۲۳ ۳4 - ۲۳ تاحفص
همان‌نارواخ‌ی‌هخسن‌یاه‌هراگن‌رد‌ییانعم‌یاه‌هیلا‌یواک او یژولونوکیآ‌درکیور‌اب
2*یدومحم‌هناتف،1یناوخا‌دیعس .ناریا ،رسلباب ،ناردنزام هاگشناد ،یرامعم و رنه هدکشناد ،رنه شهوژپ دشرا یسانشراک ۱ .ناریا ،رسلباب ،ناردنزام هاگشناد ،یرامعم و رنه هدکشناد رایشناد ۲ )۹6/۲/۱۷ :ییاهن شریذپ خیرات ،۹5/۱0/۲۲ :هلاقم تفایرد خیرات(
هدیکچ راک ،هخسن بیهذت و ریواصت و هدورــس ق.ه 8۳0 لاــس رد ،یفــسوخ ماــسح نبا ی همان نارواخ یبهذم - یــسامح ی هموظنم یاه هیلا و هداد شرتسگ ار نآ یاه تللاد هریاد ،یبدا رثا نیا ندروآرد ریوصت هب اب رگراگن .تسا هدش هتسناد »شاقن داهرف«
رد یناهنپ و راکــشآ ییانعم یاــه هیلا هچ هــک تــسا نیا دوــش یم حرطم هک یا هلئــسم .تــسا هدوزفا نآ رــب یدــیدج یــیانعم ی هزوح رد هک یدیدج یاهدرکیور اب ،یرنه ی هنیجنگ نیا هک دیامن یم یرورض ور نیا زا .دراد دوجو همان نارواخ یاه هراگن اب ات تــسا هدــش شلات هلاقم نیا رد دوصقم نیا هب لین یارب .دریگب رارق لیلحت دروم ،تــسا حرطم یــسانشابیز و یرنه دقن نرق رد یناملآ خروم ،یکــسفوناپ نیورا طــسوت هک- یژولونوکیآ یوگلا قبط همان نارواخ یاه هراگن ،یلیلحت - یفیصوت شور ییانعم فلتخم یاه هیلا قیرط نیا زا ات ،دریگب رارق یسررب دروم نآ ی هناگ هس لحارم رد و شناوخ -دش هئارا یدلایم متسیب یعقاو ناهج هب هــن ،ناریا یرگراگن تنــس رد نادنمرنه دید ی هوحن و نــیماضم هک داد ناــشن شهوژپ نــیا .ددرــگ راکــشآ نآ .دوش یم هیذغت یا هروطسا نامتفگ زا هسامح هلیسو هب دوخ نامتفگ نیا هک دراد عاجرا طلسم یرنه/یبدا نامتفگ هب هکلب .دوب یا هروطسا ناگزمر و هناگراهچ رصانع هب فوطعم ،دیدرگ لصاح هلحرم هس یط رد هک ییانعم ناهنپ ی هیلا ور نیا زا
یدیلک‌یاه‌هژاو .ییانعم یاه هیلا ،یژولونوکیآ ،همان نارواخ ،زاریش بتکم ،یرگراگن
.E-mail: f.mahmoudi@umz.ac.ir ،0۱۱-۳5۳0۲۷0۲ :ربامن ، 0۱۱- ۳5۳0۲۷۲0 :نفلت :لوئسم هدنسیون * ۱۳۹۷ ناتسبات ،۲ هرامش ،۲۳هرود یمسجت‌یاهرنه-ابیز‌یاهرنه‌هیرشن
۲4
۱۳۹۷ ناتسبات ،۲ هرامش ،۲۳هرود یمسجت‌یاهرنه-ابیز‌یاهرنه‌هیرشن
نــیا رد ثــحب دروــم یاــه هراگن هــک تاــیبدا هتــسجرب نوــتم زا هــمان نارواخ ،هدــمآ دوــجو هــب اــهنآ زا یرــیگ ماهلا هــیاپ رــب ،شــهوژپ مهن هدــس رد هــک هخــسن نــیا تــیمها .تــسا یفــسوخ ماــسح نــبا ریوصت ســلاجم هب ،هدــمآرد یرــگریوصت و مــیظنت هــب یرــمق یرــجه ی هدنریگربرد یبهذم هسامح ،هموظنم نیا .تسا نآ ی هنادنمرنه هدورــس ق.ه 8۳0 لاــس رد و تــسا (ع( یلع ترضح تاوزغ فــیصوت .تــسا هدرــک یورــیپ یــسودرف همانهاــش زا ییارــس نخس رد و هدــش .تــسا هدــش هتــسناد »شاقن داهرف« راک ،هخــسن بیهذت و رــیواصت و درــک یــنیرفآرنه صاــخ یا هویــش رد هــک هدوــب زاریــش یــلاها زا اــیوگ و 88۲ ،88۱ یاه لاــس رد هــک -شاقن راد خــیرات رــیواصت دانتــسا هــب رد هدنزرا ی هخسن نیا هک تفگ ناوت یم - هدــش هدیــشک .ق.ه8۹۲ تباتک فرص زین لاــس هد دودح و هتفای نایاپ ق.ه 8۹۲ لاــس یلاوح .تسا هدش نآ شوقن ندیرفآ و هب ون یدرکیور اب هک تــسا نیا شهوژپ نیا یروآون یاه هبنج زا یاراد یبدا و یرنه راثآ .دزادرپ یم همان نارواخ یریوصت راثآ لیلحت زا یکی هب یدقن ره هک دنتــسه ینتمارف و ینتم نوگ انوگ یاه هبنج
ینتم نورد یاه هبنج زا یا هبنج هــب یخرب .دزادرپ یم اه هبنج نــیا اما ؛دنزادرپ یم یــنتم نورب یاــه هبنج زا یا هــبنج هــب رــگید یــخرب و داعبا ی همه ،نآ ی هناگ هــس لحارم رد هک تسا یــشور ،یژولونوکیآ یانبریز زا یرادروخرب رطاخ هب و دهد یم رارق هجوتدروم ار یرنه رثا رگید یاهدرکیور اب بیکرت تیلباق ،لااب یریذپ فاطعنا و یرظن یوق رصانع و لاــیخ هدرتــسگ روــضح لاــبند هــب .تــسا اراد ار یرــنه دــقن رد یریوصت یاه هیام نورد ،هــمان نارواخ باتک یرــگراگن رد یــنییزت یناولهپ ،یــسامح ،یا هروطــسا تاعوضوم هب یبهذم نومضم راــنک ی هــسورپ رد نیاربانب ؛یعقاو یاهدادیور هن ،دراد قلعت یا هناــسفا و طابترا و درــک عوجر یرــگید نوــتم هب دــیاب ،اــه هراگن نــیا یــبایانعم یارب شور نیرت بــسانم یژولونوکیآ ور نیا زا .دومن صخــشم ار اهنآ و لیلحت ،شــهوژپ نــیا ماجنا ترورــض .تــسا اه هراگن نــیا لــیلحت زا هدافتــسا اب و دنمــشور تروص هب همان نارواخ یاه هراگن یــبایانعم .تسا یرنه دقن ی هزوح رد دیدج ی هیرظن کی
همدقم
شهوژپ‌هنیشیپ-1
هک هتفرگ ماجنا یــیاه شهوژپ ،هــلاقم نــیا عوــضوم اــب طاــبترا رد :تسا هدش هدروآ همادا رد اهنآ زا یخرب ظاحل زا هــمان نارواخ یاــه هراگن یــسررب هــب ،(۱۳84( هداز یــضر و زاریــش بــتکم یــسررب اــب نــینچمه ؛هــتخادرپ یــسانش ییابیز هدافتسا و اه هرود نیا ینامز عاضوا نایب و نآزادعب و لبق یاه بتکم .دنا هتخادرپ ، یرــنه یاه بتکم ی هراــبرد فــلتخم ناققحم رــظنزا نیا یناتساد تخادرپ و تخاس رد هک دنک یم ناونع ،(۱۳8۳( ولندیآ همانهاش ،یــساسا یوگلا -همان نارواخ اجنیا رد و -اه هعومجم عون همانهاــش زا نآ ندورــس رد و تــسا یناریا یناولهپ تایاور یاوتحم و هموظنم هئارا هــک دنک یم نایب ،(۱۳8۱( یــترصن .تــسا هدــش یوریپ یدیؤم یدهم ییارآ هحفص اب ،هتــسیاب یتماق رد همان نارواخ یــنید تسا هارمه یبرع و یسیلگنا همجرت ود اب هک یراونا دیعس همدقم و هنادهعتم دروــخرب و نارــیا یرنه هعماج و راــثآ نیا نادــنم هقلاع هــب رد باتک زا یــیاه شخب ندروآ اــب و هتــسناد ریدقت لباق ار راثآ نــیا اــب دنمــشزرا و سیفن راــثآ یــفرعم هــب یــهجوت لباق کــمک ،دوــخ هــلاقم اب باتک نــیمه یفرعم و دــقن هب زین راــشفا جریا .تــسا هدرــک یــناریا .تــسا هدرک هراــشا همان نارواخ نادرگرب هخــسن :ناونع تحت یبلطم لیلحت هب ،یقیبطت یا هعلاطم رد ،(۱۳۹۳( یدومحم و ینسح جاح .دنا هتخادرپ رلاشاب درکیور اب همان نارواخ رد لایخ رصانع یپ رد ،هتفرگ ماجنا یاــه شهوژپ ی همادا رد رــضاح شهوژپ اــما اب هــمان نارواخ یاــه هراگن زا رــت قیمع و دــنم شور یــشناوخ ی هــئارا یواک او هب قیرط نآ زا ات تسا یرنه دقن دیدج درکیور کی زا هدافتسا .دبای تــسد اه هراگن نیا یــیانعم فلتخم یاــه هیلا ندرــک راکــشآ و
همان‌نارواخ‌یطخ‌هخسن-2
رد (ع( یلع تلاــمح و اهرفــس حرــش ،همان نارواخ یلصا عوــضوم اب گــنج و نــسحلاوبا و رتــشا کــلام یــهارمه هــب نارواــخ نیمزرــس اهدژا و هاــش بــسامهت دننام رگید یارما و نــیمزرواخ هاــشداپ داــبق همانرواخ هــب ًلاوــمعم هچرگ ا باــتک نــیا .تــسا عیاقو نــیا لاــثما و متخ خیرات .دیمان شا همان نارواخ دوخ نآ مظان اما ،تــسا روهــشم نب دمحم اــنلاوم همان نارواخ مــظان .تــسا (یرجه 8۳0( هــموظنم هب یفوتم مــهن نرــق یارعــش زا ماــسح نبا هــب روهــشم نیدلا ماــسح .)۳۷8 ،۱۳۷۹ ،افص( تسا یرجه 8۷5 لاس هدورــس یــسودرف همانهاــش زا هناداتــسا یدیلقت اــب یوــنثم نــیا نب یــلع یاــه یریلد ناــیب رد و یناتــساد نآ نوــمضم .تــسا هدــش اــب ترــضح نآ یــلایخ و یــخیراتریغ یاــه گنج حرــش و بــلاط یبا ارطق و هاشدیشروخ ،هاشزوریپ ،هاش دابق نوچ یناتساد یناهاشداپ یلایخ ،یخیراتریغ ،اه ناتساد ی همه تفاب .تسا لاصلص و لاد و کلاس( تسا یوق رایسب نآ تخاس رد لایخ رصنع تساوتحم یب و یسررب رد قیقحت روخرد و مهم رایسب هتکن .(۱00 ،۱۳۷۳ ،یدنجریب اب هموظنم نــیا رد هــک تــسا نیا هــمان نارواخ یناتــساد هــیام نورد ییاه نیمزرــس و تــسا نیمز ناریا نوریب ناتــساد یاــیفارغج هــکنیا و دنرادن نارــیا اــب یطابترا چــیه دــنک یم هلمح اــهنآ هــب (ع( یــلع هــک رد ناریا ماــن زین راــب کی ،هموظنم زا یــتیب رازــه جــنپ هدــیزگ رد یــتح ناناولهپ و ناگرزب یماــسا رتــشیب ،دوــش یمن حرطم اه ناتــساد دنور
۲5
درکیور اب همان نارواخ ی هخسن یاه هراگن رد ییانعم یاه هیلا یواک او یژولونوکیآ
زا هک نیا رــت بلاج و یــناریا ،دنتــسیا یم ماــما رــبارب رد هــک قــطانم نآ هظحلاماب .تسا ناریا یریطاسا -یسامح یاه تیصخش یاه مان هب یلامتحا و زیمآ طایتحا ًلاماک سدح نیا ،یتاراــشا و نیارق نینچ و رصانع نایم لــباقت یعون ،همان نارواخ رد دیاــش هک دــسر یم نهذ (رگید نیمزرــس هــس نآ و رواخ نامدرم دامن اب( یناریا یلم صاخــشا ناشیا نارای و (ع( یلع ماما بلاق رد ینید یاه تیصخش و ینابم اب نیا رب .دــسر یم ناــیاپ هب ملاــسا یرترب اــب ماجنارــس هــک هدــش حرطم ترضح نانمشد یاه مان رتشیب ندوب یناریا هک تسین دیعب ساسا ییاه تیصخــش روضح هب حــیرصت یــتح و هــمان نارواخ رد (ع( یــلع تیاهن رد و اهنآ ندوب یتشترز و مصخ هاپس رد رایدنفسا نمهب نوچ ،ناــشیا ناراــی و ماــما یاــه یناولهپ رــبارب رد ناــش میلست و تــسکش یرترب تابثا یارــب نایناورم و ناــیوما تاغیلبت هــب هناهاگ آ یــشنک او .)۱۹5 ،۱۳8۳ ،ولندیآ( تسا هدوب ناتساب ناریا ناناولهپ رب (ع( یلع لباقم هاپس یماــسا ندوب یناریا زا ریغ ،سدح نیا دیؤم ی هنیرق ناتــساد و هموظنم نیا نایم دوهــشم یاــه طابترا و ۱(ع( یــلع ماــما نیمز نارواــخ رواخ هک تــسا هتفهن زین عوضوم نــیا رد ،هزــمح رــیما یونثم و درذــگ یم نآ رد ماــسح نبا هموظنم ثداوــح زا یــشخب هــک تایاور رد ،تــسا هدــش هدیمان همان نارواخ تبــسانم نیمه هــب زــین ،همان ماس رد هنومن یارب ؛دوــش یم حرطم زاب ناریا یلاقن و یــسامح دــیآ یم شــیپ وا یارــب یــیاهدادیور و دور یــم نــیمز رواــخ هــب ماــس هاش دیشمج زا نخــس ،همانوزرب رد ای (64 ،۱۳6۹ ،ییاــسف راگتــسر(
دریگ یم ار وا وزرب دنزرف رومت / رومیت هک تــسا رواخ ورهــش رد یرواخ رواخ رد هــمان نارواخ رد هک تــسا هاــش دیــشمج نامه نیا ارــهاظ وً دزیرگ یم و دروــخ یم تــسکش (ع( یــلع ماــما زا و دراد تــماقا نــیمز ار (ع( یلع ماــما هراوــمه هــمان نارواخ هخــسن .(۱۹۷ ،۱۳8۳ ،وــلندیآ(
رارق (ص( رــبمایپ کــیدزن ار وا اــبیرقت و هداد ناــشن روــن زا یا هــلاه ردً .)۱6 ،۱۳84 ،رف هتسیاش( دهد یم یفسوخ‌ماسح‌نبا-1-2 زا ،(ق 8۷5-۷8۳( ماسح نبا هب فورعم نیدلا ماسح نبا دمحم بهذم یعیش نارعاش نیرت گرزب هلمج زا و مهن نرق فورعم نارعاش صلخت نیا و تــسا (ماــسح نبا( وا یرعــش ناونع .تــسا نارود نآ .(4۱6 ،۱۳8۳ ،افص( تسا هدش رارکت دیاصق زا یرایسب نایاپ رد هنوگ مانب یهد رد ،تــعانق هب و دوــب عراز و هــشیپدهز یدرم ماــسح نــبا ،تسایناق و دنجریب وزج نونک ا ناسارخ ناتسهق ءارق زا هک فسوخ تاداقتعا نایب روفو تلع هب .(۳۷8 ،۱۳۷۹ ،افص( تشاذگ یم راگزور هاگ یلجت نــیرت مهم ار وا ناوــید ناوت یم ،ماــسح نبا رعــش رد هعیــش لاحــشوخ( دروآ باــسح هب یــسراف بدا رد هعیــش یداقتعا موظنم .)58 ،۱۳80 ،یدرجتسد یزاریش‌داهرف-2-2 لاــس دودــح رد یــیاه خیرات ،هــمان نارواخ یاــه هراگن زا یــخرب یفــسوخ(تسا داــهرف ماــن هــب یــشاقن یاــضما هــب و دراد ق ۲88 سانــشان اــبیرقت زاریــش بــتکم نادــنمرنه .(۳0 ،۱۳8۱ ،یدــنجریبً (داهرف( مان هب یدنمرنه یاضما ،اه هراگن نیا زا یدادعت .دنشاب یم ۱4۷6/.ق 88۱ هب قلعتم هک دنراد ار »ناگدنب نیرتریقح« ناوــنع اــب
و تراهم هک دنراد یلیصا یاه یدنب بیکرت اه هراگن نیا .دنتسه .م رد .دنهد یم ناشن لیخت زا یریگ هرهب و یحارط رد ار داهرف یداتسا ییلاط گنر ینعی ،دنتــسه یعیبطریغ ًلاماک اهربا لکــش و گنر اهنآ .(۱0۲ ،۱۳86 ،درونهر( دنا هتفرگرارق نامسآ یبآ ی هنیمز رد و هتــشاد رایسب جیاتن هب داتــسا نیا ی هرابرد وجتــسج و یواکجنک هنافــسأتم ینادنچ قیقد تاعلاطا وا تیوه هرابرد و تسا هتشگ دودحم یکدنا رد و تسا یرجه مهن ی هدــس ناــشاقن زا یو میناد یم اهنت .میرادن (ق.ه ۷۹۹ دودــح( یدادــغب دــینج نــیبام لاــسدص نــیب ی هــلصاف زا یضعب هــک تــسا یرگراگن اــهنت داــهرف (ق .ه 8۹4 دودــح( دازــهب و .(4 ،۱۳۹0 ،یداد و ینیوزقداش( تسا هدرک اضما ار دوخ یاه هخسن صاخ یا هویش یرگراگن رد و هدوب زاریش لها داهرف داتسا یتیاور هب یلحم رد هک دــسر یم رظن هب اــه هراگن یور زا و تــسا هتــشاد ار دوــخ و گنهن و یــهام نوچ یــتادوجوم اب و هدرــک یم یــگدنز اــیرد کــیدزن ناــتخرد حرــط و هتــشاد ییانــشآ یتــشک و یــیایرد تاــناویح ریاــس و هدیــشک شــقن هــب دوــخ یاــه هراگن رد ار اــیرد لحاــس و یریــسمرگ تــسا هدروآ دوجو هب دوخ یــشاقن رد صاخ یا هویــش ،قیرط نیدب .)5۲8 ،۱۳۷۹ ،یدمرس(
یژولونوکیآ-3
لاــس رد یــناملآ یرــنه خروــم (۱۹68-۱8۹۲( یکــسفوناپ نــیورا یــسرک ۱۹۲6 رد و تفرگ گروبیارف هاگــشناد زا ار دوــخ یارــتکد ۱۹۱4 یور اــب ،۱۹۳۳ رد .دروآ تــسد هــب ار گروــبماه هاگــشناد یداتــسا یاه هاگــشناد رد و تــفر هدــحتم تلاایا هــب ،یزاــن بزــح ندــمآ راک .)Lavin, 1990, 38( تــخادرپ ســیردت هــب یــسرجوین و نوتــسنیرپ »یژولونوکیآ رد هــعلاطم« ماــنب یــباتک ،یکــسفوناپ راــثآ نــیرت مهم زا راثآ لــیلحتو هیزجت زا تواــفتم حطــس هــس حرــش هــب نآ رد هــک تــسا هنامز یملع هعماج رــب مک اح وج زا رثأتم یکــسفوناپ .تــسا هتخادرپ گروبراو یبا نوچ ینارکفتم اب میقتــسم طابترا و تــسا هدوب شیوخ ،تراب نلاور .(۱00 ،۱۳88 ،یــلیلخ( تــسا هتــشاد رریــساک تــسنرا و نایم ات تــفرگ راک هب ار »یــنمض یانعم« و »حــیرص یاــنعم« ظاــفلا لئاق زیامت (هدنوــش یعادت( مود حطــس و (یظفل( لوا حطــس یانعم چیه هک یروط هب ،دنــشاب یم داــیز رایــسب اه یعادت نیا رامــش .دوــش ی هبون هب اهنیا .دناسرب هیجوت هب ار اهنآ همه دناوت یمن یزادرپ هیرظن »هروطسا« ار اهنآ تراب هک دنــشک یم شیپ ار انعم موــس حطــس ،دوخ تــسا یخیرات یلیلحت هویــش اب رظانتم ،تراب هــشیدنا نیا .دمان یم Walker & Chap-( مــیناوخ یم یژوــلونوکیآ و یــفارگونوکیآ ار نآ هــک »انعم ای نوــمضم« نایم زیامت فــیرعت اــب یکــسفوناپ .)lin 1997, 29 شور یجورخ .تسا هدرک صخشم ار ریــسفت زا هلحرم هــس ،»مرف« و و هدیچیپ یاهزیلانآ هــب هک دوــش یم لماــش ار یناعم زا یــیاه هیلا ،وا راوتــسا اه هدیا زا دیدج یاــه یدنبزرم ی هــنیمزرد رایــسب تاــعلاطم خیرات« و »رــنه رد انعم« موــهفم نایم طابترا داــجیا ثعاب هــک تــسا ریــسم رد شور نــیا .)Hasenmueller, 1978, 289( دوــش یم »اــنعم لماــش همادا رد و دزادرپ یم »یفارگونوکیآ شیپ« هلحرم هب یــیادتبا
۲6
۱۳۹۷ ناتسبات ،۲ هرامش ،۲۳هرود یمسجت‌یاهرنه-ابیز‌یاهرنه‌هیرشن
ماــن هــب اوــتحم یــسررب درــب شــیپ یارــب یــساسا و یــلصا هــلحرم ود تایلمع« ار نآ وا دوــخ هــک دوــش یم »یژوــلونوکیآ« و »یــفارگونوکیآ«
.)Panofsky, 1955, 39( دیمان یم »شهوژپ نآ حــیضوت هــب هــک دوــش یم رــیز دراوــم لماــش هــلحرم هــس نــیا
.تخادرپ میهاوخ یفارگونوکیآ شیپ فیصوت .۱
یفارگونوکیآ لیلحت .۲ یژولونوکیآ ریسفت .۳ یایند هب دودــحم یفارگونوکیآ شــیپ فــیصوت ،لوا ی هــلحرم رد عوضوم ای انعم هب یبایتــسد هک ارچ ،تــسا اه هیام شقن و اهراتخاــس زا ،دوــش یم لماــش ار ینایب و یعقاو یناعم دوخ هــک یعیبط اــی هــیلوا یانعم .)Hasenmueller, 1978, 290( تــسا هلحرم نیا فادها مها و ییاــسانش رثا کی رد ام هــک تــسا یعوضوم نیلوا لماــش یــیادتبا سوــسحم یاه مرف هک یزیچ نــیلوا تــقیقح رد و مــینک یم یــسررب هک یتاعوضوم و ایــشا زا یــضعب اب اــهنآ طــباور کرد قــیرط زا ،انــشآ و ناوــت یم ار دنا هدــش هتخانش اــم یارــب یــلمع ی هــبرجت ی هطــساو هب بــیترت نیا هب هــک یــعوضوم ،یدــعب ماگ رد .دــیمان یــعقاو یاــنعم هجیتن هک دزیگنا یمرب ار یــیاه شنک او اــم نورد رد ،هدــش ییاسانش اــی یــنایب یاــنعم ار نآ و تــسا اــنعم زا یرــگید ی هزوــح هــب دورو نآ یاه مرف یایند .(40-4۱ ،۱۳۹۱ ،یدــبع( دیمان ناوت یم یدوــمن ارف یــعیبط اــی هــیلوا یاــنعم هدــنرادربرد لــماع ناوــنع هب هــک ار باــن نیا یــسررب و دــنیوگ یم یرــنه یاــه هیام شقن ،دنوــش یم هتخانــش تروص یفارگونوکیآ شیپ فــیصوت هــلحرم رد یرــنه یاــه هیام شقن شــیپ فــیصوت هــکنآ هــصلاخ .)Panofsky, 1972, 5( تــفرگ دــهاوخ ،۱۳۹۱ ،یدبع( تــسناد یمرف زیلانآ هبــش کی ناوت یم ار یفارگونوکیآ .)4۹-50 یایند هب دورو یدادرارق ای یوناث یانعم فده ،مود ی هلحرم رد یدادرارــق یمیهافم اــب ار لاکــشا هراوــمه هــک ارچ ،تــسا رــثا ناگزــمر و یرــنه یاــه هیام شقن ،راک نــیا ماــجنا رد و مــیناد یم هتــسبمه و هدرک طبترم موهفم ای نومضم اب ار شوقن نیا زا ییاه یدنب بیکرت رد .میسانش یم یدادرارق و انشآ ،هیوناث یناعم هطــساو هب ار یلاکــشا تبحص مرف لباقم رد یعوضوم هلئسم دروم رد هک یماگنه تقیقح ای ،میتــسه یدادرارــق ای هــیوناث یاــنعم لاــبند هــب اــساسا ،مــینک یمً رتتــسم صخــشم میهافم ای صاخ نــیماضم یایند رــگید یــنایب هــب ای هیلوا عوــضوم ی هزوح رــبارب رد اــه لیثمت و اه ناتــساد ،رــیواصت رد ،یدبع( تــسا هدیــسر روهظ هب یرنه یاه هیام شقن رد هک یعیبط تاــعلاطم یــعون هب ناوــت یم ار کــیفارگونوکیآ لــیلحت .(45 ،۱۳۹۱ یاه هاگدید اب هــک تــسناد یبدا و یگنهرف خیرات ساــسا رب یــقیبطت و یخیرات لــیلحت و گروبراو یژوــلونوکیآ ،تراهکروب سوــتیت یــخیرات Ferretti, 1989,( دراد یا هژــیو یاه تبارق ،رریــساک تــسنرا یفــسلف .)299 هدــناوخ زــین یــیاوتحم اــی یــتاذ ریــسفت هاگ هــک موــس ی هــلحرم و تــسا یــیاوتحم اــی یــتاذ یاــنعم فــشک هــب فوــطعم ،دوــش یم یــنعی نیــشیپ ی هــلحرم ود ی هدــنرادربرد رــیگ ارف یــلصا ناوــنع هب دصقم ناونع هب ،تقیقح رد ،تــسا کیفارگونوکیآ لیلحت و فیصوت هــتفرگ رــظن رد کــیفارگونوکیآ هنافاکــشوم ی هــعلاطم کــی یــیاهن
تیاهنرد هــک ریــسفت زا هــلحرم نــیا ،رــت یصصخت یــنایب رد .دوــش یم یگنوگچ هب ،تــسا یرنه رثا کــی یانعم نیرت ینورد فــشک یــپ رد اه لیثمت و اه ناتــساد ،ریواصت ربارب رد نــیدامن یاه شزرا باــختنا تسا یا هژاو ،نیدامن یاه شزرا .(6۲ ،۱۳۹۱ ،یدبع( دراد یگتــسب طسوت هدش هدافتسا ینف ناگژاو وزج هک رریــساک طــسوت هدــش عضو تفاب دوــخ هب افرص هــک ار کیفارگونوکیآ شــیپ فــیصوت رــگ ا .تــسواً هنیــشیپ یور رب تاعلاطم ،مــینادب ویتکژبا تاــعلاطم ،دزادرــپ یم رــثا تمــس هب ،دنهد یم ناــشن ار دنمرنه دید هک رثا یــخیرات و یــگنهرف هب نیدامن یاه شزرا لاح ،دوش یم فوطعم رثا ویتکژبوس تاعلاطم هدمآرد رنه لکش هب دنمرنه طسوت هک دراد هراشا ویتکژبوس دعُب نیا تیوه یراگندنتسم ناوت یم ار نیدامن یاه شزرا ،هجیتنرد .تسا تــسا نکمم هک ،)Panofsky, 1955, 31( تــسناد دنمرنه یصخــش هک دزاس راکشآ ار یونعم و یگنهرف یاه شرگن هاگ آدوخان تروص هب Argan( دروآ یم دای هب ار گنوی یعمج هاگ آدوخان هیرظن موهفم نــیا هک( نــیدامن یاــه شزرا نــیا لــیوأت و فــشک .)& West, 1975, 303 نکمم یتح و تسا ربخ یب اهنآ دوجو زا زین شدوخ دنمرنه لاومعمً ،(دــشاب هتــشاد دیک أت نآ زا تواــفتم یزــیچ هــب شــهاگ آدوخ تــسا و میناوخ یم رت قیمع یانعم رد یفارگونوکیآ ار نآ هک تسا یعوضوم Panofsky,( زیلانآ ات تسا زتنس زا هتساوخ رب هک تسا یلیوأت ،شور نیا ار هاگ آدوخان و هاگ آدوخ شــقن یژولونوکیآ ،دید نــیا زا .)1972, 7-8 یگنوگچ و نابز زا هک دهد یم رارق یبایزرا دروم یرشب خیرات حطس رد .)Ann Holy, 1984, 44( درــیگ یم تأــشن یرــصب و یــنابز مــهم روــما
درــکیور‌اــب‌هــمان‌نارواخ‌یاــه‌هراگن‌لــیلحت-4 یژولونوکیآ
دیاب ،همان نارواخ ی هخــسن یاــه هراگن یــکیژولونوکیآ لــیلحت رد رارق لیلحت دروــم ییانعم حطــس نآ اب بــسانتم داعبا ،هلحرم رــه رد رد دنور نیا و دــشاب دوخ نیریز یــیانعم ی هیلا یاــشگهار اــت درــیگب رد .دوــش رثا ییانعم فــلتخم یاه هیلا ندــشراکشآ هــب رــجنم ناــیاپ درکیور اب نآ ییانعم یاه هیلا فشک و اه هراگن لیلحت دنور ،۱ رادومن
.یژولونوکیآ‌یوگلا‌قبط‌همان‌نارواخ‌یاه‌هراگن‌لیلحت‌دنور-1رادومن
موس هلحرم
انعم و ییانعم ی هیلا نیرخآ فشک
ی اههراگن ناهنپ و هناگراهچ رصانع یانبم رب لیوات هروطسا نیماضم یا
مود هلحرم
ن نیریز و یوناث یانعم فشک هراگ
اه رگیداباههراگن ینتمانیب طباور فشک
و تایاور ،اه ناتساد ،نوتم ...
لوا هلحرم
ن یرهاظ و هیلوا یانعم فشک هراگ
اه اههرانگیتخانشکبس و یمرف لیلحت
۲۷
.تسا هدش هداد ناشن ،یژولونوکیآ اه‌هراگن‌یفارگونوکیآ‌شیپ‌فیصوت:لوا‌هلحرم-1-4 شور زا لوا ی هــلحرم رد ،دــش هداد حــیضوت هــک روــط نامه یعاجرا و دــش دهاوخ هتخادرپ رثا یرــهاظ فیصوت هــب ،یژوــلونوکیآ رــه و رــثا مرــف ،هــلحرم نــیا رد .دــش دــهاوخن هداد جراــخ ناــهج هــب رارق یــسررب دروم ،دــش دهاوخ راکــشآ رثا اب هیلوا دروخرب رد هــک هــچنآ هجوتدروم هــلحرم نیا رد زــین رثا یکبــس یاه یگژیو .تــفرگ دــهاوخ ییانعم ،دریگب رارق لیلحت دروم هلحرم نیا رد هچنآ ره .دریگ یم رارق لکــش ار ییانعم حطــس نیلوا و ییادتبا یانعم هک درک دهاوخ اقلا ار جامیت زا ،راد لودــج ی هداــس تخوــس دلج اب باتک قاروا .دــهد یم هعطق ۱55 دودــح رد و دوب هدــش هدیــشوپ یا هوهق هب لیام یکــشم ییاتخ ذغاک قرو 645 لماش همان نارواخ لک .تسا هتشاد یشاقن قرو 685 لــصا رد ایوگ تــسا (رتمیتناــس ۳8/5 × ۲۷/5 عــطق هــب(
هــسمش یاراد لوا هــحفص هــک هدــش رــیمعت نآ لوا قرو هــک هدوــب اب ثلث مــلق هب یــیلاط نــتم رد نآ طــسو رد و هدوــب بــهذم و رودــم مود یاه هحفص و هدــش هتشون همان نارواخ باتک تراــبع بآدیفــس رد و تــسا نــیرز یاــه لودج و بــهذم یاه هحولرــس یاراد موــس و طــسوتم قیلعتــسن طخ هب هحفص ره رد ،موــس و مود ی هــحفص ود .تــسا هدــیدرگ یزادــنالاط ،روطــس نــیب و هدــش تــباتک تــیب ۱8 یاهروتاینیم زا یرایــسب و هدــش هدنک ارپ هزورما باتک نیا تاحفص یــلو تــسا یتبرتــسچ ی هــناخباتک و اکــیرمآ یاــه هعومجم رد نآ ناتــسلگ خاک ی هزوــم رد ،(هــعطق ۱۱5 دودــح رد( اــه هراگن نــیا رــثک ا تسا هدــشدوقفم باتک ینایاپ ی هحفص هنافــسأتم .دنتــسه نارهت .)5 ،۱۳۹0 ،یداد و ینیوزقداش(
هــبنج ناــیب ًلاک شاــقن ،هــمان نارواخ ی هخــسن یاــه هراگن رد تابــسانت و دــعاوق و یدــنب بیکرت هــب هــجوت اــب ار ناتــساد یــسامح دنا هتفرگرارق مه یور رب رصانع هک نانچ تــسا هداد تیولوا یــسدنه ،۱۳84 ،هداز یــضر( تــسا هدــشن اهنآ بــسانت و بیترت هب یــهجوت و و زاریــش بــتکم یــلبق تاــیصوصخ اــب یکبــس ،ناــمکرت کبــس .(5۹ هلمج زا .تــسا ناردنزام و تاره یلحم فلتخم یاه تنــس زا رثأتم گرزــب یاــه هرکیپ زا هدافتــسا هــب ناوــت یم کبــس نــیا تاــیصوصخ رتگرزب رــس( ندــب اــب رــس یبــسانت یب دراوــم زا یرایــسب رد و تــهبااب و رد نراقت هــب لیامت ،جــیهم و ینغ یاــه گنر ندرــب راک هــب ،(ندــب زا درــک هراــشا لــبق زا رت هدیجنــس رایــسب یــحارط زــین و ،یدــنب بیکرت هلاــس هاجنپ ابیرقت ى هرود کی رد ،بتکم نــیا .(۷۷ ،۱۳۷۹ ،زاــبک اپ(ً .تفرگ اپ ناریا زکرم و برغ رب نانامکرت طلست اب هک تسا هتشاد جاور یشاقن تنس چیه ادتبا رد ،»ولنویوق قآ «و» ولنویوقارق« ىاه نمکرت قــطانم هــب اه یــشکرکشل و اــه گنج لوــط رد و دنتــشادن دوــخ زا نیا هب .دندرک یم دوــخ هارمه ار اه نیمزرــس نآ نادنمرنه ،فــلتخم نآ ىاه هراگن هــک میوــش یم هــجاوم ىددــعتم ىاه هخــسن اــب لــیلد ،»رقنــسیاب« هاگراک زا تارــه :هلمجزا فــلتخم ىاه کبــس زا یــبیکرت تسا »نایریلاج« هاگراک زا دادغب و »ناطلس میهاربا« هاگراک زا زاریش بتکم هک دوب نادنمرنه نیا یگدنشوک اب .)Robinson, 1993,107(
هدرورــپ و دنمــشزرا راــثآ زا ىرامــش و تــفرگ لکــش ناــمکرت ىرــگراگن و زیربت ،زاریــش بــتکم ىرــنه براــجت زا ىا هزــیمآ ؛دــمآ دــیدپ ىرــنه .ق.ه 860 ۀهد رد هک تاره نیــشیپ هرود نادنمرنه ریثأت و یناخلیا
راثآ دیلوت هب و دــندمآرد »قادبریپ« تمدخ هــب و دندیچوک تارــه هــب زا ىدادعت رد هکنانچ ،(۱۳8۱ ،دنژآ( دندــش لوغــشم ىو ىارب ىرنه کبس نامزمه دشر ،ىرجه مهن نرق ینایم ىاه لاــس یطخ خــسن ،۱۳۹5 ،تواخــس و یــناحور( دوــش یم هدــید زاریــش و زــیربت و تارــه اب نآ تایصوصخ قیبطت و همان نارواخ یاهریوصت رد تقد اــب .(54 تاره بتکم هب ناوت یمن ار اه هراگن نیا هک میبای یمرد تاره بتکم میسرت رد تقد و تانییزت و یدنب بیکرت هب دایز هجوت اریز داد تبسن رد هک یتروصرد ،تــسا تاره بتکم یاه یگژیو زا ،اه هتوب و ناــهایگ ،تسا مهم هچنآ و دوــش یم هدید رتمک رما نیا هب هجوت همان نارواخ اــه هتوب و ناــهایگ .تــسا نآ ی هدــننک تیاور یاــه هرکیپ و عوــضوم رد تقد و تــسا هتفرراک هب نآ ی هــنیمز و رــیوصت ندرکرپ یارــب طــقف فلتخم رصانع یدراوــم رد هــک نانچ .تــسا مک رایــسب یدــنب بیکرت هب وا یهجوت یب اــی رگریوصت یتقد یب هــک دنا هدرک مــسر مه یور رــب ار رد .(6۷ ،۱۳84 ،هداز یــضر( دهد یم ناــشن ار حوطــس یدــنب بیکرت صوصخم شــشوپ اه بــسا هــمه اــبیرقت ،هــمان نارواخ یاــهریوصتً زاریش بتکم مئلاع زا ار ششوپ نیا دوجو هک نانچ دنراد (ناوتسگرب(
،هــمان نارواخ یاــه هراگن رد نادرــم .(۹۳ ،۱۳8۳ ،یرــگ( دنا هدرمــش ،هدیچیپ نآ رود هــب یلاــش هــک یهلاک ؛دنرادرــس رــب صاــخ یراتــسد زاریــش رد نایرفظم صاخ راتــسد ار راتــسد نیا .تــسا دازآ شیاهتنا همان نارواخ قــلعت دــیؤم دوــخ هــک ؛(4۱ ،۱۳۷8 ،یاــبنک( دنا هتــسناد خیرات نوچ .(6۷ ،۱۳84 ،هداز یضر( تــسا زاریــش بتکم و زاریــش هب قآ نانامکرت تنطلــس اب ناــمز مه نآ یاــهروتاینیم و هخــسن تــباتک زا ،تــسا یصخــشم و نــیعم هویــش یاراد و تــسا نارــیا رد وــلنویوق نامکرت کبــس ار نآ یاه یــشاقن کبــس ،ییاپورا ناصصختم ور نیا نادنچ ،نانامکرت یشاقن کبس .(۹۹ ،۱۳80 ،یسوواکیک( دنا هدیمان دیاش هکلب ،درادن زاریــش بتکم هب تبــسن یاهزیمم هجو ای فلاتخا ،هتفرگ زاریــش بتکم زا ار تاــماهلا نیرتــشیب اهنت هن هک تــفگ ناوــتب یزردوگ( تــسا هدوب ناــنامکرت بــتکم نوناک رهــش نیا لاوــصا هــکلبً .)۳۳ ،۱۳84 ،(جابید(
اه‌هراگن‌یفارگونوکیآ‌لیلحت:مود‌هلحرم-2-4 دهاوخ هتخادرپ یــنوتم هب یژوــلونوکیآ لیلحت زا هــلحرم نــیا رد یانعم ،ینتمانیب طابترا نیا و دراد رارــق اهنآ اب طابترا رد رثا هــک دــش هک تسا طباور نیا فشک دنیآرف رد .درک دهاوخ راکشآ ار رثا ی هیوناث یــسک هچ ،تــسا هدــش ریوصت رثا رد هک یتیصخــش تفای میهاوخرد .دنک یم تیاور ار ییارجام هچ رثا و تسا یاه تداــشر و اــه یناولهپ لوــح ،هــمان نارواخ یاه ناتــساد تــسا رافک و نانمــشد رــبارب رد ناــشیا باــحصا و (ع( یــلع ترــضح ترــضح نآ رد هــک یا هناــسفا و یا هروطــسا یاه ناتــساد لماــش و و اــه ناکم و اــهدژا ،یا هناــسفا تادوــجوم اــب فاــصم رد (ع( یــلع ترضح یاــه یرولاد و اــهدربن ،دــهد یم ناــشن بیجع تادوــجوم و یخیرات عیاقو و دربن و گنج یاه هنحص رد ناشیا نارای و (ع( یلع ینیماضم و هدوب دربن و گنج یاه هنحص رانک رد هک ییاه ناتــساد ییاه هنومن یدنب میــسقت نیا اب .دراد یقلاخا و یبهذم ،یــعامتجا
درکیور اب همان نارواخ ی هخسن یاه هراگن رد ییانعم یاه هیلا یواک او یژولونوکیآ
۲8
۱۳۹۷ ناتسبات ،۲ هرامش ،۲۳هرود یمسجت‌یاهرنه-ابیز‌یاهرنه‌هیرشن
.دوش یم یسررب اه ناتساد نیا زا کی ره زا اهدژا‌اب)ع(یلع‌ترضح‌دربن-1-2-4 هــمان نارواخ زا هراگــن دــنچ رد اــهدژا اــب (ع( یــلع ترــضح درــبن و یــسامح نــیماضم ظاــحل زا اــه هراگن نــیا .ددرــگ یم هدهاــشم رد ،اهدژا و ناــمرهق ناــیم دربن .دنتــسه تــیمها زــئاح ،یا هروطــسا كیرات یایند زا رذگ یارب ناسنا شکمشک زا تسا یرگید ریبعت عقاو تروص هب رــش یناهیک یاــهورین اجنیا رد .یــهاگ آدوخ هــب لــین یارــب كاحض و اهدژا هژاو هــشیر .دنوــش یم رادومن اه تیرفع ریاــس و اــهدژا .)۱05 ،۱۳86 ،یقحای( تسا یکی همانهاش مه یور هبور ،هپت تــشپ رد ملاــسا هاپــس و رفک هاپــس ،۱ریوصت رد هلمح اهدژا رب ،دوخ ِمد ود ریشمش اب (ع( یلع ترضح و دنا هتفرگرارق راکــشآ هدــننیب رــب ار ترــضح تــیوه ،م َد ود غــیت اــب شاــقن .دروآ یــم هدز تریح یاــه هرهچ رد هــعقاو نیا زا ار نانمــشد سرــت و دزاــس یم :دهد یم ناشن اهنآ تشپ دندادب رکشل رابکی هب تشکب ار اهدژا ادخ ریش وچ اــهدژا تــساوخ هــب ار یروراــب و یــگدنراب ،قــطانم زا یرایــسب رد یوــس هب ار نامــسآ یاــه بآ هــک تــسوا دــنیوگ یم و دــنرادنپ یم نانز یرادراــب و نیمز یروراــب ،تکرب بجوم و دــنک یم ریزارــس نــیمز یــسامح و یریطاــسا گــنهرف رد .(۲0۷ ،۱۳65 ،هداــیلا( دوــش یم و متــسر ،بــساشرگ ای ماــس ،نودیرف دننام یــناریا ناــناولهپ ،نارــیا ریــشدرا ،نمهب ،زرمارف ،رایدنفــسا ،بــساتشگ ،شخر وا بــسا یتح مه ینادزیا .دنا هدوب شک اهدژا همه ،اهنآ دننام و روگ مارهب ،ناکباب نژواردژا زین ادزــماروها دوخ یتح و شورــس ،رذآ ،رتــشت ،مارهب نوــچ تامــسلط نتــسکش .(۲۱۹ -۱50 ،۱۳6۹ ،ییاــسف راگتــسر( دــنا هدوب باریس و بآ دنب ندوشگ ،دعس تاجن ،ناوید ۀدرکرس نتــشک ،هاچ ترضح یاه یناولهپ زا یا هــنومن ،ناریو کــشخ نیمزرــس نآ ندرک تــسا هماع گنهرف و ناریا تایبدا رد وا یــشک اهدژا و وید و (ع( یلع .)۱۹۳-۱۹۲ ،۱۳6۱ ،یدابآ نوحیج(
هنحص هنایم رد هــک تــسا کرحترپ یا هنحص رگــشیامن ،۱رــیوصت اهدژا رب تخــس یا هبرض راقفلاوذ اــب لدلد رب راوــس (ع( یلع ترــضح .تسا هدش یراج اهدژا رس زا نوخ هک یروط هب هدروآ دراو
شرکیپ دش همین ود مخز کیب شرس رب دزب ردیح غیت یکی رد زمرق و یبآ گنر هب یششوپ و دیفس همامع اب (ع( یلع ترضح نیمز حطس رد هایگ و لگ مظنم یاه هتوب .دنوش یم هدید هراگن نیا نیا رد هــک دنــشاب یم زاریــش بتکم یاه یگژیو هلمجزا عــیفر قــفا و .دنوش یم هدهاشم یبوخ هب ریوصت
»ملعلارئب‌هاچ«رد‌ناوید‌و‌ناینج‌اب)ع(یلع‌ماما‌دربن-2-2-4 نانآ‌رب‌هبلغ‌و دید ار ىرــیپ (ع( یلع ماما یزور هــک تــسا نینچ ناتــساد حرــط ربمایپ دزن و دناــشن دوخ كرت ار ریپ نآ ماما .درک یم هدجــس ار یتب هک هب طونم ار شــندروآ ملاــسا وا و درواــیب ملاــسا دنتــساوخ رــیپ زا .دروآ یــسک تــساوخ ربمایپ .درک »ملعلارئب« مان هب یهاچ زا بآ ندیــشون ینیمزریز ىراید اجنآ هک داد ربخ لوسر هب لیئربج .دروایب بآ و دورب (ع( یلع هک تسا نینچ ادخ هدارا .تــسه نآ رد روــشک تفه و تــسا .دــش دراو هاــچ هــب یــلع ماــما .دــنک ناملــسم ار شنانک اــس و دورــب دورف یهوک رس رب وا و دندرک هراپ ار شبانط ینیمزریز یراید نانک اس و یناطلس( دید كانمشخ و هرایتپ ناوید زا رپ یا هصرع ناهگ ان ؛دمآ ترضح .دوب رس تفه یوید هرن نانآ هاــشداپ .(5۱ ،۱۳8۹ ،ناراکمه رــس تفه وید گرم اب .تــشک ار همه و تــخادرپ گنج هــب ناوــید اــب نوریب هنادنمزوریپ ماما .دندروآ نامیا و دندــش میلــست ناینج همه .)۳0۱ -۳0۲ ،۱۳۷۹ ،ییاراس( داد ریپ نآ تسد هب بآ یا هزوک و دمآ هرــیاد مین لکــش هــب هــنحص ،هــثداح عوــقو لــحم ،۲رــیوصت رد نتم زا هک هتبو لگ تانییزت اب هارمه هریت زبــس گنر هب و هدــش میسرت یاه سابل اب و دوخ هلاک اب هارمه نایهاپس .تسا هدیدرگ ادج تشپ ،نارظان اــجنیا رد .دنــشاب یم دربن رــگ هراظن تــسار تمــس رد نیگنر یاضف ،دننک یم رارــقرب ار فارــطا یاضف و زیتــس هنحص نــیب طاــبترا .تسا هدشرپ یدادرارق و ینییزت عون زا مه نآ ،ناهایگ اب یلاخ گنر هب یراتــسد و ییلاط گــنر هب یــسابل اب ،(ع( یــلع ترــضح ،تسا هدرک هطاحا ار نآ نیشتآ ی هلاه هک رس رب دیفس همامع ،زمرق
.)ع(ریما‌تسد‌هب‌اهدژا‌ندمآرد‌اپ‌زا-1ریوصت )123،1381،یدنجریب‌یفسوخ(:ذخأم .یا‌هناسفا‌تادوجوم‌اب)ع(ریما‌ترضح‌دربن-2ریوصت
)64،1381،یدنجریب‌یفسوخ(:ذخأم
۲۹
ییلاط گنر هب یتاعــشعشت وا تــسار تــسد رد هک راقفلاوذ اب هارمه ،تــسوا رــس ود ریــشمش یاــسآ هزجعم تیصاخ زا ناــشن و دراد زمرق هتفر هناشن ،دنا هدش میسرت هراگن پچ تمــس رد هک ناوید بناج هب هدهاشم رس رب یخاش و زیگنا بعر یا هرهچ اب ناوید اجنیا رد .تسا و هداد رارق یــگریت زا یا هنیمز رد ار رــش تادوجوم ،شاــقن .دنوــش یم یورین رب ار ریخ یورین یزوریپ و هدیشخب اهنآ هب تشز ییاه تروص هتبلا .تسا هدنایامن ،دنوش یم رهاظ نوگ انوگ یاه لکش هب هک رــش دوجو رد و هتفرگ همانهاــش رد متــسر ناولهپ زا ار اه هناــسفا زا یضعب دوجو شاقن تینهذ رد هــچنآ یلو هدیــشخب یلجت (ع( یلع ترــضحّ .تسا یبهذم یاهرواب نامه ،دراد نانمشد‌اب‌ل ُدل ُد‌دربن-3-2-4 دگنج یم رفاک موــق اب ییاهنت هب ل ُدــل ُد ،(۳رــیوصت( هراگــن نــیا رد ترضح صخــش روضح زا یا هناــشن چیه و دزاــس یم بولغم ار اهنآ و تردق رب ریوصت نیا رد رگراگن .دوــش یمن هظحلام ریوصت رد (ع( یلع ره زا هک هداد ناشن یلاح رد ار وا هک ارچ ،دراد دیک أت بسا هداعلا قوف دوش یمن هدید وا رد یناوتان زا یناشن نیرت کچوک اما ،هدشراهم وس .تسا هتفای هبلغ اهنآ رب یتحار هب وا و تیصخش یسدق تایفیک زا ییاهدامن هباثم هب ،ل ُدل ُد و راقفلاوذ .دنتــسه وا یــسدق و یول ُع یورین یاه یگژیو زا یرهاظم و (ع( یلع دروآ هــیده (ع( یــلع یارــب نامــسآ زا ار راــقفلاوذ لــیئربج یــتیاور هــب / وت رهب زا باــتفآ دتــسرف نیرز رــسفا« :دــیوگ .(۲6۷ ،۱۳۹۱ ،یــنیلک(
یریــشمش نامه نیا و »راــقفلاوذ ار یــلع دــمآ نامــسآ زک ناــنچمه درک راکیپ نیطایــش اب نآ اــب (ع( یــلع و دروآ تــشهب زا مدآ هــک تــسا یکی راقفلاوذ هک دنا هدرک تیاور نینچمه .(۳64 ،۱۳۳۱ ،هدازدامع(
تــسد هب تاــنم دــبعم ندرــک نارــیو زا هدمآ تــسد هب ریــشمش ود زا ریشمش و (6۱5 ،۱۳55 ،یلئازخ( ترجه 8 لاس رد (ع( نینمؤملاریما ردب گنج رد وا ندــش هتــشک زا سپ هک دوب یمهــس هینم نــب صاــع هماع .درک اــطعا (ع( یلع هــب ار نآ (ص( رــبمایپ ترــجه مود لاــس رد هاش یلعحتف ۀرود ات ناریا قریب یور ریــشمش و ریــش شقن ،نایناریا یور رب تــسد هب ریــشمش ریــش ۀتــساخ اپ رب ریــش شقن دعب و راــجاق
(ع( یلع ترضح اب نیدامن ظاحل هب ار راجاق ۀرود یمــسر یاه قریب نارــیا نیمزرــس زا تــظافح بــجوم ار وا راــقفلاوذ و هتــسناد طــبترم .)۳8 ،۱۳80،ییازخ ؛۲8۲ ،۱۳۷5 ،یقحای( دنا هتشادنپ ،تسا هدــش هدناوخ (ع( یلع بــسا مان هماع گنهرف رد هک ل ُدل ُد هیردنکسا مک اح دنا هتفگ هک دوب یهایس هب لیام دیپس یرتسا هدام هب ار نآ (ص( رــبمایپ و درــک شکــشیپ (ص( لوــسر ترــضح هــب ار نآ یبیرغ یاه یگژیو ،بسا نیا تقلخ یارب .دیشخب (ع( یلع ترضح یم ُس ،لیئربج لاب ود اب ،هتشاد راد جات یرس دنا هتفگ و دنا هدرمشرب دنک زاورپ هدنرپ نوچ اوه رد دوب رداق و تشاد شیمواگ م ُس دننامه .)۲8 ،۱۳68 ،یرهش(
،نامرهق یوــگلا نهک لــیلحت رد یــسرربدروم تاــعوضوم زا یــکی یــهارمه رد« .تــسا »ناــمرهق بــسا« یــناهج داــمن اــب نآ دــنویپ یاه یگژیو زا ندــش هتسجرب ،نامرهق یوگلا نهک اب بــسا هتــسویپ مــسجت نامرهق زیمآرحــس بــسا ریوصت رد هک تــسوا یناور و ینورد لئاق ییوگلا نهک ییانعم ،بــسا یارب زین گنوی .تــسا هتفای ینیع تردق یاهدومن زا ار ناولهپ و هاــشداپ بــسا یناهج ریوصت و تــسا باختنا لــیلد نــیمه هــب .)Frnaz, 1963, 84( »دــناد یم هاگ آدوــخان تــسا هتفر یم رامــش هب یهلا یــشاداپ هلزنم هب نامرهق یارــب ،بــسا .)Jung, 2003, 131(
لاصلص‌اب)ع(ریما‌ترضح‌دربن-4-2-4 و یــشیاسرف ،ینلاوط یفاصم رد لاصلص اب (ع( ریما ترضح دربن نیا ،لاصلص هتــسناوتن هک نیا زا (ع( یلع و تــسا هتــشذگ هجیتن یب باوخ و روخ یب و هدز مغ رایــسب ،دنــشکب ار سوحنم و یوق نمــشد :تسا هدیدرگ درمش رتخا ،هشیدنا ز بش همه دروخن و تفخن ه ّصغ ز ،دمآ بش یا هظحل ؛درب یم شباوخ هاتوک یا هظحل ،ناهاگرحــس ماجنارــس رد و تــسا هدــش نییعت ،شیاــشگ نــیا یارــب شــیپ زا ناــمگ یب هــک رما نودــب یراک چیه دــنک یم یروآداــی هک دــنیب یم ار رــبمایپ باوــخ
.دنکفا‌یم‌نیمز‌هب‌ار‌هاش‌نارواخ‌نارای‌لدلد-3ریوصت )53،1381،یدنجریب‌یفسوخ(:ذخأم .لاصلص‌اب)ع(ریما‌ترضح‌دربن-4ریوصت
)136،1381،یدنجریب‌یفسوخ(:ذخأم درکیور اب همان نارواخ ی هخسن یاه هراگن رد ییانعم یاه هیلا یواک او
یژولونوکیآ
۳0
۱۳۹۷ ناتسبات ،۲ هرامش ،۲۳هرود یمسجت‌یاهرنه-ابیز‌یاهرنه‌هیرشن
و مولعم لــجا« رــب هیکت اــب ،ادــخ رــبمایپ .دوــش یمن ماــجنا ،راگدرورــپ یهلا هیجوت ،لاصلص رب ار (ع( یلع غیت ندشن رگراک ،»موــسقم یزور یزورهب و یزوریپ دیون (ع( یــلع هب ،هــشیمه لثم ،هاگنآ و دــیامن یم ددنویپ یم تقیقح هــب لاصلص گرم دیون ،یدنچ زا ســپ .دــهد یم .)44۲ ،۱۳۷8 ،یدارم(
یا هنحصرد (ع( یــلع ترــضح ،(4 رــیوصت( شــخب نــیا هراگــن رد و دنا هتخادنارب یدنمک وــس ره زا نانمــشد هاپــس هک دوــش یم هدید نایهاپس و دراد اهدنمک زا ییاهر رد یعس ،دوخ بسا رب راوس ترضح یاوق و تردق رب زین هراگن نیا رد .دــشک یم دوخ هارمه هب ار نمــشد هداعلا قوف یورــین ود .تــسا هدــش هجوت ملاــسا هاپــس ناولهپ یندب تروــص هب و رــیوصت زــکرم رد ناــشیا بــکرم و (ع( یــلع ترــضح یــنعی نیا رد (ع( یــلع ماما .دنا هدــش ریوصت تاــییزج یــمامت اــب رت تــشرد هک ینارون یا هلاه اب رگید یاه هراگن نوچمه و ابیز یششوپ اب ،هراگن و تسا هدش ریوصت ،تسا ترضح نآ تیناحور و تــسادق زا یناــشن هدید ریوصت پچ تمس رد هنوگزجع یتاکرح و هرهچ اب رفک نایهاپس .تسا رداک زا جراخ و لااب رد هتــشارفارب ملاسا هاپس قریب .دنوــش یم ار ملاــسا هاپــس یدنلبرــس و یزارفارــس ات هدوب نیا رگراگن دصق ییوگ .دــشک ریوصت هب ار نآ ربهر و اوــشیپ یریذپان تــسکش و رــفک رــبارب رد هک ...و اه هناسفا ،اه ناتــساد هک دوش یم صخشم هتفر حرــش اب طابترا فــشک اب هک دنتــسه ینوتم ،دنراد رارق اــه هراگن اــب طاــبترا رد هــمان نارواخ یاــه هراگن هــیوناث یاــنعم هــب ناوــت یم اــه هراگن و اــهنآ .درک ادیپ تسد اه‌هراگن‌یژولونوکیآ‌ریسفت:موس‌هلحرم-3-4 مود و لوا لــحارم رد هیوناث و هــیلوا یاــنعم ندــش راکــشآ زا ســپ نیموــس یــسررب و ثــحب هــب ،موــس ی هــلحرم رد ،یژوــلونوکیآ شور نیا .دــش دهاوخ هتخادرپ ناــهنپ یانعم یــنعی ،رثا یــیانعم ی هــیلا درف هبرصحنم شناوخ کی ی هئارا یارب تــسا یــشلات عقاو رد هلحرم تسد هب یکیژولونوکیآ لیلحت کی ی هجیتنرد هک یریسفت .دیدج و
.دنک یم راکشآ ار رثا زا یا هزات یتسه هک تسا یلیوأت عقاو رد ،دیآ یم نینچمه و نآ یرــیذپ لیوأت تیفرظ و رــثا ره هب هجوت اب لــیوأت نــیا .تسا توافتم ،نآ یتخانشابیز یاه یگژیو و رصانع نــشور ،نیــشیپ ی هــلحرم ود زا هدمآ تــسد هب یاــه لیلحت اــب تاــیعقاو رــب یراداــفو زا شــیب هــمان نارواخ یاــه هراگن هــک دوــش یم نینچمه و تــسا هدوــب نآ رگراگن لــیخت رــب یــکتم ،یــخیرات ثداــح دــقن یوــسو تمس ،یا هروطــسا و یــسامح نــیماضم اــب اــهنآ دــنویپ نیا نیریز ی هــیلا ندــش راکــشآ یارب .دنک یم صخــشم ار لــیلحت و رب یکتم یــشناوخ هب دیاب ،اهنآ ناــهنپ یانعم هــب ندیــسر و اــه هراگن زا هدــش باختنا یاه هراگن ،رما نیا یارب .تخادرپ هروطــسا و لیخت .تفرگ دنهاوخ رارق شناوخ دروم »هناگراهچ رصانع باتزاب« رظنم همان‌نارواخ‌یاه‌هراگن‌رد‌هناگراهچ‌رصانع‌باتزاب-1-3-4 بآ-1-1-3-4 رصنع نیرت مهم ،هــناگراهچ رــصانع ناــیم رد ،یــبدا نوــتم رد بآ اب یقیمع طابترا هک تــسا ییاهزمر یواح و یگدنز موهفم اب طبترم دلوت و گرم و یگدنز و دلوت زا ناسنا یزیرغ نهذ یعازتنا یاهریسفت ،زین ریهطت و ندرک كاپ رد بآ شقن .(5۱ ،۱۳88 ،یمئاق( دراد هرابود ،بیترت نیا هب .تــسا هدــش رصنع نیا هاگیاج و هاگیاپ شیازفا ببــس ار ندوــب ناور و یــک اپ و ییانــشور هــلمجزا یددــعتم مــیهافم بآ یرــیوصت یاــهدومن اــبلاغ .(۱08 ،۱۳88 ،مارهــشروپ( درــیگ یمرب ردً و ینــسح جاح( دوــش یم هداد ناــشن هناخدور و اــیرد تروــص هب ،بآ .)44 ،۱۳۹۳ ،یدومحم نیمز‌و‌ک اخ-2-1-3-4 یــسدق گنر نآ هب گرم و شــیاز هخرچ اب ک اــخ هیوــسود هــطبار هــب دوــهی و نــیچ ،نارــیا ریطاــسا و تاــیاور رد هــکنانچ -دــشخب یم
.همان‌نارواخ‌رد‌نیمز/ک اخ‌و‌‌بآ‌رصنع‌باتزاب-1لودج
)45،1393،یدومحم‌و‌ینسح‌جاح(:ذخأم
۳۱
ریطاسا رد نینچمه .تسا هدش هراشا ک اخ و لگ زا ناــسنا شنیرفآ رد و دراد یــم نایب هتمورپ تــسد هــب لگ زا ار ناــسنا شــنیرفآ ،روــشآ زا (ورورا( نای -ردام طــسوت ودیکنا قلخ تیاور نیرهنلا نیب ریطاــسا شیادیپ هروطسا ،زین یمور و ینانوی تایاور رد .تسا هدش نایب ،لگ نامه هب ک اخ رگید یوس زا .دوش یم ناشنرطاخ یلاو لگ زا ناسنا هنوگ نامه ،دور یم رامش هب ناسنا تقلخ و شنیرفآ دامن هک تبسن .(۱4۱ ،۱۳8۲،یدرــمز( دوــش یم بوــسحم وا گرــم و روــگ داــمن زــین و تکرح میهافم و هاگــهانپ و نــمام ینعی نیمز لوادــتم هــیام نورد ،هناریلد ،لاــعف تایح یاــیوگ ،نیمز یاــفرژ .دــنک یم اــقلا ار یــیایوپ .)44 ،۱۳8۲ ،طاطخ( تسا هنارایشوه و هنارصم شتآ-3-1-3-4 وــس کی زا .تــسا یــناریا یاه هروطــسا رد هوــلج ود یاراد ،شــتآ رگید یوس زا و دیآ یم رگید رصنع هس هارمه هیلوا رصنع كی ناونع هب نیتسخن ِشتآ ینعی ؛دریگ یم رارق وا رایتخا رد و فشک ناسنا طسوت هب ار نآ زین یــسودرف و درک فــشک ار نآ ناــسنا هک یــشتآ و یعیبط و
:تسا هدرک نایب تروص نیا »كاخ هریت رــب زا داب و بآ ناــیم كاــنبات هدــشرب یــشتآ یــکی«
.)۳ ،۱۳8۱ ،یسودرف(
تــسا هدــش ناــشنرطاخ یبدا نوتم رد زین خزود و شــتآ طاــبترا .)48 ،۱۳۹۳ ،یدومحم و ینسح جاح(
داب-4-1-3-4 داب اهنت و دنتــسه یندید شتآ و بآ و كاــخ ،رــصنعراهچ ناــیم زا ناوارــف یتردق زا هــک یــندیدان یدوــجوم ؛تــسا یــندیدان هــک تــسا .تــسا هتــسباو وا تکرح هب تادوجوم همه یگدنز و تــسا رادروخرب نآ ،»داب« ندوب ییاج همه و ندوب یئرمان تهج هب ناتساب نامدرم .)4۷ ،۱۳84 ،ینیسح( دنتسناد یم تقیقح زا یا هولج و رهظم ار همان‌نارواخ‌یاه‌هراگن‌رد‌ییانعم‌ناهنپ‌ی‌هیلا-4-4
.همان‌نارواخ‌رد‌شتآ‌رصنع‌باتزاب-2لودج
.همان‌نارواخ‌رد‌داب‌رصنع‌باتزاب-3لودج )49،1393،یدومحم‌و‌ینسح‌جاح(:ذخأم
)51،1393،یدومحم‌و‌ینسح‌جاح(:ذخأم درکیور اب همان نارواخ ی هخسن یاه هراگن رد ییانعم یاه هیلا یواک او
یژولونوکیآ
۳۲
۱۳۹۷ ناتسبات ،۲ هرامش ،۲۳هرود یمسجت‌یاهرنه-ابیز‌یاهرنه‌هیرشن
یانعم ،یژولونوکیآ شور زا لوا ی هــلحرم یط ،شهوژپ نــیا رد صخــشم هــمان نارواخ یاــه هراگن یکبــس یاــه یگژیو و یرــهاظ و اه ناتــساد ،نوتم ،اه هراگن ناــیم طاــبترا ،مود ی هــلحرم رد .دــش .تــسا اهنآ هب فوطعم اه هراگن یاــنعم هک دــیدرگ صخــشم یــتایاور طباور ندــشراکشآ قیرط زا اه هراگن ی هیوناث یانعم ،هلحرم نــیا رد یانبم هــب هجوت اــب ،موــس ی هــلحرم رد .دــیدرگ صخــشم یــنتمانیب ناهنپ یانعم ندرکراکــشآ یارب ،اه هراگن ندوب یا هروطــسا و یلیخت .تفرگ رارق یسرربدروم هناگراهچ رصانع باتزاب رظنم زا اه هراگن ،اهنآ نــیا رد هــمان نارواخ هخــسن زا هدــش هدیزگرب ی هراگــن دــنچ یــسررب رد ار یرــنه نامتفگ هــک ینیماضم زا یرایــسب هــک داد ناــشن شــهوژپ یا هروطسا نیماضم و دنراد تایبدا رد هشیر ،دنا هداد لکش ناریا خیرات
هجیتن
قیرط زا ؛تسا هدش فیلأت یبهذم فرص فادها اب یباتک هک اجنآ یتح نیماضم هک داد ناشن شهوژپ نیا .تسا هدشدراو یرگراگن هب تایبدا یعقاو ناهج هب هن ،نارــیا یرگراگن تنــس رد نادنمرنه دید ی هوــحن و دوخ نامتفگ نیا هک دراد عاجرا طلــسم یرنه/یبدا نامتفگ هب هکلب ی هیلا ور نیازا .دوش یم هیذغت یا هروطسا نامتفگ زا هسامح هلیسو هب رصانع هب فوطعم ،دیدرگ لصاح هلحرم هس یط رد هک ییانعم ناهنپ یاــنعم و شــناوخ نــیا کــش یب .دوــب یا هروطــسا ناگزــمر و هــناگراهچ و تسین اه هراگن نیا ی هدش مامت و یعطق یانعم هناگی ،هدش تفایرد تیفرظ زا ناشن عوضوم نیا .دنتسه یسررب لباق یرایسب یاه هبنج زا زا یرتشیب یاه شهوژپ دنمزاین هک هتشاد راثآ نیا یریذپ لیوأت یلااب .تسا یرنه دقن نیون یاهدرکیور اب و نوگانوگ یاه هبنج
.اه‌هراگن‌رد‌هعبرا‌رصانع‌روضح‌یانبم‌رب‌نیدامن‌و‌یناهنپ‌یانعم‌یسررب-4لودج
یوــگلا قــبط هــمان نارواخ ی هخــسن یاــه هراگن لــیلحت اــب ،اــه هراگن ریــسفت و لــیلحت ،فــیصوت ماگ هــس زا ســپ ،یژوــلونوکیآ ییاه لاد دوخ ،یناعم نیا .ددرگ یم راکــشآ ییانعم نیریز یاه هیلا یراعتــسا یانعم و هتــشاد عاجرا یرگید یاه لولدم هب هک دنتــسه
یاه هتفای .تسا ییاــسانش لباق طابترا نیا للاخ زا ،اهنآ نیدامن و .تسا هدش یدنب هقبط (4 لودج( رد یسررب دنور نیا زا ییاهن
هعبرا رصانع همان نارواخ رد یریوصت یاهدامن
(حیرص یاهتللاد(
ناهنپ یانعم (ینمض یاهتللاد(
بآ هناخدور / ایرد ،بآ -
بآ قامعا رد اهدژا دوجو - (رش رب هبلغ( اهدژا رب نامرهق یزوریپ - تایح بآ - هرابود دلوت و گرم -
یونعم هلحرم هب نامرهق ای کلاس دورو همدقم دراوم زا یرایسب رد رش رب هبلغ - .تسا رتلااب کیرات و مهبم یاه شخب رب فرشتم ناسنا هاگ آدوخ هتفای لماکت شخب یزوریپ - .یو هاگ آدوخان .یگنادواج / یگرم یب ،رضخ -
نیشتآ نابز اب اهدژا - شتآ راقفلاوذ - رس رود هلاه - یارب ناسنا شکمشک زا تسا یریبعت عقاورد ،یدیلپ و یهایس هراعتسا اهدژا -
یهاگ آدوخ هب لین دربن یوگلا نهک راقفلاوذ - تیناحور و سدقت ،رس رود ی هلاه -
داب / اوه داب -
ایور و باوخ - یزورهب و یزوریپ دیون -
جورع ی هلیسو و اهامعم هدنیاشگ ایور - ینورد شیوشت و یناسفن لایما نتخاس روهقم - یگنادواج -
ک اخ / نیمز تماقا( نیمز ریز اب ینمیرها رصانع طابترا -
(هوک فاکش و هرد رد نایاهدژا یهابت و گرم هب طوبرم تاراشا -
مهبم و کیرات هاگ آدوخان -
