مواجهۀ شیلر با اندیشه های زیبا شناسانه ی کانت

*تناک‌ی‌هناسانشابیز‌یاه‌هشیدنا‌اب‌رلیش‌ۀهجاوم

4ینیسح‌کلام‌،³روپ‌نایرآ‌فرشا‌ریما‌،^2**یباهش‌ایض‌زیورپ‌،¹یرفعج‌هدیمح .ناریا ،نارهت ،تاقیقحت و مولع دحاو یملاسا دازآ هاگشناد ،هفسلف و تایهلا هدکشناد ،رنه هفسلف یرتکد یوجشناد ^۱ .ناریا ،نارهت ،تاقیقحت و مولع دحاو یملاسا دازآ هاگشناد ،هفسلف و تایهلا هدکشناد ،رنه هفسلف هورگ رایداتسا ^۲ .ناریا ،زکرم نارهت ،یملاسا دازآ هاگشناد ،یرامعم و رنه هدکشناد ،یقیسوم هورگ رایشناد ^۳ .ناریا ،نارهت ،تاقیقحت و مولع هاگشناد ،هفسلف و تایهلا هدکشناد ،رنه هفسلف هورگ رایداتسا ^۴ )۹۶/۴/۲۴ :ییاهن شریذپ خیرات ،۹5/۱۲/۱0 :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ هچنآ ،نایم نیا رد .دهد یم رارق ییابیز و رنه باب رد شیوخ یفسلف یاه شهوژپ یارب یزاغآ ار تناک مکح ی هوق دقن ،رلیش وا .دوب »لقع و سح« و »یدازآ و ترورــض« صوصخ رد یتناک »یراگــنا هناگود« رب هبلغ ،تــشاداو لمأت هــب ار وا هــمه زا شــیب هتینردم و یرگنشور و تسا هتفرگ ار نردم ناــسنا نابیرگ هک دناد یم یتلاکــشم و تلاضعم زا یــشخب ار »یراگنا هناگود« نیا تناک ۀناــسانشابیز یارآ اب رلیــش ۀهجاوم هب ،یلیلحت - یفیصوت یدرکیور اب قیقحت نیا .دناد یم تلاکــشم نیا زاــس ببس ار هفیظو ،لک و ءزج نایم لباقت ناوت یم هنوگچ و دیسر یدازآ هب ترورض لد زا ناوت یم هنوگچ هک دهد یم ناشن و دزادرپ یم هب ،یلمع و یرظن لقع دنویپ رد ار تناک مامتان راک درک شلات رلیش ،اتسار نیا رد .تشادرب نایم زا ار ناسنا و تعیبط ،لیم و لباقت زا یزاب موهفم ۀطساو هب رلیش هک دهد یم ناــشن جیاتن .دیآ قئاف یو یاه هــشیدنا »یراگنا هناگود« رب و دناــسرب هجیتن یارب یزاب ققحت هاگیاجۀباثم هب رنه زا رلیش .دشخب یم تدحو »یراگنا هناگود« هب و دور یم رتارف لقع - سح /تروص - هدام .یزاب زج تسین یزیچ دوخ هک یتدحو .دریگ یم هرهب ناسنا هب ندیشخب تدحو هجیتن رد و رصنع ود نیا هب ندیشخب تدحو

یدیلک‌یاه‌هژاو .رلیش ،تناک ،یزاب ۀیرظن ،لقع و سح ،یراگنا هناگود

.تسا ماجنا تسد رد ناگدنراگن ریاس ییامنهار هب هک دشاب یم »تناک مکح ۀوق دقن اب رلیش ۀهجاوم« :ناونع اب لوا هدنراگن یرتکد هلاسر زا هتفرگ رب هلاقم نیا*

.E-mail: pziashahabi@yahoo.com ،0۲۱-۲۲۷58۴۹۶ :ربامن ،0۹۱۲8055۶5۱ :نفلت :لوئسم هدنسیون**

۱۶

۱۳۹۶ ناتسمز ،۴ هرامش ،۲۲هرود ‌یمسجت‌یاهرنه‌-‌ابیز‌یاهرنه‌هیرشن

،۱۷5۹لاس ربماون مهد رد ^۱رلیش نوف شیردیرف فوتسیرک ناهوی ناهج هب هدید ناملآ گربمترو تلایا رد ،راکــن دور رانک رد خاــبرام رد هدید ،یرامیب هرود كی لمحت زا سپ ،)۱805( لاس هم هام رد و دوشگ همانــشیامن ،رعاــش یو .)8 ،۱۳۷۷ ،لا یرــفج( تــسبورف ناــهج زا زا ،هتوگ راــنک رد هــک تــسا یناملآ فوــسلیف و زادرــپدقن زــین و ســیون .دیآ یم باسح هب یناملآ كیسلاک بدا ناشخرد ناگراتس نینــس نامه رد یقلاخا یاه یگتــسبلد هک تــسا هجوت نایاــش تاــیهلا هــک درــک یم وزرآ یــکدوک رد وا .دــش رادــیدپ رلیــش رد یــکدوک هاگشزومآ دراو رابجا هب ،۱۷۷۳ لاس رد یلو ،دوشب شیشک و دناوخب تاررقم دننامه ،نــشخ تاررقم نآ رب هک ،دــش ^۲نگیوا لراک یماظن هدوــهیب ار تاــیهلا ،نــگیوا لراک هــک اــجنآ زا .دوــب مــک اح یــماظن هب ادتبا وا ،دوب هدادن رارق هسردم یسرد همانرب رد ار نآ و تسناد یم ،۱۷۷5 لاس رد هکنآ زا سپ اما ؛تخادرپ قوقح ی هتشر رد لیصحت ی هتشر رد لیصحت هب یو ،دیدرگ ریاد هسردم رد زین یکــشزپ هتــشر ی هلاــسر ،لــیصحت ی هرود ناــیاپ زا ســپ وا .دــش لوغــشم یکــشزپ ریرحت ناــسنا یناحور و یناویح تــعیبط طابترا ی هراــبرد ار شــیوخ تعیبط یــناحور و یــناویح دعب ود زــیامت هــک دوب ناــمز نــیا زا .درــک تیلوغــشم و هــغدغد ،اــهنآ ندرــک قــیفلت و یــگنهامه زــین و ناــسنا یتح و اه یزادرپ هیرظن و اه یزادرپدقن یرایسب و دیدرگ رلیش ینهذ و تــشحو تیعضو .دمآ دــیدپ تینهذ نــیا رــیثأت تــحت ،یو راعــشا یدراوم زا رــگید یکی ،دوب مــک اح یو هــسردم یاضف رب هــک یبوکرــس رد ،نگیوا لراک راتفر .دش رثأتم نآ زا رایسب وا رکفت ی هوحن هک تسا یــسایس تردق و دروآ دیدپ ار تردق نابحاص زا یگــشیمه یرفنت وا .)۹-۱5 ،۱۳۷۷ ،لا یرفج( دیدرگ داسف و دادبتسا لداعم شرظن رد یگدنسیون هب یراشرس ی هقلاع و قشع ،تیلوفط نارود رد رلیــش مغر یلع ،تشاد همانشیامن نتشون هب هقلاع اصوصخ ،رعش ندورس وً و تخس ی همان ماظن هک دوب لیصحت هب لوغشم یا هسردم رد وا هکنیا ،همه نیا اب اما ؛تشادن یطبر ،یگدنسیون نف و بدا و رعش اب نآ راوشد

5»كوتشپولک« ،^۴»ریپسکش« ،^۳»وسور كاژ ناژ« نوچ یناگدنسیون راثآ وا اــب ار دوــخ همانــشیامن نیتــسخن و درــک هــعلاطم یــناهنپ ار ^۶»هــتوگ« و .)۱0-۱۱ ،۱۳۴۶ ،رلیــش( تــشون هــسردم نیمه رد ^۷»ناــنزهار« ناوــنع و یفــسلف یاه هتــشون رد ار هــلحرم جــنپ ،⁸ساــیلا سوــیلوج .دنتسین ربارب مه اب تیمها ظاحل هب هک درامش یم رب رلیش یتخانش ابیز هک دشاب یم وا زا ییاه هتــشون لماــش ،درب یم مان نآ زا هک یلوا هلحرم شا هلاسر هلمج زا ،)یکشزپ( یو یلیصحت هتشر هب دنتسه فوطعم نامز نیا رد ،۱۷80 لاــس هب ناــسنا ینلاقع و یناویح تــعیبط هراــبرد رد دازآ یاــه ثحب ندــش حرطم زا هک ،^۹»لبا .فا .یــج« ،یو راگزوــمآ

یارگ هبرجت ی هفــسلاف اــب ار وا ،دروآ یــمن لــمع هــب یــتعنامم شــسلاک هب رلیش هجوت ،تشاد تیمها هلحرم نیا رد هچنآ .درک انشآ یسیلگنا یتقو .دش زاغآ ۱۷8۲ لاــس رد ،مود هلحرم .تــسا ندب و نهذ طابترا لراک ،تفر هنحص یور هب »نانزهار« ناونع اب وا ی همانــشیامن نیلوا یکشزپ تاعوضوم زا ریغ هب یتاعوضوم ی هرابرد نتشون زا ار وا ،نگیوا »شنت و نافوط« شــبنج ی هرود اب دوب فداصم هرود نــیا .درک عــنم ی هوق دقن« رلیــش هک دوب ینامز ،موــس ی هلحرم .^۱0»دربن و موــجه« اــی ییابیز دروم رد وا تارظن اب ییانشآ زا سپ و درک هعلاطم ار تناک »مکح شلات ابیز زا ینیع یموهفم نداهن انب تهج رد ،یو تارظن زا داقتنا اب ینامز ،مراــهچ هلحرم .دروآ یم ^۱۱»ساــیلاک ی هژورپ« رد ار نآ هــک ،درــک أــشنم هک دهد یم خر رلیــش ی هــشیدنا رد یلوحت و بلاــقنا هــک تــسا ی هلاقم وا هــلحرم نیا رد .تــسا هتوگ زا رلیــش دــیدج تــشادرب رد نآ ی هــتفگ هــب هــک درــک رــیرحت ار ^۱۲»یتاــساسحا و هداــس رعــش ی هراــبرد«

رلیش هک دیآ یم باــسح هب ناملآ تلااقم نیرت گرزب زا ،^۱۳نام ساموت ،مجنپ ی هلحرم رد .دهد یم طسب ار رعــش زا یــسانش كبس كی ،نآ رد تسوا لح هار هک دهد یم هئارا ار یرنه یاه كبس و عاونا هیرظن رلیش و رنه« و »تــعیبط و رــنه« طاــبترا صوــصخ رد یتلاکــشم لــح یارــب .)Edward, 1967, 312-314( »تخانش ،۱۷8۲ لاــس رد »ناــنزهار« ی همانــشیامن اــب رلیــش ،تــقیقح رد وا ،دــش گربمترو كرت هب روــبجم هکنیا زا ســپ و دروآ تــسدب ترهــش وا ،)۱۷8۳-۱۷8۷( یاه لاــس رد .داد هــمادا یــسیون همانــشیامن هــب .تشون ار ^۱۶»سولراک نود« و ^۱5»قشع و هعدخ« ،»^۱۴وکسیف هئطوت«

-۱۷8۹( یاه لاــس رد وا .درــک تاــقلام ار هــتوگ یو ،۱88۷ لاــس رد ییایناپسا تموکح یهرود زین و هلاس یس یاه گنج خیرات ،)۱۷۹۹ اــب ،۱۷۹0ی هــهد لــیاوا رد هــکنآ زا ســپ و .دروآرد رــیرحت هتــشر هــب ار ی هتشر هب ار هلاقم یرامــش ،دش انــشآ تناک قلاخا و رنه ی هفــسلف هعــسوت تهج رد ای و دنا هدوب تناک دقن تهج رد ای هک دروآرد ریرحت و راقو« ای »تــمارک و نــسح« ،ی هلاقم هلمج زا ،وا تارــظن لــیمکت و رد یــیاه همان« وا ،۱۷۹5 لاــس رد نآ زا ســپ ،۱۷۹۳ لاــس هــب »نأــش و هداس رعش« و دروآ رد ریرحت هتشر هب ار »ناسنا تخانــشابیز تیبرت لاس هب ار »سایلاک ی هژورپ« زین و ،۱۷۹5 لاس هب ار »یتاساسحا رعش همانشیامن نتشون شا یلصا راک هب وا ،هرود نیا زا دعب .تشون ۱۷۹۳ وا رــگید یاه همانــشیامن هــلمج زا .تــشگزاب یــخیرات یاــه مارد و هریشود ،^۱8 ۱800تراوتــسا یرام ،^۱۷ ۱۷۹8-۹ نیاتــشنلاو هب ناوت یم .درک هراشا ^۲۱ ۱80۴ لت ملهلیو و ^۲0 ۱80۳ انیسم سورع ،^۱۹ ۱80۱نائلروا

همدقم

تناک‌ی‌هناسانشابیز‌یارآ‌زا‌رلیش‌یبایزرا

ی هناــسانشابیز یاه هــشیدنا اب رلیــش ی ههجاوم هب رضاح هلاقم یارآ یــخرب رب رلیــش یبایزرا ادــتبا ،روــظنم نیا هــب .دزادرــپ یم تــناک هراــبرد رلیــش هاگدــید سپــس و دوــش یم حرــطم تــناک یــسانشابیز

.دش دهاوخ حرطم یدژارت و رنه ،ییابیز

ادکؤم ادعب وا ات دش بجوم هچنآ و -تفرگ تناک زا رلیش هچنآ ادتبا رد هک دوــب یخیرات یــشهوژپ و خیرات زا یــشنیب -دنک هــعلاطم ار تــناک لصا .)Reed, 1991, 51( دناوخ هاتوک تلااقم یخرب رد وا ،۱۷8۷ لاس ملاع و تــسا رصاعم گنهرف ،رلیــش یتخانــشابیز یاــه همان یروــحم هدش فیصوت هتسجرب و یلاع زادنا مشچ كی ی هباثم هب ناتساب نانوی وا هک ارچ ؛دراد یمهم شقن تناک ،نانوی زا رلیــش تــشادرب رد .تــسا هب ندش لسوتم اب .دنک یم كرد نانوی و تناک نایم ار یتسیزمه كی رد ار ینانوی ملاع هک یمادام ،یرــشب یگنهامه زا یخیرات ی هنومن كی »یراگنا هناگود« رب دراد دــصق ،دهد یم حرــش یتناک یاه لآ هدیا وترپ .)Martin, 1996, 122-123( دنک هبلغ تناک زا شیب ار تــناک بلط حلاصا و ناوــج ناوریپ هــچنآ ،تــقیقح رد رظن هب هراپدنچ وا ی هفــسلف هک دوب تیعقاو نیا ،داد یم رازآ زیچ ره ریذپان یتشآ ءزج هس ای ود هب ار ناسنا تایح هک ظاحل نیدب ،دمآ یم مه اب دــیاب ار اــه هکت نیا هــنوگچ دهد ناــشن هکنآ یــب ،درــک یم هــکت یارب هــناگ ادج ناــهج كــی و تخانــش ناهج كــی روــصت .درــک عــمج یتخانشابیز مکح و ساــسحا ناهج كی زاب ،ناهج نیا زا هک ،لمع تــشادرب هک یا هفــسلف رد هژیو هب ،دوب ریذپان لمحت ،دوــش یم ادج .)۶5 ،۱۳۷۹ ،نومولوس( دوب راومادنا تدحو و فیلأت نآ یساسا تدــحو ی هــباثم هــب ار شــیوخ یتخانــشابیز رــظن هــچرگ ،تــناک دوــبن رداــق ،تــیاهن رد اــما ؛دــنک یم كرد یرــظن لــقع و یــلمع لــقع حور ،مــلاع ود رد ار نردــم گــنهرف هــک هــمهاف یاــه تیدودحم رــب ،رلیــش ،نایم نیا رد ،اــما .دــنک هــبلغ ،دوــب هــتخادنا ورــف ،تــعیبط و حرطم ،یگنهرف نارحب نیا زا ینثتسم یرما ناونع هب ار یسانشابیز و هفیظو ،تعیبط و حور تدــحو نوچمه ار یــسانشابیز وا .دــنک یم زین ماجنارس .دزیرگ یم نآ زا همهاف هک یتدحو ،دریگ یم رظن رد ،لیم ی هدننک رادیب ،دوب هتفایرد رلیــش هک نانچ نآ ار یــسانشابیز ،لگه ندرک لصف و لــح هب ار رنه شلات مه وا .دــسانش یم لــقع و هفــسلف و رلیش ،ساسا نیا رب .دنک یم فوطعم ،اه قارتفا و اهداضت و اه لباقت Glowacka,( دندرک یرگنزاب ،هفسلف و رنه ی هفیظو نییبت رد ،لگه .)Dorota and Boos, 2002, 15 تیهام یتقو ،تخادنا رد یــسانشابیز خیرات رد ون یحرط ،تناک یتخانشابیز ی هبرجت رد .درک نییبت ار ضحم یتخانشابیز ی هبرجت .دیآرد قــیلعت تلاح هــب دــیاب ناــسنا یاه هتــساوخ و لاــیما ،ضــحم رضاح كاردا رد شدوخ هک دوش هجوت »نیع« هب یا هنوگ هب اهنت ،هاگنآ

۲۲،»ضرغ یب هجوت و شرگن« زا تناک هک تسا یزیچ نآ ،نیا .تسا هک یحرــش ،یتخانــشابیز ی هبرجت زا تناک حرــش ،اما .دــنک یم دارــم زین رلیش .دوبن دشاب هدننکدنسرخ و هدننک عناق یدعب نارکفتم یارب نداد هعسوت هب ،دوب هدش مگرد رس ،تناک یاه للادتسا یسررب اب هک ی هژــبا نأــش تــساوخ وا .تــخادرپ تــناک حرــش یزاــس ینغ و »سایلاک ی هژورــپ« رد ار قلاــخ دنمرنه و یرــنه راــثآ و یتخانــشابیز مــسیلامرف هک ار ییابیز دروم رد تناک ی هیرظن وا هژیو هب ،دــهد اــقترا .)Martin, 1996, 165-170( درک دقن ،تــشاد یپ رد ار یعازتنا رنه و »رــنروک« شتــسود هــب هــک یــیاه همان رد رلیــش ،بــیترت نــیدب ی هژورپ« ناوــنع تحت ،۱8۴۷ لاــس رد شــگرم زا دعب هــک ،دــسیون یم زا ینیع یــفیرعت ی هئارا یــپ رد ات تــشاد دصق ،دــش رــشتنم »ساــیلاک نامز نآ ات هک ار یتایرظن وا .دنک هبلغ ،یتناک مسیویتکژبوس رب ،ییابیز

هلمج زا ،دوب ینیع لصا كی دقاف و دوب هدش هتفگ ییابیز صوصخ رد ار »نتراگ مواب« و »نوــسلدنمزیزوم« ،»تناک« ،»كرب دنومدا« تایرظن ای »هرــش« نایب ییابیز هک دــنک یم ناونع ،راــب نیلوا یارب و ،درــک دــقن یتخانشابیز یاه همان رد ،رظن و هدیقع نیا ،یدازآ یانمت .تسانمت یتناک كی وا هچ رگ ا ،ساسا نیارب .دننک یم افیا ار شقن ،نیرت یساسا اب شدروخرب و ،دنک حلاصا ار یتناک مــسیلامرف ات درک یعــس اما ،تــسا ار هتــسباو و دازآ ییابیز ناــیم زیامت ،نینچمه و هدرــک دــقن ار یــیابیز یمرف تیهام ،تشاد هدیقع رلیش .)Martin,1996, 43-45( دنک راکنا ،لامک اب ییابیز نداد دنویپ وا معز هب تسین تابثا لباق ،دازآ ییابیز ار ییابیز ،ســکعرب وا .هــنارواب لقع تخــس تــسا یدرکیور نــمضتم رد هک ییاه هژبا هــب ییابیز هک دــش یعدم و ،دومن ضرــف یــنیع یرــما اب دیاب ار یــیابیز ،ور نــیا زا .دریگ یم قــلعت ،دنراد دوــجو رادــیدپ مــلاع درمش یلقع و ینهذ تذل هب هتسباو ار نآ دیابن و دومن طبترم ساوح یتناک لصا اب رلیــش ،تفگ ناوت یم نیاربانب .)۲8۱ ،۱۳85 ،نارمیض(

ییابیز« هک تفرگ هجیتن ماجنارس و ،درک زاغآ »ضحم كاردا« ای »مرف«

.)۲8۱ ،۱۳85 ،نارمیض( تسا »رادیدپ رد یدازآ ار تناک ی هــشیدنا رلیــش ،دــش حرطم نــیا زا شــیپ هــک روــطنامه دح« لابند هــب هک دوــب وا نهذ تداــع نیا ؛تــسناد یم راگــنا هــناگود داضتم هلوقم ود نایم ،یجنایم دناوتب هک یموــس دح ،ددرگب »موــس ی هزیگنا ندرکرابتعا ناــمه ،موــس دح نیا زا زراب ی هنومن كی .دــشاب »لکش« و »یدام« لباقتم ی هزیگنا ود نداد یتشآ یارب هک تسا یزاب ،رظن نیرت یساسا و نیرت مهم ،رلیــش یتخانــشابیز ی ارآ رد .دــشاب یم كی نوچمه رنه زا شروصت و كاردا هک ارچ .تــسا ^۲۳»یزاب ی هزیگنا«

ققحم لماک یلکــش هب ار دوــخ ناــسنا نآ رد هــک .تــسا یدج یزاــب -۴۴ ،۱۳۷۷ ،لا یرــفج( درــب یم یپ شیوخ دوــجو هنک هــب و دــنک یم دازآ یزاب و تناک ی هناسانشابیز ماکحا یسررب زا ار »یزاب« ،رلیش .)۴۳ رلیــش هک یحلاطصا رد »یزاب« هچ رگ ا ،دنک یم ذخا وا یتخانــش یاوق توافت هدوب تناک دارم هچنآ اب و تــسوا صاخ درواتــسد ،درب یم راکب تــناک یارــب یتخانــش یاوــق یــگنهامه .)Cooper,1995, 382( دراد »یلک« نزاوت بجوم هک تسا ینیع وا رظن زا ؛ابیز نیع .تشاد تیمها نیا ندرــک صخــشم یارب ،تناک .تــسا همهاف و لــیخت ی هوــق نــیب دازآ تیلاعف :دنک یم هدافتسا »یزاب« ی هژاو زا نیعتمان ^۲۴ییارگ نزاوت ،درپش( تــسا طوبرم تخانــش ی هوق هب نآ یگنهامه و لیخت ی هوق و رکفت ،یزاــب ییاهن مرف هک تــسا نیا شدارم رلیــش اــما .)۶۹ ،۱۳85 هک ییاج ،دنک یم یزاب اتقیقح ناسنا هک اجنآ ؛تسابیز هرابرد قمعتً یتیانع و فده چیه ،هن و دنک یم اضرا ار شیوخ یدام یاهزاین ،هن وا ود یگتــسبمه و یگنهامه هک تــسا ییاج هکلب ؛دزاــس یم ققحم ار .)Sharp, 1991, 158( ددرگ یم ققحم ،ناسنا تعیبط داضتم ی هبنج تعیبط و رنه نایم نداهن زیامت رد تناک یماکان زا رلیش ،نیاربانب دروم رد تناک ی هدیقع زا ،یتخانشابیز ی هبرجت تاقلعتم ی هباثم هب .دوب دنسرخان ،یک اردا و یتخانش یاوق یگنهامه ی هباثم هب ییابیز ورملق زا یــسانشابیز ندرــک ادج اــب تناک ،هــک دیــشیدنا وا نــینچمه هب ار یفاو و یفاک یتیمها ییابیز هــب ،یدام و یکیزیف ورــملق و قلاــخا تشاد دصق رلیش .تــسا هدادن یقلاخا یدازآ ی هدنهد باتزاب ناونع

۱8

۱۳۹۶ ناتسمز ،۴ هرامش ،۲۲هرود ‌یمسجت‌یاهرنه‌-‌ابیز‌یاهرنه‌هیرشن

.دنوش قیفلت دنناوت یم ییابیز رد ،قلاخا و تعیبط هک دهدب ناشن ات ار رــشب ،تعیبط هــک درــک دراو ار ضارــتعا نــیا تــناک رــب وا ،نــینچمه ی هبرجت ربارب رد نیا هک یلاح رد هداد ناشن ریذپانرییغت و تباث یزیچ .)Martin, 1996, 169-170( دریگ یم رارق ناتساب نانوی زا یخیرات ،دوب هتخیگنارب ار رلیش زیچ ره زا شیب هچنآ تفرگ هجیتن ناوت یم یدازآ عبنم ناــیم ،یتناک ماظن قیفلت لــباقریغ یاه ییادج و هــطرو دروم رد ار یــتناک دوــمنهر وا .دوــب ناــسنا یناویح تــعیبط و یــقلاخا ،ناسنا رد یقلاخا و یناویح تعیبط نایم دیدــش زیتــس ندرک فرطرب ار دوب ناــسنا ینلاقع و یــقلاخا ی هــبنج ی هطلــس و یرترب لماــش هــک یتخانشابیز ی هبرجت زا تناک حرش هک تشاد هدیقع رلیش .دریذپ یمن رد اه لباقت و اــه قارتفا و اه فاکــش نــیا رــب ندرــک هبلغ یارــب اــهنت هــن .درک یم رــتدنمورین ار نآ نــینچمه هکلب ،دوــبن یفاک ناــسنا تــعیبط ی هلئــسم و هــقلاع ناــسنا ی هدــش ادــج تــعیبط لکــشم ،نــیاربانب شیوخ تایرظن رد هک ،تسا رلیش یتخانشابیز یاه هتــشون یروحم نیا .دریگ یم راکب نآ ندرک فرطرب یارب ار شیاه شلات نیرت هناروهتم تناک هکنیا دوجو اب .تسا تناک موس دقن اب یراگزاسان و داضت رد ،هقلاع ظاحل هب ناسنا ی هناگود تعیبط یعقاو یگنهامه هک تشاد هدیقع .)Martin, 1996,169-174( درکن اهر ار نآ رلیش ،تسا نکممان یقطنم

تناک‌یسانش‌ابیز‌رب‌یراتسج

رد افرص ناسنا نهذ ییاناوت هک دش ببس تناک یکینرپک بلاقناً حرط هیرظن نیا ،نآ یاج هب و دوشن هتسناد تیعقاو »ندرک فشک«

و لخد نآ رد دناوت یم و تسا تیعقاو »م ّوقم« ناسنا نهذ هک دوش ربارب رد ناسنا نهذ هب ار یا هژیو هاگیاج تناک .دشاب هتــشاد فرصت ،بیترت نیدب .داد صاــصتخا ،یــنوریب تاــیعقاو و ک اردا تاــقلعتم ناوت یم عوــضوم نــیا هب هجوت اــب .درک ادــیپ قلاــخ یــتیهام ،نــهذ و »هتیویتکژبوــس« نامه مــسیتنامر یارب مــسیلآ هدیا ثاریم هک تفگ ار قلاخ لیخت قیرط زا تــیعقاو رییغت هک دوب »هژوــس« ییاورنامرف اــی .دش اه کیتنامر ی هدمع لوصا زا اهدعب و تشاد یپ رد هب ،تسا هدمآ »دقن« هژاو ناــش ناونع رد هک رثا هــس شراگن اب تناک تناک ضحم لقع دقن .تخادرپ یتراکد ی هچراپ کی ی هژوــس لیلحت ِدوخ ِتلاح هب ،لعفنم ِدوخ و دروآ دیدپ »دوخ« موهفم رد گرزب یلوحت کاردا یارب یلحم افرص ناسنا نهذ هک روصت نیا رگید اریز .دمآرد لاعفً زین یلمع لقع دقن رد .دش هتشاذگ رانک ،تسایشا روص نتسب شقن ای نوناق و قلاخا لــصا ی هدنــسانش یلمع لقع ،قلاخا ناینب لیلحت اــب یقلاخا نوناق رب قبطنم یرادرک ،یقلاخا رادرک .دــیدرگ یفرعم یقلاخا .تسا یقلاخا نوناق هب مارتحا لیلد هب افرص نآ ماجنا هک دــش هتــسنادً هک دش یفرعم یا هدنشاب ناسنا ،ضحم لقع دقن فلاخرب ،مود دقن رد .ددرگ دازآ ،تعیبط یرورــض نیناوق زا و دــشاب راذگ نوناق دناوت یم دوخ یکی اقیقد هک )یدازآ و ترورض( هزوح ود نیا نداد طبر هک دوب اج نیمهً هوق دقن نتشون یارب تناک ی هزیگنا و هغدغد ،تشاد رارق یرگید ربارب .دیماجنا نردم یسانش ابیز رد میظع یلوحت هب هک یدقن ؛دیدرگ مکح هک یلوصا داد یم ناشن یلمع لقع دقن و ضحم لقع دقن رد تناک یلوصا اب ،دنوش یم قلاطا اهرادیدپ هب و دنراد ترورض یرظن تهج زا هب ،دنریگ یم قلعت لوقعم یاه تاذ هب و تسا یلمع ناش ترورض هک

تسیاب یم وا و دوبن یفاک هلأسم نیا اما .دنرادن یتافانم یقطنم ظاحل زا .درــک یم رارــقرب طاــبترا یــعیبط ترورــض و یدازآ ورــملق ود ناــیم و طابترا یارــب یناینب ،مکح هوــق دقن یرای هب ات دــش نآ رــب ،یور نــیا مکح هوق دقن رد ببــس نیدب .دبایب لقع تحاــس ود نیا یگتــسویپ ؛دراد ینیــشیپ یلصا )یلمأت( مــکح هوق هک دهدب ناــشن ات دــش نآ رــب و تعیبط نایم مزلا یگنهامه ندرکرارقرب ،لصا نــیا یاهراک زا یــکی هناسانش ابیز مکح رودص طیارــش وا .)۳۳۲ ،۱۳80 ،رنروک( تــسا یدازآ و تیاغ ره زا غراف ای دازآ دیاب هک تسناد یمکح ار نآ و درک صخشم ار نوزفا .دشابن لیخد یا هقلاع چیه زین نآ رودص رد ؛دوش رداص یضرغ .دنک ادیپ ماع لوبق دیاب یمکح نینچ ،اهنیا هب ،دوخ یقطنم قایس هب ،یتخانــش ییابیز مکح یــسررب رد ،تناک تهج ،تیمک ،تیفیک ی هتسد راهچ لیذ ار مکح نیا تایصوصخ دوخ ،تیفیک ثیح زا ییابیز ی هرابرد مکح« .درک لیلحت تبــسن و .درادن یگتــسباو یــصاخ ی هــقلاع چیه هــب ینعی تــسا هــقلاع دــقاف یناگمه و یلک یتیاضر دــجوم ،تیمک ثیح زا مکح نیا نــینچمه ،مکح نــیا تیلک .درادــن اکــتا ینیعم موــهفم چــیه رب هــچرگ ؛تــسا ،وا معز هــب .)۲۲ ،۱۳8۳ ،تــناک( »تــسا دوــجوم اــما ،یــنهذ یــتیلک اما تسا رادروخرب یسح یا هنیمز زا یتخانش ییابیز و یقوذ یرواد تسا یگژیو نیمه ،لصا رد .دشاب هرهب یب رکفت زا هک تسین نینچ ار اهنآ و دشخب یم یلک ی هبنج ،یویتکژبوس یاه مکح نینچ هب هک رما صوصخرد فرص یسح تارثأت ی هنیمز رب اهنت هک ییاه یرواد زا .دنک یم زیامتم ،دنریگ یم تروص عوبطم ،دوش یم هداد تبسن یتخانش ییابیز یاه مکح هب هک یتیلک هتبلا کرتــشم تــشرس و تعیبط رد هــشیر و هدوبن ویتکژبا و یــقطنم یــتیلک ،تبــسن ی هــبنج زا .)۳50 -۳5۱ ،۱۳۶۴ ،هداز بــیقن( دراد اه ناــسنا ]هژبا =[ نــیع کی یدنم تیاغ تروــص رد ار دوخ یاــنبم یــقوذ مــکح«

]هژبا =[ نــیع رد یــتیاغ روصت نودــب تروص نیا هــک ییاج اــت ،دــبای یم تــناک ،یور نــیمه نــیا زا .)۱۴5 ،۱۳۶۴ ،هداز بــیقن( »دوــش تــفایرد یدربراک یاه هبنج زا هاگن ،یتخانــش ییابیز شرگن و یــقوذ یرواد رد لامک موهفم زا ار ییابیز موــهفم ادکؤم وا .دنک یم یــفن ار یدنمدوــس وً تــسا یزیچ نتــشادن ای نتــشاد عفن دروآرب رد اهنت اریز ؛دزاــس یم ادج یرواد رد نــینچمه .مــیروآ یم رــظن رد ار ءیــش نآ تــیاغ و موــهفم هــک نآ عضو یــگنوگچ و یتــسیچ زا هک مــیراد زاین ءیــش کــی صوــصخ رد چیه بان یتخانش ییابیز مکح و یقوذ یرواد رد هک یلاح رد .مینادب زا .)۲۶۹ ،۱۳8۳ ،کانتراه( دشاب راک رد دیابن تــسد نیا زا یا هظحلام نآ یریذپ لاقتنا تیصاخ و یقوذ مکح ترورض ،تناک ،تهج ی هبنج سح« کی ندرک ظاحل ،نآ طرــش هک طورــشم یترورض« ؛درک حرطم ار تسا یکرتشم سح نینچ نتفرگ ضرف شیپ اب اهنت هک ،تسا »کرتشم رد ،وا رواب هب .)۱۴۷ ،۱۳8۳ ،تناک( »دوــش عضو دناوت یم یقوذ مکح هک یاوق یگنهامه ساسحا ،تــسا تیمها زئاح هچنآ یقوذ مکح رودص بجوم هک تــسا یا هژــبا ،ابیز ی هژــبا ،ساــسا نیا رب .تــسا یتخانــش وا .ددرــگ یم ]همهاف =[ مهف و ]لــیخت =[ لایخ یاوــق نایم یــلک نزاوــت هدافتسا »یزاب« ی هژاو زا ،نیعتمان ییارگ نزاوت نیا ندرک صخشم یارب ،مهف ی هوق اب نآ یــگنهامه و لایخ ی هوق دازآ تیلاعف ،هتبلا .درــک یم

نایم یگنهامه ناکما هب افرص هکلب ،تسین یتخانش تایضتقم عبات .)۶۹ ،۱۳85 ،رفش( تسا طوبرم )تخانش( مهف ی هوق و لایخ ی هوق ینعی ،ملاع زا یبطق ود یریوصت ی هــئارا زا سپ تناک ،یور ره هــب هب شیوخ مهف و ساوح ددم هب ناسنا هک )اهدومن( اهرادیدپ ی هزوح ی هزوح و ددرگ یم یقلاخا یدازآ ی هزوح و ددرگ یم لئان نآ تخانــش ،دریگ یم رارق ناسنا سرتــسد رد لمع قیرط زا اهنت هک یقلاخا یدازآ نایم ندز لپ ناکما ،نآ رد هک درک یفرعم یا هزوــح و یا هلوقم ار رــنه تــشاد دصق وا ،ناــس نیدب .دراد دوجو یدازآ و ترورض ی هطیح ود ،رکف و دوهــش ،ءزج و لک نایم تدحو هک دنایامنب ار رــنه زا هرــهچ نآ نامه ،هطقن نیا .)۲۹۳ ،۱۳8۳ ،کلو( دزاس یم نکمم ار درخ و لایخ ی هشیدنا کی اب و درک زاغآ تناک رب ار دوخ داقتنا رلیش هک تسا ییاج نایم زا ار اه یگناگ ود و اه فاکش ات درک شلات ،ارگ نزاوت و هاوخ تدحو ای هتساوخ ،فوسلیف ود ره هک اجنآ زا ،وا دقن نایب زا شیپ ،اما .درادرب ییارگ نوطلافا و ،دندوب هتفریذپ ار نوطلافا یارآ یا هزادنا ات ،هتساوخان دیآ یم رامش هب ناش هشیدنا ک ارتــشا هوجو زا یکی ،فوــسلیف ود نیا .دــهد یم ناــشن زــین ار یفــسلف تنــس هــب ناــش هجوت ،هــتکن نــیا هــک .ددرگ نشور ود نآ یاه هشیدنا رد ییارگ نوطلافا ،تسا رتهب تسخن

رلیش‌هاگن‌رد‌ییابیز

و اــه یرواد ماــسقا زا ،دــسرب یــیابیز فــیرعت هــب هــکنآ یارــب رلیــش :هــک حرــش نــیدب ،دروآ یــم ناــیم هــب نخــس ،یناــسنا یاــه تواضق ای و یقلاخا ،یتخانش تیاغ ،یقطنم دنناوت یم ام ماکحا و اه تواضق ،تخانش تروص اب قباطت رد میهافم دروم رد رگ ا .دنشاب یتخانشابیز اب قباطت رد تادوهــش دروم رد رگ ا و تــسا یقطنم ،مینک رداص مکح رد رگ ا لاح ،تسا یتخانش تیاغ مکح ،مینک یرواد تخانش تروص تروص اب قباطت رد ،دنتــسه دازآ یقلاخا لمع دننام هک یــتارثأت دروــم دروم رد ،مکح رگ ا اما و .تسا یقلاخا مکح ؛مینک یرواد ،دازآ ی هدارا مکح ،دــشاب دازآ ی هدارا تروص اب قباطت رد ،دنتــسین دازآ هــک یــتارثأت ،یقطنم مــکح رد هــک نانچمه ،بــیترت نــیدب .تــسا یتخانــشابیز همهاف هب تهابش ،یتخانش تیاغ مکح دروم رد و همهاف اب تقباطم ی هدارا اب لمع كــی قفاوت و تقباطم ،یقلاخا مکح رد .تــسا حرــطم ،ضــحم ی هدارا اــب رادــیدپ كــی تهابــش اذــل و ،تــسا حرــطم ضــحم یزیچ یــیابیز ،ساــسا نیا رــب .دــشاب یم اــنعم نــیرت یلک رد یــیابیز .)Martin, 1996,152-154( »رادیدپ رد یدازآ« رگم تسین نیا هب ،یــیابیز یارــب ینیع یراــیعم و لصا ی هــئارا یــپ رد رلیــش رد یدازآ موــهفم هــک دوــب دــقتعم وا .تــفای تــسد یــیابیز زا فــیرعت تیفیک اهنت ،للاقتــسا و یراــتخمدوخ ،دوــش یمن تفای یرظن لــقع تــسا یلمع ِلقع .تــسا یلمع لقع ی هدــش هداد رارق عاعــشلا تحت لمع ات تــسا نآ راتــساوخ و ،دنک یم قلاطا یزیچ رب ار دازآ شــنک هــک اذل .دــشاب هدــشن رثأتم یصاخ تیاغ و فده زا و هدام زا ،هدــش ماجنا ار نآ ساوــح و دوــش رهاظ دوخ یدوخ هب ساوح مــلاع رد یزــیچ رــگ ا هتفگ ،دنبایرد صاخ یتیاغ ی هطــساوب هن و نآ ی هدام ی هطــساوب هن ی هدارا لوصحم هکنیا هن ،دراد تهابش ضحم ی هدارا اب هک دوش یم رهاظ ساوح رــب دوخ یدوخب هک یمرف و لکــش نینچ .تــسا ضــحم .تسا یدازآ دومنزاب ،)تیاغ و هدام( رگید یزیچ ی هطساوب هن و دوش

نیع كی یراتخمدوخ رگم تسین یزیچ »رادیدپ رد یدازآ« ،نیاربانب .)Martin, 1996, 152-154( دشاب یبایتسد لباق دوهش یارب هک اجنآ ات ای یرظن شزرا دــیاب ،ضحم یقوذ مــکح رودص رد ،رلیــش رظن هــب ؛درکن رظن نآ تیاغ و هدام هب و درک عازتنا ،ابیز نیع زا ار یلمع شزرا دوخ صاــخ یتیاغ و موــهفم هطــساو نودــب هک تــسابیز یــمرف ارــیز هب تبــسن ،ینوریب رما رــه و موهفم هک تــهج نادــب .دــهدب ناــشن ار یراتخمدوخ و دهد یم ناــشن ار یرلااــسرگد و یدازآ مدع ابیز نیع زین عــطق روــطب و دیاــش هــک دــنچ رــه ، نــیاربانب .دور یــم ناــیم زا نآ رد دیاب ،اــما ،دراد رارق یــنیناوق تحت مه اــبیز نیع هک تــسا نــینچ زا ام هــک تــسا نیا تیعقاو .دوــش رادیدپ نــیناوق زا دازآ ،لاــح نــیع و مــظن اــت میوــش یم فوعــشم رتــشیب للاقتــسا و یراــتخمدوخ كرد لقع راک ،یزیچ نتــسناد دنمفده و نوناق هب هتــسباو .یدنمنوناق ،نینچمه .)Martin,1996,152-156( تسا هــشیدنا یورین و یرظن جاتنتسا ،... و لامک و بــسانت ،مظن زا ار ییابیز هک یناــسک زا رلیــش ناــسنا هک تــسین یقطنم ،یو هدیقع هب .دــنک یم داــقتنا ،دــننک یم تایفیک نیا ،تسا فاصوا و اه یگژیو نیا لماش ییابیز هک دنک رکف ،لاحره رد تــسا نکمم هک دنوــش ظاحل ییابیز ی هدام دــنناوت یم .)Martin,1996, 169( تسا مرف اهنت ،ییابیز اما ؛دننک رییغت یارب هاوخ -یدرف دمایپ هنوگ چیه ،ییابیز« :دراد یم نایب رلیــش یقلاخا و یرکف تیاغ هنوگ چیه ییابیز ؛درادن رب رد -هدارا یارب ای مهف ماجنا هار ،دــنک یمن فــشک ار یتقیقح چــیه ،دناــشن یمن یــسرک هــب ار درادن تلاــسر ،ملاک كی رد .دنک یمن راومه اــم رب ار یفیلکت هــنوگ چــیه .)۱۳5 ،۱۳85 ،رلیش( »دنک نشور ار راکفا و دنک یراذگ هیاپ ار یشنم هک نأــش هب یمدآ هک تــسا یزیچ نآ ییابیز« :دیوگ یم مه یفرط زا ،اما ی هژورپ« رد یو .)۲۶ ،۱۳85 ،رلیــش( »دهن یم یدازآ یوــس هب ماگ نآ .»تسا یدازآ ی هنیمز ،رادیدپ رد یدازآ« :دیوگ یم »سایلاک

رلیش‌هاگن‌رد‌رنه‌تیهام

یفرعم لقتــسم و دازآ ییورملق ،ار رنه ورملق ات تــشاد دصق ،رلیــش نیمارف اب یعیبط یاه ترورض نداد یتشآ وا لکشم ،نایم نیا رد .دنک دشاب یم نیا زیرگ هار اهنت ،یو ی هدیقع هب .دشاب یم قیقد و هناریگ تخس و ،دننک یم لیخت هــنادازآ هک دراذــگب یناــسک یاج هب ار دوخ ناــسنا هک یاه هــشیر« باتک رد »نیلرب ایازیآ« هک نانچمه .دننک یم عادبا هــنادازآ دنک یم دادملق یزاب یعون ی هباثم هب ار رنه وا ؛تسا هدروآ زین »مسیتنامر ،دننک یم یزاب هک یناکدوک یاج ار دوــخ دنناوت یم اه ناــسنا ،نآ رد هــک و دننک یم عادبا دوخ ،ار شیوخ یاه شقن و نیناوق ،ناکدوک .دــنراذگب ،مه اه ناــسنا سپ .دیآ یمن دراو اهنآ رب یراــشف زگره ،تهج نیمه هــب اب و دننک تعاطا هتخاسدوخ نیناوق زا هک تسا نیمه رد ناشزیرگ هار ترورض دیاب اه ناسنا اذل .دنهنب ندرگ نیناوق نآ هب تذل و قوش و روش هب دوخ ،گنهامه ،هنادازآ ًلاماک ،یزــیرغ یزیچ هب ار نیناوق زا تــعاطا .)۱۴5 -۱۴۶ ،۱۳85 ،نیلرب( دننک لیدبت یعیبط شنک یعون و یدوخ رد هک تــسا یدج یزاب كــی نوچمه ،رــنه زا رلیــش روــصت و كرد دوخ دوــجو هنک هــب و هدــیدرگ قــقحتم لــماک لکــش هــب ناــسنا ،نآ

۲0

۱۳۹۶ ناتسمز ،۴ هرامش ،۲۲هرود ‌یمسجت‌یاهرنه‌-‌ابیز‌یاهرنه‌هیرشن

ی هــنیمز رد وا ی هــیرظن نیرت یــساسا و نــیرت مهم نــیا ،درــب یم یــپ .)۴۴ ،۱۳۷۷ ،لا یرفج( دشاب یم یسانش ییابیز دازآ ییورملق ،ناکدوک یزاب ورملق نوچمه رنه یتقو ،بیترت نیدب دعاوق زا هک دندرگ یم بوــسحم یناــسک زین نادنمرنه ،دمآ باــسح هب ،دننیرفآ یم هک ار ییاهزیچ و دعاوق نانآ .دننک یم تعاطا هتــشون دوخ ،دهدب ناشیا هب تعیبط دیاــش ار ناــشراک حلاصم .دننک یم عادبا دوخ .)۱۴۷ ،۱۳85 ،نیلرب( تسا ناشدوخ ی هتخاس رگید زیچ ره نیا زج ،اما نآ هک دراد رنه زا یتشادرب ،رنه ورملق یدازآ نییبت تهج رد رلیش وا رواب هب .دراگنا یم تیعقاو ربارب رد ^۲5»یتخانشابیز زاجم« نوچمه ار هتــشاد تقیقح یوعد و دــشاب تقیقح ربارب رد هک یزاجم ،زاجم نیا یاهرنه ی همه هک اجنآ زا .دشاب یم لقتسم ،تیعقاو زا و هدوبن ،دشاب یانعم هب نآ نتفرگ هدیدان اذل ،تــسا زاجم رب ینتبم ناــشدوجو ابیز ای »یتخانشابیز زاجم« .دشاب یم ابیز یاهرنه ی همه نتفرگ هدیدان ساوح زا نتفرگ هلصاف دیؤم ،رلیش ی هیرظن رد »هناسانشابیز رادیدپ«

یاهرادیدپ اب هک تــسا ندینــش و ندید یتخانــشابیز صاخ )زاجم(

دقاف هک هچنآ هب تروص ندرکراب اب ،اهنآ وترپ رد هک ،دنراد طابترا یسح .)Cooper, 1995, 382( دز تسد شنیرفآ هب ناوت یم ،تسا تروص تــسا یرکفتم نیلوا »رلیــش« هک تــسا یــعدم ^۲۶»رــگنلا نازوــس«

نیا هک ارــچ ؛درک یقلت مهم رنه ورــملق رد ار »یتخانــشابیز زاــجم« هــک و یلمع و ،یبرجت دصاقم و اه تیاغ مامت زا ار ساــسحا و مهف هلئــسم زکرمتم فرص رادیدپ یور ،نهذ ات دهد یم هزاجا و ،دنک یم ادج یعقاو هک تسا نآ دیؤم ،تیعقاو زا رنه و یسانشابیز ورملق للاقتــسا .دوــش ار یرتــشیب فطاوع و تاناجیه هک دــشاب یمن نیا رد یرنه راثآ شزرا دننک یم لمع یا هناــسر ی هباثم هــب اهنآ هکلب ،دــننازیگنارب ناــسنا رد دنک رکفت و قــمعت دوخ یگدنز یور رــب ات دــنهد یم هزاــجا ناــسنا هــب و رد یرنه راثآ شزرا هــک تــفگ ناوــت یم ،نــیاربانب .)Sharp,1991,165(

رد اهنآ شزرا هــکلب ،دــشاب یمن یدرف یاهزاین یاضرا و یــشخب تذــل .درک كرد ار یگدنز و ناهج شزرا ناوت یم اهنآ وترپ رد هک تسا نیا تــسا نآ رد زین یرنه رثا كی ییلااو ،رلیــش ی هدیقع هب نــیاربانب زــگره و ،دروآ ناــغمرا هــب ناــسنا یارــب ار حور یدازآ و یــیوخلااو هــک ندرــک لــمع و ندرــک ساــسحا زا صاــخ ی هویــش كــی هــب ار ناــسنا ضحم یتخانــشابیز هک تــسا یتروص نینچ رد اهنت .دــنکن بــیغرت فلتخم تلایامت و اهورین هب هجوت اــب وا .درک دهاوخ هبرجت ناــسنا ار نکممریغ ار بان ی هبرجت نیا هب یبای تسد ناکما هک ناسنا ینورد طابترا رد دناوت یم اــفرص ،یرنه رثا كی ییلااو« :دــیوگ یم ،دزاــس یمً یتبغر ی هــمه دوجو اب و دــشاب یتخانــشابیز بان یاــه نامرآ اــب نآ نهذ رد ناــمرآ نادــب یرــنه رــه ی هــنادازآ یاــقترا یارــب ناــسنا هــک اب بــسانتم یریگتمــس و صاخ یتلاح رد ار یرــنه رــثا ناــسنا ،دراد یرنه ،نیاربانب .)۱۴0 ،۱۳85 ،رلیــش( »دنک یم اهر دوخ لاــح هــب نآ .دشاب رت ماع نآ رد ساسحا یریگ تمس هک تسا رتلااو و رت لیصا

رلیش‌هاگن‌رد‌یدژارت

تروص نیدب ،دنک یم یسیونزاب ار یدژارت زا »وطسرا« فیرعت ،رلیش یمجسنم ی هعومجم زا هنارعاش یدیلقت زا تــسا ترابع یدژارت« هک و دــیامن یم اــم هــب بــعت رد ار ناــیمدآ هــک )لــماک یــلمع( اــهدادیور زا

،محرت سح ،دــیازفا یم وا ».تــسام محرت سح نــتخیگنارب شــفده لولعم رتشیب هکلب ،تسین عوضوم زا هتــساخرب یدژارت نیرت لماک رد ی هلاقم رد وا هولاعب .تسا هدش هتفرگ راک هب هک تــسا یکیژارت لکــش ینیرفآ زاب ،رــنه فده هک دیوگ یم ^۲۷»كــیژارت یدردمه ســح هراــبرد«

یزاس سوسحم قیرط زا ،تــسا یــسحارف رما حرط هکلب .تــسین جنر ،نیاربانب ،ناجیه تلاح رد تعیبط نیناوق زا ناسنا یقلاخا للاقتسا ،رــگید فرــط زا و دــنایامن یم ار روــجنر »تــعیبط« ،یــفرط زا یدژارــت و مــحرت ،بــیترت نــیدب .دــنایامن یم ار نآ رــبارب رد یــقلاخا تــمواقم .)۳۱۱ ،۱۳8۳ ،کلو( تسا یرنه ریغ ،ضحم یدردمه یزادرــپ نامرهق هب هــک دنک یم داــی یــسک ناونع هب وطــسرا زا رلیــش ثداوح یرسکی زا یدیلقت ار نآ ،یدژارت فیرعت رد دوخ وا .تسا هتخادرپ ناسنا یعقاو ریوصت هک یدیلقت ،تسا هتسناد هدروخ هرگ مهب صخشم و فــسأت سح ندرکرادیب و دروآ یــمرد شیامن هب جــنرغب یــتیعضو رد ار هب دیاب یدژارت هک تشاد هدیقع وطسرا .تسا هتفر هناــشن ار یدردمه دیاب هچنآ نیاربانب .دزیگنارب ناسنا رد ار تقفش و ساره هک دشاب یا هنوگ هب زین ساره ،فرص تقفش هن و تسا روآ ساره تقفش ،دوش هتخیگنارب زا لوه و تبیه ساــسحا هکلب ،تسین دوخ رب زکرمتم تــشحو یانعم .)۳۳ ،۱۳85 ،نیلرب( تسا ساره نیا یاه یگژیو دــشاب وحن نیدب دــیاب یدژارــت زا لــصاح شــیلااپ ،ساــسا نــیا رــب و دنادرگ هداــمآ ناهج رد جــنر اب ییورایور و هــلباقم یارــب ار ناــسنا هــک رد و هدرــب یــپ شــیوخ یناــسنا یلااو ماــقم هــب ناــسنا نآ ی هطــساوب ی هتفگ هب .دــشوکب رتــشیب هچ رــه دوــخ ی هدارا یدازآ قــقحت تــهج و یدژارــت عوضوم ،»مــسیتنامر یاه هــشیر« باــتک رد »نــیلرب اــیازیآ«

تمواقم ،دــشاب كیژارت ،دناوت یم یــعقاو یانعم هب هــک یزیچ اهنت اــی ،نیلرب( رگمتــس و رگ بوکرــس زیچ رــه رــبارب رد ناــسنا تــمواقم .تــسا زرابم یتیصخش ای هرهچ ،یکیژارت ی هرهچ بیترت نیدب .)۱۳5 ،۱۳85 ار یدام یاه هسوسو بیرف و هدوبن ور هلابند و هدرپسرس زگره هک تسا .تسا شلات رد شیوخ یناسنا نامرآ ققحت یارب هراومه و ،دروخ یمن ههد لیاوا رد دیــشیدنا یم یدژارت تــیهام هب هــک یا هرود رد رلیــش :زا دنترابع هک دــسیون یم صوصخ نیا رد هدمع ی هلاقم راهچ ،)۱۷۹0(

ی هرابرد« ،^۲۹»كیژارت رنه ی هرابرد« ،^۲8»یکیژارت تذل یانبم ی هراــبرد«

هک تشاد هدیقع رلیش .^۳۱»لااو رما ی هرابرد« و ^۳0»كیژارت یدردمه سح ،یدژارت صوــصخ رد وا تلااقم .تــسا یدژارت ی هــنیمز رد وا دادعتــسا ی هفــسلف وترپ رد یدژارــت یتخانــشابیز و یــقلاخا یاــه هبنج یــبایزاب و حرط ی هرابرد یدربراک و یلمع یتلامأت و تاظحلام و ،دیدج یداقتنا .)Lesley & Sharp,1991,122( دریگ یم رب رد ار نآ راتخاس ،»یکیژارت تذل یانبم باب رد« ی هلاقم رد ،۱۷۹۲ لاس رد رلیــش دربب تذل یدژارت زا ناــسنا ات دوــش یم ثعاب هک یللع و ینابم زا یکی تلیضف و یزورــیپ ای و ،تعیبط نوــناق رب یقلاخا نوــناق یزورــیپ ،ار یدنزرف قــشع و یتــسود نهیم یرترب( یرگید رب یقلاخا نوناق كــی ،»یکیژارت رــنه باب رد« ی هــلاقم رد .دــناد یم )یهاوخ نیک لــیم رــب مولظم اــب یدردمه و مــحرت سح لوــلعم ،یــکیژارت تذــل :دــیوگ یم فیعض رایسب رگ ا .دــشاب هتــشاد لادتعا دیاب محرت سح نیا .تــسا بجوم ،دــشاب یوــق رایــسب رــگ ا ؛تــشاد دــهاوخن یرــثا اــم رــب دــشاب

اذل .دهد یم تــسد زا ار دوــخ یرــنه تــیصاخ و دوــش یم مــلا و درد دتفا یم قافتا یــنامز ،محرت عون نیرتلااو و اه ساــسحا نــیرتراذگرثا رــب ار نآ ود رــه ،)موــلظم و مــلاظ( بوــلغم و بــلاغ ار ســح نــیا هــک .)۳0۹-۳۱0 ،۱۳8۳ ،کلو( دنشاب هتخیگنا ،دراد تــیمها یدژارــت یاــشامت زا دــعب هــچنآ ،تــقیقح رد و دوهــش ندــش نیزگیاج و یدردمه و محرت ساــسحا ندــش عفترم یوحن هب دیاب یدژارــت ،ینعی .تــسا لازیلا یطابترا دنیارف زا یــهاگ آ

یورــین هــیلع دــناوتب هدارا هاگــنآ اــت ،دزاــس اــهر ار هدــننیب ساــسحا هب هتــسباو ،یتخانــشابیز ریثأت ،دیدرت یب .دوــش لــمع دراو تــعیبط هب هتــسب هکلب ،دــشاب یمن ،دنیب یم ار شــیامن هنوگچ ناــسنا هــکنیا كین هدارا تردق زا ار هدننیب یوحن هب هک دراد شــیامن دوخ یــیاناوت .)Lesley& Sharp,1991,127( دنک هاگ آ شیوخ هاوخ

،نآ یداقتنا یــبایزرا اب و تناک مــکح ی هوق دقن ی هعلاطم اــب رلیــش اب ههجاوم رد وا .درک نیودت ار رنه و ییابیز صوصخ رد شیوخ تارظن ترورض تحاس و دوب هدرک میسقت مه لباقم بطق ود هب ار ملاع هک »تناک«

نیا رب دوب هتــسناوتن ،تیاهن رد و ،دوب هداد رارق یدازآ تحاــس ربارب رد ار دصق و دومن نیودت ار شیوخ یسانشابیز ،دیایب قئاف »یراگنا هناگود«

.دنزب لپ یقلاخا یدازآ هب یعیبط ترورض زا ،یسانشابیز معز هب ات درک زا تناک فیرعت دقن یپ رد و یتناک مــسیلامرف حلاصا لابند هب رلیــش ییاه هژبا هــب قلعتم ار نآ و دوــمن ضرف ینیع یرــما ار یــیابیز ،یــیابیز ییابیز ،»سایلاک ی هژورپ« رد وا .دنراد دوجو رادیدپ ملاع رد هک تسناد رد یدازآ هــک ار هلئــسم نیا وا اــما .درــک فــیرعت »رادــیدپ رد یدازآ« هــب ار زا نینچمه .درــکن صخــشم ،ییابیز ریثأت رد ای دــشاب یم هدــننیب هاگــن كاردا نــییبت هب رتــشیب وا هک دــیآ یمرب هــنوگنیا ،رلیــش تارــظن یلا هــبلا یپ رد رلیــش .ییابیز موهفم نییبت و فــیرعت ات تــسا هتخادرپ یــیابیز وا .تفرگ شیپ رد ییلاعتسا یهار ،ییابیز ضحم یلقع موهفم ی هئارا جاتنتسا ی هنیمز نانچمه ،اما ؛تفر رتارف تناک ییلاعتسا جاتنتــسا زا .درک ظفح ،ینلاقع و یناــسح تعیبط تاناکما زا هدافتــسا اب ار ییابیز .درب یم مان ،دنتــسه زیتــس رد مه اب هک یلقع و یــسح ی هزیگنا ود زا وا راــبتعا ار )یزاــب ی هزــیگنا( یموــس دــح ،شــیوخ نــهذ تداــع قــباطم و یتــشآ ،داضتم و لباقتم ی هزــیگنا ود نایم هلیــسو نیدب اــت ،دــنک یم لباقتم روما نایم یکیتکلاید یطابترا زا هراومه وا .دیامن رارقرب هحلاصم »زــت یتنآ« و »زــت« بــیکرت رد ار لآ هدــیا تــیعضو و تــلاح و ،دــنز یم مد درکیور ود و ینیب ناهج ود ،رعش یسانش كبس رد هک نانچمه ،دیوج یم »لیدیآ« رد ار اــهنآ بــیکرت و ،دهن یم مــه ربارب ار دــیدج و نــهک داــضتم .دیوج یم ار یــنامرآ رــما و تــیعقاو داــحتا و قــیفلت ،یــنعی ،دــنک یم وزرآ .دوــش یم هناگی یمدآ داــضتم عیابط زین یــیابیز رد ،یو ی هدــیقع هــب تیحلاص ،ناسنا اهنت ،یتسه تادوجوم مامت نایم رد ،تقیقح رد تعیبط زا مه و ددرگ رادروخرب یناسح تعیبط زا مه هک درک ادیپ ار نآ تعیبط نیا دناوت یم ناــسنا نوچ یردق دوجوم اهنت هک ارچ ؛یــنلاقع ،رلیــش اذل .دنک هبلغ شیوخ داــهن تتــشترب و دنــشاب هتــشاد ار داضتم وا داهن رد یگنهامه و یگناگی نیا ققحت هب هتــسب ار ناــسنا تیناــسنا تایح افرص یانعم هب هن وا رظن دروم »ندوب ناسنا ً امامت« اریز .دناد یمً هک اجنآ زا .ناسنا ندرک لقعت افرص یانعم هب هن و ،تسا ناسنا نتشادً سپ ،دراد ار ینیرفآرنه و ییابیز کاردا تردق هک تسا یدوجوم ناسنا .تسا دوخ داهن رد یگنهامه داجیا هب رداق هک دوب دهاوخ یدوجوم امازلاً هــک تــسا دازآ یــنیعت تــلاح ،یتخانــشابیز تــلاح ،بــیترت نــیدب رب مه اــب یــکیتکلاید یــطابترا و لــباقت رد یــلصا ی هزــیگنا ود رــه نآ رد دوــجو اــب اــهنت و دــنیآ یم قــئاف شــیوخ یاــه ترورض و اــه تیدودحم

لد زا و یعیبط تلاح زا دناوت یم ناــسنا هک تــسا هنایم یتلاح نینچ تیناــسنا و یدازآ و درــبب هار یــقلاخا تــلاح هــب یــعیبط یاــه ترورض یــسایس و یقلاخا درکراک وا ،ساــسا نــیا رب .دــنادرگ قــقحم ار شــیوخ »تناک« هــک یزیامت زا وا .درامــش یمرب ار رــنه و یتخانــشابیز ی هــبرجت هدیقع اریز ؛دوبن دنــسرخ ،دوب هداهن یــسانشابیز و قلاخا ورملق نایم هب ییابیز هب ار یفاو و یفاک یتیمها ،یراذگزیامت نیا اب تناک هک تشاد ی هطبار نییبت رد وا .تسا هدادن یقلاخا یدازآ ی هدنهد باتزاب ناونع ،تــسا قلاخا رنه هاگتــساخ هک دیوگب دهاوخ یمن زگره ،قلاخا هب رنه رد یقلاخا تاعوضوم و نــیمارف و نیماضم زا هدافتــسا وا ،سکعلاب اــی و لمع یا هناــسر ی هباثم هب رنه هک دراد رواب هکلب ،دنک یمن دییأت ار رــنه رگید یاه ناسنا اب ،شدوخ اب ناسنا یطابترا فعض ات تسا رداق و هدرک زا یکرد ات تــسا رداق رنه ،ساــسا نیا رب .دهد شــشوپ ار ناهج اب زین و توخر و یتوافت یب زا ار وا و دنک اطع ناسنا هب ار رگید یاه ناسنا و ناهج یگدرپسرس و میلست زا ار اه ناسنا ات تسا رداق رنه ،نینچمه .دروآ ردب نیا رب تــسا یهاوگ وا یاه همانــشیامن یــخرب .دــنک اــهر یرلااــسرگد و تسا یناسنا یادص ،شیاه هتــشون یلا هبلا رد وا یادص ،رنه ییاناوت دوجوم عضو یدوبهب و حلاصا هب دیما و هدنیآ هب دیما هک انمت و وزرآ زا رپ یسایس و یگنهرف ناماــسبان عاضوا ،شیوخ یاه هتــشون رد وا ،دراد ار نایب هنادنمرنه ار دادبتــسا زا دوخ راــجزنا و ،دــشک یم دقن هب ار هــعماج و زیچ چیه ،یو رواب هب اریز ؛دراد یــم یمارگ ار هــشیدنا یدازآ و ،دــنک یم .دشیدنین دهاوخ یم هچنآ هب ات دنک روبجم ار ناسنا دناوت یمن سک چیه و قلاخا ورملق رد رنه یعانقا و یشزومآ درکراک زا وا ،بیترت نیدب یقلاخا لمعلاروتسد هک نیا هب تسا رداق رنه اریز ؛دیوگ یم تسایس ماجنا رب ار اه ناــسنا و دنک رــگ هولج باذــج ار یــسایس یاــهدرکیور و .دیامن بیغرت و قیوشت یقلاخا و ریخ لمع بلاقنا ی هــتفاین ققحت یاــه نامرآ ،تــفگ ناوــت یم یلک روــط هــب هنوگ نیا ات تشاد نآ رب ار رلیــش ،هنوگ ربرب تموکح رارقتــسا و هــسنارف ناماسبان عاضوا یرورض زاین ،حلاصا و لیوحت دنچ ره هک دریگب هجیتن دهاوخن ییاج هب هار زین هبناج کی یسایس بلاقنا اما ؛دشاب یم ینونک مزلا ار یــتادیهمت ،لآ هدــیا طیارــش رد بلاقنا کی ققحت هــک ارــچ ؛درــب یقلاخا و یناور تلاوحت و رییغت طسوت دیاب یسایس بلاقنا کی .دراد رد رت عیــسو سایقم رد یتارییغت هب تیاهن رد هک هعماج دارفا کت کت مدع تروــص رد اذل .دوــش تیامح ،دــش دهاوخ رجنم هــعماج حطــس یعاضوا و طیارش اسب هچ ،بلاقنا کی عوقو رد عامتجا و دارفا یگدامآ نیا دیدرت یــب .دهد تــسد بلاقنا عوــقو زا شــیپ ،زا رــتدب بــتارم هــب

هجیتن

۲۲

۱۳۹۶ ناتسمز ،۴ هرامش ،۲۲هرود ‌یمسجت‌یاهرنه‌-‌ابیز‌یاهرنه‌هیرشن

رد و نردم ی هرود رد روهظون رازبا و لئاسو و یژولونکت معز هب هلئسم .دنک یم ادیپ قادصم شیپ زا شیب ینونک طیارش ینامرآ تــلود کــی زا یداــمن ،یــسانشابیز ورــملق ،رلیــش هاگــن رد ییاج نآ رد یروتاتکید و دادبتسا و یتاقبط زایتما هک یتلود ،دشاب یم مه و دوش یم هتشاد ساپ یدرف یاه یدازآ و قوقح مه نآ رد و درادن یور شیپ ار رــگید یملاع وا ،بــیترت نیدب .عمج تــحلصم و قوــقح ار دادبتــسا فذح و ندوــب نیا زــج ناکما و دــهد یم رارــق شــبطاخم عاضوا ندرک نوگرگد و نتخاــس لوحتم هــب ار وا و دوــش یم روآداــی وا هــب ادتبا هعماج حطــس رد تاحلاصا اذل .دناوخ یم ارــف هعماج بوــلطمان گنهرف یرای هــب اهنت هک دوــش یم زاغآ دارفا کت کت شــنم تــباجن زا .ددرگ یم ریذپ ناکما رنه و یتخانشابیز یسانشابیز معز هب ،رلیش هک تفرگ هجیتن نینچ ناوت یم ،تیاهن رد و ،تخادرپ هناداقن ییوگتفگ هب شیوخ رصاعم گنهرف اب شیوخ رنه و هب تایبدا لیدبت و یزاــس گنهرف هار رد وا .دور رتارف نآ زا ات درک یعــس

دــش قفوم یدح ات و ،دیزرو مامتها هــشیدنا و رظن لدابت مــهم هاگــیاج شیامن هب ،یعامتجا و یدرف لوحت ی هصرع رد ار تایبدا تیحلاص اــت و یــسایس یاوزنا زا ار رــنه ،شــیوخ ناوــت دــح رد دــش قــفوم وا .دراذــگ ،نآ شنیرفآ دــنیآرف رد هک دنک یفرعم یــتیلاعف ار نآ و دروآ ردــب یــقلاخا اب و ،شــیوخ نهذ هب یجراخ عوــضوم و تیعقاو یــناوخارف اــب دــنمرنه یا هماج هب ار نآ دناوت یم ،شیوخ غوبن و یروآون و تیقلاخ زا هدافتسا رود رظن زا زین ار تــیعقاو هک لاح نیع رد ،دنک سبلم یــنامرآ و یــلآ هدیا ییارگ نامرآ دوجو اب و ،درک لمع هنوگ نیا دوخ وا هک نانچمه .دراد یمن زا ،نینچمه .درک ظفح دوخ رد زین ار ییارگ عقاو ،شیوخ یهاوخ نامرآ و وا ،ساسا نیا رب ،دوب یو بولطم روما ی هنایم و لادتعا هراومه هک اجنآ و ییارگ تعیبط اب مسیلامرف و یعازتنا رکفت نایم ،لادتعا و لداعت داجیا .داد رارق شیوخ یزادرپ هیرظن و یرنه شنیرفآ ی هحول رس ار ییامن عقاو

اه‌تشون‌یپ

1 Johann Christoph Friedrich Von Schiller )1759-1805(.

2 Duke Karl Eugen of Wurtemberg.

3 Jean Jacques Rousseau.

4 Shekspear.

5 F.G.Klopstock.

6 Goethe.

7 Die Rauber.

8 Julius Elias.

9 J.F.Abel.

10 Sturm und Drang.

11 Kallias Briefe.

12 “On Naïve and Sentimental Poetry”.

13 Thomas Mann.

14 Fisco’s Conspiracy

15 Kabale and Liebe )Intrigue and Love(.

16 Don Carlos.

17 Wallenstein.

18 Maria Stuart.

19 The Maid of Orleans.

20 The Bride of Messina.

21 Wilhelm Tell.

22 Intersseloses Anschaven.

23 Spiel Trieb.

24 Homeostasis.

25 Schein )Semblance(.

26 Susanne Langer.

27 “Uber das Pathetische” )“on the Pathetic”, 1793(.

28 “Uber den Grund des Vergnugens an Tragischen Gegenstanden”, )“on the Cause of Pleasure in tragic Subjects”, 1792(.

29 “Uber Trgische Kunst”, )“on Tragic Art(.

30 “Das Uber Pathetische”, )“on the Pathetic”(.

31 “Uber Erhabene”, )“on the Sublime”(.

عبانم تسرهف .نارهت ،یهام ،یرثوک للهادبع همجرت ،مسیتنامر یاه هشیر ،)۱۳85( لایازیآ ،نیلرب ،یــمیهید رایاــشخ هــمجرت ،رلیــش شــیردیرف ،)۱۳۷۷( لا یرــفج ،زنومــس

.نارهت ،ناشکهک مهدجیه نرق مود همین زا( ییاپورا هفــسلف ،)۱۳۷۹( .ک تربار ،نومولوــس ییانح دیعــس دمحم همجرت ،)دوخ لوفاو عولط :متــسیب نرق ههد نیــسپاوات

.نارهت ،هدیصق ،یناشاک و یــملع ،نــیمار یــلع هــمجرت ،رــنه ی هفــسلف یــنابم ،)۱۳85( نآ ،درپــش

.نارهت ،یگنهرف .نارهت ،هاگ آ ،ینوناق جریا همجرت ،نردم نارود رنه ،)۱۳85( یرام ناژ ،رفش همجرت ،ناسنا یتخانش ابیز تیبرت رد ییاه همان ،)۱۳85( شیردیرف ،رلیش

.نارهت ،نارتخا ،نایدابع دومحم لامج یــلعدمحم دیــس هــمجرت ،سوــلراک نود ،)۱۳۴۶( شــیردیرف ،رلیــش

.نارهت ،باتک رشن و همجرت هاگنب ،هداز یاه یدنسرخان و هتینردم یرگنشور هب یهاگن ،)۱۳85( دمحم ،نارمیض

.نارهت ،ملع رشن ،نآ ،نایدیــشر میرکلادبع همجرت ،مکح ی هوــق دقن ،)۱۳8۳( لــئونامیا ،تــناک

.نارهت ،ین .نارهت ،یمزراوخ ،دنودلاوف هلا تزع همجرت ،تناک هفسلف ،)۱۳80( نافتشا ،رنروک باوــخ زا یرادــیب :تــناک هفــسلف ،)۱۳۶۴( نیــسحلادبع رــیم ،هداز بــیقن

.نارهت ،رفولین رشن ،مسیتامگد ،یناریــش یبابرا دیعــس همجرت ،لاوج دیدج دقن خــیرات ،)۱۳8۳( هــنر ،کــلو

.نارهت ،رفولین ،یقح یلع هــمجرت ،تناک تخانــش هــیرظن ،)۱۳8۳( سوتــسوی ،ک اــنتراه

.نارهت ،یگنهرف و یملع ات نوطلافا زا( یــبدا هــیرظن رــب یــخیرات یدــمآ رد ،)۱۳85( دراــچیر ،دــنلراه

.نارهت ،همشچ ،شکروج روپاش و یموصعم یلع همجرت ،)تراب Cooper, David )1995(, A Companion to A esthetic’s, Black wel, Edin- burgh University Press, Edinburgh.

Edward, Paul )1967(, Encyclopedia of Philosophy, Macmillan, New York.

Glowacka, Dorota & Boos, Stephen )2002(, Between Ethics and Aesthetic’s, State university of NewYork press, NewYork.

Martin, Nicholas )1996(, Nietzche and Schiller, untimely Aesthetics, Clavendon Press, Oxford.

Reed, T.J )1991(, Schiller, oxford university Press, Oxford.

Sharp, Lesley )1991(, Freidrich Schiller )Drama, Thovght and Poli- tics(, ]lecture Department of German university of Exeter[, Cambridge university press.