رویکردی نو به معماری بومی در رابطه ی ساختاری آن با معماری پایدار

۲۹ 4۰ - ۲۹ تاحفص

نآ یراتخاس ی هطبار رد یموب یرامعم هب ون یدرکیور

*رادیاپ یرامعم اب

۲رایماد داجس ،^1**یمرک ا اضرملاغ

.ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،ابیز یاهرنه سیدرپ ،یرامعم هدکشناد رایشناد ^۱ .ناریا ،نارهت ،رون مایپ هاگشناد ،یرامعم هورگ رایداتسا ^۲ )۹5/۹/۳ :ییاهن شریذپ خیرات ،۹4/۱۰/۲ :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ ،تعیبط ،مدرم( هزوــح راهچ رد رادیاپ یرامعم ی هدــننک نییعت لماوع ادتبا هدــش یعــس هلاقم نــیا رد یرامعم هب فــلتخم یرظن یاهدرکیور رد لــماوع نیا هاگیاج سپــس .دوــش صخــشم )وگلا و تخاــس ساــسا هک یرامعم دلوم راتخاــس ادتبا ،عوضوم نییبت یارب .دوــش یــسررب نآ راتخاــس و نییبت یموبّ همادا رد و هدــش هئارا یرامعم نازادرپ هیرظن نابز زا یلک روــط هب ،دهد یم لکــش ار اــهدرکیور و فــیراعتّ یاه لدم ی هــیاپ ات تــسا هدــش صخــشم دیآ یم نوریب فیراعت نطب زا هــک یــموب یراــمعم یاــهدلوم تکراــشم رب ینتبم درکیور-۱ :زا دنترابع هــک دهد لیکــشت ار یموب یرامعم یاــهدرکیور زا یا هــناگجنپ درکیور-4 ،یــعیبط ییارگوگلا رب یــنتبم درکیور-۳ ،یعیبط ییارگ تخاــس رب یــنتبم درــکیور-۲ ،مدرــم هک یتبسن و هطبار ،اه یدنب هتسد نیا رد .یرگن لک رب ینتبم درکیور-5 و یعیبط ییارگ قلطم رب ینتبم .دنک یم صخشم رگیدکی زا ار فیراعت زیامت ،دننک یم رارقرب مه اب فیرعت ره رد یموب یرامعم یاهدلومّ هدش حرطم ،اهدرکیور نآ ساسا رب هدمآ دوجو هب یاه یرامعم زا یقیداصم ،فیراعت زا هتسد ره یارب و هئارا ،هتفای راتخاــس تروص هب زورما یرامعم رادیاپ ی هعــسوت رد )یموب(یرامعم نآ یرــظن هاگــیاج و هک )روخ یاتــسور یزاــس هب هژورپ( هدــش ارجا یاه حرط زا یا هنومن نایاپ رد .تــسا هدــش یریگ هجیتن .تسا هدش یفرعم رادیاپ یرامعم ناونع هب ،هدرک لابند یموب طیحم یزاس هب رد ار رگن لک یدرکیور

یدیلک یاه هژاو .تخاس ،تعیبط ،مدرم ،یموب یرامعم ،رادیاپ یرامعم

ییامنهار هــب هک دــشاب یم »ناریا یموب یرامعم رد شــخب تیوه لماوع یواک او« :ناوــنع اــب مود هدنراگن یرــتکد هلاــسر زا هــتفرگرب هــلاقم نــیا*

.تسا هدیسر ماجنا هب یمیدن دیمح رتکد هرواشم و لوا هدنراگن .E-mail:akrami@ut.ac.ir ،۰۲۱-۶۶7۳4۰۰۲ :ربامن ،۰۲۱-۶۶7۳4۰۰۰ :نفلت :لوئسم هدنسیون**

۱۳۹۶ راهب ۱ هرامش ۲۲ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

۳۰

۱۳۹۶ راهب ۱ هرامش ۲۲ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

همدقم

یرما یــّ

لک روــط هب ،یــموب یراــمعم و رادــیاپ یراــمعم ی هــطبار ی هتفایراتخاس بوچراچ کی دوجو مدع اما .دوش یم ضرف یهیدب داجیا یارــب ار یموب یراــمعم دربراک ،عوــضوم ود نــیا یارــب یرــظن موهفم .تــسا هدرک هــجاوم شلاچ اــب رــصاعم یراــمعم رد یرادــیاپ رد یطیحم تــسیز تاعوضوم هــک دــش حرطم ینامز رادیاپ هعــسوت یاج هب بیترت نیدب و تفرگ رارق یسایس یاه ثحب راک ی هحولرس ،دنک لمع یطیحم تارییغت رب یراــشف ناونع هب موهفم نیا هکنیا و سریپ(دش حرطم تسیز طیحم زا تیامح یارب یرازبا تروص هب یرامعم رد دعب هب .م۱۹۹۰ لاس زا موهفم نیا .)۶7 ،۱۳77 ،دروفراو دــش نایب "^۱ویر" سنارفنک هــینایب رد نآ ی هــجیتن هک دــیدرگ حرــطم ی هعــسوت یارب لوبق دروم امومع فیرعت کی .)Thompson, 2000(ً شرازگ زا ،موهفم نیا رد صحفت زاغآ یارب بسانم یا هطقن و رادیاپ هک تــسا یا هعــسوت رادیاپ ی هعــسوت« :دیآ یم تــسد هب "^۲دنلتنارب"

یاه لــسن ییاناوت رب ندروآ هــشدخ نودــب ار یــلعف لــسن یاــهزاین ،۱۳8۶ ،یلرــش و نیتوم( »دنک نیمأت دوخ یاهزاین نیمأت رد هدنیآ یرامعم کی دوخ هبدوخ یموب یرامعم ،فیرعت نیا هب هجوت اب .)۱5 نآ زا هک تــسا تعیبط اب هتخیمآ یراــمعم نیا نوچ .تــسا رادــیاپ ،یکملاف( دنک داجیا نآ رد یــللخ هکنیا نودب ،دنک یم یرادرــب هرهب تعیبط اب یگنهامه رد ،زاــس ههیدب ای یموب یرامعم .)8۲ ،۱۳88 و ینامتخاس یاه شور و بیکرت یاه هویــش نتــسب راک هب قیرط زا و یاهزاین عفر راک هب ،یناهج و ریگ ارف هن ،دنا یلحم رتــشیب هک ینونف ندش هتخاس زا شیپ ،لک و ءزج رد و دیآ یم هرمزور یناکم-یدبلاک نیا .»دوــش یم یگدنز« شا هدنزاــس نابحاص فرــط زا ،نآ زا ســپ و :دیآ یم رــیوصت ملاع هــب ر ّوصت مــلاع زا هک تــسا یا هــفطن ،یراــمعم لیلد نیمه هــب .)۹۲ ،نامه( ناــسنا سایقم هب یدعب هــس رــیوصت یموب یراــمعم هب رادیاپ یراــمعم دیلوت یارــب ناراــمعم زا یرایــسب یموب یراــمعم رارــکت تروص هب یــهاگ عوــجر نــیا .دــننک یم عوــجر كی ،هطبار نیا رد »یحتف نسح« هاگن لاثم ناونع هب .^۳تــسا هدوب هن اما ،تــسا یموب یگدنز لکــش و یرامعم مرف زا لماک یرادربوگلا ناونع هب ییاتسور یگدنز نتفرگ رظن رد اب هکلب ،یژلاتــسون هجو رد ظفح دیاب و تــسین نآ رییغت هب یترورض هک دوجوم »تــیعقاو« كــی تسخن ،دیدج یانروگ یاه هناخ رد هناخزپــشآ دروم رد ًلاثم .دوــش و دزادرــپ یم ناییاتــسور ی هناخزپــشآ لمع ی هوــحن ی هعلاطم هــب ار نآ هــکلب ،زور هب هــک هن »هنابلط حلاصا یدــیلقت« اــب دــنک یم یعــس ندــش حرطم اــب رــیخا ی هــهد ود رد .)۱۳7۲ ،یــحتف( دــنک هــنیهب هک یتیدوجوم ناوــنع هب ،یــموب یراــمعم هب هاگــن ،رادــیاپ یراــمعم ،دــشاب رصاعم یرامعم یارــب ⁴لدم مــه و وــگلا یاراد دــناوت یم مــه یرامعم یاهدرکیور لک ناوت یم اتــسار نیا رد .تسا هدــش حرطمّ یاهوگلا زا امیقتــسم هتــسد كــی هــک داد رارــق هتــسد ود رد ار رادــیاپً

هرهب نآ یاه لدم زا یهاگ یرگید و دنک یم هدافتسا یموب یرامعم تحت لاومعم و فیرظ یاه هتــسوپ یاراد یاه نامتخاــس .ً ⁵درب یم ،درک هیبشت اه»کرپاــش« هب ناوت یم ار راکدوخ یاه متــسیس لرتنک دنا هتفرشیپ یکیژولونکت تادیهمت دنمزاین ییاه نامتخاس نینچ یاه نامتخاس مود ی هتسد .دنتسه »کت یاه« رگید ترابع هب ای نیا هب اتدمع ،ناهج طاقن زا یرایسب رد هک دنتسه یتنــس و یموبً تیفرظ اب )لیف :دننام( میجح ییاه نامتخاس ،دنراد قلعت هتسد رب یدــن ُک هــب یــمیلقا گرزــب تاناــسون هــک دنتــسه مــیظع یــترارح زا دننام »لیف« یاه نامتخاــس .دراذگ یم ریثأت اــهنآ یلخاد طــیحم هارمه ناسنا اب ،هدــش هتخانش یرشب تنوکــس ی هیلوا یاه نارود میلقا و تعیبط اب طابترا رد ار اهنآ ییآراک ،ناــمز شیامزآ و دــنا هدوب اهنت -انعم کی هب - »یکرپاش« یاه نامتخاس اما .تسا هدرک تباث یکیژولونکت یاه تفرــشیپ هارمه هب و متــسیب نرق مود ی هــمین رد رد یتح هــک دنک یم حرط ار هــتکن نیا »نمدتــسا« .دنا هدــش داــجیا هک تــسا یموب یرامعم ،یمیلقا طیارــش نیرتدب رد ،ینونک یایند حیجرت .)Steadman, 2008, 166(^۶تسا ناسنا یاهزاین یوگخساپ رد ار یموب یراــمعم زا یدنمدوــس دعاوق هک تــسا نیا رد ناراــمعم یــسررب دنمزاین لوصا نیا هب نتفای تــسد .دنریگ راک هب وــن یاــهراک اذل .تــسا یموب یرامعم و رادــیاپ یراــمعم ی هــطبار هتفایراتخاــس کی ره تیهام نییبت ،یرامعم عون ود نیا ی هطبار یسررب زا شیپ ی هئارا اب ادتبا روظنم نیدب .دسر یم رظن هب مزلا هناگ ادج تروص هب ،نآ زا یــیاه یگژیو و اه صخاــش و رادیاپ ی هعــسوت زا یــّ

لک یــفیراعت صیخــشت و نییبت اب سپــس .دوــش یم فیصوت نآ زا یلک یــموهفمّ دّ

لوم راتخاس اب رادیاپ هعسوت تبسن ،یّ

لک روط هب یرامعم یاهدّ لوم هطــساو هب ،رگیدمه زا اهنآ فیراعت زیامت و ددرگ یم یــسررب یرامعم نیا ی هطبار یــسررب تیاهن رد و مادکره رد اهدّ

لوم ی هطبار یــسررب رد راتخاس نیا هب یبایتسد دنور .دوــش یم هئارا ،رگیدمه اب اهدلومّ یرامعم دّ

لوم راتخاــس تسخن :دــشاب یم ریز تروص هب راتــشون نیا .دریگ یم رارــق یواک او دروــم )یــنوریب و یــنورد لــماوع کــیکفت هــب(

یاهدرکیور و فیراعت ،یموب یرامعم تیهام نییبت فده اب سپس رارق یراتخاس یاه لدم رد و حرطم یرامعم زا عون نیا هب فلتخم راتخاس نیا لابق رد یموب یرامعم ،همادا رد و نآ زا سپ .دنریگ یم اب نآ ی هطبار و هــناگجنپ یاهدرکیور و درــیگ یم رارق شجنــس دروــم زا هدمآ تسد هب یاه هنوگ ،همادا رد .دوــش یم یسررب رادیاپ هعــسوت رد و یبایزرا رادیاپ ی هعسوت اب یراتخاس ی هطبار رظن زا شجنس نیا قادصم ناونع هب رگن لک درکیور اب یموب یرامعم هنومن کی ،ناــیاپ .دوش یم یریگ هجیتن و لیلحت و یفرعم ،رادیاپ یرامعم

رادیاپ هعسوت .1

ار لاــح نامز یاــهزاین هــک تــسا یا هعــسوت ،رادــیاپ ی هعــسوت یارب هدــنیآ یاه لــسن یاه ییاناوت زا هــکنآ نودــب ،دزاــس هدروآرــب

۳۱

رادیاپ یرامعم اب نآ یراتخاس ی هطبار رد یموب یرامعم هب ون یدرکیور

هدــش لقن WCED, 1987, 43( دراذگب هیام ناــش یاهزاین یاــضرا ،یــلک یــلیخ ،فــیرعت نــیا .)۱۳۹۰ ،ناــیرادمان و یناطلــس طــسوتّ »اهزاین« ،فــیرعت نــیا رد .تــسا هــناراک هظفاحم یــفرط زا و مــهبم نیا رد هدنیآ و یــلعف یاهزاین زا دوصقم و دــنا فیرعت هــب مزلا دوــخ هدنیآ یاه لــسن ناوت زا اــم هتــشذگ نیا زا .تــسین نــشور فیرعت رییغت هدــنیآ رد ار اــهزاین تــیهام دوــخ ،هعــسوت ارــیز .مــیرادن رــبخ یاه لسن هب تبسن یلعف لسن یاهزاین تیهام هکنانچ .دهد یم هفاضا .تــسا هدــش تواــفتم رایــسب دوــخ لــبقام لــسن و هتــشذگ نیاربانب .تــسا توافتم ،فــلتخم عــماوج رد »اــهزاین« ،اــه نیارب ار یریبعت رــه دوخ یاهزاین و دــصاقم و فادها ساــسارب اــه تلود ،یرادیاپ .)۱۳8۳ ،یــمرک ا( دــنهد هــئارا قوــف فــیرعت زا دــنناوت یم دنک کمک ام هب ات تــسا فلتخم یاه هار موادم یواک او مزلتــسم لیدعت نام فارطا طیحم اب و رــگیدکی اب ار دوخ طباور هتــسویپ هک زا یعبات یرادیاپ نینچمه .)۱۶۱ ،۱۳85 ،یداــشنم ناقهد( مینک ناونع هب .)۲8 ،۱۳8۹ ،یدهاز( تسا یحطس ره رد نزاوت و لداعت نتفر نــیب زا ثــعاب یــگنهرف دــشر زا غراــف یداــصتقا دــشر لاــثم رادیاپ رهــش کی سپ .)۱۳8۳ ،یــمرک ا( دوــش یم تــلم کــی تــیوه ناکما نیا دوخ نادنورهــش ی همه هب دیاب یطیحم تــسیز دید زا شیازفا ار دوــخ هافر و دنزاــس هدروآرــب ار دوــخ یاــهزاین اــت دــهدب ار مدرم یگدنز طیارش ای دسرب بیسآ تعیبط هب هکنیا نودب ،دنهد رد .)۱۶۱ ،۱۳85 ،یداــشنم ناقهد( دــتفیب رطخ هب هدنیآ اــی یــلعف هک تــسا هدــش نیودت رادیاپ هعــسوت یارب یلوصا ،صوــصخ نــیا زا .دراد رتتــسم دوخ رد ار یرــگن لک و تــیعماج یــعون لوــصا نــیا :درک هراشا ریز دراوم هب ناوت یم لوصا نیا ی هلمج دیاب یداصتقا تامیمصت :یــطیحم-یداصتقا یــگچراپکی -۱

.دنوش ذاخّتا ،دنراذگ یم تسیز طیحم رب هک یراثآ هب هجوت اب هجوت اب دیاب تامیمصت ،رضاح ناــمز رد :اه لــسن نیب دهعت -۲

.دنوش هتفرگ ،دنراد هدنیآ یاه لسن تسیز طیحم رب هک یجیاتن هب زا یرادروــخرب قح یاراد مدرــم ی هــمه :یــعامتجا تــلادع -۳

.دنوش افوکش و دننک دشر طیحم نآ رد دنناوتب هک دنتسه یطیحم یایند زا تــیامح و عــبانم زا تــظفاحم :یــکیزیف تــظافح -4

.دراد ترورض یهایگ و یروناج هئارا دیاب یرــشب هافر زا یرت هدرتــسگ فیرعت :یگدنز تیفیک -5

.دور رتارف یداصتقا هافر ی هدودحم زا هک یوحن هب ،دوش یوحن هب دنوــش یهدناماــس اد ّدجم دیاب اهداهن :تکراــشم -۶ً دــنیآرف رد اــهادص ی هــیلک ندــش هدینش ناکــما نآ قــیرط زا هــک

.)۶ ،۱۳8۹ ،یدهاز( دیآ مهارف یریگ میمصت اب طبترم ،دــش رکذ رادیاپ هعــسوت لوصا و فیراعت زا هک یدراوم ،دنا طبترم طیحم اب هک یمولع اصوصخ ،مولع فلتخم یاه هزوحً زا رتشیب راتشون نیا رد هک یطیحم مولع زا یا هخاش اما .دشاب یم شخب رد هک تسا یرامعم ی هتشر ،تسا یسررب لباق مولع رگید .دریگ یم رارق هقا ّدم دروم رادیاپ ی هعسوت اب نآ ی هطبار یدعب یرامعم دلوم راتخاس و رادیاپ هعسوت .1-1ّ دراد دوــجو نآ زا هــک یــفیراعت هــب هــجوت اــب رادــیاپ ی هعــسوت رد ی هزوح رد یــترابع هب .تــسا رــظن ّدــم یرادــیاپ ،فــلتخم داــعبا رد داعبا ماــمت هک دیآ یم ناــیم هب رادــیاپ یراــمعم زا ثــحب ،یراــمعم

رد یــفرط زا .دوــش یم لماــش ار )یــنیع رــیغ و یــنیع( یراــمعم افیا شقن یراــمعم رثا کی شنیرفآ رد یــفلتخم لــماوع ،یراــمعم رد و دنوــش یم بوــسحم نآ دــلوم و هدــنروآ دوــجو هب هــک دــننک یمّ یــیاه شرگن و اــهدرکیور اــب اــهنآ زا یدراوــم هــب ،فــلتخم فــیراعت رد »نوسولا« اهنآ ی هلمج زا .تــسا هدــش هراــشا هتــشاد دوجو هک راهچ ار یرامعم یاــهدلوم ،"دنــشیدنا یم هنوگچ ناحا ّرط" باــتکّ هتفرگ تأشن یحارط ی هلأسم هک( »امرفراک« :دریگ یم رظن رد هتسد تــسا نکمم هک یناربراک( »ناگدننک هدافتــسا« ،)تــسا وا نهذ زا اب یکدنا طاــبترا یدراوــم رد و دنــشاب زــین اــمرفراک دراوــم یــخرب رد هک »ناحا ّرط« ،)دنــشاب مه زا ادج ًلاماک ای و دنــشاب هتــشاد امرفراک لوصحم و دــننک یم یقلت دــنمرنه ار اهنآ مدرــم دراوــم یرایــسب رد »ناراذگ نوناق« هرخلااب و دننک یم ضرف یرنه رثا ار ناشیا یحا ّرط ییاه هدودحم یــلو دنتــسین یحا ّرط دوــخ ریگرد اــبلاغ هچ رــگ ا هــکً دــننک راک نآ بوــچراچ رد دــیاب ناــحا ّرط هــک دــننک یم عــضو ار باــتک رد "راک هرــقن" رــگید یــیاج رد .)۱۰4-۹8 ،۱۳87 ،نوــسولا(

ینیوانع اب یا هناگراهچ یدنب هتسد ،"یرامعم ،تعیبط ،ناــسنا"

،»یا هزاــس ی هناماــس« ،»یدرــکراک ی هناماــس« ؛دــننام تواــفتم هک تسا هدرک حرطم »یناسنا ی هناماــس« و »یدبلاک ی هناماــس«

هب .)۱۳88 ،راک هرقن .کر( دنوش یم بوسحم یرامعم یاهدلوم زاّ یاهدلوم لماــش رگید یاه یدنب هتــسد ساــسا رب بــیترت نــیمهّ یرامعم یاهدلوم ،مهلاثما و یدبلاک-ینیع یاهدّ لوم و یموهفمّ رد اما .)۱۱7-۱۰۹ ،۱۳8۶ ،یراــصنا .کر( دنتــسه هعلاطم عوــضوم ،»تعیبط« ؛ی هــناگراهچ لماوع یراــمعم یاهدلوم ،راتــشون نیاّ هاگن نیا .تــسا هدــش هتفرگ رظن رد »وگلا« و »تخاــس« ،»مدرــم«

رد یرامعم رــثا ره هک درک یدــنب لومرف تروص نــیا هــب ناوــت یم ار لصفلاب تلع کــی یاراد ،یلولعم و تــّ لع دنیآرف رد ،یــموب تــلاحّ تــلع کــی و ،تــعیبط اــی هدروخن تــسد رتــسب یــنعی ؛ّ ⁷وــیتکژبا دیدپ ار نآ هک دنتــسه یمدرم و هعماج ینعی ؛⁸ویتکژبوــس لصفلاب اب اه تلع نــیا تــسا نکمم یموبریغ یرامعم دروــم رد( دــنروآ یمّ لوصحم دلوم »یــنوریب« لماوع اــهنیا .)دنــشاب رثؤم ییاه هطــساوّ یراــمعم رــثا رــه رد ی»لوــلعم« هــجو ود لــباقم رد ؛دــنا هنارامعم ام هک دراد یرت بلاغ ینیع هجو یکی :تسا کیکفت لباق حوضو هب ی ّدام یازجا ی همه و میروآ یم »تخاــس« لــیذ رد اــجنیا رد ار نآ ،یرگید و دوــش یم لماــش ار اــهنآ هــب یــهتنم ی ّداــم یاــهدنیآرف و )ییانعم اــی ویتکژبوــس( ینهذ ی هبنج هــک تــسا یلولعم هــجو نآ ناوــنع هــب( »وــگلا« ناوــنع اــب اــجنیا رد ار نآ اــم و دراد یرــت بلاغ .میا هدرک دای )صیخشت لباق تیلک یاراد و ییاضف یلوصحمّ

د لوم راتخاس و یموب یرامعم هب اهدرکیور .۲ ّ یرامعم

یموب یرامعم هــب فلتخم عبانم رد هک ییاهدرکیور هــب رظن اــب راهچ ،دراد یــموب یرامعم زا درــکیور ره هــک یــفیراعت و دراد دوــجو لــماوع ناــمه ناوــت یم ار یــموب یراــمعم ی هدــننک نییعت لــماع ،)هــعماج(مدرم ،تــعیبط :یــنعی رادــیاپ ی هعــسوت )یاــهدلوم(ّ

۳۲

۱۳۹۶ راهب ۱ هرامش ۲۲ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

هک یتیمها نازیم ساسارب بیترت نیا هب .تــسناد ،وگلا و تخاــس یرامعم هب تبــسن توافتم یاهدرکیور رد لــماوع نیا زا کــی رــه یارــب فــیرعت زا یزــیامتم یاه هتــسد ناوــت یم ،تــسا اراد یــموب رادیاپ ی هعــسوت اب نآ تبــسن اب رظانتم هک تــشاد یموب یراــمعم هب هــناگ جنپ یدنب هتــسد کــی ،راتــشون نــیا رد اذــل .دــشاب یم زــین .تسا هدمآ لیذ رد هک هدش حرطم ییاه هراووگلا هارمه مدرم تکراشم رب ینتبم درکیور .1-۲ و تسا مدرم ِدوخ تخاــس هکنیا بــسح رب یموب یرامعم یهاگ تروص نیا رد .دوــش یم فیرعت ،دنرادن تلاخد نآ رد نــیصصختم نیا زا هتــساخرب دناوت یم »^۹رامعم نودب یرامعم« حلاطصا قلاــطا فیصوت نینچ ار یموب یرامعم ،یحتف لاثم ناونع هب .دشاب هاگدید ،تــسا هداهن ناینب ار دوــخ ّصاخ یراــمعم هک یتلم رــه« :دــنک یم موسر و تاداع ،نابز ناس هب هک ار شیوخ هاوخلد یاه مرف و طوطخ ،۱۳7۲ ،یحتف( »تــسا هدرک نایامن ،دراد صاخ یگژیو شا یــلحم طیحم ،یمدرم یراــمعم« :دراد یهباــشم ناــیب زــین تروــپاپار .)5۹ و نادنمرنه ،ناراــمعم تــلاخد نودــب هک تــسا موق کــی بوــلطم »ددرگ یم یــلجتم هناخ و اــهانب رد ،صخــشم یفده اــب نارــگ نییزتّ کــی زا یــموب یراــمعم« بــیترت نــیا هــب .)۱۳ ،۱۳88 ،تروــپاپار(

مدرم تسد هب هک یگنهرف .دیوگ یم نخس یلحم صخشم گنهرفّ تخــس یاهدادیور رد و دنک یم دــشر ،دریگ یم لکــش لحم ناــمه گنهرف اب مدرم نامه ی هلیــسو هب اما .دریگ یم رارق ریثأت تحت زــین نــیا طاــبترا .)۱8۲ ،۱۳8۶ ،ناــیرامعم( »دــبای یم یراگزاــس یــموب .تــسا هدــش هصلاخ ۱ریوصت رد یرامعم دلوم لماع راهچ اب فیرعتّ هک دید ناوت یم ^۱۰یلاکیزکم ی هژورــپ رد ار درکیور نیا ی هــنومن رد مدرم تکراــشم مهم عناوم زا یکی هــب هجوت اــب ،ردناــسکلا نآ رد تخاــس شور ،تخاــس یژولونکت ندوب یصصخت یــنعی ،یــحارط

سرتــسد رد ًلاماک یداع دارــفا یارب هک درــک داهنــشیپ ار یدــیدج یرــصانع ،هژورــپ نــیا رد هدنوــش لــفق مــه رد یاــه کولب .دــشاب تخاــس و یحارط ،یموب یاه تیلباق ساــسارب هــک تــسا یتعنص رب هک هتخاــس شیپ رصانع نــیا نزو و ساــیقم زــج هب .تــسا هدــش ناــسنا سایقم اب یموب رصانع دننامه اه یزاــس شیپ رگید فلاخ عون نیا لئاسم نیرت مهم زا هک فقس تخاس شور ،دراد یکیدزن قاط یموب یاه هویــش زا هدــش یزاــسون شور کی ،تــسا اه شور .)55۱ ،۱۳۹۰ ،ردناسکلا( تسا یسوق یعیبط ییارگ تخاس رب ینتبم درکیور .۲-۲ ،یموب یرامعم رد یمدرم نابز و تخاس و ندوب یمدرم هچ رگ ا اب طاــبترا دروــم رد اــ ّما ،تــسا دوــجوم فــیراعت رــثک ا کرتــشم هــجو دوش هداد یعیبط تاناکما و ی ّدام هجو هب تیولوا هکنیا ،تعیبط دربراک اــب ار زیامتم فــیراعت زا هنوگ ود ،تــعیبط زا یــموهفم رــثأت اــیُّ

تــسا یرما یموب یرامعم ،ل ّوا تــلاح رد .دــنک یم داــجیا زــیامتم یــلماکت دــنور رد نیتــسخن یــماگ و هتــشذگ هــب قــلعتم و یــیادتباّ درکیور یارب ار یرتمک سناش لیذ نایب ،فیراعت نایم رد اذل ؛رشب هب درکیور یارــب )رادیاپ یرامعم هــلمج زا ،یا هنیمز رــه رد( رــصاعم یروانف هب تــشگزاب شریذپ هک ارچ .دراذگ یم یقاب یموب یراــمعم لماش ،یموب یرامعم« :دوب دهاوخ راوشد ،هدش هتسناد یودب هک رد و هتــسباو هک تــسا مدرــم یاه نامتخاــس رــگید و اه هاگتنوکــس طــسوت اهانب نیا .تــسا اهنآ سرتــسد رد عــبانم و رتــسب اــب طاــبترا هتخاــس یتنــس یاه یروانف زا هدافتــسا اب و عامتجا ای )کلام( درف ندرــک هدروآرب یارــب یــموب یراــمعم یاــه مرف ی هــمه .دنوــش یم یگدنز بادآ و اه شور ،گنهرف ،اه شزرا اب قباطم صاخ یاهزاین

.مدرم تکراشم رب ینتبم درکیور رد یرامعم دلوم لماوع ی هطبار -1ریوصتّ

.یتکراشم درکیور اب یلاکیزکم ی هژورپ -۲ریوصت )Alexander, 2005, 555 ( :ذخام .یموب یاه شور زا هدافتسا اب فقس یارجا ؛یلاکیزکم ی هژورپ -3ریوصت

)Alexander, 2005, 554 ( :ذخام

.یعیبط ییارگتخاس رب ینتبم درکیور رد یرامعم دلوم لماوع ی هطبار -4ریوصتّ

۳۳

.)Oliver, 2003(»دوش یم داجیا اهنآ داصتقا و دیلوت و تیفرظ مامت زا یحتف ،دیدج یانروگ ی هژورپ رد لاثم ناونع هب طیحم کــی داــجیا یارــب تــعیبط اــب یــگنهامه رد یــموب تخاــس ماــخ تــشخ درــبراک زــج هب .تــسا هدرــک هدافتــسا دــیدج یدــبلاک و حلاصم هــنوگ ره زا ار یو هــک نآ اــب طــبترم تخاــس یاــه کینکت و یاهوگلا یراگزاــس ،درــک یم زاــین یب تخاــس یارب یــعیبطریغ رازــبا لوط رد ار یــعیبط رتــسب اب یناوخ مه ،هــقطنم میلقا اــب هــتفر راک هــب مهارف یعونصم یاه شور هب لسوت هب زاین نودب نامتخاس درکراک ،هناخزپــشآ قاجا دننام اهانب تایئزج یحارط رد یتح یو .درک یم یارب هنیهب یاه شور هب ،یموب یاه هنومن قیقد ی هعلاطم نمض .)۱۳7۲ ،یحتف( تفای تسد بآ ای یژرنا فرصم شهاک یعیبط ییارگوگلا رب ینتبم درکیور .3-۲ دنویپ دجاو هــکنآ ی هطــساو هب یموب یرامعم ،درــکیور نــیا رد دبای یم ناــمز یب یتیفیک ،دوــش یم هتــسناد تــعیبط اــب یــموهفم عماوج رد .دبای یم تبــسن تعیبط هب ناــسنا نامز یب دنویپ اب هک .تــسا قیمع )یرامعم دبلاک( اهانب و مدرم نایم یراگزاــس ،یموب هبرجت رب ینتبم و دراد ینعم یرامعم زا یئزج ره« ،عماوج نیا رد یتــسرد هب ور نیا زا .تــسا یتــسه و یگدنز زا یموب ناــسنا کرد و اب و دنک یم ساــسحا ار نآ اقیمع یموب ناــسنا اریز .دریگ یم لکــشً

ّلک کی اذــل .دروآ یم دوــجو هب ار نآ سپــس و دجنــس یم ار نآ یــّنأت نیرت کچوک ی ّتح عقاو رد .دریگ یم لکش مجــسنم ینعم مامت هب کــمک مجــسنم لک نآ ظــفح و داــجیا هــب وا )راــتفر و رــکف(لامعاّ

یموب یرامعم ،رــگید یــهاگن زا .)۲۰۰ ،۱۳۹۰ ،ردناــسکلا( »دــنک یم یــمدرم یراــمعم زا هــک تــسا یا هــتفای تــیمومع یــحا ّرط شور یراــمعم ی هتفرــشیپ لکــش ار نآ ناوــت یم و تــسا هدــش هدــییاز بآ اب طاــبترا رد هــک دروآ باــسح هب نــیعم ی هــ ّطخ کــی یــعیبط یرامعم اــ ّما .ددرگ یم ناــیب ینامتخاــس حلاصم و گــنهرف ،اوــه و نامه هــک دوــش یم یــتایصوصخ هــب دودــحم دوــخ تاذ رد یــموب نیا رد »ساــیقم« .تــسا نآ ی هتــسیاش رگنایب »یــموب« حلاــطصا و داز مه مدرم اب یموب یرامعم .تسا هدننک نییعت لماع یرامعم .)۲۶ ،۱۳7۱ ،پوسلآ( تسا زاس مه طیحم اب هک دید ناوت یم "لاگس رتلاو" ی هژورپ رد ار درکیور نیا ی هنومن ریغ و مک ارت مک زاسو تخاس یارب ار یشور ،۱۹۶۰ ی ههد زا ناشیا

.یموب یروانف و یموب حلاصم زا هدافتسا اب تخاس ؛دیدج یانروگ ی هژورپ -6ریوصت )Serageldin, 2007, 46( :ذخام .یموب دارفا طسوت و یموب حلاصم هدافتسا اب تخاس ؛دیدج یانروگ ی هژورپ -5ریوصت )Serageldin, 2007, Fig18( :ذخام .یعیبط ییارگوگلا درکیور اب ؛لاگس ی هژورپ -8ریوصت

)Towers, 1995, 87( :ذخام .یعیبط ییارگوگلا رب ینتبم درکیور رد یرامعم دلوم لماوع ی هطبار -۷ریوصتّ

.یعیبط ییارگوگلا درکیور اب ؛لاگس ی هژورپ -9ریوصت )Towers, 1995, 86( :ذخام رادیاپ یرامعم اب نآ یراتخاس ی هطبار رد یموب یرامعم هب ون یدرکیور

۳4

۱۳۹۶ راهب ۱ هرامش ۲۲ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

سلاکین" نایب هب هک تسا هداد هعــسوت مدرم دوخ تــسد هب هوبنا یاهرهــش رد یــعقاو یرهــش غاــب یوــگلا کــی هــب رــجنم ،" ^۱۱روــلیات تسا یدرواتسد ،هتخاسدوخ تفاب و مک عافترا .دوــش یم رصاعم ریذپ ناکما یارــب "لاگــس رتلاو" هــک یتوافتم یژوــلونکت مــغر هب هــک تفاب هیبــش یتفاب هــک هدرک داهنــشیپ هوبنا رــیغ تخاــس نتخاــس .)Towers, 1995( دنک یم هضرع و دیلوت یموب یعیبط ییارگ قلطم رب ینتبم درکیور .4-۲ و هدوب یــموب یراــمعم هــب زاــبرید زا هــک یــیاهدرکیور ناــیم رد ارگ قلطم یهاگن ،تسا هتفرگ لکــش هدزون نرق رد نآ جوا ی هطقن یرامعم ،نآ ساسارب هک یشیارگ .دراد یزراب هاگیاج ،تعیبط هب زین ناــسنا اه شرگن یضعب رد یتح و دنناد یم تــعیبط لــصاح ار زین نیرصاعم ناــیم رد درکیور نــیا موادت .تــسا تعیبط لــصاح رصاعم رامعم »یــشود انشیرکلاب« یاه هــشیدنا رد ؛دوــش یم هدید تروص میقتــسم ساــبتقا تروــص هــب موــب زا یرــیذپریثأت ،یدــنه عبنم كــی ناوــنع هب وا یارــب یــموب یوــگلا دــنچره .تــسا هــتفرگن یوگلا ،عوــضوم نــیا زا رــت مهم اــما .تــسا هدــش حرــطم هــنارامعم هب .دنک یم تللاد تعیبط اب طابترا عون رد وا ی هدیقع رب انب ،موب یگنهامه ی هویــش ،»یــشود انــشیرکلاب« راثآ لیلحت رد رگید نایب رت قیمع یاه هیلا هــب یبایتــسد طــسوت تعیبط اب یرامعم یاضف موب زا یرــیذپریثأت لــیلد نیمه هــب .تــسا هدــش نایامن تــعیبط یاه هویــش ،مدرم یمومع یاــهزاین اــب یگنهامه یاــنعم هب اــهنت داعبا هــکلب ؛تــسا هدــشن نایامن یــموب یاــه مرف و تخاــس یــموب وا یراــمعم لــیلحت رد .دــنک یم ناــیب زــین ار تــعیبط زا یرــگید دنه یعامتجا و یگنهرف ی هنیــشیپ یمامت زا قیمع كرد ناوت یم لیلحت ار تعیبط و رامعم نــهذ نایم قیمع دنویپ و ییاــسانش ار

.)۲4۶ ،۱۳88 ،یدمحمرون( درک هــک رــیخا هــهد ود رد "ی ِدرفوتــسیرک" یارــگ تعیبط یراــمعم نآ حرــش هب لیصفت هب ^۱۲شخبحور یاــه ناکم باــتک رد دوــخ یو .تــسا یرامعم رد هبناج همه ییارگ تعیبط زا یا هنومن ،هــتخادرپ زا عیسو ی هدافتسا اب( حلاصم و تخاس یاه کینکت رد اهنت هن یو هکلب ،تسا هدرک لمع هنایارگ تعیبط ًلاماک )یعیبط گنس و کاخ ارگ تعیبط ًلاــماک اضف رد یگدنز مــیهافم زــین و یــیاضف یاــهوگلا رد یــعیبط شخب تملاــس یاــهوگلا و کــیناگرا یاــه مرف هــب یــکتم و راثآ و نامتخاــس رمع موادــت عوضوم رد یو نــینچمه .تــسا هدوــب هدرک تیاعر ار دوخ لوصا زین )یژرنا و یگدولآ ثحب( نآ یتسیز طیحم یرامعم زا حیرص ای یــنمض یرادربوگلا هب ار یو شرگن نــیا .تــسا زا یموادت ،یو یراــمعم هــک یوحن هب هدناــشک دوخ قــطانم یــموب .تسا هدش هتخاس نآ رد یو راثآ هک تسا یقطانم یموب یرامعم یرگن لک رب ینتبم درکیور .5-۲ یرامعم دلوم لماوع یمامت دنیآرب تسا نکمم یموب یرامعمّ یعامتجا - یعیبط یگدنز تیمامت زا هدــمآرب ّ

لک کی یترابع هــب و اب ،یکملاف .دوش هتسناد دوخ یاز نورد و یرطف تلاح رد ناسنا ار طیحم هنوگود اب دــنویپ ،یموب یرامعم ندوب راومدرم هــب هراــشا طیحم اب دنویپ« :دــناد یم یموب یرامعم یــلصا یاه هصخــشم زا یاهراتفر هلــسلس اــب ،یگنهرف یاــه شزرا هلــسلس اــب اــی یــگنهرف وــسکی زا دنیراج نآ رد هک یا ینمض نــیناوق هلــسلس اب و یــگنهرف ییاه هداد هــعومجم اب ای یعیبط طــیحم اب دنویپ رــگید یوــس زا و

.یعیبط ییارگ قلطم رب ینتبم درکیور رد یرامعم دلوم لماوع ی هطبار -10ریوصتّ

.یعیبط ییارگ قلطم درکیور اب ؛ید رفوتسیرک یارگ تعیبط یرامعم -11ریوصت )Day, 1990, 92( :ذخام .یعیبط ییارگ قلطم درکیور اب ؛ید رفوتسیرک یارگ تعیبط یرامعم -1۲ریوصت

)Day, 1990, 107( :ذخام

.رگن لک درکیور رد یرامعم دلوم لماوع ی هطبار -13ریوصتّ

۳5

فیدر یموب یرامعم هب اهدرکیور

یموب یرامعم هب اهدرکیور و رادیاپ یرامعم هطبار یدروم یاه هنومن

۱ مدرم تکراشم رب ینتبم درکیور یتکراشم یاهوگلا و یمدرم تخاس نف ی هطساو هب یموب یرامعم

.تسا رادیاپ یرامعم یارب هدافتسا لباق ی هنومن ،تخاس یلاکیزکم ی هژورپ

)Alexander, 2005, 551(

ییارگ تخاس رب ینتبم درکیور ۲ یعیبط میظنت لاعفریغ یاه هویش و یعیبط حلاصم هب اکتا رطاخ هب یموب یرامعم

.دنک یم هضرع رادیاپ یرامعم یارب یبسانم یوگلا یطیحم طیارش دیدج یانروگ ی هژورپ

)۱۳7۲ ،یحتف(

۳ یعیبط ییارگوگلا رب ینتبم درکیور مک ارت مک هعسوت و یژولوک ا اب بسانتم یاه مرف ی هئارا اب یموب یرامعم

یارب لآ هدیا یلدم اذل و دنک یم دراو موب تسیز هب ار بیسآ نیرتمک .تسا رادیاپ یرامعم

لاگس ی هژورپ )Towers, 1995(

ییارگ قلطم رب ینتبم درکیور 4 یعیبط طیحم زا یشخب و تسیز طیحم یلماکت دنور لوصحم یموب یرامعم

بوسحم )یعیبط ی هنوگ کی ناونع هب ناسنا تسیز ناکم( یعیبط .تسا رادیاپ یرامعم رد یرادربوگلا لباق لماک تروص هب ور نیا زا .دوش یم یارگ تعیبط یاه هژورپ

ید رفوتسیرک )Day, 1990(

5 یرگن لک رب ینتبم درکیور تاناکما زا هدمآرب و یعیبط ًلاماک ی هدیدپ کی ناونع هب یموب یرامعم

لوصحم کی یناسنا تکراشم رب یکتم و یعیبط یاه یگژیو و طیحم نیا زا .تسا تسیز طیحم بناوج ی همه اب راگزاس و تعیبط هطساو یب

.تسا رادیاپ یرامعم رد یرادربوگلا لباق لماک تروص هب ظاحل کناب نیمارگ

)www.archnet.org(

رازبا مه هــک ییاه هداد .دراد یــم هضرع ناــسنا هب انب نیمزرــس هــک مه و دنا بــسانت و هزادنا و گنر مه ؛یدرــبراکرازبا مــه و دــنا یرکف رد .)۱۹ ،۱۳88 ،یــکملاف( »نامتخاــس رــصانع و ءازــجا و حــلاصم ناوت یم هک یوــحن هب یگنهرف - یناکم ًلاــماک لوصحم کــی عــقاو ت ّنــس رب ینتبم یرامعم زا رگید یا هخاــش یموب یرامعم« :تــفگ رارق نآ رــب هک یــناکم گــنهرف و ناکــم هب هــمه زا شــیب هــک تــسا کرتشم لوصا زا یرو هرهب نمض یرامعم نیا .دنک یم هیکت هتفرگ ،دروآ موب حلاصم دربراک ،اضف شیارآ و بیکرت رد ،اضف یبای نامزاــس ار دوخ ناکم صتخم یراــمعم ی هجهل ،اه هنهد و اهامن شــشوپ .)۱۳84 ،یرئاح( »دنک یم ظفح ناونع هب ،کناب نــیمارگ ی هژورپ درکیور نــیا یدروم ی هــنومن ی هــهد زا هــک تــسا هــبناج همه رادــیاپ ی هعــسوت ی هژورــپ کــی شقن نآ رد یــموب یراــمعم رــیثات و هدــش زاــغآ شدلاگــنب رد ۱۹۹۰ یداصتقا ی هژورــپ کــی لصا رد هژورــپ نیا .تــسا هتــشاد یــ ّمهم یاطعا یارب یتکراــشم کناب کی سیــسأت اب هک تــسا یا هعــسوت

رقف عفر یارــب یمدرم تنامض اــب و یکلم تنامض نودــب یاــه ماو هبلغ یارب نآ نــمض رد و تــسا هدــش ارجا و یحا ّرط شدلاگــنب رد یپایپ یناریو - روشک نیا یارقف ریگ نابیرگ یساسا لضعم کی رب یزاــس هناخ متــسیس کــی - یمــسوم یاه لیــس رــثا رد اــه هناخ ینتب( نآ یپ و اهراوید و یزلف فقس نآ رد هک تسا هدش داهنشیپ یقبام و دریگ یم رارق مدرم رایتخا رد کناب یوــس زا )هتخاــس شیپ تلوهس هب یموب یاه هویش اب )هریغ و شوپفک ،اهراوید( انب رصانع مدرم و یعامتجا تخاس اب لماک یزاس مه .دوش یم قاحلا نآ هب رد هنومن ی هژورپ کی هب ار هژورپ نیا ،تــسیز طیحم اب نامزمه و ی هزیاج هک تخاــس لدب رادیاپ یرامعم ی هزوح رد ۲۰ نرق رخاوا هب دینک عوــجر لصفم حرــش یارــب( درــک دوــخ ِنآ زا زــین ار ناــخاقآ .)Steele, 1997 زین و Archnet.org یرامعم زا یرادرــب هرهب ی هوــحن ،قوــف یاهدرکیور هــب هجوت اــب

.رگن لک درکیور اب ؛کناب نیمارگ ی هژورپ -14ریوصت )www.archnet.org( :ذخام .یموب یرامعم هب اهدرکیور و رادیاپ یرامعم ی هطبار -1 لودج .یموب یرامعم زا یرادربوگلا اب یزاس هناخ ؛کناب نیمارگ ی هژورپ -15ریوصت

)www.archnet.org( :ذخام رادیاپ یرامعم اب نآ یراتخاس ی هطبار رد یموب یرامعم هب ون یدرکیور

۳۶

۱۳۹۶ راهب ۱ هرامش ۲۲ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

ی هنوگ جنپ رد ناوــت یم ،رادیاپ یرامعم هب یبایتــسد یارب ار یــموب هب رادیاپ یراــمعم اب اــهنآ تبــسن و اه هنوگ نیا .درــک هــئارا تواــفتم یرامعم عوضوم ود اب ههجاوم عون نیا زا رصاعم ی هنومن کی هارمه .تسا هدش یدنب عمج ۱ لودج رد یموب یرامعم و رادیاپ

یرامعم د لوم راتخاس اب رادیاپ هعسوت تبسن .3 ّ

،تعیبط( هــناگراهچ لماوع زا یــخرب اب رادــیاپ هعــسوت ی هــطبار عوــضوم هــک تــسا هــتفهن نآ فــیرعت رد )وــگلا و تخاــس ،مدرــم ی هعــسوت ندــش حرــطم یاــه هنیمز .تــسا هــلمج نآ زا تــعیبط نارــحب نوــچ یــیاه هغدغد هــک دــش زاــغآ یــنامز زا رتــشیب رادــیاپ یاه شبنج و دمآ شیپ نآ هب طوبرم یاه یگدولآ و تسیز طیحم راک هب عورــش نارحب نیا زا یرــیگولج یارب تــسیز طــیحم زا عاــفد اب طبترم امیقتــسم یژولوک ا و تــسیز طیحم زا ثحب اذل .دندومنً دروم رد .تــسا یرامعم یّ

لع یاــهدّ

لوم زا یکی هک تــسا تــعیبط ثحابم رادیاپ ی هعــسوت ققحت رد یمدرم تکراــشم و مدرم شــقن یدیدج یاه شور ،ناهج رــسارس رد و تــسا هدــش حرطم یدایز هجیتن رد اــصوصخم ،یــً لحم یــسارکومد هــب ندیــشخب ورین یارــبّ هعسوت ،ویر ۱۹۹۲ نیمز نارــس سلاجا زا یشان یاه لمعلاروتــسد دربــشیپ رد ار یتبثم یاهدمایپ ،مدرم تکراــشم نیا .تــسا هتفای ی هنومن هب دینک هاگن( تشاد دهاوخ هارمه هب یرهش یاه همانرب .^۱4)۲45 ،۱۳85 ،یداــشنم ناقهد طــسوت هدــش لقن "^۱۳اگوناتاچ"

نادنورهــش دوخ ی هبون هــب رما نیا ،^۱5ســیدگ رــظن قــبط هولاــع هب اب و هدرک قــلعت ساــسحا دوخ لحم هب تبــسن ات دزاــس یم رداــق ار یدرف شزومآ و هعسوت دنیآرف ،دوخ ،رهــش دوبهب دنیآرف رد تکرــش رد )تکراــشم( هلأــسم نیا .)۱۶۱ ،۱۳87 ،یرــف دــنرب( دــننک یــط ار هک یوحن هب .تسا ریذپانراکنا و ینیع تیعقاو کی یموب یرامعم دصرددص هب تکراــشم نازیم یرامعم زا عون نیا رد تاــقوا بــلغا هب هجوت اــب ار دوــخ نکــسم ،ربراک هــک اــنعم نــیا هــب .دــسر یم مــه یرامعم ،رــظنم نــیا زا .دزاــس یم شــیوخ یاــهزاین و اه تــساوخ هــطبار دروــم رد .دراد یراگزاــس رادــیاپ یراــمعم لوــصا اــب یــموب و ه ّدام رد یــیوج هفرص رد یلصا ثحب رادــیاپ ی هعــسوت اب تخاــس بیرخت ات حلاصم دیلوت زا نامتخاــس رمع ی هخرچ ماــمت رد یژرــنا

رد تلاح نیا رد .دوــش یم هصلاخ نآ رمع نایاپ زا دعب نامتخاــس ًلاماک ای هک دراد تیولوا ییاهراتخاــس و حلاصم هخرچ نیا یادتبا یتــسیز طیحم یاه یگدولآ لقادح اب نآ تخاــس ای تــسا یعیبط شــهاک عوــضوم ،نامتخاــس یــیاپرب دــنور رد .تــسا رــیذپ ناکما یناــسنا یورــین زا هدافتــسا ًلاــثم( یژرــنا شــهاک ظاــحل زا یــگدولآ ثحابم نیرتــشیب .دوــش یم هفاضا عوــضوم هــب )نیــشام یاــج هب دیفم تیلاعف هرود هب هک تسا یتخاس تاعوضوم ،رادیاپ یرامعم شــهاک ،یژرــنا فرــصم شــهاک دــننام .تــسا طــبترم نامتخاــس .هریغ و یحطــس بآ تــفایزاب ،بلاــضاف شــهاک ،هدــنیلاآ یاــهزاگ ،ینونک یایند رد یتح هک دنک یم حرــطم ار هتکن نیا ،^۱۶نمدتــسا یوگخــساپ هک تــسا یموب یراــمعم ،یــمیلقا طیارــش نــیرتدب رد رد یتح هدــش نردم یراــمعم هکنآ لاــح .تــسا ناــسنا یاــهزاین دوخ زا یطیحم طیارــش میظنت یارــب ییاوه و بآ لدــتعم یــحاون نینچمه .)۱۳۹۱ ،رایماد و یــمق یران( دهد یم ناــشن یدمآراک ان طــسوت ندوب ارجا لباق و یگداــس لیلد هب تخاــس یموب یاهوگلا یدایز لیــسناتپ ،یتکراــشم تخاــس ی هــبنج زا مــه ی ّداــع دارــفا ناکــما ی هطــساو هب مــه و دــنک یم داــجیا رادــیاپ یراــمعم یارــب ار ناربراک دوــخ یوــس زا زاین بــسح رب تارــییغت و یــلاوتم تارــیمعت رادیاپ یرامعم لوصا زا زین نآ هک ،ار نامتخاــس دیفم رمع شیازفا .دنک یم نیمضت رتهب ،تسا نوچ مه یراــمعم فــلتخم یاــه شیارگ ،رــصاعم تــیعضو رد ،هرــیغ و کــتوک ا ،کــتیاه ،کــیرتماراپ ،یــیارگ موب ،ییارگ تنــس ثحب لــباق عوــضوم نــیا .دــنراد رادــیاپ یراــمعم دــیلوت ی هــیعاد یاــهوگلا هــب رــجنم یــیانعم یاــه هنوگ نــیا زا یــضعب هــک تــسا ًلاثم .دراد یرتشیب یراگزاس یرادیاپ لوصا اب هک دوش یم یتخاس هب ار نوریب و نورد زرــم هک یــیاهوگلا رب دیک أت اــب یتنــس یا هــنومن هک دنک یم دیلوت یلئاح یاهاضف ،دنک یم فــیرعت اضف کی تروــص هکیلاح رد .دراد یدایز تبثم رثا رادیاپ یطیحم طیارش میظنت رد اضف تیفافــش رب دــیک أت اــب )کــتوک ا و کــتیاه( ارــگ نف یاــه شیارگ اذل .دننک یم لــمع یرادــیاپ لوصا اــب رــیاغم اــتاذ ،رــتزاب یاــهامن وً یرامعم لوصا اب ییانعم و ییاضف یاهوگلا یــخرب تفگ ناوــت یم

.روخ یاتسور زا ییامن -16ریوصت

۳7

بلج ی هبنج زا یتح ک ارتشا نیا .دنراد یرتشیب ک ارتشا رادیاپ ثحب لباق ،دشاب یم رادیاپ یرامعم لوصا زا هک یمدرم تکراــشم یوــس زا یموب و یتنــس یاهوگلا شریذپ هک بیترت نیا هب .تــسا نــیا یراگزاــس ،ناــمزمه و اــه گنهرف هدرــخ زا یرایــسب رد مدرــم زا هدافتــسا اب ناوت یم هک دهد یم ناــشن یرادیاپ لوصا اــب اــهوگلا .درک بلج رادیاپ یرامعم یارب ار یرتشیب تکراشم اهوگلا نیا یموب یرامعم و رادیاپ هعسوت ی هطبار راتخاس .1-3 درکیور اب هدــش یزاــس هب یموب یرامعم زا یدروم ی هــنومن کــی یــسررب(

)یرگن لک رب ینتبم ناــسارخ ناتــسا رد عــقاو "روــخ" یاتــسور یزاــس هب ی هژورــپ .تــسا هتفریذپ ماــجنا هــلاقم نــیا لوا هدنــسیون طــسوت ،یــبونج راک ،رادــیاپ یراــمعم فلتخم یاــهدرکیور هــب هــجوت اــب هژورــپ نــیا

.)مابخر و بردرس تایئزج(هناخ بردرس یزاس هب -1۷ریوصت

درکیور ندز کحم یارب یبسانم هنومن دناوت یم اذل و تــسا هدــش .دوش یقلت ییاتسور رادیاپ ی هعسوت ی هژورپ کی رد »یرگن لک«

تفاب یریگ لکــش یاــنبم .تــسا رــیوک لد رد ییاتــسور ،روــخ دنچ ره .تــسا نآ یعیبط رتــسب و میلقا ،اتــسور یراــمعم دــبلاک و داصتقا و تــشیعم عون ،یعامتجا راتخاــس ،گنهرف نوچ یلماوع ،یــفورعم ظعاو و یــمرک ا( دــناهدوب لــیخد نآ یریگ لکــش رد زــین روخ یاتــسور یزاــس هب نامز رد تاعوضوم و لماوع نــیا .)۱۳87 ظفح نآ تیعماج هک تسا هدیدرگ یعس و هدــش عقاو هجوت دروم یرظن یاــنبم ناوــت یم اذــل .دوــشن دراو نآ هــب یا هــشدخ و دوــش رد رگن لک درــکیور ی هرمز رد ار روــبزم یاتــسور یزاــس هب هب شرــگن هژورپ یارجا و یحا ّرط یلمع دنور رد رما نیا ،هکنیا ا ّما .تفرگ رظن اب هژورپ نیا دنور یبــسن یــسررب اب ،تــسا هتــشاد یــساسا ریثأت زین .تــسا تابثا لباق رگن لک درکیور ی هدنهد لیکــشت درــکیور راــهچ :تسا هراشا لباق ریز دراوم ،اتسار نیا رد زا اتــسور یزاــس هب و زاــس و تخاــس یارب هــکنیا هــب هــجوت اــب .۱ هدافتــسا لــحارم ماــمت رد اتــسور یــلاها یرــکف و یــکیزیف یورــین زا ؛تــسا هدوــب هدهاــشم لــباق مدرــم یلااــب تکراــشم و هدــش رادیاپ یراــمعم لوــصا اب »تکراــشم رــب یــنتبم یاــهدرکیور« دــعُب .دراد یناوخ مه دننامه( یموب حلاصم زا ،اتــسور نیا رد هناخ و انب یحارط رد .۲ ندوب اراد لــیلد هب ،ماــخ تــشخ و رجآ ،رــبراب راوــید ،دوــجوم عــضو

.تایئزج و ناویا ،هناخ طایح لخاد -18ریوصت .)هدش یزاس هب(یموب یوگلا ،ریگداب -19ریوصت

.هناخ لخاد یاضف -۲0ریوصت رادیاپ یرامعم اب نآ یراتخاس ی هطبار رد یموب یرامعم هب ون یدرکیور

۳8

۱۳۹۶ راهب ۱ هرامش ۲۲ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

،یعیبط ییارگ تخاــس ،مدرــم تکراــشم( درکیور ی هــنوگ جــنپ یرامعم هــب )یرگن لک ،یــعیبط یــیارگ قلطم ،یــعیبط یــیارگوگلا یموب یرامعم ،اهدرکیور نیا زا کی ره .دــش یــسررب و حرط یموب .دهد یم ناشن رادیاپ یرامعم ققحت یارب ی ّصاخ یایازم دجاو ار ار یــیاه یگژیو ،یــموب یراــمعم یاــهدرکیور زا یدنب هتــسد نــیا ار فلتخم فیراعت ناوت یم ،نآ ساــسارب هکنیا هلمج زا .تــسا اراد اه یرامعم رگید اب دناوت یم هک ار یتبــسن ی ّتح و درک یهدنامزاــس یبایزرا دروم ار اهنآ یفیک و ی ّمک ِفلتخم داعبا و دیجنس ،دنک رارقرب یرامعم ،"مدرم تکراــشم رب ینتبم درکیور" رد ؛ور نــیا زا .داد رارــق یتکراــشم یاــهوگلا و یــمدرم تخاــس نــف ی هطــساو هب یــموب رد .تسا رادیاپ یرامعم یارب یا هدافتسا لباق ی هنومن ،تخاــس رطاخ هب یموب یراــمعم ،"یعیبط ییارگ تخاــس رب ینتبم درــکیور"

طیارــش مــیظنت لاــعفریغ یاه هویــش و یــعیبط حــلاصم هــب ءاکــّتا .دنک یم هــضرع رادــیاپ یراــمعم یارــب یبــسانم یوــگلا ،یــطیحم یموب یرامعم ،"یعیبط ییارگوگلا رب ینتبم درــکیور" رد نینچمه نیرتمک ،مک ارت مک هعسوت و یژولوک ا اب بسانتم یاه مرف ی هئارا اب

لآ هدیا یلدم ،درکیور نیا اذل .دنک یم دراو موب تسیز هب ار بیــسآ یــیارگ قلطم رــب یــنتبم درــکیور" رد .تــسا رادــیاپ یراــمعم یارــب تــسیز طیحم یــلماکت دــنور لوــصحم یــموب یراــمعم ،"یــعیبط کی ناوــنع هب ناــسنا تــسیز ناکــم( یــعیبط طــیحم زا یــشخب و لماک تروص هب ظاــحل نیا زا .دوــش یم بوــسحم )یعیبط ی هنوگ باختنا رد نــینچمه .تــسا رادیاپ یراــمعم رد یرادرــبوگلا لــباق هطبار نیا رد هــک ار یتاماهبا ،قــیقحت نــیا یارب رظن دروــم فــیرعت رد یدنب هقبط نــیا هب عوجر یفرط زا .درــب یم نــیب زا ،دراد دوــجو درکیور" باختنا هک ارچ .تسا رثؤم رگن لک درکیور باختنا لیهست کی ناونع هب یموب یرامعم هک دهد یم ناشن "یرگن لک رب ینتبم یطیحم یاه تیلباق و طیارــش زا هدمآرب و یعیبط ًلاــماک ی هدــیدپ لوصحم کی ،یناــسنا تکراــشم رب یکتم و یــعیبط یاــه یگژیو و تــسیز طــیحم بــناوج ی هــمه اــب راگزاــس و تــعیبط هطــساو یب یرامعم رد یرادرــبوگلا لباق لماک تروص هب ظاــحل نیا زا .تــسا

هجیتن

یگدننک هریخ مدع و یژرنا فلاتا شهاک هک بسانم یترارح تیفرظ ،اه هار هدایپ فک شرف یارب .تسا هدــش هدافتــسا ،)دراد لابند هب ار تبوطر ذوفن زا یریگولج یارب و رجآ زا ،اه مابخر و اه نادوان ،اه هرازا راوید ی هزاس .تــسا هدش هدافتسا یگنــس ینیچ یــسرک زا راوید هب .تــسا هدــش مواــقم هــلزلز لــباقم رد یــبوچ یدــنب فلاک اــب ،رــبراب یور دودــنا و یرــجآ دــبنگ ؛اه فقــس ،یرــجآ اــی یتــشخ ؛اــهراوید رد اه یگژیو نــیا ی همه .)نامه( تــسا لگ هاک اه فقــس و اــهراوید نیا رد .تسا لمأت لباق »یعیبط ییارگ تخاس درکیور« اب تقباطم رد تمواقم دعب زا( یموب هدــش هنیهب یاه کینکت و اه شور ،هژورپ .تسا هدش هتفرگ راک هب )یعیبط یایلاب و هلزلز ربارب تــسیز طیحم هب نداد لکــش رد ییاتــسور لمع نابز ،وگلا .۳ ییاضف یاهوگلا زا هدافتسا رظن زا .)۱۳8۳ ،یمرک ا( تسا وا یدبلاک ساــسا رب ،تایئزج یــحا ّرط و اتــسور یــّ

لک تــفاب ،زــین یــیاضفریغ و

.فارطا تعیبط اب اتسور تفاب قابطنا -۲1ریوصت

ناونع هب .تسا هدش یزاس هنیهب و یحا ّرط ،اتسور دوجوم یاهوگلا راد هیاــس و یــلاخ و رــپ یاــهاضف ی هــیبعت ،تــفاب یــحا ّرط رد لاــثم و یسرتسد بتارم هلسلس ،رباعم یحارط رد طاباــس و قاور :لماــش هک تــسا یدراوم زا اه هناخ ییامناج و اهانب یحارط رد یدنب هناد ،چیپ رد چیپ یاهریسم .تسا هدش سابتقا کیناگرا تفاب ساسارب و کیرات همین ییاهاضف اب اه طاباس میمرت و ظفح ،کنخ و هیاسرپ دنا هدش یزاس هب و ظفح ،یلاها ندرک هزات سفن یارب یلحم ،کنخ اتسور یلک لکش یزاس هب و ظفح .)۱۳87 ،یفورعم ظعاو و یمرک ا(ّ اب هک تــسا یدراوم زا زاون مــشچ و نیــشنلد یاهانحنا و اهدبنگ اــب .دراد یگنهامه »یعیبط ییارگوگلا«

دوخ هیلوا و ابیز لکــش نامه هب اتــسور یّ

لک رظنم ظفح رد .4 تفاب و گنر ،مرف رظن زا اتــسور تفاب .تسا هدــش ناوارف یعــس زین و تــسا هتفرگ یاــج تــعیبط لد رد هــک تــسا یــگژیو نــیا یاراد اب زــین یرــصب رــظن زا .دوــش یم بوــسحم تــعیبط زا یــئزج یــیوگ لیلحت( دراد تــقباطم »یــعیبط یــیارگ قلطم« رــب یــنتبم درــکیور نتشاد تقباطم دننام ،تعیبط رت قیمع یاه هیلا رظن زا .)ویتکژبا اــب ،اتــسور مدرــم هاگ آدوــخان و اــهانب تاــیئزج و یــیاضف یاــهوگلا تعیبط و تاذ اب یتح و هقطنم نیا یموب مدرم تعیبط و تشرس ییارگ قلطم اب قــباطت زا ییاه هناــشن ،)نارگــشدرگ( یموبریغ دارفا .)ویتکژبوس لیلحت( دوش یم هدید نآ رد یعیبط یــطیحم داــعبا ماــمت هــب ،اتــسور نــیا یزاــس هب رد عوــمجم رد ،یــگنهرف( یناــسنا داــعبا و )یداــصتقا ،یــیایفارغج ،یــمیلقا(

هجوت نیا .تــسا هدــش هژیو هجوت ،)یبهذم و یداقتعا ،یعامتجا یلماک اتبــسن یگنهامه رد رادیاپ یراــمعم لوصا اب ار اتــسور ؛هژــیوً یموب یرامعم کی دجاو ار نآ ناوت یم لیلد نیمه هب و دهد یم رارق .تسناد رادیاپ یرامعم کی یاه یگژیو یاراد و یرگن لک رب ینتبم