ویژگی های اژدها در نگارگری عصرصفوی با تأکید برتوصیفات فردوسی در شاهنامه

اب يوفصرصع یرگراگن رد اهدژا یاه یگژیو

* همانهاش رد یسودرف تافیصوترب دیکأت

2مدقم نایچشفک رغصا ،^1*یتارب هراهب

.ناریا ،درکرهش ،درکرهش هاگشناد رنه هدکشناد یملع تأیه وضع ¹ .ناریا ،نارهت ،نارهت هاگشناد ،ابیز یاهرنه سیدرپ ،یمسجت یاهرنه هدکشنادرایداتسا²

)90/10/4 :ییاهن شریذپ خیرات ،90/9/5 :هلاقم تفایرد خیرات(

هدیکچ لاصتا .تسا هدش رهاظ هنوگزمر نیماضم اب و نوگانوگ یاه بلاق رد ،ناریا رنه خیرات لوط رد اهراب اهدژا تروص و مرف زا شیب ار نآ هاگیاج ،رگید یوس زا یناریا راشرس و ینغ تایبدا و فرط کی زا یریطاسا ینیب ناهج ،اهرواب ،گنهرف هب شقن نیا ةمانهاش ًاصوصخ دوجوم یبدا عبانم و یریطاسا صصق هب هجوت اب نارگراگن دسر یم رظن هب نایم نیا رد .دشخب یم تیمها شیپ یفیصوت ةویش هب دراد يعس هلاقم نیا اذل ؛دنا هتفای تسد يصاخ نابز روتسد هب ،دوجوم نیا شیامن رد ،یسودرف مساقلاوبا میکح فاصوا نیا هسیاقم قیرطزا همانهاش رد دوجوم نیا زا يسودرف يرصب تافیصوت هب هجوت و اهدژا یناعم یسررب نمض يلیلحت و .دهد رارق شاکنک دروم ار رگراگن نادنمرنه یرصب و ینایب راتخاس و شرگن ،يوفص رصع يرگراگن رد هدش میسرت یاهدژا اب اهنآ نیون یاهدرک یور هتشذگ راودا اب هرود نیا رد اهدژا لکش رد هدش هتفرگراک هب تادیهمت قیبطت و هسیاقم اب قیرط نیدب و لکش ةعلاطم قیرط زا ،شرگن نیا هب هجوت رب هولاع ات تسا هدش شلات نمض رد .دیامن صخشم ،دوجوم نیا شیامن رد ار تللاد یگنوگچ ،اهدژا شیامن رد هدش هتفرگراک هب یاه گنر و تفاب عون و تانییزت و رداک رد نآ تیعقوم و هزادنا ،اهدژا یامیس .دوش صخشم هراما سفنرورش یورین موهفم رب نآ

یدیلک یاه هژاو .هیوفص ،یرگراگن ،کاهدژا ،ردژا ،اهدژا ،همانهاش

میکح تافیصوت رب دیکأت اب ناریا يرگراگن رد اهدژا يرصب ياه يگژیو" :ناونع اب ناگدنراگن يشهوژپ حرط زا هتفرگرب ،هلاقم نیا*

.تسا هدیسر ماجنا هب ناسرافرنهةدکشناد ،درکرهش هاگشناد رد هک تسا "همانهاش رد يسودرف مساقلاوبا .E-mail:bhbarati@gmail.com ، 0381- 7230697-9:سکفلت :لوئسم هدنسیون**

ناریا زیمآزار تایبدا یا هناسفا تادوجوم زا يکی ،اهدژا رادروخرب ينلاوط ي هقباس زا ناریا رنه رد اهدژا شقن .تسا ار شقن نیا ،يملاسا رنه ناسانش قرش بلغا دنچ ره دشاب يم ،هتسناد يدلایم متشه و متفه نورق رخاوا رد نیچرنه زا هتفرگرب هب قلعتم ار شقن نیا يریگراکب خیرات ناققحم زا يرایسب يلو -ناتساب ياه شواک«نینچمه .دنناد يم دلایم زا لبق موس ي هرازه يزکارم رد يوروش ناتسنمکرت زا يگرزب شخب رد يسانش یاه يشاقن زا يا هعومجم³بایسارفا و²نایدغس ،¹مزراوخ نوچ تخانش يارب اهنآ ی هعلاطم هک تسا هدومن يفرعم ار يراوید هک نانچ .تسا ناوارف تیمها ياراد يناساس رصع يریوصترنه ناریا يهاشنهاش ءزج نایشنماخه نارود زا زکارم نیا میناد يم ناریا ياه هبیتک رد طاقن نیا رتشیب مان و هدش يم بوسحم ياه نارود رد ناریا تادحرس ورملق و تسا هدمآ ناتساب يحاون نیا ًابلاغ نوگانوگ ي هنمزا رد نایناساس و نایناکشا يهاگ اهورملق نیا راصعا نیا رد هک نآ اب تسا هتفرگربرد ار يریوصت ياهرنه رد و تسا هدید دوخ هب لقتسم ياه تلود دوش يم هدهاشم زین رود رواخ نامدرم يگنهرف ذوفن اهنآ يگنهرف ياهدوپ و رات يسانش زاب و لیلحت هب هک يماگنه يلو يناریا گنهرف هب اه ورملق نیا ندوب قلعتم ،میزادرپب قطانم نیا ناعذا ناوت يم نیاربانب .)33 ،1385 ،يدیوجت( »دش دهاوخ نشور هئارا اهدژا نوماریپ همانهاش رد يسودرف هک يتافیصوت تشاد قرش رد نینچمه .تسا هدوب يریوصت تادنتسم ساسا رب ،هداد ی هرابرد يرگ لزاب هک تسا هدنام اج هب يیاه يشاقن دنقرمس خیرات هب طوبرم يیاه هنحص اهنآ زا يرایسب رد« :دسیون يم اهنآ ،میسانش يم زاب يسودرف ي همانهاش رد هچنآ و ناریا يناتساب يناساس رصع رخاوا هب ار اه يشاقن نیا .تسا هدش ریوصت ،متسر ياه ناتساد اب نآ ریواصت زا يتمسق هک دنا هداد تبسن ينویسزوپمک نآ ملاس شخب نیرتهب .دهد يم قفو ناریا ناولهپ راوس يا هدع نآ يبآ ۀنیمز يور رب و دراد لوط رتم 15 هک تسا مرگرس نآ زا یشخب رد ،ناولهپ متسر و هدش يشاقن يگنج شقن یریگراکب هچرگ .)14 و13 ،1358 ،يرگ( »تساهدژا اب گنج ،تاناویح لدج و راکش نیماضم اب يشوقن و يریطاسا تاناویح هجوت دروم رتمک ،اه هرود زا یخرب رد دنا هتشاد يناریا أشنم هک

جیردتب اما ؛دنا هتفرگ رارق رگراگن يملاسا رگراگن نادنمرنه زا ار يیاه مرف ،توافتم میهافم و يناعم شیامن يارب نادنمرنه ریاس اب ناریا طباور هتبلا .دننیزگ يمرب دوخ یخیرات ی هظفاح ⁴يوفص ةرود رد ًاصوصخ نوگانوگ راودارد نیچ هلمج زا للم نیون تخادرپ و یخیرات ۀظفاح نیا یناوخزاب رد يیازسب شقن و روص نیا جیردتب هک .تسا هتشاد روص و شوقن زا يخرب سپ« .دریگ يم دوخ هب يناریا يوب و گنر نادنمرنه طسوت شوقن و اهدژا ،ناگدنرپ و ناگدنرد[ رصانع نیا ههد دنچ تشذگ زا يحلادبع ،شاقن دینج لثم ينادنمرنه طسوت ]نیچ ریطاسا سونقق يناریا نهک تنس ياه هصخاش اب قباطم هرابود اهنآ نادرگاش و ناوت یم یلک روط هب .)18و17 ،1387 ،يیازخ(»دیدرگ ایحا و حرط يرگراگن رد اهدژا یامیس و لکش شیامن رد رثؤم لماوع زا و اه ناتساد ،یناریا یشاقن تنس زا يوریپ ،یوفص ةرود ۀمانهاش اهنآ سأر رد و يبدا نوتم و اهدژا هب طوبرم ریطاسا نمض دراد شلات هلاقم نیا .درب مان ار یسودرف مساقلاوبا میکح و هسیاقم تسخن ،اهدژا یرصب و نیدامن میهافم و یناعم ۀئارا هتخادرپ اهدژا فیصوت هب هک همانهاش زا یراعشا نیب یقیبطت ،یوفص رصع نارگراگن طسوت اهنآ شیامن یگنوگچ و دنا نارگراگن تادیهمت هب یبایتسد روظنم هب سپس .دریگ تروص هب نتفای تسد تهج نینچمه و یسودرف تافیصوت شیامن یارب هب یلبق راصعا اب هسیاقم رد رصع نیا یرصب ماظن یاه هزیمم و اهاپ تانیئزت ،مشچ لکش نوچمه ریوصت تاییزج( مرف لیلحت اهدژا فارطا نیشتآ ياه لاب نوچمه هک يدننام هلعش دیاوز يتح ،ازجم تروص هب یلوادج رد یدنب بیکرت و گنر ،)دنا هتفرگ ارف ار ۀمانهاش نوچمه( روصم راثآ رد هک اجنآ زا .تسا هدش هتخادرپ يزاسریوصترد نادنمرنه ددعت لیلد هب هرود نیا )يبسامهط هاش رد هعلاطم ؛دوش يم هدید -کدنا دنچره - توافت و عونت ،خسن دوخ هرود نیا رد نادنمرنه زا مادک ره زیامتم کبس و شور عطقم نیا رد ،يرگراگن ياه يگژیو هب یبای تسد تهج یهار هب اهدژا یامیس و لکش زا یعونتم یاه هنومن اذل .تسا ينامز .تسا هدش باختنا ،یناکم و ینامز ظاحل

همدقم

اهدژا نیدامن و یرصب میهافم و یناعم

تروص هب ار اهدژا نوگانوگ راصعا رد ناشاقن و نارگراگن یناعم اب هک دنا هدیشک ریوصت هب اپ و تسدراهچ اب گرزب یرام ،يسراف رد هک »اهدژا«ي هژاو .دنک یم تقباطم اهدژا یوغل ،دراد "کاهدژا " و"اهردژا " ،"ردژا" نوچ رگید يیاه تروص یفرعم هداشگ ناهد اب ،گرزب و میظع يرام بلاق رد رتشیب .دوش یم میکح راعشا رد ناوت یم ار اهدژا یلک لکش و امیس نینچمه

:تفای نینچ یسوط يدسا نت هوک نوچ يوم زا ،هسیپ شرس

نهد ،خزود وچمه و مد شدود وچ باتز نازورف شدوبک مشچ ود

5باتفآ فت زا ،هنیآ ود وچ يولهپ رد اهدژا .تسناد اهدژا یولهپ تروص دیاب ار کاحض میکح .تسا رام ينعم هب و تسا هتفر راک هب azi و aji تروص هب ،اتسوا رد "يژا" :دسیون یم عوضوم نیا هرابرد یسوط یدسا

6"کاهد يدژا " بیکرت و تسا هدمآ "کاهد" هژاو اب راب نیدنچ

ينعم هب و تسا هدش "کاحض" يناریا ریطاسا رد هک تسا نامه . )153،1362،راهب( تسا هتفر راک هب زین اهدژا و رام

و لکش هب یبای تسد تهج ناشاقن هب هک یناعم رگید زا نیا یوغل یناعم هب ناشیا هجوت ،تسا هدرک کمک اهدژا تروص اتسوا رد اهدژا ینعم دووادروپ .تسا تیرکسناس نابز رد هژاو رد يهاو اتسوا رد يژا« :دنک یم نایب نینچ ار تیرکسناس نابز و

7سارهتوردوا تفص اب يهاگ هک تسا رام ينعم هب تیرکسناس ⁸وئوشخ تفص اب يهاگ و"هدنور مکش يور رب"،ينعی ؛هدش هدروآ شرازگ رد .کباچ و تسچ ای هدنور دنت و هدنزخ دوز ينعی ؛تسا هدمآ حیضوت رد و هدش کاپش ،يژا )دنز =( اتسوا يولهپ هکنانچ ،تسا هدش » ابیش « ،يسراف رد هژاو نیمه .کاپش رام :دیوگ نیمار و سیو هموظنم رد ،يناگرگ نیدلارخف

ابیشرام رپ وا راوید رس .)198 ،1380 ،دووادروپ( »ابیکشان اهنآ مخز زا ناهج یسوط یدسا

اهدژا یموهفم و یروص یاه یگژیو یارب يریگناهج گنهرف :دراد ضرف راهچ مظع ببس هب ار نآ و هثجلا میظع و گرزب سب دشاب يرام :لوا

؛دنا هدروآ رد عمج ي هغیص هب هّثج ؛دوب نیگمشخ رولاد و عاجش :مود ملاظ ناهاشداپ ينعم هب همانهاش رد يسودرف میکح :موس

:هتفگ هک نانچ ،دروآ ًاصوصخ ، کاحض ينعم هب و ًامومع ⁹تس اهدژا ي هناخ ناک تسنادب تسلاب ياج و يگرزب ياج هک .)8 ،1379 ،ییاسف راگتسر( »دنمان ار رکیپ اهدژا ِمَلَع :مراهچ

:ناناولهپ اب دربن رد اهدژا میهافم نارگراگن طسوت اهدژا تیروحم اب هک ییاه هراگن نیماضم نیا اب ناناولهپ زا یکی راکیپ و دربن ،تسا هدش یزاسریوصت زا يریسفت و فیرعت دوخ ،يشک اهدژا .تسا زیمآرارسا دوجوم و دربن و رازراک یاه هنحص .تسا همانهاش نانامرهق تیصخش دربن اما ،تسا هدمآرد ریوصت هب نارگراگن یوس زا اهراب گنج ،دوش زوریپ اهدژا لباقم رد هکره .تسا یرگید دربن ،اهدژا اب .تسا شیوخ ی هراما سفن دض رب ناسنا دربن ،نیا .تسا ناولهپ و یرایشوه ،یزوریپ زار و .تسا ناسنا دوخرد نمشد اجنیا دربن اهراب ناوت یم ناریا یریطاسا خیرات ی هعلاطم اب .تسا یهاگآ ینوگانوگ یاه تلع هک درک هدهاشم ار اهدژا لباقمرد نانامرهق اب دربن تلع يیاسف راگتسر روصنم .تسا هدش رکذ نآ یارب تهج نیمه هب ،تسا ينمیرها اهدژا« :دنک یم نایب نینچ ار اهدژا دوخ يدزیا ياه هشیدنا ربارب يعنام ار نآ تسرپادخ ناناولهپ ي هبنج زا ار اهدژا ناگدنسیون زا رگید يخرب ».دنراد يم بوسحم هدروآرب ياهوزرآ زا يا هولج ار نآ و دننک يم يسررب يناور بتکم رد .)371 ،1382 ،داشرا ( دنناد يم ينتفاین تسد و هدشن ناسنا ناور يفنم ياه شیارگ دامن اهدژا زین گنوی يواکناور تارطخ ساکعنا ار نآ زین يا هدع .)176-175 ،1377 ،گنوی( تسا رگناریو ياه بلایس و اه بآ رهظم ار نآ و دننک يم دادملق تعیبط رگناریو ي هناخدور دامن ار رام و دنناد يم اه بآ ي هدننک ينادنز ای اهدژا اب دربن هاگدید نیا زا سپ .)309 ،1384 ،راهب ( دنرامش يم یشک اهدژا«.ددرگ يم بوسحم نآ تارطخ و تعیبط اب دربن

،یورسخ /یوسوم( »تسا هدرک ادیپ هار هسامح هب ریطاسا زا يیاهدژا هک ¹¹هرترو اب نهک نایادخ زا يکی ،¹⁰هردنیا« .)1389،250 ،دنک يم دازآ ار ربا ياهواگ و دگنج يم ،تسا اهبآ ي هدنرادزاب دگنج يم ،تسا يکشخ وید هک شوپا اب ،يناریا يونابدزیا ،رتشیت )کاحض( رس هس ياهدژا اب نودیرف .درب يم نامسآ هب ار اهربا و اب بساشرگ .دزاس يم اهر ار دیشمج نارهاوخ و دنک يم دربن اب و يیاهدژا اب متسر .دنک يم دازآ ار اه بآ و دگنج يم اهدژا دنک يم دربن ،تسا هایس همانهاش فیصوت هب انب هک دیپس وید ،بایسارفا و متسر ياهدربن موادت .دزاس يم اهر ار سوواکو ،دربن هب وا ياه نتشگزاب و متسر زا بایسارفا موادم تسکش بساتشگ .تسا هرترو اب هردنیا رّرکم دربن ي هروطسا رارکت ًاقیقد يم بساجرا و اهدژا اب رایدنفسا ،دگنج يم مور رد يیاهدژا اب اب ریشدرا .دنک يم دازآ دنا دنب رد هک ار شنارهاوخ و دگنج ملسم هاش سپ نآ زا و دگنج يم تسا يیاهدژا هک ،داوتفه مرک .)45 و 43، 1362،راهب( »ددرگ يم رهشناریا يزوریپ و هراما سفن ،اه يدیلپ اب دربن ،اهدژا اب دربن ناریا رد نایناریا یریطاسا ینیب ناهج رد هک تسا يهاگآدوخان رب يهاگآ نینچ ناگیاش ياه هتشون رد ناوت يم ار هلأسم نیا .دراد هشیر نیزاغآ ي هلحرم اب قباطم هک »پیتکرآ« لکش نیرت يیادتبا« :تفای نآ هب هک تسا يا هلحرم نامه ،تسا يودب ناسنا يهاگآ ای رام تروص هب بلغا ار »سوبوروا« .دنیوگ يم »سوبوروا«

هلحرم نیا رد .دریگ يم زاگ ار شمد هک دنهد يم ناشن يیاهدژا نایم رد و تسا هدرک هطاحا وس ره زا ار ناسنا ،هاگآدوخان يایرد .تسا هتفاین يللاقتسا زونه هک هتفرگ رارق يهاگآدوخ ي هفطن ،نآ .تسا تیرشب يردام نطب و يتشهب يگدنز رهظم عقاو رد نیا و دنک يم هولج رام گرزب تروص هب يلزا پیتکرا هک يدعب هلحرم گرزب ي هلحرم ،میبای يم نهک ياه ندمت ي هیلک رد ار نآ رهاظم ،دوش يم ادیپ يردام گرزب بقاعتم هک يا هلحرم ....تسا يردام ریطاسا ي هیلک رد هک هلحرم نیا رد تسا اهدژا اب دربن هب فورعم نامه هک هاگآدوخان اب دربن رد )نم( يهاگآ ،دوش يم هدید ناهج لدبم و ،دوش يم زوریپ ،دشاب سوبوروا ای »ردام گرزب« اهدژا اب اهدژا لباقت .)210و209 ،1383،ناگیاش( »دوش يم نامرهق هب سفن یاهدژا .تسا يدرخژک و درخ لباقت ،همانهاش نانامرهق باوخ رد یمدآ هک دیآ یم شکرس حور غارس هب ینامز هراما رد متسر نوماریپ ار هلأسم نیا اویش رایسب یسودرف .دشاب تلفغ :دنک یم حرطم لوا ناخ اهدژا يکی دمآ ردنا تشدز«

اهر دباین يتفگ لیپ وزک دید هتفخ ار يوج ناهج دمایب دید هتفشآ ]حور[ بسا يکی وارب دش رادیب باوخ زا وچ نتمهت )یسودرف(»...دش راکیپ ز رپ درخ رپ رس يم تسد شیوخ ينورد جنگ هب اهدژا اب دربن رد نادیم زوریپ مارهب هکنیا زا دعب ،تسا هدمآ مارهب يشکاهدژا ناتساد رد .دبای راغ دراو روگ لابند هب ؛دزاس يم کلاه راغ ي هناهد رد ار اهدژا

.دبای يم تسد يگرزب جنگ هب و دوش يم جنر و يتخس هب دش هیامردق نوچ )نامه( جنگ وچ تخورفرب و يجنگ تفای مشخ نارگوداج اب يسوم ترضح يیورایور ناتساد رد ار ناگمه هک دوش يم رهاظ بیهم يیاهدژا بلاق رد دنوادخ

.دناسرت يم

یرگراگن رد اهدژا تأیه و مرف يوگلا

زا لماک یفیصوت دوخ"اهدژا"ی هژاو ،دش هدید هک روط نامه ناریا یاهرنه رد اهدژا .دهد یم هئارا ،دوجوم نیا تأیه و لکش تشرس دناوتب شیپ زا شیب ات تسا هدمآ رد ریوصت هب یوحن هب راگتسر روصنم .دروآ رد ریوصت هب ار نآ یناویح یوخ و دیلپ نایاهدژا« :دنک يم فیصوت نینچ ار نایاهدژا تبیه و لکش يیاسف دنناوتب هلیسو نیا هب ات دنراد زیگنا تشحو و ،هدیچیپ یتأیه و لکش نوچ یندب اب اهنآ .دنزاس سکعنم ار یراجنهان و یدیلپ یافرژ ناروناج نوچ یخاش و شافخ نوچ ییاه هراورآ و اه لاب ،رام رد .دشاب یم ناشندب یاهتنا رد اهنآ مد و دنا هدش فصو هدنرد اپریواصت یمامت رد تفگ ناوت یم اهدژا ندب یازجا صوصخ هلیسو و تسا هتفرگ رارق اهنآ ندب طسو رد نایاهدژا تسد و وا ندوب اپ و تسد راهچ هب و دشاب یم اهدژا تکرح و شبنج .دنا هدرک رکذ رادلاب یدوجوم ار وا زین یهاگ .هدش هراشا

ار دوخ نارسپ اهدژا بلاقرد نودیرف هراگن زا يتمسق -1-1 ریوصت اهدژا نارگراگن دوش يم هدید هک روطنامه .)هتشون نیمه 2 ریوصت(دیامزآ یم

و دئاوز و ریش هیبش ي اپ و تسد راهچ اب هنوگرام يدوجوم تروص هب ار .دنا هدرک میسرت ؛دیازفا يم نآ يکانلوه رب هک يتانیئزت

.)110 ،1377 ،نایکروک( :ذخام ار دوخ نارسپ اهدژا بلاقرد نودیرف هراگن رد اهدژا یطخ حرط -2-1ریوصت

.دیامزآ یم

هک دنا هدیمان زین مشچ شش و هلک هس ،هزوپ هس ار اهدژا هک،تسا کاحض شود ربرام ود دوجو تلع هب هزوپ هس تفص نیا دوجو اب .ددرگ یم لماش ار ناهد هس اب یا هرکیپ مه یور رد ،یلو تسا هدش هدرب مان مشچ شش اهدژا ،اتسوا رد هک دننامه یاه لاگنچ اب و مشچ ود اهدژا ًلاومعم یسراف نوتم .)56 ،1379 ،ییاسف راگتسر( »تسا هدش فیصوت ریش ی هجنپ ،ییلاویه تروص هب« ناریا يرگراگن راثآرد اهدژا بیترت نیدب ،رودم مشچ ود ،خارف یناهد اب ،دراد میظع ضرع و لوط هک هب نآ قرف رب هک خاش کت اب یرس و بات و چیپ رپ یندب یاه لاگنچ اب و هاتوک یاپ راهچ اب ،دراد رارق یگتسجرب تروص ریوصت( )98 ،39 -40 ،لگتش نیش( »دوش یم هدهاشم کانتشحو فیصوت سلف زا هدیشوپ ندب اب یدوجوم ،اهدژا نینچمه .)1 همانردنکسا ،)1264(ینیوزق تاقولخملا بیاجع رد .تسا هدش یاه هخسن رد و ،)پاچ خیرات نودب( شیوردراهچ ،)1274(

کی هب ًًابیرقت دوجوم نیا یماظن هسمخ و همانهاش زا یددعتم زج هب یناریا یرگراگن رد .)نامه( »تسا هدش روصم تروص هدشن هدید هلک هس یاهدژا ریوصت ،شودرب رام ود اب کاحض شش ،هلک هس ،هزوپ هس روناج نیا« زین ادو گیر رد .تسا رس هس يدوجوم تروص هب يکلااچ و يتسچ رازه ابو مشچ ،1348 ،ینیئان یللاج( »دوش يم هتشک اردنیا تسدب هک دیآ يم رد گرزب رام ار اهدژا يسراف ياه گنهرف بلغارد نینچ مه .)425 ياراد و گرزب رامسوس لکش هب هک دنا هتشون هداشگ ناهد اب یفرعم اه جنگ نابهگن و دنکفا يم ناهد زا شتآ و تسا لاب ود أشنم ار نآ نارگراگن هک یددعتم عبانم دوجو اب .تسا هدش یامیس همانهاش دننامه مادک چیه ؛دنا هداد رارق شیوخ ماهلا هتشون نیا رد اذل .تسا هدرواین رد ریوصت هب یبوخ هبار اهدژا دزادرپ يم اهدژا فیصوت هب هک يبدا نتم ناونع هب همانهاش .تسا هدش هدیزگرب

قیبطت و همانهاش رد اهدژا فاصوا يوفص رصع نارگراگن تادیهمت اب نآ نآ شیامن رد

همانهاش نوچمه ،ناریا یبدا یاهراکهاش ییارآ باتک موادت ناهاش تیامح اب و نایارآ باتک و ناشاقن یوس زا یسودرف تافیصوت اب هب هجوت اب نارگراگن ات دش بجوم ،یوفص دهع یناریا یزاسریوصت هب ،دهد یم عیاقو زا یسودرف هک یقیقد و نشور صاخ یاه یگدیچیپ مغر یلع .دنزادرپب اه ناتساد و عیاقو نیا رظن هب ،یمسجت ریواصت قلخ رد همانهاش تاعانص و کبس رد بسانتم یرنه صاخ نابز دنا هتسناوت یوفص نارگراگن دسر یم یبدا تاعانص اب گنسمه یشزرا و دنبایب ار همانهاش یبدا نایب اب يزاون مشچ و عیدب ياه تروص و تابیکرت .دنشخبب ریواصت هب یبولطم رایسب وحن هب ،تسا هدش هئارا اهدژا زا همانهاش رد هک روناج نیا یامیس هب یبایتسد تهج یا هروطسم و وگلا ناونع هب ار هتکن نیا دیابن زگره اما ؛تسا رگید نادنمرنه یارب یا هناسفا ار اپ ،تسا هدوب مزلا هک اجک ره نارگراگن هک تشاد رود رظن زا يلع دراوم يرایسب رد هاگ و دنا هتشاذگ رتارف يبدا تافیصوت زا هئارا اهدژا زا همانهاش رد يسودرف هک يصاخ فیصوت عون مغر یسودرف لاثم ناونع هب .دنا هتفرگن راک هب ار نآ نارگراگن ؛دهد يم هک دنک یم فیصوت ار ییاهدژا روگ مارهب یشک اهدژا ناتساد رد .دشاب یم رادناتسپ اما تسا »ریش هرن«دننام هچ رگا

شرس ریز يوم وا يلاابب شرب زا نانز ناس هب ناتسپ ود .دنک يم فیصوت وسیگ ياراد نانز نوچمه ار دوجوم نیا ایو يوا ماک زا دزورفا شتآ همه وا ماد ار لیپ دوب وسیگود

دنلب هوکوچ شمدب اترسز دنمک نوچ نیمزرب رس يوم ناشک عبط تفه زا هیانک هک ،هتسناد رس تفه ار دوجوم نیا يسودرف نایغط يیاهدژا نوچمه مادکره ،دنوشن هبقارم رگا هک تسا يناسنا زا مادک چیه هک .دنروآ يم مهارف ار ناسنا يدوبان بابسا و هدرک .تسا هدماین ریوصت هب نارگراگن طسوت تافص نیا

اهدژارس نوچمه تفه شرس اهر يتسدمآ دنبز يتفگوت رد زراب تیصوصخ دنچ یناریا یرگراگن رد دوجو نیا اب هدید کرتشم تروص هب اه هرود مامت رد اهدژا یزاسریوصت نودب اما ،تفای همانهاش تایبا رد ار نآ لداعم ناوت یم هک دوش یم ره رد اهدژا یرصب یاه یگژیو یریگ راک هب و هئارا ةوحن کش نیا .دشخب یم يا هناسفا دوجوم نیا هب صاخ یتبیه و لکش هرود :زا دنترابع کرتشم تایصوصخ اهدژا مادنا یدنمونتو یگرزب ،هزادنا) فلا اهدژا فیصوت هب هک ،همانهاش راعشا زا يرایسب رد هدش يفرعم رکیپ لوغ و گرزب يدوجوم اهدژا .دراد صاصتخا

:تسا اهدژا يکی دمآردنا تشدز

اهر دباین يتفگ لیپوزک دنلب هوکوچ شمدب ات رسز دنمک نوچ نیمزرب رس يوم ناشک

وا يانهپ رهش اترهش نیمز

12وا يلااب هوک ات هوک نامه و مادنا يگرزب رد اهدژا زا میکح يسودرف تافیصوت مغر يلع رصانع اب هسیاقم رد ار نآ دراوم بلغا رد نارگراگن ،نآ يدنمونت .دنا هدرواینرد ریوصت هب دنمونت و گرزب نادنچ هحفص رگید يدوجوم تروص هب ار نآ ،یدنمونت و تمظع یاقلا تهج هکلب شیامن هب ناتخرد ای و )هوک ياج هب(اه هرخص نیب رد ناچیپ ورش دامن ،اهدژا هک تهج نآ زا نارگراگن ًارهاظ .دنا هدروآ رد ؛درادرارق کین درخ و ریخ دامن هک ناناولهپ لباقت رد ،يدرخژد .دنا هدیشک ریوصت هب فیفخ و راوخ يدوجوم تروص هب ار نآ اهدژا ییامن گرزب مدع اب رگراگن دنمرنه دسر یم رظن هب عقاورد ياه تیصخش درخ و ينامرهق و يناولهپ ۀبنج ات دراد يعس ،رثا رد اهدژا دب يوخ و يناویح تشرس و يدرخژک رب ناتساد يلصا .دشاب هتشاد هبلغ اهر دباین دماک زین نامه اهدژارن شیدنا دب گنچز هاش ي همانهاش رد و بسامهط هاش نامز رد اهدژا هتبلا دنمونت و رکیپ هوک يدوجوم تروص هب شیب و مک يبسامهط جیردت هب مود لیعامسا هاش نامز زا اما تسا هدمآ رد شیامن هب بتکم رد ییاه هراگن رد دوجوم نیا .دور يم لوفا هب ور نآ تمظع رت کچوک هدمآ رد ریوصت هب ياه تیصخشرگید زا يتح ،نیوزق ناریا رنه يئلاط رصع باتک رد يبنک لایش .دسر يم رظن هب زین نینچ بتکم نیا رد "ار اهدژا متسر نتشک "ي هراگن هک ينامز دنرت کیدزن ریوصت حطس هب هتشذگ زا صاخشا« ؛دهد يم حرش اهدژا زا ریوصت ۀنایم رد ار شخر هک هداد هزاجا دوخ هب شاقن و .)84 ،1387 ،يبنک( »دهد ناشنرترکیپ هوک یاضف رگراگن ،هتشون نیا رد یسررب دروم ياه هراگن رد اهدژا ریوصت هب ار رداک یاضف لک موس کی ات مراهچ کی نیب

.تسا هداد صاصتخا اهدژا يریلد و يکانتشهد ) ب فیصوت ار اهدژا يکانتشهد نوگانوگ یاه هویش هب يسودرف شرهز تدش زا هک دنک يم يفرعم يدوجوم ار وا هاگ .تسا هدرک و دنتسین ناما رد اه گنهن ایرد رد و سکرک و ناغرم نامسآ رد .دسر يم هام هب هک تسا يردق هب شرهز دود تدش هاگ

هوک يور ناز تسا ياهدژا يکی هوتس شرهز جنر زا دیآ غرم هک

هاپس رب ورب نتشذگ دراین

13هامب دیآرب شرهز دود يمه روط هب ار )اهدژا( تافص نیا مادکچیه یوفص رصع نارگراگن

.دنا هدادن شیامن دوخ راثآ رد میقتسم سفن ياوه و رش دامن ناریا رد اهدژا دش هتفگ هک روطنامه

نیاربانب ؛ددرگ يم بوسحم ربکا داهج ،سفن ياوه اب دربن و تسا ریوصت هب دوخ ياه هراگن رد ار هلأسم نیا دیاب زین نارگراگن ،دنمونت و گرزب يدوجوم ار اهدژا نارگراگن رگا .دنروآرد سپ ؛دنشاب هدرکن ریوصت زوس سکرک و شک گنهن و نکفارهز

؟دنا هدرک دیکأت دربن نیا يراوشد و يتخس رب هنوگچ هک تسا يتایصوصخ زا يکی اهدژا یزورفا شتآ و یماک شتآ رگدوبان تشرس نداد ناشن ياربرعاش زا یوریپ هب زین رگراگن قباطم ،میناد یم هک نانچ .تسا هدیزگرب نآ کانتشهد و اهدژا دوبان ار ناراکهانگ وس کی زا شتآ ،نهک تایبدا و ینید نوتم کاپ ياه ناسنا هک تسا ينومزآ و ناحتما رگید يوس زا و دنک يم يسودرف .دمآدنهاوخ قیاف نآ رب تملاس هب و هدرک روبع نآ زا .تسا هدرک فیصوت نینچ ار اهدژا يگژیو نیا ریز تایبا رد زین

مژد ياهدژا زاب دیرغب مدب يتفگ تخورفا شتآ يمه

نوخ وچ شمشچود و دوبک شنابز

14نورب شماکز دیآ شتآ يمه تیلباق هک اهدژا یماک شتآ و شرغ نوچمه ییاه یگژیو دروم زین یوفص رصع نارگراگن یوس زا دراد یبسانم ییارجا هتشاذگ رتارف نیا زا اراپ نارگراگن یتح .تسا هتفرگرارق هجوت نوچمه اهدژا دوخ یبسامهط ۀمانهاش نوچمه ییاهراکهاش ردو رد نییاپ هب ریوصت یلااب و پچ تمس ۀشوگ زا نازورف یشتآ .تسا نایرج ياه هلعش زا هدافتسا اب 2-3و2-2 ریواصت رد تایصوصخ نیا جاوم ياه مرف ای و اهدژا مشچ يارب شتآ مرف يتح و نوگربا يدیکأت دوخ و دنتسه شتآ هیبش رایسب هک ندب و رس فارطا

همانهاش ، دیامزآ يم ار دوخ نارسپ اهدژا تبیه رد ¹⁵نودیرف – 1 -2 ریوصت .يرمق يرجه942 لاس ، كریم اقآ هب بوسنم ،زیربت ،يبسامهط هاش

.)110 ،1377 ،نایکروک( :ذخام شتآ تفص اهدژا رگدوبان تشرس نداد ناشن يارب رعاش -2 -2 ریوصت

.تسا هدیزگرب نآ يارب ار يزورفا

شناهد زا نآزا يتمسق هک دوجوم نیا ينورد شتآ رب دنتسه رد یزادرپریوصت نیا اما .تسا هدش هداد ناشن ؛دوش يم جراخ ياه هلعش شیامن يتح و نابز و رس مرف و هدوبن ناسکی راثآ همه ،تسا هدمآ رد ریوصت هب اهنآ رد اهدژا هک يیاه هراگن رد ،شتآ ،فلتخم یاه همانهاش رد نارگراگن .تسا عونتم و توافتم رایسب طوطخ نوچمه يرصب لوصا زا يریگ هرهب اب دنا هدرک يعس فارطا رد نیشتآ ياه گنر زا هدافتسا و هدیچیپ مه رد و جاوم ریخ لباقت و داضت و دوجوم نیا تشرس يکانلوه رب ،اهدژا رکیپ .)1-1 لودج( دننک دیکأت شیپ زا شیب رش و ،هایس ربا ،ریش هرن ،شتآ هب ار اهدژا ،مه یتایبا رد یسودرف هک .تسا هدومن هیبشت ریگبآ هب ار شمشچ و ،هوک ،نمیرها ماد راثآ رد تافیصوت عون نیا يارب نیع هب نیع يریوصت لداعم نیا زا مادکره دنمرنه اما .درادن دوجو اه همانهاش يرگراگن

هاش همانهاش( يسودرف همانهاش اهدژا اب رایدنفسا دربن -1-3 ریوصت .يلعرسپ مساق مقر ، زیربت ،1530 – 1525 )يبسامهط

)wwww.metmusum.com( :ذخام

و كانلوه و باذم يا هدام و شتآ ياه هلعش نوچمه اهدژا دسر يم رظن هب -2 -3 ریوصت .تسا نایرج رد نانک شرغ نییاپ تمس هب هوک زا ،هدیچیپ مه رد

هدروآ رد ریوصت هب هک يیاهدژا رد يتفص ناونع هب ار اه فیصوت ندادرارق لاثم ناونع هب .دراد رظن رد فلتخم یاه لکش هب ،تسا و نآ ندوب نمیرها ماد رب تسا يدیکأت ولبات پچ تمس رد اهدژا .تسین ریش هرن هب تهابش يب ،نآ زیت ياه هجنپ و شرغ

ي هرود رد اهدژا يرصب ياه يگژیو يوفص

رد ناناولهپ اب دربن رد اهراب ناریا یرگراگن رد اهدژا ریوصت نمض اهدژا یامیس هرود ره رد ؛هدش یشاقن نوگانوگ بتاکم يرصب یاه یگژیو اب ،یلصا تایصوصخ و یلک لکش ظفح ره رد رگراگن دنمرنه .تسا هدمآ رد ریوصت هب هرود نآ صاخ یلکش و هرهچ ندیشک ریوصت هب نمض ات هدومن یعس هرود تایصوصخ اب هک دهد رارق هحفص رد یوحن هب ار اهدژا ،کانمهس .دیامن ادیپ قفو هرود نآ یرصب 1135 – 907( يوفص هرود يرگراگنرد اهدژا ریوصت ،لکش و مرف تیلک ظاحل زا )يدلایم 1722 -1501/ يرمق يرجه هلأسم نیا .تسا يرومیت ةرود ًاصوصخ ،هتشذگراودا نوچمه یشتآ و هاتوک یاپ و تسدراهچ و هنوگرام مرف رد ناوت یم ار مهم يگژیو اما .درک هدهاشم ؛دوش یم جراخ اهدژا ناهد زا هک زا يصاخ عون زورب بجوم هک ،يوفص ي هرود رد يرگراگن هب نادنمرنه يگتسباو شهاک ؛تسا هدیدرگ يرصب نابز روتسد ؛یوفص بتکم ناراذگ ناینب هک يیاه هراگن رد« .تسا يبدا نوتم يدیدج شرگن ،دنا هدرک ارجا ،يو ناراکمه و دمحم ناطلس ينعی انامه هک ،دوش يم هدهاشم يبدا تاعوضوم تخادرپ هب تبسن »تسا يگدنز تلایصفت سپ رد يبدا تاعوضوم ندش گنر مک يگدیچیپ هب ،يبدا يزاسریوصت ماظن و )134 ،1383 ،اوومیحر(

تنس هب يلک لوصا رد هدمآرد ریوصت هب یاهدژا .تسا هدییارگ نوچمه یدراوم رد اما ،تسا هتسباو دوجوم نیا يزاس ریوصت هیکت شیوخ ۀقیلس و لایخ ةوق رب ریواصت تایئزج و تانییزت ،نزاوت ،نراقت یارجا ،یراکرپ زا دح زا شیب ةدافتسا .دنا هدز مزلا یگنهامه داجیا و رصانع یازجا رد سناجت و لداعت ،بسانت یاه گنر زا رتشیب یریگ هرهب و اه گنر و اه شقن و اه حرط نیب یاه گنر یریگراک هب ،تخادرپ و تخاس هب صاخ ه ّجوت ییلاط یزاس گنهامه و یدروجلا بلاغ ۀنیمز یور رد لاط فلتخم نامدیچ و یعیبط یاه گنر زا هدافتسا ،زین و اه گنر و اه حرط یاه یگژیو نیرت مهم زا دیاب ار رگیدکی رانک رد اهنآ حیحص راک هب یوفص نادنمرنه طسوت هک ،تسناد اهدژا یرصب هدیقع یوفص خیرات ناقّقحم زا یریثک ی هّدع .تسا هدش هتفرگ رد هک ،باتک یّنف لامک هب هقلاع یاج هب ،نامز نیا رد هک«دنراد نیا یّلک تفرشیپ بجوم و تشاد جاور یرومیت ناگدازهاش ةرود ،1387 ،پوپ( »دش لومعم رنه یارب رنه هب هقلاع ،دوب هدش نف رد هدش هتفرگراک هب یرصب یاه شور هب یبایتسد تهج .)169 2-1و 1-1لوادج رد هک رصع نیا رد اهدژا یازجا یوفص رصع نامه .دوش هسیاقم 2لودج رد نآ یامیس و لکش اب هدش میسرت اهدژا ریوصت هرود نیا یرگراگن رد :تسا صخشم هک روط زا مه هک اهدژا رکیپ و دنا هدش میسرت ناور و دازآ یطوطخ اب ،دسر یم رظن هب یلبق راودا زا رت گرزب یرطق مه و یلوط ظاحل .تسا هدمآرد ریوصت هب یلاع تکرح و ییایوپ اب و شبنجرپ يور ناتخرد يلااب ای و اه هرخص نایم زا اهدژا شزخ و شچیپ ریثأت رایسب ،تکرح ياقلا رد هک تسا هرود نیا رد ينیون درک تشادرارق نیمز یور رب ًابلاغ اهدژا نیا زا شیپ .تسا هدوب راذگ خوش تلاح هب ،دشاب کانلوه هکنآ زا شیب نآ یامیس و لکش و .دوب هدش یرگریوصت یا هناعبط

.هحفص رد نتفرگ رارق تیعقوم و مرف تیعضو ظاحل زا اهدزا يسررب -1 لودج

.هحفص رد نتفرگ رارق تیعقوم و مرف تیعضو ظاحل زا اهدژا يسررب -2 لودج

نانامکرت زا ار تردق ،یوفص نادناخ هک ،یرجه 907 لاس رد هب ار زیربت ادتبا رد ،دنتفرگ تسد رد ،قرش نایرومیت و برغ رهش هب رابرد ،ق.ه 955 لاس رد اّما ،دندیزگرب تختیاپ ناونع ناهفصا رهش ،ق.ه 1007 لاس رد ماجنارس و تفای لاقتنا نیوزق ،تلااقتنا و لقن نیا ۀیاس رد .دش باختنا نایوفص تختیاپ ناونع هب تسد یرگریوصت و بیهذت رنه ۀنیمز رد یدیدج یاه کبس لکش رد نآ دومن هک.)125 ،1383 ،راشیر(دش رادیدپ اه هتشون .تسا صخشم 5و4 ریواصت رد اهدژا

هزاریش ،1600 -1580 ،اهدژا اب دربن رد رایدنفسا -4 ریوصت )wwww.biritishmusum.com( :ذخام .یدلایم 1565/ ق.ه973 ، نیوزق . دشک يم ار اهدژا روگ مارهب -5ریوصت

)wwww.biritishmusum.com( :ذخام

رد و فلتخم راودا رد ار اهدژا ریوصت و لکش ،1 لودج هب و تشاد قنور نآ رد يرگراگن هک هرود نیا مهم ياهرهش .دهد يم ناشن تسا هدمآ رد ریوصت هب ،نایماح و ناهاش شرافس رد بسامهط هاش تموکح نامز رد اهدژا لکش هب هنومن یارب 2لودج رد هتشذگ راودا راثآ اب نآ ياه توافت و نیوزق و زیربت دح زا شیب هجوت رد رتشیب اه توافت نیا .درک هراشا ناوت يم شتآ نوچمه اهنآ ندشراکرپ و تاییزج هب یوفص نارگراگن .تسا اهدژا ندب و تسوپ يور تانییزت يتح و اهاپ لکش و رد ریوصت هب مود لیعامسا هاش نامز رد هک اهدژا زا یریواصت يگداس نوچمه نیوزق بتکم ياه يگژیو وس کی زا ،تسا هدمآ زا و دراد رب رد ار ریوصت دعبود و اه مادنا دح زا شیب يگدیشک و یاه هراگن هب ریوصت يلک تلاح و اه يدنب بیکرت رد رگید يوس .دراد تهابش يبسامهط هاش ي همانهاش

هاش همانهاش( ، يسودرف ي همانهاش ،اهدژا اب رایدنفسا دربن -6 ریوصت ق.ه984 ،نیوزق بتکم ،يملید دارم و يجرگ شوایس( شوایس مقر ،) يلیعامسا

.)1577 – 1576 / )303 ،1386 ،درونهر( :ذخام

.هحفص رد نتفرگ رارق تیعقوم و مرف تیعضو ظاحل زا اهدزا يسررب -3 لودج

اهدژا یریگ لکش رتسب ملاسا زا لبق ِناریا گنهرف و رنه رد یناریا یشاقن رد اهدژا .تسا هدوب یریطاسا ینیب ناهج هب طونم ناونع هب هراومه ،هتشاد یناطیش و ینمیرها دامن هک تلع نیا هب .تسا هدمآرد ریوصت هب ،دراد هبلغ وا رب ناسنا هک ،رش لماع کی نادنمرنه .دش رتشیب يتح و ظفح هقلاع نیا زین ملاسا زا سپ ،ینید یاه هزومآ لیثمت و زمر نابز زا یریگ هرهب اب ناملسم اهدژا اب دربن تروص هب ار ربکا داهج ینعی ؛سفن یاوه رب هبلغ ۀمانهاش همه زا شیب و یبدا عبانم نایم نیا رد .دنا هداد هئارا .دهد یم هئارا اهدژا یامیس و لکش زا ینشور ریوصت یسودرف راتخاس رد نادنمرنه ،دسر یم رظن هب ،نوتم نیا یرگریوصت رد يدوجوم ار اهدژا و دنراد هجوت همانهاش تافیصوت هب یمرف .دنا هدرکن قلخ ناتساد يلصا ياه تیصخش و نانامرهق رب بلاغ ناوت يم هک دراد دوجو مه يیاهانثتسا هلأسم نیا نوماریپ هتبلا و رگناشن ریوصت نیا رد اهدژا .دید ار نآ اهدژا و يسوم ةراگن رد دراد يعس رگراگن اذل تسا ناینوعرف راتفر زا دنوادخ مشخ فیعض يوحن هب ار هحفص رد هدمآ رد ریوصت هب ياه تیصخش نمض يوفص ةرود یرگراگن رد اهدژا اما .دهد شیامن هدیسرت و يعامتجا و يسایس طیارش اب بسانتم ،یتنس یاه شزرا ظفح دوخ هب ار يا هژیو تایصوصخ نامز زا ههرب ره رد يبهذم و و تشز يامیس هک تسا يوحن هب تایصوصخ نیا .دریگ يم ناشن شیپ زا شیب ار سفن ياوه و رش ،يدرخژک کانتشهد نوچمه ،دننام سلف تفاب و گرزب ياه نادند ،ندوب ماکشتآ .دهد تهج يیاهدنفرت همه و همه ریش هیبش ياه هجنپ و رام ندب رد ریواصت بلاغ رد اهدژا .تسا اهدژا تشز يامیس شیامن نامز رورم هب اما تسا هدش عقاو ولبات پچ تمس و يیلااب تمسق روتاکیراک لکش رد دوجوم نیا هاگ ،نیچ گنهرف رتشیب ذوفن و تمس رد و نیمز يور رب نشور ياه گنر اب کحضم و هنوگ نیا نایماح نامز رد و يوفص ةرود رد .دراد رارق ولبات تسار نیا اما .دنک يم يتارییغت جیردت هب اهدژا يامیس ،يهاشداپ ۀلسلس اهدژا ينعی ؛دتفا يمن قافتا يلک يامیس و مرف رد ًامومع تارییغت تسد اب هنوگرام یدوجوم ،دوخ يتنس لکش تروص هب نانچمه

.دشاب يم ماک شتآ و هاتوک ياهاپ و کی زا اهدژا میسرت رد نارگراگن يبسامهط هاش ۀمانهاش رد دنا هدروآ رد شیامن هب ار نامکرت کبس يیایور يزیگنا لایخ وس اهدژا .دنا هدرب هرهب تاره فیرظ و قیقد کبس زا رگید يوس زا و ساسحا اه شچیپ و مکش ریز رد ًاصوصخ هک يکدنا مجح اب فیرظ يریگراک هب .تسا هتفرگ دوخ هب هدنز يتلاح ؛دوش يم ،دسر يم رظن هب هک تسا يوحن هب تاییزج تفارظ و تانییزت زا يریگ هرهب اب رگراگن .تسا هتشاد تعیبط رد يیوگلا ،دنمرنه ياپ و تسد راهچ اب هدنزخ و هنوگرام يدوجوم همانهاش راعشا و ریش نوچمه يیاه هجنپ اب ماک شتآ و رس رب يخاش و هاتوک هب ،دشاب يم دیلپ يوخ و هراما سفن رگشیامن هک زیت نامشچ .تسا هدروآ رد ریوصت رد بسامهط هاش نامز رد هک اهدژا ریوصت اب يیاه هراگن هب يسانشابیز ظاحل هب زگره ،تسا هدمآ رد ریوصت هب نیوزق هدمآ رد ریوصت هب زیربت رد هک اهدژا عوضوم اب ییاه هراگن ،هدیشک تروص هب نیوزق یاه هراگن رد اهدژا .دنسر يمن ؛تسا هدش يحارط شافخ ای شوم هیبش يیاه شوگ و کیراب يندرگ اب ينیچ نایاهدژا زا يوریپ هب نامز زا ههرب نیا رد اهدژا ،تسا يجنران و يتروص و يبآ نوچمه نشور و هدنز ياه گنر ياراد تسا يسودرف راعشا هب هتسباو ًلاماک دسر یم رظن هب .دشاب يم ریوصت هب ماک شتآ و هنوگرام يدوجوم تروص هب تنس قبط و .تسا هدمآ رد يامیس و تروص ،دعب هب مود لیعامسا هاش نامز زا ،نکل يدنب بیکرت هک .تسا هدوب نیوزق يرگراگن لوصا يوریپ اهدژا اما .دنراد يبسامهط همانهاش ياه هراگن هب تبسن يرت هداس ياه اهدژا هب يحور يب تلاح هک يحطس تانییزت ،رتمک تایئزج اب زین هزادنا ظاحل زا هرود نیا رد اهدژا هک نیا نمض .تسا هداد هداد صاصتخا دوخ هب ار هحفص زا يرتمک ياضفو هتفر لیلقت .تسا

هجیتن

اه تشون یپ

) ایردومآ( نوحیج یلافس تمسق رد تسا یا هیحان مان مزراوخ 1 .تشاد شقن هنایم یایسآ ندمت و گنهرف رد زاب رید زا هک دوب دغس مان هب دنقرمس و اراخب يحاون يملاسا زا شیپ نارود رد 2

. دش يم هدناوخ )ان ایدغس(

.دنقرمس 3 يرمق يرجه 907 لاس رد لیعامسا هاش دورو اب يوفص رصع 4 يروطارپما کی هب يو تاحوتف اب دوز يلیخ و دش زاغآ يدلایم 1501 / ندش يمسر و ناریا قرش و برغ ندش هچراپکی . تشگ لدبم میظع ياج هب رصع نیا رد يرصب ياهرنه رد يمیقتسم راثآ هعیش بهذم هب يوفص ناهاش رگید تموکح نامز و دعب ياه لاس رد هک ، تشاذگ . تسشن راب

نورب درآ رس يراغز مد رد هک نوگنرس ،يس وید وچ شنابز 5 يوا رهز زا يدور ، رد يوج رهب يوج ياج ره تشد ، وا لابند ز گنس کاچ اکچ يتفر گنسرف هب گنر گنس نت ، يدوس هوک رب وچ

6 Agi – dahaka.

7 Udaro –-thrasa.

8 Xsvaewa.

حیبذ ،افص« : هب دینک هعجارم کاحض دروم رد هعلاطم یارب 9

ریم ،یزازک« و « یخیرات دهع نیرت یمیدق زا ناریا رد ییارس هسامح،للها هعومجم ،کاحض ی هروطسا رد یا هروطسا یسانشدامن ،نیدلا للاج للاج زا هنیرید یاه نخس« ،»ما هدنز نم هک سپ نیا زا مریمن« تلااقم .964و963صص« قلطم یقلاخ 10 Indra.

11 Vrtra.

تمظع و يگرزب هب اهدژا هک یسودرف ی همانهاش تایبا رگید زا 12 .تسا هدش فیصوت کاخ هریت رب زا مرگ نوخ ناور کاپ دوب وا ریز همه نابایب •

دیمد رب شرب زا نوخ همشچ يکی دیدپان شنت ریزب دش نیمز•

وا يلااب هوک ات هوک نامه وا يانهپ رهش اترهش نیمز • هارب هدنکف هدرک زاب رفز هایس يتخرد ناس هب شنابز•

دنترابع ، تسا هدش هراشا اهدژا يریلد هب هک همانهاش تایبا رگید زا 13 :زا لین يایرد جوم يتساخ وزو لیپ هدنژ مدب يدیشک رد يمه • باقع نودرگز يدیشکرد مدب بآ ز يدیشکرب مژد گنهن • دشک رب ار گنهآ مد گنهن درذگب يمه ایرد و يکشخز • دشکرب مژد گنهن ایرد ز دشک ردنا سکرک نامسآ ز يمه .دنک يم هراشا اهدژا يماکشتآ تفص هب هک همانهاش تایبا رگید زا 14 نورب شماکزدمآ شتآ يمه نوخز نابات همشچ ودوچ شمشچود • تخورفرب يمه شرهز تخوسب سکرکرپ يمه شفتز •

عبانم تسرهف

پاچ ،)وگ و تفگۀعومجم( هروطسا ةرتسگ ،)1382( اضردمحم ،داشرا .نارهت ،سمره تاراشتنا ،لوا ششوک هب ،سرفلا تغل ،)1356 ( دمحا نب یلعرصنوبا ،یسوط یدسا

.نارهت ،یقایس ریبد رتکد .نارهت ،هاگآ ،ناریا ریطاسا رد یشهوژپ ،)1362( دادرهم ،راهب ،)میود و تسخن ةراپ(ناریا ریطاسا رد یشهوژپ ،)1384( دادرهم ،راهب .نارهت ،هاگآ تاراشتنا ،مجنپ پاچ نیرز تاراشتنا ،زورما ات زورید زا ناریا یشاقن ،)1383( نیئور ،زابکاپ

.نارهت ،نیمیس و یاهراکهاش ،)1387(کیرا ،ردورش و سیلیف ،نمرکا و ماهپا روترآ ،پوپ

.نارهت ،یگنهرف و یملع ،زیورپ ،یرلناخ مجرتم ،ناریا رنه ،ریطاسا تاراشتنا ،ناتساب ناریا گنهرف ،)1380( میهاربا ،دووادروپ

.نارهت مهد نرق ات زاغآ زا ناریا یشاقن رنه هب یهاگن ،)1385( ربکا ،یدیوجت

.نارهت ،ون یایند ،رنه و گنهرف ترازو ،یرجه .نارهت ، ادو گیر یاهدورس ،)1348( اضردمحم دیس ،ینیئان یللاج نیرت مهم ،) 736-731(دیعسوبا ناطلس همانهاش ،)1387( دمحم ،ییازخ .126 ش ،رنه هام باتک ،یناخلیا ی هرود یرگراگن راکهاش هرهز ۀمجرت ،يناریا تایبدا و يشاقن ،)1383 ( اووکایلوپ.آ ،ي.ز،اوومیحر

.نارهت ،هنزور تاراشتنا ،يضیف .نارهت ،سوت ،ناریا ریطاسا رد اهدژا ،)1379( روصنم ،ییاسف راگتسر

حور ع مجرتم ،یسراپ رنه یاه هولج ،)1383( سیسنارف ،راشیر .نارهت ،یملاسا داشرا و گنهرف ترازو ،ناشخب تاراشتنا ،یلزا ی هرطاخ و ینهذ یاه تب ،)1383( شویراد ،ناگیاش

.نارهت ،ریبک ریما هام باتک ،ناریا ۀماع رنه رد رش رهاظم ،)1380( انله ،گلتشد نیش

.40-39 ش ،رنه .وکسم پاچ ،همانهاش ،)1364( مساقلاوبا ،یسودرف .نارهت ،زکرم رشن ،ناریا رنه يئلاط رصع ،)1387( لایش ،يبنک .نارهت ،ون یایند ،هورش یلعبرع ،یناریا یشاقن ،)1358( لزاب ،یرگ رد هروطساو درخ دنویپ ،) 1389( یورسخ فرشا ،مظاک ،یوسوم .نارهت ،یگنهرف یملع تاراشتنا ، همانهاش پاچ ، 8 یسانش هروطسا ناهج ،)1384( نارگید و واتسوگ لراک ،گنوی

.نارهت ،زکرم رشن ،یراتس للاجۀمجرت ،لوا