﻮﺑ25
-
ﻊﺑﺮﻣ دﻮﺑ ) ﻞﮑﺷ 1 .(
ﺖـﺷادراﺮـﻗرﺎﺘﮑﻫردﻪﺗﻮﺑﻢﮐاﺮﺗوﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑدﻮﮐﺮﯿﺛﺎﺗﺖﺤﺗرادﯽﻨﻌﻣتوﺎﻔﺗﻦﯾا .
يرﺎـﻣآﺮـﻈﻧزا
3
يﺎﻫرﺎﻤﯿﺗﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗوزآ
3
ﺮﺘﻣردﺎﺑرﺎﺘﮑﻫردﺮﺘﯿﻟ رﺎـﻤﯿﺗﻪـﺑطﻮـﺑﺮﻣنآﻦﯾﺮـﺘﻤﮐودﻮـﺑﻊﺑﺮﻣ
دﻮـﮐ ﺮﺘﮐﺎـﺑﻮﺗوزآ و
ﻢﮐاﺮﺗﺎﺑﺪﻫﺎﺷﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷ 5
/ 12 ﺮﺘﻣردﻪﺗﻮﺑ ﺎﺑﻊﺑﺮﻣ
8 / ﻮﻠﯿﮐ379 دوﺪـﺣردﻪﮐدﻮﺑرﺎﺘﮑﻫردمﺮﮔ 5
/ 29 ﻪـﺑﺖﺒﺴـﻧﺪـﺻرد
رﺎﻤﯿﺗ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗوزآ 3
رﺎﻤﯿﺗﺎﺑرﺎﺘﮑﻫردﺮﺘﯿﻟ ﻮﻠﯿﮐ60
ﺮﺗﺎﺑنژوﺮﺘﯿﻧرﺎﺘﮑﻫردمﺮﮔ ﻢﮐا
ﺮﺘﻣردﻪﺗﻮﺑ25 ﻊـﺑﺮﻣ
ﺮﺘﮐﺎـﺑﻮﺗوزآو 6
نژوﺮﺘﯿﻧﺎﺑرﺎﺘﮑﻫردﺮﺘﯿﻟ ﻮﻠﯿﮐ60
ﻢﮐاﺮﺗﺎﺑرﺎﺘﮑﻫردمﺮﮔ ﺮﺘﻣردﻪﺗﻮﺑ25
ﻊﺑﺮﻣ دﻮﮐرﺎﻤﯿﺗودوهوﺮﮔﻦﯾﺮﺗﺮﺑرد ﺮﺘﮐﺎـﺑﻮﺗوزآ
ﻢﮐاﺮﺗﺎﺑﺪﻫﺎﺷﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷو 5
/ 12 ﺮﺘﻣردﻪﺗﻮﺑ دﻮﮐوﻊﺑﺮﻣ
ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗوزآ ﻢﮐاﺮﺗﺎﺑﺪﻫﺎﺷﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷو
ﺮـﺘﻣردﻪﺗﻮﺑ25 ردﻊـﺑﺮﻣ
ﺪﻨﺘﻓﺮﮔراﺮﻗهوﺮﮔﻦﯾﺮﺧآ .
ﺎﺑﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷنژوﺮﺘﯿﻧدﻮﮐﻞﺑﺎﻘﺘﻣﺮﺛا ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗوزآ
يﺎـﻫرﺎﻤﯿﺗردﻪﺗﻮﺑﻢﮐاﺮﺗﺎﺑ 3
رﺎـﺘﮑﻫردﺮـﺘﯿﻟ
ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗوزآ ﺎﺑ
رﺎﺘﮑﻫردمﺮﮔﻮﻠﯿﮐ60 ﻢﮐاﺮﺗﺎﺑﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷنژوﺮﺘﯿﻧ
ﺮﺘﻣردﻪﺗﻮﺑ25 ناﺰـﯿﻣﻪﺑﻊﺑﺮﻣ
1 / ﻻﺎـﺑ179 وﻦﯾﺮﺗ رﺎـﻤﯿﺗ
ﺎﺑﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷنژوﺮﺘﯿﻧ يﺎﻫدﻮﮐ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗوزآ
ﺪﻫﺎﺷ دﻮﮐنوﺪﺑ) ( ﻢﮐاﺮﺗﺎﺑ 5 / ﺮﺘﻣردﻪﺗﻮﺑ12 ناﺰﯿﻣﻪﺑﻊﺑﺮﻣ
9 / ﻮﻠﯿﮐ41 ردمﺮﮔ
ﻦﯾﺮﺘﻤﮐرﺎﺘﮑﻫ دﻮﺑﺲﻧﺎﺳادﺮﮑﻠﻤﻋ
ﻞﮑﺷ) 2 ناﺮﯾا .(
مﺎﺳروداﮋﻧ )
1381 ( ﺐﺒـﺳنژوﺮـﺘﯿﻧدﻮـﮐندوﺰﻓاﻪﮐﺪﻧدﺮﮐشراﺰﮔ
ﯽﻣنﻮﺴﯿﻧاﻪﻧاددﺮﮑﻠﻤﻋﺶﯾاﺰﻓا ﺷ
دﻮ . ﻪﻄﺑارﻦﯿﻤﻫرد اودﺎﯾ
) 1984 ( دﻮـﮐندوﺰـﻓاﻪـﮐﺖـﻓﺮﮔﻪـﺠﯿﺘﻧﯽﺸﯾﺎﻣزآﯽﻃﺰﯿﻧ
ﯽﻣهﺎﯿﮔﻦﯾادﺮﮑﻠﻤﻋﺶﯾاﺰﻓاﺐﺟﻮﻣنژوﺮﺘﯿﻧ ددﺮﮔ
. دﺮـﮑﻠﻤﻋﺶﯾاﺰـﻓارداردﻮﺧﺮﺛاهﺎﯿﮔﯽﺸﯾورﺪﺷرﺶﯾاﺰﻓاﺎﺑنژوﺮﺘﯿﻧ
ﯽﻣﺮﻫﺎﻇنﻮﺴﯿﻧاﻪﻧاد
،دزﺎﺳ
ادﻮـﮐيﺎـﻫرﺎﻤﯿﺗﺖـﺤﺗﺲﯾرﺎـﮕﻟوﻪﻧﻮﮔﺮﺑﻪﮐﯽﺗﺎﻘﯿﻘﺤﺗﻦﻤﺿرد وﺲﻧﺎـﺳاناﺰـﯿﻣردهرو
ﯽﻨﻌﻣﺮﯿﺛﺄﺗلﻮﻤﯿﺗ دﺮﮑﻧدﺎﺠﯾايراد
) ،نارﺎﮑﻤﻫو ﯽﺒﯿﺒﺣ 1386
ﺎﺑﯽﻟو،( ﺶﯾاﺰـﻓاﺮـﺛاردﯽﺸـﯾورهﺮـﮑﯿﭘدﺮﮑﻠﻤﻋﺶﯾاﺰﻓا
ﻦﯾﺮﺘﻬﺑوﺖﻓﺎﯾﺶﯾاﺰﻓارﺎﺘﮑﻫردلﻮﻤﯿﺗوﺲﻧﺎﺳادﺮﮑﻠﻤﻋنژوﺮﺘﯿﻧ نژوﺮﺘﯿﻧرﺎﻤﯿﺗ
100 ﺪـﺷﯽـﻓﺮﻌﻣرﺎـﺘﮑﻫردمﺮﮔﻮﻠﯿﮐ
،نارﺎﮑﻤﻫوداﮋﻧﯽﯾﺎﺿر)
،نارﺎﮑﻤﻫوﯽﺒﯿﺒﺣ،1379 1386
.(
ﻞﮑﺷ 1 دﺮﮑﻠﻤﻋيورﻪﺗﻮﺑﻢﮐاﺮﺗﺎﺑرادنژوﺮﺘﯿﻧيﺎﻫدﻮﮐﻞﺑﺎﻘﺘﻣتاﺮﺛا :
نﻮﺴﯿﻧاﻪﻧاد ﻞﮑﺷ
1 دﺮﮑﻠﻤﻋيورﻪﺗﻮﺑﻢﮐاﺮﺗﺎﺑرادنژوﺮﺘﯿﻧيﺎﻫدﻮﮐﻞﺑﺎﻘﺘﻣتاﺮﺛا :
نﻮﺴﯿﻧاﺲﻧﺎﺳا
يﺮﯿﮔﻪﺠﯿﺘﻧ ﯽﻠﮐ
دﻮﺑﯽﯾورادنﺎﻫﺎﯿﮔﺖﺸﮐﺖﯿﻘﻓﻮﻣردﻢﻬﻣﻞﻣﺎﻋﮏﯾدﻮﮐﺖﯾﺮﯾﺪﻣ وﺖﻌﯿﺒﻃﺎﺑرﺎﮔزﺎﺳيﺎﻫدﻮﮐﯽﯾﺎﺳﺎﻨﺷﻦﯿﺑﻦﯾاردوه
ﯽﻣهﺎﯿﮔياﺮﺑﺐﺳﺎﻨﻣ ﺺﺧﺎﺷﺮﺑﯽﺑﻮﻠﻄﻣتاﺮﺛاﺪﻧاﻮﺗ
ﺪﺷﺎﺑﻪﺘﺷادهﺎﯿﮔﯽﻔﯿﮐوﯽﻤﮐيﺎﻫ ﯽﻨﻌﻣتوﺎﻔﺗمﺪﻋ .
ﻦﯿﺑراد
0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200
a b1 1 a b1 2 a b1 3 a b2 1 a b2 2 a b2 3 a b3 1 a b3 2 a b3 3 ﻪﺗﻮﺑﻢﮐاﺮﺗﺎﺑرادنژوﺮﺘﯿﻧ bﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷو aﻦﯿﺴﮐوﺮﺘﯿﻧدﻮﮐرﺎﻤﯿﺗﻒﻠﺘﺨﻣحﻮﻄﺳ ( رﺎﺘﮑﻫردمﺮﮔﻮﻠﯿﮐ 120 : b 3 ، 60 : b 2 ،ﺮﻔﺻ : b 1 ) : b ( رﺎﺘﮑﻫردﺮﺘﯿﻟ 6 : a 3 ، 3 : a 2 ،ﺮﻔﺻ : a 1 ) : a
(رﺎـــــﺘﮑﻫ / مﺮــــــــﮔﻮﻠﯿﮐ ) ﺲﻧﺎـــــــﺳادﺮـــــــﮑﻠﻤﻋ
50 25 12/5 ﻊﺑﺮﻣﺮﺘﻣردﻪﺗﻮﺑ
def ef
f de cde
def de cd
def de cd
def cd
a
def cde
bc
ef de
b
def de
b
de de bc
de
0 200 400 600 800 1000 1200 1400
a1b1 a1b2 a1b3 a2b1 a2b2 a2b3 a3b1 a3b2 a3b3
ﻪﻧاددﺮﮑﻠﻤﻋ)مﺮﮔﻮﻠﯿﮐ/رﺎﺘﮑﻫ(
ﻦﯿﺴﮐوﺮﺘﯿﻧدﻮﮐﻒﻠﺘﺨﻣحﻮﻄﺳ ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷوa
رادنژوﺮﺘﯿﻧb
a a1 )
،ﺮﻔﺻ : a2
،3 : a3 رﺎﺘﮑﻫردﺮﺘﯿﻟ6 : b ( : b1)
،ﺮﻔﺻ b2
،60 : b3 120 : رﺎﺘﮑﻫردمﺮﮔﻮﻠﯿﮐ (
50 25 ﻊﺑﺮﻣﺮﺘﻣردﻪﺗﻮﺑ12/5
ijk i m
ef fg
l hi
e kl
d ef
ef ef hij d
a
c b
c c
ki jk kl jk hij c
4
حﻮﻄﺳ و60 ﻮﻠﯿﮐ120 نژوﺮﺘﯿﻧﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷدﻮﮐرﺎﺘﮑﻫردمﺮﮔ هروا)
46 ﺺﺧﺎﺷرد (%
ﯽﯾورادهﺎﯿﮔرديدﺮﮑﻠﻤﻋيﺎﻫ
ﻈﻧنﻮﺴﯿﻧا ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷدﻮﮐفﺮﺼﻣﺶﻫﺎﮐﻪﮐﺖﺳاﻪﻟﺎﺴﻣﻦﯾاﺮﮕﻧﺎﯿﺑﻪﻧادراﺰﻫنزووﺲﻧﺎﺳادﺮﮑﻠﻤﻋ،ﻪﻧاددﺮﮑﻠﻤﻋﺮﯿ
ﯽﻨﻌﻣﺶﻫﺎﮐنوﺪﺑ قﻮﻓتﺎﻔﺻراد
ﯽﻣﺮﯾﺬﭘنﺎﮑﻣاﺮﮐﺬﻟا ﺪﺷﺎﺑ
ﺶﻫﺎﮐ،ﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷدﻮﮐﻦﯿﻣﺎﺗيﺎﻫﻪﻨﯾﺰﻫﻪﺑﻪﺟﻮﺗﺎﺑﻦﯾاﺮﺑﺎﻨﺑ .
ﻮﻄﺑنﻮﺴﯿﻧازﺎﯿﻧدرﻮﻣﺮﺻﺎﻨﻋﻦﯿﻣﺎﺗﺮﺑهوﻼﻋﯽﯾﺎﯿﻤﯿﺷدﻮﮐﺢﻄﺳ ﻪﻨﯾﺰﻫﺶﻫﺎﮐﺐﺒﺳﻞﻣﺎﮐر
ردوهﺪﺷﺰﯿﻧﺪﯿﻟﻮﺗيﺎﻫ
ﯽﺘﺴﯾزيﺎﻫدﻮﮐزاهدﺎﻔﺘﺳاضﻮﻋ ﺮﺘﮐﺎﺑﻮﺗوزآ)
ﺶﻫﺎﮐ،ﺲﻧﺎﺳاﺖﯿﻔﯿﮐﺮﺑﺎﻬﻧآﺖﺒﺜﻣﺮﯿﺛﺎﺗﻪﺑﻪﺟﻮﺗﺎﺑﯽﯾورادنﺎﻫﺎﯿﮔرد(
رﺎﺘﺧﺎﺳﺐﯾﺮﺨﺗ كﺎﺧ
ﯽﮔدﻮﻟآو نآ ﻪﮐ ﯽﻣﺪﯿﮐﺎﺗوﻪﺟﻮﺗدرﻮﻣ ﺪﺷﺎﺑ
ددﺮﮔﻊﻗاوﺮﺛﻮﻣ، .
ﻊﺑﺎﻨﻣ 1 مﺎﺳرو ح،داﮋﻧناﺮﯾا -
،ق 1381 هﺎﯿﮔﻪﻧادﺲﻧﺎﺳاناﺰﯿﻣودﺮﮑﻠﻤﻋﺮﺑﺮﻔﺴﻓ وتزاﻒﻠﺘﺨﻣﺮﯾدﺎﻘﻣﺮﯿﺛﺎﺗﯽﺳرﺮﺑ.
هرﺎﻤﺷ،ﯽﻌﯿﺒﻃﻊﺑﺎﻨﻣويزروﺎﺸﮐمﻮﻠﻋﻪﻠﺠﻣ،نﻮﺴﯿﻧا ﺤﻔﺻ،1
ﻫﻪ ﺎ ي ﺎﺗ93 101 .
2 حﯽﺒﯿﺒﺣ -
، د يﺮﻫﺎﻈﻣ
، نﻮﻨﺠﻣ ﯽﻨﯿﺴﺣ ن
، ﯽﯾﺎﭼ ر مﯽﭼ
، ﯽﯾﺎﺒﻃﺎﺒﻃ ﯽﻟﺪﮕﯿﺑ وم
م
، 1386 ﯽﮕﻧﻮﮕﭼ ﯽﺑﺎﯾزرا .
ﯽﻟآ ﻊﺑﺎﻨﻣ ﺮﯿﺛﺎﺗ ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ)
راد نژوﺮﺘﯿﻧ ﯽﻧﺪﻌﻣ و ( هروا)
ﺖﯿﻟﻮﺑﺎﺘﻣ ناﺰﯿﻣ و دﺮﮑﻠﻤﻋ ﺮﺑ ( ﻪﻧﻮﮔ ود ﻪﯾﻮﻧﺎﺛ يﺎﻫ
ﻦﺸﯾوآهﺎﯿﮔﯽﻋارزوﯽﺸﺣو (Thymus spp.)
يﺮﺘﮐدﻪﻟﺎﺳر . ﯽﻣادوﯽﻋارزمﻮﻠﻋةﺪﮑﺸﻧاد .
يزروﺎﺸﮐﺲﯾدﺮﭘ .
ﯽﻌﯿﺒﻃﻊﺑﺎﻨﻣو ناﺮﻬﺗهﺎﮕﺸﻧاد .
.
3 ﯽﯾﺎﺿر - عداﮋﻧ
، ﺪﯿﻣا ﯽﮕﯿﺑ ﯽﻣدﺎﺧ و ر
،ك 1379 ﯽﺳرﺮﺑ . و ﺲﻧﺎﺳا ناﺰﯿﻣ ردﺖﺷادﺮﺑ نﺎﻣز و ﻪﺗزادﻮﮐ ﺮﯿﺛﺎﺗ
ﻦﺸﯾوآلﻮﻤﯿﺗ )
Thymus vulgaris يزروﺎﺸﮐﺶﻫوﮋﭘ .(
ﺪﻠﺟ . يﺎﻫﻪﺤﻔﺻ،2 ﺎﺗ13
20 .
4 عﯽﮑﭼﻮﮐ،جﯽﺣﻼﻓ - ﯽﻧاﻮﺿرو ر
پ مﺪﻘﻣ
، 1388 ﯽﻔﯿﮐو ﯽﻤﮐ دﺮﮑﻠﻤﻋﺮﺑﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ يﺎﻫدﻮﮐﺮﯿﺛﺎﺗﯽﺳرﺮﺑ .
ﯽﻧﺎﻤﻟآﻪﻧﻮﺑﺎﺑ ﯽﯾورادهﺎﯿﮔ )
Matricaria chamomilla ناﺮﯾا ﯽﻋارزيﺎﻬﺸﻫوﮋﭘﻪﻠﺠﻣ .(
ﺪﻠﺟ . يﺎﻫ ﻪﺤﻔﺻ،7
ﺎﺗ127 135 .
5 نﻦﯿﺘﺳارﺢﻟﺎﺻ -
، 1380 راﺪﯾﺎﭘيزروﺎﺸﮐﻪﺑﻞﯿﻧيﺎﺘﺳارردﺎﻬﻧآﺶﻘﻧ وﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑيﺎﻫدﻮﮐ . يﺎﻫﻪﺤﻔﺻ .
ﺎﺗ51
54 ﯿﻟﻮﺗتروﺮﺿتﻻﺎﻘﻣﻪﻋﻮﻤﺠﻣ . رﻮﺸﮐردﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑيﺎﻫدﻮﮐﯽﺘﻌﻨﺻﺪ
.
6 ﯽﻘﺸﻋ و ا ﻢﻠﻌﻣ - هداز
ح
، 1386 ﺎﻫﻮﮐدﺮﺑرﺎﮐ . ﮏﯾژﻮﻟﻮﯿﺑ ي
ﺎﻬﺘﯾوﺪﺤﻣو ﺎﻬﺘﯾﺰﻣ : يﺎﻫ ﻪﺤﻔﺻ.
ﺎﺗ 47 ﻪﺻﻼﺧ 51
ﯾاﯽﺳﺎﻨﺷمﻮﺑﯽﻠﻣﺶﯾﺎﻤﻫﻦﯿﻣودتﻻﺎﻘﻣ ناﺮ
نﺎﮔﺮﮔ . .
7- Gilik BR, Penrose D and Enbo MW, 2001. Bacterial promotion of plant growth.
BiotechnologyAdvances. 19: 135 – 138.
8- Mandal A, Patra AK, Singh D, Swarup A and Ebhin Masto R, 2007. Effect of long-term application ofmanure and fertilizer on biological and biochemical activities in soil during crop development stages. BioresourceTechnology. 98: 3585–3592.
9- Patra AK, Abbadie L, Clays-Josserand A, Degrange V, Grayston SJ, Loiseau P, Louault F, Mahmood S, Nazaret S, Philippot L, Poly F, Prosser JI, Richaume A and LeRoux X, 2005.
Effect of grazing on microbial functional groups involved in soil N dynamics. Ecological Monographs, 75: 65–80.
10- Tilak KV, Ranganayaki N, Pal KK, De R, Saxena AK, Shekhar Nautiyal C, Mittal S, Tripathi AK and Johri BN, 2005. Diversity of plant growth and soil health supporting bacteria.
Current Science. 89: 136-150.
11- Wu SC, Cao ZH, Li ZG, Cheung KC. and Wong MH, 2005. Effects of biofertilizers containing N-fixer, P and K solubilizer and AM fungi on maize growth: a greenhouse trail. Geoderma.
125:155-166.
5
12- Yadava RL, 1984. Efficient of N-fertilizer in medicinal and aromatic plant. Fertilizer-News.
29:18-25.
Evaluation of biological fertilizer (Azotobacter) in reducing fertilizer on anise medicinal plant yield
Motalleb Hosseinpour1, Hassan Habibi2*, Esmaeil Nabizadeh3, Rassol Ghadernajadazar4 1- M.Sc., Department of Agronomy, Shahed University
2- Assistant Professor Department of Agronomy, Faculty of Agriculture , Shahed University 3- Assistant Professor Department of Agronomy, Faculty of Agriculture , Islamic Azad University of Mahabad
4- M.Sc., Department of Agronomy, urmia University
*Corresponding author: [email protected] Abstract
Microbial communities in soil processes, product performance and process efficiency ecosystems play an important role. Field experiments as a factorial with two factors at three levels of chemical nitrogen fertilizer (0, 60, 120 kg/ha) and biological Azotobacter in three levels (0, 3, 6, lit/ha) with density plant (50, 25, 12.5 plant/m2) based on randomized complete block design with three replications implemented.
Azotobacter on plant performance had a significant effect of anise medicinal plant.
Therefore, the biological fertilizer (Azotobacter) an alternative to chemical fertilizers with the aim of maintaining soil fertility, agricultural production in the healthy sustainability can be introduced.
Key words: Azotobacter, Anise, Biological fertilizers and chemicals, Performance, Sustainable agriculture
