طراحی خانه در بافت سنتی شهری*

55 6۸ - 55 تاحفص

*یرهش یتنس تفاب رد هناخ یحارط

مق یتنس تفاب رد یحارط :یدروم هعلاطم

2عراز هزئاف ،^1**یمرک ا اضرملاغ

هاگشناد ییاتسور یرامعم یشهوژپ هتسه وضع و نارهت هاگشناد ،ابیز یاهرنه سیدرپ ،یرامعم هدکشناد رایداتسا ^۱ .ناریا ،نارهت ،یتشهب دیهش

.ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،ابیز یاهرنه سیدرپ ،یرامعم هدکشناد ،یرامعم یژولونکت دشرا یسانشراک ^۲ )۹۲/4/۸ :ییاهن شریذپ خیرات ،۹۲/۲/4 :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ ،راتفر یریگ لکش ناکم ،یدبلاک و یدرکلمع ظاحل زا ،هداوناخ یراتفر هاگرارق ناونع هب هناخ مهم نیا یارب بسانم و هدنزاس یناکم ناریا یتنس ی هناخ .تسا عامتجا دحاو قلاخا و گنهرف یناریا تیصوصخ هک ارچ !تسین مهم نیا یارب یبسانم فرظ ،ناریا زورما نکسم یرامعم اما .دوب اذل !تسا هدش بلس نآ زا یناریا گنهرف شرورپ تیلباق نآ عبت هب و هداد تسد زا ار دوخ ندوب یاه تفاب و یرامعم یایحا و یتنس لیصا یرامعم هب هجوت ،دیدج رصع رد ام یرامعم تامازلا زا یرهش زا معا ،ام تسیز گنهرف و ندمت ،یگدنز اریز .تسا ناریا یاپرید و یمدرم ،دنمشزرا ،یخیرات یاه شزرا هب تشگزاب ،مارآ و ملاس یگدنز نیمات تایرورض زا یکی و هدش رولبتم اهنآ رد ییاتسور و نیا .تسا ناریا یتنس دنمشزرا و تیوه اب یرامعم ندرک زور هب و ایحا و هتشذگ ینعم رپ یگدنز هب ،نآ یاهرایعم و اه شزرا یروآدای و یتنس یرامعم و هناخ ،تنس یانعم هب یهاگن مین اب هلاقم و ینابم رب هیکت اب .دزادرپ یم مق رهش میدق تفاب رد ینوکسم ی هعومجم کی یحارط لیلحت و یسررب یرامعم زا سابتقا نمض ات ،هدش هئارا ییوگلا ،زورما یگدنز یاه یدنمزاین و یتنس یحارط یاهرایعم .دشاب یناریا گنهرف یارب هتسیاش یدبلاک رد هعماج زورما یاهزاین یوگ خساپ ،یتنس

یدیلک یاه هژاو .یحارط ،تنس ،شزرا ،تفاب ،یرامعم ،هناخ

هدنراگن ییامنهار اب هک تسا "مق میدق تفاب رد نکسم یحارط" ناونع تحت مود هدنراگن دشرا یسانشراک ی همان نایاپ زا هتفرگ رب ،هلاقم نیا*

.تسا هتفرگ ماجنا نارهت هاگشناد یرامعم هدکشناد رد لوا .E-mail: akrami@ut.ac.ir ،۰۲۱-6646۱5۰4 :ربامن ،۰۲۱-664۰۹6۹6 :نفلت :لوئسم هدنسیون**

۱۳۹۲ ناتسبات ۲هرامش ۱۸ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

۱۳۹۲ ناتسبات ۲هرامش ۱۸ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

56

لاح و هتشذگ رد نکسم موهفم .1

ناکــسا ،شمارآ ،نتفرگ مارآ یــنعم هب ،نکــس هدام زا نکــسم هدمآ زــین نآرــق رد .)نــیعم گنهرف(تــسا هدــمآ ناــنیمطا و بــلق تنوکــس یارب دنوادخ »انکــس مکتویب نم مکل لعج للهاو« :تــساً .)۸۰ی هــیآ ،لــحن ی هروــس(داد رارــق ار ناــت یاه لزنم امــش مــئاد تواــفتم فــیراعت یاراد دــناوت یم هانپرــس ناوــنع هــب نکــسم .دــشاب عامتجا نهذ رد یعامتجا -یگنهرف و یــسایس ،یداصتقا تیفیک یاقترا ببــس ،دوخ یاج رد یناعم نــیا کت کت رد لــمأت ،نایم نیا رد .دوش یم هعماج تسیز گنهرف ی هعسوت و نکــسم نــیا رد .تــسا یــیادتبا یــموهفم ،نکــسم یارــب هانپرــس موــهفم نینچ هب اــفتک ا .ددرگ یم حرــطم هیلوا یاهزاین عــفر اــهنت ،فــیرعت یاه هاگتنوکــس ریظن یقطانم یتنوکــس یوگلا ،نکــسم زا یفیرعت .)۱۸ ،۱۳۸۲،روپدوواد(درک دهاوخ داجیا ار راجنهبان یارــب یــناکم ندروآ مــهارف ،نکــسم تخاــس زا فدــه نــیلوا ندــش ضوع اب ،رصاعم نارود رد .تــسا ناــسنا شمارآ و شیاــسآ داــجیا ،تنوکــس و هــناخ موــهفم رد یــتارییغت ،یــگدنز ی هویــش و یعیبط هبــش یلوصحم یانعم هــب هناخ موهفم اذل .تــسا هدــش دحاو هب ار دوخ یاج ،ناسنا یونعم و یدام یاهزاین هب وگخساپ هداد یــکیناکم و یــعیبطریغ لوــصحم یعون ناوــنع هــب ینوکــسم ار دوخ یاج ،نــتفای شمارآ یانعم هب تنوکــس هکیروط هب .تــسا .)۳7 ،۱۳۸7،رصن(تــسا هداد ندش رقتــسم یانعم هب ناکــسا هب

،ناــسنا یدوجو یونعم دعب اهنت هن ،رــصاعم نارود رد هنافــسأتم زا نکــسم هکلب ،دراد نکــسم یحارط رد ار هــجوت هاگــیاج نــیرت مک هب لیدبت و هدــش رود تــعیبط زا زــین یداــم یاــهزاین نــیمأت دــعب تنوکس دیدج عون و هناخ یحارط دیدج عون .تسا هدش ^۱نیشام هب .تــسا هدرک ضوع یگدنز هب ار مدرم هاگن ،)ینیــشام تنوکــس(

ضوع زین یــگدنز زا مدرــم یاه هتــساوخ عون ،هاگن رــییغت نــیا عــبت ،یگدنز یاه هتــساوخ عون رد رییغت ،لاوــنم نیمه رب .تــسا هدــش هجیتن رد .تسا هتــشاذگ ریثأت هناخ یرامعم ییاضف تیفیک یور و هدــش رود ناــسنا ترطف و تعیبط زا زور هــب زور ،هــناخ یراــمعم یناــسنا تانوئــش و لیاضف دقاف زورما ،نکــسم ای یزورما ی هــناخ .درک یتــشآ هتــشذگ اب دیاب ،هناخ یانعم یاــیحا یارب اذــل .تــسا یتنــس یرامعم زا انیع هــک تــسین ینعم نیدب ،هتــشذگ اب یتــشآً یحارط زاب ار یراــمعم نآ هک تــسا ینعم نیدب نیا .مــینک دــیلقت اب و میــسانشب تــسرد ار یرامعم نآ دــیاب رــگید تراــبع هــب .مــینک هژیو هب و یــطیحم ،یــیاضف ،یگنهرف ظاــحل زا ناــمدوخ ی هــبقع یرامعم ساــسا و انبم ،تــعیبط هک ارچ .مــینک یتــشآ تعیبط اــب عورــش یراــمعم زا اــفرص دــیابن نــینچمه .تــسا یــموب و یتنــسً ؛)مدرم ی هماع( ناگدــننک هدافتــسا هک تــسا نآ رترثؤم هکلب ،درــک

همدقم

،نارــیا یتنــس یاهرهــش ی هدوــسرف یاــه تفاب و یراــمعم لفاغت رب انب هک تــسا یمدرم تــسیز طیحم و گنهرف خیرات قاروا یراــمعم رــیخا ی هــهد دــنچ یاــضف رــب مــک اح ی هنایارگرکفنــشور هدرپــس للاحمضا و یــشومارف داــب تــسد هــب ،نارــیا یزاــسرهش و ،یموب و یتنــس یاه تفاب و یراــمعم رــب مــک اح نایــسن .دنا هدــش تحت ،راــجاق ی هرود رــخاوا زا هــک تــسا یا هنایارگون رــکفت لــصاح .تسا هدرک خوــسر ناریا یرامعم راتخاــس رد ،برغ یرامعم ریثأت و دیــسر دوــخ جوا هــب هــنایارگون تاــشیارگ ،مود یوــلهپ ی هرود رد ،هــشیپ نیارب .تفرگ شیپ رد یگناگیب دوــخ زا هار نارــیا یراــمعم راــنک ار دوــخ یــیارگ نورد تــیهام زــین اــم کــشخ و مرــگ یراــمعم ی هرود رد یگنهرف ی هنخر نیا .دومن ییارگ نورب هب ور و تــشاذگ ،هتخلــش یمــسینردم ی هعاــشا اب ،راظتنا فلاخرب ،یملاــسا ماظن یموب و یتنــس یرامعم نادند نــب ات هک ییاج اــت درک ادــیپ هــمادا کی یرامعم و گــنهرف رد لوحت ،تــسا ملــسم هچنآ .تفر ورف اــم هجوت یب و )هــناگیب(رگید ینیمزرــس یرامعم رــیثأت تحت نیمزرــس ینعم یگنهرف لوــفا ،دوخ یخیرات ی هقباــس و میلقا ،گــنهرف هــب یخیرات و یگنهرف ی هقباــس رب یکتم و هدنلاب لوــحت اما .دــهد یم یرورض یلماع ،یرامعم گــنهرف هلمج زا ،یا هدیدپ ره رد ،دوــخ هک موهفم نیا هب ؛لوحت .دوــش یم بوــسحم نآ یاقترا و اقب یارب رصانع و لــماوع ظفح نمض ،دــیدج یا یرامعم قــلخ روظنم هــب و لــماوع ،یــلعف طیارــش رد ،هتــشذگ یراــمعم رادــیاپ و دنمــشزرا

طیارــش و زورما یگدنز تاــموزلم نیمأت تــهج رد یدــیدج رــصانع .دیآ دیدپ ،دیدج یاــهانب دــصرد نیرتــشیب ،یــ ّمک ظاــحل هــب نکــسم یرــبراک .دهد یم صاــصتخا دوــخ هــب ار یــخیرات تــفاب ؛هــلمج زا ،یرهــش رــب ،نکــسم یراــمعم یــحارط یــگنوگچ و عوــن ،یــفیک رــظن زا اــما یــساسا یریثأت ،یعامتجا فــلتخم راــشقا یگدنز تیفیک و هویــش هــب هــجوت ،یــ ّمک و یــفیک هاگدــید ود زا اذــل .دراد هدــننک نییعت و ره رد یموب تــسیز گنهرف اــب قبطنم و بــسانم نکــسم یــحارط یخیرات تــفاب رد نکــسم یحارط و ماــع روط هــب ،نارــیا ی هــقطنم هب هجوت اــب .تــسا نکــسم یحارط طباوض مها زا ،صاــخ روط هــب یحارط یوگلا هب یبایتــسد روظنم هب ،هلاقم نیا رد ،قوف بلاطم اب طبترم مــیهافم و نکــسم موهفم ادتبا ،یتنــس تفاب رد نکــسم یتنس یرامعم ینابم سپس .دوــش یم نایب لاح و هتــشذگ رد نآ میدق تفاب رد هناخ دنچ رب یلیلحت ی هئارا اب ،ینوکــسم شخب رد جیاتن زا یریگ هرهب اب همادا رد .دریگ یم رارق یــسررب دروم ،مق رهــش و هئارا هب ،رضاح رصع یاــه یدنمزاین هب هجوت اب و هدمآ تــسد هــب .دزادرپ یم مــق رهــش رد ینوکــسم ی هعومجم کی یحارط لیلحت ،هتشذگ یرامعم یایاپ یاهرایعم ظفح نمض ،رظندروم حرط رد .تسا رظن حمطم زین دیدج یگدنز تاموزلم و طیارش هب ییوگخساپ

57

یرهش یتنس تفاب رد هناخ یحارط

زا ار دوــخ یــعقاو یاــهزاین و دــننک کرد ار تنوکــس یــعقاو موــهفم هب .دنــشاب اهنآ نیمأت ددصرد و دنــسانشب یعیبط و یــگنهرف رــظن یرامعم زا صقان و هناروکروک یورــیپ یاج هب ناوت یم بــیترت نــیا هب ،یتنــس یرامعم زا یحطــس و تــسردان دیلقت اــی )یــبرغ(نردم .دوب راودیما هتشذگ لیصا یرامعم اب زورما یرامعم دنویپ داجیا تــسین نردم اهنت هن هک(ناریا زورما یرامعم ناــیم دنویپ اــما زیگنارب شلاچ هشیمه یتنس یرامعم اب )تسا صقان ییرامعم هکلب یریگ هرهب ،رکفنــشور نارامعم زا یضعب هکنیا هلمج زا .تــسا هدوب .دــنناد یم هــنارجحتم یدرــکیور ار یتنــس یراــمعم یاــهوگلا زا نارکفنــشور نیا رظن تــحص شجنــسو عوضوم نیا نــییبت یارــب ریاــس و تنــس موــهفم فــیرعت هــب ،ارگ تنــس یــحارط ی هزوــح رد ینمض روط هب ،فیراعت للاخ رد .میزادرپ یم نآ اب طبترم میهافم .دوــش یم نــشور یرامعم یحارط رد ،ون و هنهک نیب یــقلات لــحم

نآ هاگیاج و نآ اــب طبترم مــیهافم و تنــس .2 زورما یگدنز رد

،هعماج یــعمج نهذ رد تنــس یلصا موهفم ندــنام لوــفغم ثعاب ،رنه نابحاص و نف یلاها ،نایهاگــشناد دزن رد صوصخ هب اذل .تسا هدــش تنــس موهفم فیرحت و یتنــس ی هعماج طاطحنا ی هدز نارــحب یــناهج ی هــعماج رد تنــس یــعقاو موــهفم یاــیحا ناریا ی هتخیــسگ مهزا و مگردرــس ی هــعماج صوصخ هــب و یــنونک .دسر یم رظن هب یتایح هکلب و یرورض یرما ،زورما ی هبنج راکنا یلصا ببــسم .تــسا یرــشب قوف یرما ،تنــس یــشان »لقع تلاصا« شرگن ،نردــم نارود رد تنــس یرــشب قوف اــب ناــسنا هــک ار یزــیچ رــه ،شرــگن نــیا قــبط .تــسا هــتینردم زا تنــس فیرعت رد .رــیغلا و تــسا یــنتفریذپ ،دــمهف یم دوــخ لــقع ؛تــسا دقتعم یمآوــساراموک ،نآ یرــشب قوف ی هبنج هب هــجوت اــب رد و دراد یــهلا ی همــشچرس هک تــسا یزیچ ره نمضتم تنــس«

رولبتم ،ناــسنا ی هــبترم رد هــک تــسا یتایلجت همه ی هدــنریگ رــب نــید اــب فدارــتم و هــناگی یــتقیقح ار تنــس ،ملاــسا .»دــشاب یم ،رشب یرنه راثآ و دنوادخ تسد دنمرنه ،تنس هاگدید زا .دناد یم .)۱۲۹ ،۱۳۸۳،یمرک ا(تسا یهلا عنص زا یدیلقت رنه ی هزوــح رد نردــم و یتنــس یاــه هاگدید نــیب ی هــسیاقم نیا ،یتنــس یرامعم و رــنه رد فده ،دــهد یم ناــشن یراــمعم و یناسفن یاهاوه و دنک لااب ملاع و ینعم هجوتم ار ناسنا هک تسا شرورپ وا رد ار ییوج لامک هــب لیامت و هدرک لرــتنک وا دوــجو رد ار یلوصا هب اکتا اــب ار دوخ رنه ،یتنــس دنمرنه تروص نیا رد .دــهد ینهذ و یصخش یرما یتنس رنه اذل .دنک یم هضرع یونعم و یهلا رصحنم ،یصخش یرما ،نردم یرامعم و رنه هک یلاح رد .تسین رنه نیا .دشاب یم دنمرنه دوجو زاربا هاگیاج و دنمرنه تینهذ هب ییارگ یلاعت ی هیحور و تــیونعم داجیا تهج رد یدوجو رــثا چــیه )4۳ ،۱۳۸۲ ،یمرک ا( درادن هعماج رد یتکرح یب اب فدارتم و هنهک ،تنس ،هتفگ شیپ فیراعت ربانب دناوت یم هکلب .^۲تــسین یمیدق رابجا هب تنــس ،هولاع هب .تــسین ور هبور یدیدج لکشم اب یراک هک راب ره .دشاب هدش لیکشت هزات ماگ نیتسخن ،دنک ادیپ ار نآ رب ندــش هریچ لح هار ناسنا و دوــش

یرگید درف هک یماگنه .تــسا هدــش هتــشادرب تنــس کی داجیا رد صخــش هک ینامز و دور یــم شیپ تنــس ،دریذپب ار لــح هار ناــمه هــضرع ار دوــخ مهــس و دزرو یــم ترداــبم راک ناــمه هــب یموــس .)65،۱۳۸۲،یحتف(تسا هدش رارق رب ًلامع تنس ،دراد یم » ِندوب یــسک هچ« هک دنتــسه یرصانع ؛رواــب و ناکــم ،ناــمز اــهنآ یارــب ار )یدــبلاک(فرظ کــی مــیهاوخ یم هــک ار یــنیبطاخم ،دنریگ یم رارق مه رانک ،رصانع نیا یتقو .دنا هتخاس ،مینک مهارف .)۱۳۰،۱۳۸6،یجورم(دنهد یم لکش ار تلاصا دقتعم هــک جیار داــقتعا نــیا فلاــخرب ،قوــف رــیباعت ساــسا رــب یژولونکت تفرشیپ هب هجوت یب و رجحتم ،یتنــس یرامعم ؛تــسا تاــیبرجت یوــق ی هناوتــشپ اــب و زور هــب ،یراــمعم نــیا ،دــشاب یم روهظ یدوخ یاــه شزرا هب اکتا اــب هک یا یرامعم .تــسا هتــشذگ .تسا ام هب قلعتم ،دریگ یم سرد هتــشذگ یاه تنــس زا و دنک یم یرامعم یلصا فده دیاب و تسا ام ی هفیظو یرامعم نیا یاقترا موــهفم کرد اــب لاــح .)۳6 ،۱۳۸5 ،دازآ(درــیگ رارــق نارــیا رــصاعم تخانــش ،ارگ تنــس یا یراــمعم هــب یبایتــسد روــظنم هــب ،تنــس هب همادا رد اذل .دوــش یم بوــسحم ،هلحرم نیلوا ناونع هب تیوه .میزادرپ یم ،ینوکسم یاه هلحم رد تیوه موهفم فیرعت

ینوکسم یاه هلحم رد تیوه .3

ییاضف یاــه تلصخ زا یا هــعومجم ؛یرهــش یامیــس تیوه بلاغ تروــص هــب هــک تــسا یراــمعم و یدــبلاک ،یرــصب رــصانع و هــب .)۲۳،۱۳۸۰ ،روــپ کرب(دراد یرــست تلاــحم و رهــش یامیــس رد

۳یطیحم یاــه شزرا یاراد یتــسیز ی هعومجم رــه ،رگید تراــبع یاه شزرا اــب مدرم ،ینوکــسم قطانم رد .تــسا دوــخ هب صــتخم دــسر یم رظن هب ور نــیا زا .دــنریگ یم ســنا دوــخ ینوکــسم طــیحم یــیاضف یاــه تلصخ زا ،یــگنهرف و یــعامتجا یاــه تلصخ هــک رــصانع ،رــگید یــنایب هــب .دوــش یم یــشان رهــش یراــمعم و تــفاب رــصانع زا یــکی ،عوــنصم طــیحم یــترابع هــب اــی ناــسنا ی هتخاــس رثا وا گــنهرف لکــش و ناــسنا رب ًلاباقتم هــک تــسا یــطیحم یــلصا .)6۸،۱۳۸۱،هداز یقن(دراذگ یم و تــسا یــگدنز فرــظ یراــمعم هــک ضرــف نــیا نــتفریذپ اــب گــنهرف زا هــک اه ناــسنا طاــبترا و تــسیز ی هویــش یــنعی یــگدنز یاراد یراــمعم هــک درــک ناــعذا ناوــت یم ،دزــیخ یمرب هــعماج .تــسا نآ ی هدنروآدیدپ یــگنهرف تیوه رــگنایب هــک تــسا یتیوه و هعماج رب مــک اح یاه شزرا رگنایب ،لوا ی هــلهو رد یراــمعم اذــل لیامت نآ هــب هعماج هک تــسا یــیاه شزرا نــیبم مود ی هــلهو رد ،لکــش ،دبلاک هک میریذپب رگ ا ور نیا زا .)57،۱۳۸۹،ناینامب(دراد ناوت یم ،دراذــگ یم رــثا ناــسنا راــتفر رــب یراــمعم رد طــباور و اــضف ،هعماج یاه شزرا یاــقلا ی هطــساو هب یرامعم هک تفرگ هــجیتن بوــسحم دامن یعون یراــمعم ،رــگید یوــس زا .تــسا زاــس تیوه ،یدرکلمع و یرصب یتیهام ندوب اراد ی هطساو هب اریز ،دوــش یم لکــش ار یرــشب گــنهرف یاــهدامن نــیرتاوتحمرپ و نــیرت مهم ،گنهرف ره رد اهدامن زاــس تیوه شقن هب هجوت اب لاح .دهد یم

۱۳۹۲ ناتسبات ۲هرامش ۱۸ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

5۸

بوــسحم هعماج ره گنهرف رد زاــس تیوه یرصنع زــین یراــمعم یــعامتجا تــیوه تواــفت اذــل .)۲44 ،۱۳۸5،یــسیو(دوش یم یرامعم یاه یگژیو زین و یمیلقا ،یتخانش موب لئاسم زا دناوت یم ،ارگ نورد یراــمعم دــبلاک هچ رگ ا ،لاــثم ناونع هــب .درــیگب تأــشن ی همادا رد و دــعب اما ،تــسا هدمآ دیدپ یــمیلقا لیلد هــب تــسخن قلاخا ،گنهرف داــجیا زاــس هنیمز جیردت هب دناوت یم دوــخ تاــیح ارگ نورد تیصخــش لباقم رد .دــشاب یــیارگ نورد زا یــشان راــتفر و رد .)۹۳،۱۳۸۹،راک هرــقن(دراد ارگ نورد یراــمعم دبلاک هب هقلاع زــین یناــسنا ی هدروآرف یتح و هتخاــس چیه هک مینک ناعذا دــیاب عــقاو رثا نآ رب ای و هــتفریذپن ریثأت گنهرف زا هک تــفرگ غارــس ناوــت یمن ار .)6۳ ،۱۳۸۱،هداز یقن(دراذگن اــب هــک تــسا هدــش باــب یــیارگون یــعون ،رــصاعم نارود رد دیدج حلاصم زا هدافتــسا و نردــم یراــمعم یاــه شور زا تــیعبت یریگ لکــش هب رجنم ،نردم یایند زا یــشان تاریثات یلکروط هــب و رد یزاــس ناسکی .تــسا هدــش دــیدج تــیوه اــب ییاه نامتخاــس رد هعومجم کــی و انب کــی رارکت و ینوکــسم یاــه هعومجم بــلاق .تــسا ییارگون نیا نومیمان ضراوــع زا ،یمیلقا فــلتخم قــطانم و هدرک خوــسر زین اهرهــش یمیدق یاه تفاب رد ،یدرــکیور نــینچ یخیرات -یگنهرف تــیوه ی هدنهد هئارا اهنت هک ار رهــش زا یــشخب هدرــک دراو هــشدخ نآ هــب و هداد رارــق رــیثات تــحت ،دــشاب یم رهــش زا ،یگناگیب و ⁴ندوــب یهجو کی ،سناجت مدــع ،یمظن یب .تــسا ینورد ی هعسوت هک تــشاد هجوت دیاب .تــسا ییارگون نیا ضراوع توافتم یرهش دیدج یاه شخب ی هعــسوت اب ،یتنــس یاه تفاب دیدج یاه شخب رد یــتقو ،یدبلاک یاــه یگژیو رد رــییغت .تــسا نیناوق زا اــهانب ی هــمه یورــیپ لیلد هــب ،دــتفا یم قاــفتا یرهــش زین دوــخ و درادــن رهــش مــیدق تــیوه اــب یدــنویپ هــچ رــگ ا ،دــیدج زورب هب رجنم اتیاهن نکیل ،دهد یمن هئارا ار یهجوم و ملاــس تیوهً دیدج تارییغت لاــمعا یلو .دوــش یم یثنخ و تخاونکی ییامیــس یدبلاک یاه شزرا ماــمت جیردت هب ،یتنــس یاه تفاب رد یدــبلاک رثؤم یاــهدرکیور زا یــکی اذل .دــنک یم شودــخم ار تــفاب یــتیوه و رصانع زا هــنیهب ی هدافتــسا ،یمیدق یاــه تفاب رد یــحارط یارــب تــیوه اــب دــیدج یراــمعم یزاــس گــنهامه و یتنــس یراــمعم ،فده نــیا هب ندیــسر یارب .تــسا یــمیدق یاــه هلحم یامیــس کبــس ،حلاصم یناوخمه زا هدافتــسا اب گنهامه ییامیــس داجیا تابــسانت تــیاعر ،یتنــس یراــمعم رــصانع زا هدافتــسا ،یراــمعم تفاب اب هدوــت مجح و عاــفترا ندوــب بــسانتم ،یلاخ و رــپ یــیاضف یاتــسار رد .)۲4 ،۱۳۸۰،روپ کرب(تــسا یرورــض ،دوــجوم یــمیدق یحارط ینابم یسررب و یفرعم هب همادا رد ،یدرکیور نینچ نیمأت .میزادرپ یم یخیرات یاه تفاب رد

هنومن دنچ لــیلحتو یتنــس یحارط ینابم -4 مق میدق تفاب رد یخیرات هناخ

زا یریذپریثأت ناــیب ،رــضاح هــلاقم فادــها زا یــکی هــک اــجنآ زا شخب نیا رد ،تــسا یــحارط رد یتنــس یراــمعم رــصانع و لوــصا یحارط ینابم نــییبت و یتنــس یاه هناخ زا هنومن هــس لــیلحت هــب ،یدروم شهوژپ رد هــتبلا .میزادرپ یم یتنــس یاه تفاب رد هــناخ

روظنم هب هــلاقم نیا رد یلو .تــسا هدــش یــسررب هناخ هنومن جــنپ ریاــس هعلاطم رد ،یریگ تهج شخب زج هــب ملاک ی هــلاطا زا زــیهرپ هئارا ار یتوافتم یاهوگلا هک ییاه هناخ زا دروم هس ،یحارط لوصا .دنوش یم یفرعم ،دنهد یم هناخ یریگ تهج -1 -4 لوــصا زا یــکی ،یــموب و یــمیدق یاــهانب رد یرــیگ تــهج ؛هلمج زا یــفلتخم لــماوع هــب لــصا نــیا .تــسا یتنــس یراــمعم شزو تــهج -۲ شــبات تاــهج و دیــشروخ تــکرح تــیعضو-۱ یگتــسب ،انب یاه یــسرتسد و نیمز تیعضو -۳ فلتخم یاهداب روــحم ،یــبونج -یلامــش روــحم ،یتنــس یاــه هناخ رــثک ا رد .دراد و لامــش تمــس ود رد یــگدنز یــلصا یاــهاضف و تــسا اــنب یــلصا هیبعت برــغ و قرــش تمــس ود رد یعرف یاهاضف و طاــیح بوــنج ثعاب یــبونج یلامــش یرــیگ تهج .)۲6 ،۱۳75 ،مئاق(دندــش یم ؛لوصف زا کــی چیه رد هــناخ یبرغ و یقرــش عــلض ود هــک دوــش یم ور نــیا زا .دنــشاب هتــشادن دیــشروخ روــن زا یبــسانم یرادروــخرب و یقرــش علاضا ییاضف تیفیک شیازفا روظنم هــب یتنــس نارامعم تبــسن ار نامتخاــس یلصا روحم ،هقطنم میلقا هب هجوت اب ،یبرغ بیترت نیدب .دــندناخرچ یم یکدنا ،یبونج -یلامــش یاتــسار هب .تــسا هدمآ دــیدپ اه نامتخاــس یارــب یــفلتخم یاــه یریگ تهج -برغ لامش-۲)هتسار ⁵نور(برغ بونج-قرش لامش-۱ ؛هلمجزا .)۱6،۱۳7۳،نایرامعم()یناهفصا نور(قرش بونج یتنس یرامعم رد موــسرم نور هــس ره زا مق رد ؛۱لودج رب انب یریگ تهج هک ییاجنآ زا .تسا هدش هدافتسا انب یریگ تهج رد دروم یاــه هناخ رد بــلاغ یرــیگ تهج ،قرــش بونج-برغ لامش ،۱ی هرامش ی هناخ رد یریگ تهج نیا یاهدمآ یپ ،تسا یسررب .دریگ یم رارق یسررب دروم _یــبرغ لامــش ؛طاــیح یــلصا روــحم ،کــی هرامــش ی هــناخرد باتفآ اهرهظ زادعب هک یقرــش لامــش ناویا .تــسا یقرــش بونج ناتــسمز رــهظ زا دــعب تحارتــسا یارــب یبــسانم یاــضف ،درــیگ یم رد رــصع باــتفآ هرــیخذ اــب ،ناوــیا نــیا تــشپ یرد جــنپ .تــسا ِحبص رد .تــسا بــسانم ناتــسمز بــش ی هتوتیب یارــب ،شدوــخ ِحبص یاهراک یارب و دنراد باتفآ هب تــشپ ،ناویا ود ره ناتــسبات یرد هــس و یرد ود قاــتا ود .دــنریگ یم رارــق هدافتــسا دروــم هــناخ .تــسا نیــشن ناتــسبات یاه قاتا زین یقرــش بوــنج ناوــیا تــشپ مرگ یلیخ عــقاوم رد هک هدــش هیبعت یبادرــس ،تمــسق نیا ریز رد لوا رد ،یبرغ لامش یرد هــس یاضف .دریگ یم رارق هدافتــسا دروم نآ رد ناتــسمز ِحبص یاهراک و درــیگ یم باتفآ ناتــسمز حبص رــه یاه قاتا لاامتحا برغ بوــنج کچوک یاه قاتا .دوــش یم ماجناً باتفآ اهرصع ،ندوب برغ هب تشپ ی هطساو هب هک دنتسه باوخ ،هناخ یاهاضف ریاس هب تبسن ،ناتسبات یاه بش رد و دنریگ یمن اذل .دنوش یم مرگ یژرنا کدنا اب اه ناتــسمز رد و دنتــسه رت کنخ هنادنمشوه هچ و هدیخرچ هناکریز هچ هناخ هک دوش یم هدهاشم و تــسرد تخانــش اب یتنــس رامعم عــقاو رد .تــسا هدــش یــحارط هدرک یحارط )یزورما موهفم اب( ار یرادیاپ یرامعم ،میلقا یــملع

5۹

بلاغ یرــیگ تهج .)۱ریوصت(تــسا یــموب ًلاــماک لاــح نــیع رد هــک انب نکیل .تسا قرــش بونج-برغ لامش ؛یــسررب دروم یاه هناخ هب یدنبیاپ اب و هداد رــییغت ار انب یریگ تهج رامعم ،تــیعقوم هــب لح دوخ راکتبا اــب ار لیاــسم ،یتنــس یرامعم دامتعا لباق دــعاوق بسانم نور هک دهد یم ناشن یسررب نیا دوجو نیا اب .تسا هدرک .دریگ رارــق یحارط یوــگلا دــناوت یم هــک تــسا ناــهفصا نور ،مــق هناخ یرامعم ییارگ نورد -2 -4 یا یداقتعا و یقلاخا یناعم و تسا یمیلقا یرما ییارگ نورد یاضف رد تیمرحم ای ینورد تلااح هب شیارگ و ندوــب رادوت رــیظن ییارگ نورد ی هطــساو هب هک تــسا یا هیوناث یانعم ،هناخ یــنورد لیبق زا یــثحابم هــتبلا .تــسا هدرک کــمک یــمدرم تاداــقتعا هــب یداــقتعا یاــه هاگدید زا نورد یور رــب راک و رــهاظ هــب نــتخادرپن ،نوریب یامن رد ناریا یتنس یرامعم هک یروط هب .دریگ یم تأشن ار ییابیز و یراکرــپ زا یــیایند ،لخاد رد یلو .تــسا هداــس رایــسب ،ارــگ نورد یاــه هناخ رد .)۱۲ ،۱۳7۳،ناــیرامعم(دهد یم هــئارا و نوریب طــیحم نیب اذــل .دنریگ یم لکــش طایح نوــماریپ اــهاضف طایح طابترا هک دراد دوجو اضف و مرج زا یا هلصاف ،یزکرم طایح یتــشه و نلااد لثم یطــساو یاهاضف اب ار هناخ ینوریب یاضف اــب کمک هناخ نورد تیمرحم هب ،طساو یاهاضف نیا .دنک یم رارقرب یمیلقا تیعضو زا یــشان ،انب یریگ لکــش عون نیا نکیل .دننک یم اه طایح و دنوش یم نیگنس و تخس ،اه مرج هک ینعم نیدب .تسا یشحو و مرگ یاهداب و اه نابایب ی هدیتفت یاوه ات دنریگ یم رب رد ار زا هتــسخ ناــسنا یارب ار یــشیاسآ یاضف و دــننک راــهم ار اــهارحص .دنروآ مــهارف یلاعتم یــگدنز یارــب ار اــفص اــب یــطیحم و هــنازور راک یزکرم طایح -3 -4

لکــش و یمیلقا یرصنع ،هناخ یاضف نیرت مهم ،یزکرم طاــیح یمیلقا یدرکراک ،ییاضف ظاحل زا اذل .تسا ییارگ نورد موهفم ی هدنهد یتنس ی هداوناخ و ناــسنا یراتفر هاگرارق ،یدرکلمع رظن زا یلو .دراد یاهدرکلمع شقن مه و دراد یگنهرف شقن مه طایح ور نیا زا .تسا و طاشن اب یطیحم -۱ :اه شقن نیا هلمج زا .دنک یم یزاب ار فلتخم هاگ سفنت -۳ یــلخاد یاهاضف یارب یرون نزــخم -۲ شخب شــمارآ ی هیلک ی هدنهد طابترا -5 هناخ یاهاضف ی هدنهد نامزاس -4 هناخ یطابترا ماظن رد طاــیح شقن ،همادا رد .دــشاب یم ،رگیدکی اب اــهاضف .دوــش یم یــسررب مق یاــه هناخ لــیلحت اــب ،یــیاضف یهد نامزاــس و

اه هنومن )۱(دنز ناخ یلقیلع جاح هناخ

)۲( دنز دمحم هناخ )۳( هانپ نادزی هناخ

یریگ تهج )ناهفصا نور( قرش بونج-برغ لامش

)ناهفصا نور(قرش بونج-برغ لامش )نامرک نور( یبرغ -یقرش

اه هنومن )4(یرک اش هناخ

)5(یناحور هناخ

یریگ تهج )هتسار نور(برغ بونج-قرش لامش

)ناهفصا نور(قرش بونج-برغ لامش

.اه هنومن یریگ تهج یگنوگچ -1لودج .دنز ناخ یلقیلع هناخ- دیشروخ شبات تیعضو -1ریوصت

.)وکمآ رواشم نیسدنهم-www.geog.ubc.caریوصت تاعلاطا( :ذخام یرهش یتنس تفاب رد هناخ یحارط

۱۳۹۲ ناتسبات ۲هرامش ۱۸ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

6۰

یاهاضف یهدنامزاــس رد مهم یرصنع ،یزکرم طایح )فلا .تسا هناخ دنریگ یم لکش طایح لوح اهاضف ی همه ،یتنــس ی هناخ رد یوامس مظن ساسا رب ار طایح ،یتنس رامعم .دنراد طایح هب ور و تــسا رارق و هدرک یــحارط زور و بــش شدرــگ و دیــشروخ تــکرح و یــگدنز نآ رد ،تــسا زور هنابــش مــظن زا رــثاتم شراــتفر هــک ناــسنا زا طاــیح لوح یاــهاضف یــمامت ،طاــیح لکــش زا یــسات هــب .دــنک .دنا هتفریذپ ریثات طایح ی هسدنه یاضف زا ار هتسب یاهاضف نیب طابترا ریزگ ان ،کی ی هرامش هناخ یگدنز هب هجوت اــب یا هنومن نینچ باــختنا اذل ،دزاــس یم رــسیم زاب هب یهدنامزاس .دسر یمن رظن هب یبسانم باختنا ،زورما ی هدز هافر رتشیب ار یلخاد تاطابترا ناکما هک نیا هب هجوت اب ،)L( و )U( لکش طایح اب ،تبسن هب اهنآ طابترا حطــس نینچ مه و دنزاــس یم مهارف حرط رد اریز .دنتسه یحارط یارب یبــسانم یاه هنومن ،تــسا دایز ییارگ نورد نیمأت ،یحارط فادها زا یکی ،هلاقم نیا رد هدــش هئارا مهارف طاــیح قیرط زا ،اــهاضف ی هیوهت و روــن بــیترت نــیدب .تــسا ،زورما یاه هناخ یرامعم رد ،طایح شزرا اب رصنع فذح .دوش یم زا ار ناــسنا و درــب یم نــیب زا ار اــهاضف نــیب تــکرح بــتارم هلــسلس دنک یم لتخم ار هناخ یــناور تینما و تمرح .دــنک یم رود تــعیبط زا .)5۱ ،۱۳۸۰،یبیان(دناــشک یم هناخ نورد هب ار نوریب تلاکــشم و یارب طایح ناونع هب کچوک دنچ ره ییاضف نتفرگ رــظن رد ور نــیا

.تسا یرورض یرما ،هناخ رگیدکی اب اهاضف ی هیلک ی هدنهد طابترا ،یزکرم طایح )ب

.تسا ار یتنــس ی هــناخ یــنورد تاــطابترا ساــسا و روــحم ،طاــیح روحم ؛هــنافراع یــهاگن اب و یتنــس ناــسنا دــید زا .دــهد یم لکــش تسا ینعم نیدب یتنس ی هناخ یلخاد تاطابترا رد طایح ندوب اب و یتــسه لک اــب موادــم یگتــسویپ ،یتنــس هــناخ رد یــگدنز ؛هــک رد طایح ی هدنهد طابترا شقن ،۳لودج رد .دراد تعیبط مــلاع .دریگ یم رارق یسررب دروم مق یتنس یاه هناخ طایح(زاب همین و زاب یاهاضف قیرط زا ،هتسب یاهاضف طابترا هزورما .دــشاب یمن زورما بلط تحار یــگدنز اب بــسانتم ،)ناوــیا و ناوت یم ،یــکیناکم یــشیامرگ و یــشیامرس یاه متــسیس روهظ اــب نیا زا .درــک میظنت ناــسنا شیاــسآ یامد یارــب ار یــلخاد طیارــش لوصف رد جراــخ و لخاد طیحم نــیب یــیامد طیارــش فلاــتخا ،ور یراــمعم رد هــک دوــش یم ببــس رــما نــیا .تــسا داــیز مرــگ و درــس ،یژرنا فلاتا رب هولاع اریز .دشاب هتسب زین یطابترا یاهاضف ،زورما یتلاکــشم ،توافتم یــطیحم طیارــش ود اب ناــسنا موادــم طاــبترا هتــشذگ رد هلأــسم نیا .دنک یم داجیا وا شیاــسآ و یتملاــس یارــب و لخاد ییامد طیارــش نیب یدایز فلاتخا هک ارچ ،هدوــبن حرــطم

اه هنومن )1( دنز ناخ یلق یلع جاح هناخ

)2(یناحور هناخ )3( هانپ نادزی هناخ

ی هوحن اهاضف ماظتنا طایح و دنا هتفرگ لکش طایح درگ رب یاهاضف

هدش هطاحا فرط ره زا اهنآ طسوت پچ تمس طایح فارطا رد اهاضف یهدنامزاس

تمس طایح فارطا رد و تسا )L( لکش هب .تسا هدش کیدزن )U( هب یمک )L( تسار لکش یلصا طایح فارطا رد U لکش هب اهاضف

رارق یقرش علض رد قمع مک یناویا و دنا هتفرگ .دراد

.یسررب دروم یاه هنومن رد مه رانک رد اهاضف ماظتنا ی هوحن -2لودج

.رگیدکی اب هناخ فلتخم یاهاضف طابترا ی هوحن -3لودج اه هنومن )1( دنز ناخ یلق یلع جاح هناخ

)2(یناحور هناخ )3( هانپ نادزی هناخ

یگنوگچ اهاضف طابترا تروص طایح قیرط زا مه اب یاهاضف طابترا

زا یقرش بونج و یقرش لامش شخب ود و دریگ یم .دنراد طابترا رگیدکی اب زین ناویا قیرط طایح قیرط زا طایح ود فارطا یاهاضف طابترا

یاهریسم قیرط زا رگیدکی اب طایح ود طابترا و .دشاب یم طایح ود نیبام یاه قاتا فرط ود ناویا قیرط زا رگیدکی هب اهاضف یلصا طابترا

قیرط زا طابترا ناکما هک نیا نمض ،دشاب یم .دراد دوجو مه طایح

6۱

ناــسنا ،نوریب و نورد نیب موادــم طابترا و هتــشادن دوجو جراــخ .تسا هدرک یم بسانم ششوپ زا هدافتسا هب مزلم ار یتنس یدورو -4 -4 یتنــس ی هناخ یاه شخب نیرت تیمها اــب زا یــکی زــین یدورو هک دراد رارق یتشه ،یدورو برد زا سپ یتنس یاه هناخ رد .تسا ،همادا رد .دراد هناخ هب دورو بتارم هلسلس داجیا رد یرثؤم شقن طبترم طایح هب ار یتــشه ،راد مخ و چیپ و کیراب یورهار و نلااد هب فارــشا زا یریگولج یارب ،یدورو بــتارم هلــسلس نیا .دــنک یم یاضف و یگدنز یاــضف نیب هلصاف داــجیا و هناخ یــصوصخ مــیرح زا امومع طاــیح هب دورو .تــسا هدــش یم هیبعت ،نورــیب یــعامتجاً ی هظحل رد اــت هتفرگ یم تروــص نآ هب کیدزن یــلحم اــی ،اه هــشوگ نیدب .دوــشن داجیا طاــیح یاــضف هــب یــلماک دــید ،نلااد زا دورو تعرس و تلوهس هب تبسن تیمرحم ،هناخ هب دورو ودب رد بیترت .)۱۲،۱۳۸4،هداز ناطلس(تسا هتشاد یرتشیب تیمها ،تکرح رد هناخ هب دورو یارب تیمرحم لصا ،هدش یسررب یاه هنومن مامت رد و نلااد و یتشه زا هدافتسا .تسا هدش نیمأت فلتخم یاه شور هب ،رصاعم نارود رد .تسا اه شور نیا هلمج زا یدورو ریسم رد چیپ داجیا و یتــشه هب ییاضف صاصتخا ،نیمز یلااب یدام شزرا هب هــجوت اــب نیاربانب .تسین هفرص هب نورقم ،ددجتم یدام ناسنا یارب ،نلااد

راک هار زا هک تسا بولطم ،هناخ یحارط رد لصا نیا تیاعر تروص رد .دوش هدافتــسا تیمرحم ی هلئــسم لح یارب ،یدورو رد چیپ داجیا اهدرکلمع -5 -4 یمیلقا یاه یدنمزاین هب ییوگ خساپ یپ رد یتنس یاه هناخ ،نیــشن هاش ،رلااــت هــلمج زا( یــعونتم یاــهاضف ،یدرــکلمع و هزورــما هــک یــلاح رد .دنا هتــشاد ،)... و رــیگداب قاــتا ،یــسرک قاــتا روهظ و نکــسم هنارــس شهاک ،یگدنز ی هویــش رد رییغت ببــس هب یاه هناخ دنمــشزرا یاــهاضف زا یرایــسب ،دــیدج یاــه یژولونکت رد هدــنامیقاب یاــهاضف .دنا هدــش فذــح هــناخ راتخاــس زا یتنــس ،هناخزپشآ ،)نمیــشن نامه اتدمع(ییاریذپ قاتا یزورما نکــسمً هــب هزورــما .دنوــش یم لماــش ار اه سیورــس و باوــخ یاــه قاتا ماــن یاــهاضف ناــیم رد ،مدرــم یــگدنز ی هویــش رد رــییغت لــیلد .تــسا رادروخرب یرتــشیب تــیمها زا یــیاریذپ و هناخزپــشآ ،هدرــب و )ییاریذپ(نامهیم قاــتا یریگرارق ناکــم ،همادا رد تهج نــیدب .تسا هدش یسررب ،یباختنا یاه هنومن نلاپ رد هناخزپشآ رباعم ساــسارب اه یدورو ،قوــف ی هدــش یــسررب یاه هناخ رد کیدزن یاه قاتا ،هنومن ره رد و دنا هدــش عقاو فلتخم تاــهج رد

.اه هنومن یاه یدورو یگنوگچ-4لودج اه هنومن )1( دنز ناخ یلق یلع جاح هناخ

)2(یناحور هناخ )3( هانپ نادزی هناخ

دورو ی هوحن چیپ کی اب یتشه زا و تسا یتشه کی یاراد یدورو

.میوش یم نلااد دراو هجرد 90 اب یتشه زا زا و یتشه دراو یدورو زا دعب هنومن نیا رد

.میوش یم اه طایح دراو هجرد90تسکش کی دراو هشوگ زا هجرد 90 چیپ کی اب )2( یلصا یدورو •

.دوش یم طایح طایح دراو هشوگ زا تسکش نودب )1(یعرف یدورو • .دوش یم یعرف

.نامهیم قاتا یریگرارق لحم -5لودج اه هنومن )1( دنز ناخ یلق لع جاح هناخ

)2( یناحور هناخ )3( هانپ نادزی هناخ

یریگرارق لحم نامهیم قاتا هک تسا ینیشن ناتسمز قاتا نامهیم قاتا

زا دعب یورهار زا میقتسم یسرتسد ناکما .دراد ار یتشه ،ینوردنا و ینوریب طایح ود یاراد هناخ نیا

شخب رد ،نامهیم هب طوبرم یاضف و تسا .تسا ینوریب ود و ینوریب گرزب طایح کی یاراد هناخ نیا

قاتا ،نامهیم قاتا .تسا ینوردنا کچوک طایح .دراد رارق ینوریب طایح رد هک تسا یناتسمز

یرهش یتنس تفاب رد هناخ یحارط

۱۳۹۲ ناتسبات ۲هرامش ۱۸ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

6۲

نیــشن ناتسبات ،نیــشن ناتسمز فــلتخم نــیوانع اــب یدورو هــب میقتــسم یــسرتسد نــیا .دــنراد یدورو اــب میقتــسم طاــبترا ...و یاــضف هــب ناــمهیم ذوــفن زا یرــیگولج یارــب ،هــناخنامهم هــب ،ییوگلا نینچ .تسا هدش هتفرگ رظن رد هناخ )ینرودنا(یصوصخ یاــضف کــیکفت تمــس هــب ار اــم ،مــق یتنــس ی هــناخ یــحارط رد .دنک یم تیاده ،یدورو شخب رد یصوصخ یاضف زا نامهیم طایح یاه هشوگ رد اتدمع ،یتنس یاه هناخ رد اه هناخزپشآً یاراد هناخزپــشآ زین اضعب .دــنا هتفرگ یم رارق نــیمزریز رد اــی یــلصاً هناخزپــشآ ندوب رود لیلاد زا .تــسا هدوب دوخ هب صتخم طاــیح و ⁶تخوــس عون لوا ی هلهو رد ،یــلصا و یزکرم طاــیح هب تبــسن یتاناکما دوجو مدع ،مود ی هلهو رد .تسا هدوب یزپشآ ی هویــش ببــس هــک ،هدوــب ... و بــسانم تخوــس ،زاگ قاــجا ،دوــه رــیظن .⁷دنشاب بسانم رهاظ دقاف و هدولآ یاهاضف ،اهاضف نیا هدش یم یاضف رد ،هناخزپــشآ تــسا بوــلطم ،رــصاعم نکــسم یــحارط رد هئارا ناکما ات دریگب رارق ییاریذپ یاضف و یصوصخ یاضف نــیبام .دشاب هتشاد ار اضف ود ره هب تامدخ دبنگ و قاط زا هدافتسا -6 -4 لخاد هب جراــخ یاضف زا ترارــح لاقتنا مــهم لــماوع زا ،ماــب شبات ضرعم رد زور لوط مامت رد ابیرقت حطــس نیا اریز .تــسا انبً یاهاضف هب ار یداــیز ترارح نــیاربانب .دراد رارــق باــتفآ میقتــسم هب اه ماب بــسانم یــحارط هــب هــجوت اذــل .دــنک یم لــقتنم یــلخاد یحارط ی هدــمع لوصا زا یــکی ،کــشخ و مرگ مــیلقا رد صوــصخ ،دوش یم ام دیاع قطانم نیا رد ناگتشذگ یرامعم زا هچنآ .تسا هدمع رصانع زا یکی هک تسا دبنگ و قاط یاه ششوپ زا هدافتسا بوــسحم کــشخو مرــگ یــحاون یراــمعم تــیوه یریگ لکــش رد ،دــنراد هــک یــصاخ یــنحنم مرــف لــیلد هــب اــه ماب نــیا .دوــش یم .دنتــسه هیاــس رد تــهج کــی زا هراوــمه زور فــلتخم تاعاــس رد هب و بذــج ار یرت مک ترارــح فاــص حوطــس هب تبــسن هــجیتن رد یمامت رد .)4۲ ،۱۳۸4 ،یئامــسک(دننک یم لــقتنم لــخاد یاــضف و قاط عون زا اه فقس ششوپ ،مق رهش رد هدش یسررب یاه هنومن ینحنم یاه ششوپ ،یدرکلمع یاه هبنج زا هتشذگ .تسا دبنگ و تعیبط اب ار نآ و هداد تــفاطل یراــمعم هب ،دبنگ و قاــط لکــش .دنک یم گنهامه دوخ میلقا

یحارط هقطنم و مق رهش .5

ترورض صوــصخ رد یلیلحت ،یــحارط ثــحب هــب دورو زا لــبق تیاس تیعقوم و ،ییاوه و بآ طیارــش ،مق میدق تفاب رد یحارط

.دوش یم هئارا ،یحارط مق یخیرات تفاب رد یحارط ترورض -1 -5 ار دوــخ تیهام و ماجــسنا ،مــق رهــش یــخیرات تــفاب یامیــس رد ار یــک ُنُت طاــقن هتــشذگ زا هدــنامیقاب راــثآ .تــسا هداد تــسد زا ًلاماک ،تفاب رد دیدج یاهزاس و تخاس .دنهد یم لیکــشت تفاب هک رهــش زا یــشخب اهنت و دنتــسه هــنیمز هــب هــجوت یب و تــیوه یب اب ،هتــشذگ دنمــشزرا یرامعم موادت یارب یدیما هــطقن دــناوت یم یاهزاــس و تخاــس ریثأت تحت ،دــشاب زور یاه یدنمزاین هب هجوت یارــب اذــل .تــسا یدوــبان و للاــحمضا لاــح رد ،زورــما یــیاجره ییوگلا یحارط ،هتشذگ یگنهرف تیوه و یخیرات ی هقباــس ظفح یتنس یرامعم دنمشزرا لوصا زا سابتقا اب ،تفاب نیا رد بسانم .تسا یرورض رصاعم یگدنز یاه یدنمزاین هب هاگن اب ،یموب و ییاوه و بآ تیعضو -2 -5 ،)هامریت( لاس هام نیرت مرگ رد امد قلطم رثک ادح ،مق رهش رد ،)هاــم ید( لاــس هاــم نیرتدرــس رد اــمد لــقادح و هــجرد+45/6 رد یرــیوک مرــگ یاــهداب شزو .تــسا دارگ یتناــس هــجرد -۱۲/6 نینچمه .دروآ یم هقطنم هب دوخ اب ار یدایز رابغ و درگ ،ناتسبات هنابش رد امد دیدش ناسون ،نییاپ یبسن تبوطر ،دیدش یکــشخ .دــشاب یم ناتــسا یــمیلقا یاــه تیدودحم زا شراــب دوــبمک و زور لوط رد اــمد فلاتخا ،لاــس لوط رد اــمد دایز تاناــسون رــب هولاــع .تسا هقطنم یکشخ زا یــشانرما نیا هک تــسا دایز زین زور هنابــش تمــس زا بلاغ ^۸بیان داــب و برغ تمــس زا بلاغ داــب شزو تــهج .)۱۳۸۱،وکمآ رواشم نیسدنهم( تسا قرش :مق رهش میدق تفاب رد تیاس تیعقوم -3 -5 تلاحم زا یــکی ،عماج دجــسم ی هــلحم رد ،یــباختنا تیاــس نیا یخیرات یاــهانب .تــسا هدــش عقاو مــق مــیدق رهــش ی هــناگ هد هک دنــشاب یم ناــخ رــیگناهج ی هــسردم و عــماج دجــسم ،هــلحم

.هناخزپشآ یریگرارق لحم -6لودج اه هنومن )1( دنز ناخ یلق لع جاح هناخ

)2( یناحور هناخ )3( هانپ نادزی هناخ

یریگرارق لحم هناخزپشآ و دراد رارق یبرغ لامش علض نیمزریز رد هناخزپشآ

.دراد یلصا طایح زا میقتسم یسرتسد و یریگرون یبرغ و یبونج یاه هشوگ رد هناخ نیا هناخزپشآ ود

.دنتسه یلصا طایح زا یریگرون دقاف و دنشاب یم نیمز و هتفرگ رارق هناخ یبرغ لامش ی هشوگ رد هناخرپشآ

.تسا یلصا طایح زا میقتسم یریگرون دقاف

6۳

حرط تیعقوم نیاربانب .دراد رارــق اهنآ یکیدزن رد رظن دروم تیاــس ،یحارط رد اذل .تسا هتفرگ رارق یخیرات راثآ کی ی هجرد میرح رد تیاــس تهج راهچ رد .^۹تــسا هقبط ود اــنب زاــجم عاــفترا رــثک ادح هب ،ضرع ظاحل هب هک دراد دوجو یــسرتسد یاهریــسم ،رظن دروم عقاو ریــسم زج هب .دنوــش یم میــسقت ور هدایپ و ور نیــشام عوــن ود و دنتسه هراوس ،تیاــس فارطا یاهریسم ریاــس ،یلامــش علض رد .)۲ریوصت( تسا ینوکسم اتدمع نیمز فارطا یاه یربراکً

رد نکسم یدروم یحارط .6 مق رهش یمیدق تفاب

تروــص اــنب یــحارط و تــفاب یــحارط ی هزوــح ود رد یــحارط تفاب رد ینوکــسم ی هعومجم یــحارط رد نــیاربانب .تــسا هــتفرگ ،یتنس تفاب اب بسانتم یحرط داجیا روظنم هب ،مق رهــش یخیرات زا لصاح جیاتن و هدش حرطم یتنس یرامعم لوصا زا یریگ هرهب اب ،رصاعم نارود تاموزلم هب هجوت اب و مق رهش یتنس یاه هناخ لیلحت لمعلاروتــسد ناوــنع هــب ار ،7 لودــج رد هدــش حرــطم یاــهرایعم تیوه یایحا روظنم هب نــینچمه .میهد یم رارق رظن دم یــحارط رد زین نیدامن یدــبلاک رصانع زا هدافتــسا ،تفاب یرــصب-یدبلاک .تــسا هتــشاد یا هدــمع شــقن ،یــحارط یاــهرایعم یریگ لکــش تفاب یحارط هعومجم یریگ تهج -1-6 قرش بونج -برغ لامش یریگ تهج یاراد رظن دروم تیاس و یحارط هــقطنم رد دوــجوم یرــیگ تهج هــس زا یــکی هکدــشاب یم هچنانچ نــیاربانب .تــسا )ناهفصا نور( مــق رهــش نور هب کــیدزن زا اهنآ یرــیگ تهج هک دریگ ماــجنا یا هنوگ هــب اــهدحاو تامیــسقت

طیارــش عون نــیا ،)۳رــیوصت(دنک تــیعبت هدــمع یرــیگ تهج نــیا یمیلقا یاــه هفلوم ریاــس و شبات زا یرادروخرب ظاــحل هب رارقتــسا .تسا بسانم یگیاسمه طایح -2-6 رد یگیاــسمه یاــه هزوح یریگ لکــش رد لــماع نــیرترثوم یاهریــسم ترورــض و تــفاب رد نیــشام خوــسر ،رــصاعم نارود رد اه یگیاــسمه ،یــخیرات یراــمعم رد .تــسا نآ هــب طوــبرم روــضح زا یــشان یــنماان و ادــص و رــس زا رود هــب و مارآ یــطیحم دوخ نیشام ،ینونک تیعضو رد نکیل .تفرگ یم لکــش ،نیــشام نیشام روضح هک یروطب .تــسا هدرک لیمحت ناــسنا یگدنز هب ار حرط نیا رد .تــسا هدــش رصاعم ناــسنا یگدنز تایرورض زا یکی نیــشام روضح ترورض هب مه ات دوــش هئارا یلح هار ،هدــش یعــس رد مارآ و نما یطیحم مه و دوش هداد خــساپ ینوکــسم طیحم رد ،هعومجم نورد رد بیترت نیا هب .دیآ مهارف یگیاــسمه ی هزوح هدافتسا اب اهاضف نیا .تــسا هدــش یحارط یمومع زاب یاضف ود هراوــس یاه نایرــش هب یرتم ۱/5 کیراب یــسرتسد یاهریــسم زا یاــهدحاو .)4رــیوصت(دننک یم ادــیپ یــسرتسد تیاــس فارــطا یدورو .دنا هدــش یحارط زاــب یاهاضف نــیا فارــطا رد ینوکــسم یاــه طایح(ییاضف یاه شیاــشگ نــیا هــب اــه هناخ یناــسنا شیازفا ببــس یگیاــسمه یاــه طایح .دوــش یم زاــب )یگیاــسمه یگدنز رد هک یا هلأسم .دوــش یم هعومجم رد نک اــس دارفا لماعت عون و اه یرادرهش تــسردان طباوض لامعا ی هطــساو هب ،رصاعم دارفا نیب رد زور هــب زور ،یــلیمحت یاــه یرامعم و تــفاب یــحارط .دوش یم رت گنرمک هلحم کی رد نک اــس

تفاب یحارط یاهرایعم انب یحارط یاهرایعم

هعومجم یریگ تهج )فلا یگیاسمه طایح )ب یمومع گنیکراپ نیمأت )ج هدایپ یاهرذگ)د )قاور(یعمج یاضف رد ،یتنس یدبلاک رصانع زا هدافتسا )و یزکرم طایح رصنع زا یریگ هرهب اب ارگ نورد یحارط )فلا

طایح شقن رد لوحت)ب ینوکسم یاهدحاو یدورو رد تیمرحم)ج هناخ نلاپ رد یلخاد یاهدرکلمع یریگرارق ی هوحن )د تایئزج و هزاس )و یخیرات تفاب اب بسانتم حلاصم باختنا)ه

.هژورپ نیمز داعبا و تیعقوم -2ریوصت )مق ناتسا یگنهرف ثاریم نامزاس( :ذخام .ینوکسم یاهدحاو یریگ تهج داهنشیپ -3ریوصت

.یحارط یاهرایعم -7 لودج یرهش یتنس تفاب رد هناخ یحارط

۱۳۹۲ ناتسبات ۲هرامش ۱۸ هرود یزاسرهش و یرامعم - ابیز یاهرنه هیرشن

64

یمومع گنیکراپ -3-6 رد یرورض یاــهزاین زا یکی ،زورــما یگدنز رد نیــشام روهظ اــب .تسا نیشام هب ناسآ و عیرس یــسرتسد ناکما ،نکــسم یحارط ،ضرــع مک یاه نایرــش یــناوارف لــیلد هــب ،یــخیرات یاــه تفاب رد .^۱۰تسا یــساسا یــشلاچ ،نیــشام هب یــسرتسد و گنیکراپ نیمأت ناکما ،رظن دروــم تیاــس فارطا یاهریــسم همه زین حرط نــیا رد همه یارب گنیکراپ نــیمأت یارب ور نــیا زا .دنرادن ار نیــشام روــبع .تسا هدش میسقت شخب ود هب تیاس ،اهدحاو ضرع مک یاه نایرش دوجو لیلد هب هدودحم نیا رد :1 شخب نیشام هب میقتــسم یــسرتسد ناکما ،یقرــش و یلامــش علاضا رد کراپ یاــضف هیبعت روــظنم هب .)5رــیوصت(درادن دوــجو گــنیکراپ و یمومع گنیکراپ کی یحارط هــب زاین ،شخب نیا یاهدحاو یارــب یبونج عــلض رد گــنیکراپ نــیا یارــب ناکــم نیرت بــسانم .تــسا یاهدحاو هــب رتــشیب یکیدزن نــمض ارــیز .)6ریوصت(تــسا تیاــس نیمز فارطا نایرــش نیرت ضیرع هــب ،شخب نیا رد هدــش یــحارط میقتسم یــسرتسد ناکما شخب نیا رد :2شخب .دراد طابترا زین .)5ریوصت(دراد دوجو اهریسم بسانم ضرع لیلد هب ،نیشام هب هدایپ یاهرذگ -4-6 ینیب شیپ یا هداــیپ یاهرذگ ،هدــش یــحارط تــفاب نورد رد یاــهاضف هــب ار یــنوماریپ ی هراوــس یاــهرذگ هــک تــسا هدــش اــب و دوــخ مــک ضرــع اــب اــهرذگ نــیا .دــنک یم لــصتم یگیاــسمه ی هدننک یعادت ،اــهنآ یوررب هدــش یحارط یاــه هزیوت زا هدافتــسا

تکرح لوط رد هدایپ نیرباع ،تــسا یتنــس یاه تفاب یاه هچوک ار یمیدق تــفاب کی رد روضح تــیفیک دنناوت یم اهریــسم نــیا رد یمومع طیحم نیب یطــساو دح اه هچوک نیا انمض .دننک هبرجتً زاب یاهاضف( عــمتجم نورد رت یصوصخ طــیحم و عمتجم نورــیب تهج دارفا ندــش هدامآ یارب ییاضف اذل .دنــشاب یم )یگیاــسمه .دنتسه ییاضف رییغت نیا اب ههجاوم قاور -5-6 شبات ربارب رد نانآ زا تظافحو نینکاس شیاسآ نیمأت روظنم هب درــس لوصف رد شراب زا تظفاحم نینچمه و مرــگ لــصف رد باــتفآ اب اذل .درک هدافتــسا یتنــس یرامعم یاراک رصانع زا ناوت یم ،لاــس یاه طایح( ینایم زاب یاهاضف فارطا رد یتنس یرامعم زا سابتقا یاه هرادج یور رب اه قاور نیا .تسا هدش هیبعت قاور ،)یگیاسمه بــجوم و دــنک یم یزادــنا هیاــس یــنایم زاــب یاــهاضف هــب فرــشم لخاد هب یرــتمک ترارح نــکیل .دوــش یم اهنآ یامد شــیازفا مدــع هقطنم مرگ یاوــه و بآ بــسانم عوضوم نــیا هک ،دــبای یم لاــقتنا داجیا ببس ،قاور یحارط ،یمیلقا لیلاد رب هولاع .)7ریوصت(تــسا یاه هناهد اــب اه قاور نــینچمه .دوــش یم ییاضف بــتارم هلــسلس زاــب یاــضف هــب دــید عوــنت ،یــنوریب یاــمن رد دوــخ ی هدنوــش رارــکت هک اج نآ زا .دــننک یم مهارف ،تکرح ماگــنه رد ار یگیاــسمه طایح رد نآ هدافتــسا ،تــسا یتنــس یرامعم رد جیار رــصانع زا یــکی قاور

.نیشام هب یسرتسد یگنوگچ ساسا رب شخب ود هب نیمز کیکفت -5ریوصت

.یگیاسمه یاه طایح فارطا رد قاور یحارط -7ریوصت

.هدایپ و هراوس یاه شخب طابترا یگنوگچ -4ریوصت

.یمومع گنیکراپ یارب یداهنشیپ لحم -6ریوصت

65

.دــشاب یم زین یحارط هقطنم یرامعم تیوه زا یداــمن ،حرط نــیا هعومجم یحارط یزکرم طایح رصنع زا یریگ هرهب اب ارگ نورد یحارط -6-6 یــمیلقا یاــه یگژیو هــب ییوگخــساپ روــظنم هــب یــیارگ نورد زابرید زا ،یموب یرامعم گنهرف هب هجوت اب و کشخو مرگ قطانم تابث هب هــجوت اب اذل .تــسا هدوب نیجع نارــیا یتنــس یرامعم اــب مق ینوکــسم یرامعم رد یــیارگ نورد یریگ لکــش رد رــثؤم لــماوع یحارط رد یدبلاک دنمشزرا موهفم نیا ،^۱۱)گنهرف و میلقا ینعی(

یحارط یاهدحاو همه یارب نکیل .تسا هتفرگ رارق هدافتسا دروم ینیب شیپ یزکرم طایح کی ،ینوکــسم ی هعومجم نیا رد هدــش یزکرم طایح نیا زا هناخ یاهاضف ی هدمع یریگرون .تسا هدــش هب اهدحاو فارــشا زا عنام یرــیگرون ی هوحن نــیا .دوــش یم نیمأت ی هوحن ۳-4شخب رد هدمآ تسد هب جیاتن قبط .دوش یم رگیدکی ناش یزکرم طایح فارطا رد اهدحاو ینوکــسم یانب یریگ لکــش و رون هکنیا نمض ،یریگ لکش ی هوحن نیا .تسا U و L لکش هب ،دنک یم رــسیم یزکرم طایح قیرط زا ار یلخاد یاهاضف ی هــیوهت یاه یدنمزاین زا هک ار هناخ یاهاضف یلخاد تاطابترا لح ناکما .)۸ریوصت(دنک یم مهارف ،تسا رصاعم یحارط طایح شقن رد لوحت -7-6

رد هدــش هئارا جیاتن قــبط ،زورــما یگدنز ی هویــش هب هــجوت اــب ره یارب طاــیح نیمأت نــمض ،)4 شــخب(اه هناخ لــیلحت تمــسق هتــسب تاطابترا یاراد هناخ یلخاد یاهاضف ی هیلک ،هناخ دحاو .)۹ریوصت(دنتسه یلخاد و یتنــس یاه هناخ رد هک یلکــش هب طایح یطابترا شقن نکیل و هناخ نینک اــس شیاــسآ و هاــفر نــیمات روــظنم هــب ،^۱۲دوــب موــسرم یلخاد تاــطابترا ی هیبعت اــب ،زور یاــه یدنمزاین هــب ییوگ خــساپ طابترا داــجیا ،طاــیح یطابترا شــقن اــهنت .^۱۳تــسا هدــش فیعض و یرــیگرون اــما .تــسا هــناخ ینوکــسم طــیحم اــب نورــیب طــیحم ظفح هناخ یــلصا یاهاضف ی همه یارــب طایح اب یرــصب طاــبترا ییاضف داجیا رد طایح شقن ،حرط نیا رد نینچمه .تسا هدش .تسا هدنام یقاب تباث ،نینک اس یارب مارآ و شخب حرف یدورو -8-6 یتنس یرامعم زا سابتقا و یسات اب ،هعومجم نیا یحارط رد ی هلأــسم ،یدورو رد تــسکش و چــیپ داــجیا اب تــسا هدــش یعــس نآ سدقم یاــضف هــب فارــشا مدــع و هــناخ هــب دورو رد تــیمرحم

.تسا یزکرم طایح فارطا رد هناخ یاهاضف لکش U و Lیاه یهدنامزاس زا یا هنومن ،هعومجم رد هدش یحارط یزکرم یاه طایح -8ریوصت

.تسا هدش لح یلخاد روط هب اهاضف تاطابترا یمامت _ هباوخ هس دحاو کی هنومن -9ریوصت یرهش یتنس تفاب رد هناخ یحارط