۲۱
ﯽﭘﺎﯿﭘ) لواۀرﺷ،مودلﺎﺳ،ناﺮﯾاومﻼﺳاﯽﻤﻠﻋثاﺮﯿﻣ۳نﺎﺘﺴﺑﺎﺗورﺎﻬﺑ،(۱۳۹۲
لﺎﺨﻠﺧ جوزاﺮﺗ یﺎﺘﺳور رد زورﻮﻧ ﺺﺧﺎﺷ
ﯽﻣﻮﺑ ﯽﺳﺎﻨﺸﻫﺎﮔ یﺎﻫراﺰﺑا زا یﺪﻨﻤﺷزرا ﮥﻧﻮ
یﺮﻗﺎﺑ ﺪﻤﺤﻣ ۱
رد جوزاﺮﺗ یﺎﺘﺳور ٢٧
دوﺪﺣ زا .دراد راﺮﻗ ﻦﯿﺠﺸﻫ هار ﺮﺳ ﺮﺑ لﺎﺨﻠﺧ ﯽﺑﺮﻏ بﻮﻨﺟ یﺮﺘﻣﻮﻠﯿﮐ رﺎﻬﭼ
،ﺶﯿﭘ نﺮﻗ
ﮓﻨﺳ طوﺮﺨﻣ ﻪﺳ ﻂﺧ ﺮﺑ ﻦﯿﭼ
نﺎﻣز ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻪﺑ ﻪﮐ ﺖﺳا هﺪﺷ دﺎﺠﯾا ﺎﺘﺳور ﻪﺑ فﺮﺸﻣ ﯽﻗﺮﺷ سأﺮﻟا ١٨
هﺪﻧﺎﻣ زور
ﮓﻨﺳ ﻦﯾا ﺖﺸﭘ زا ﺪﯿﺷرﻮﺧ عﻮﻠﻃ سﺎﺳا ﺮﺑ ار زورﻮﻧ لوا و زورﻮﻧ ﻪﺑ هﺪﻧﺎﻣ زور ﻪﺳ ،زورﻮﻧ ﻪﺑ ﻦﯿﭼ
ﻪﺑ) ﮏَﻠَﮐ ﻪﮐ ﺎﻫ
ﯽﻣ هﺪﻧاﻮﺧ (طوﺮﺨﻣ ﯽﻨﻌﻣ ﯽﻣ نﺎﺸﻧ ﺪﻧﻮﺷ
ﻨﻣ ﻦﯾا یاﺮﺑ .ﺪﻨﻫد ۀﺮﺠﻨﭘ زا ،هﺎﻣﺪﻨﻔﺳا زا هﺪﻧﺎﻣ ﮥﺘﻔﻫ ﺪﻨﭼ رد ﺪﯾﺎﺑ رﻮﻈ
ﻂﺧ ﺮﺑ ار بﺎﺘﻓآ عﻮﻠﻃ ﻊﺿﻮﻣ ،دراد مﺎﻧ ﯽﺋﺎﻬﺑ ﺦﯿﺷ ﺪﺠﺴﻣ ﻪﮐ ﺎﺘﺳور ﺪﺠﺴﻣ .دﺮﮐ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﺎﺘﺳور قﺮﺷ سأﺮﻟا
٢
ﮓﻨﺳ ﻦﯾا ﺖﺧﺎﺳ ﻦﯿﭼ
مﺎﻧ ﻪﺑ ﯽﻫﻮﮐ ﺮﺑ ار زورﻮﻧ یﺎﻫ
» ﯽﻏاد خﻮﺋﻮﻗ «
زا (ﯽﻟﺎﺧﻮﺗ هﻮﮐ یﺎﻨﻌﻣ ﻪﺑ ﯽﮐﺮﺗ رد)
ﺲﻤﺷ ﺮﯿﻣا ﺪﯿﺳ ﯽﻠﻋ ﻦﯾﺪﻟا
ءﺎﻬﺑ نادﺮﮔﺎﺷ زا ،ﯽﻟﺎﺨﻠﺧ ﯽﻨﯿﺴﺣ ﯽﻠﻋ ﻦﺑ ﺪﻤﺤﻣ ﻦﺑ
ﻣﺎﻋ ﻦﯾﺪﻟا ﺦﯿﺷ ﻪﺑ فوﺮﻌﻣ ﯽﻠ
) ﯽﺋﺎﻬﺑ ٩٥٣ - ١٠٣١ ﻪﺘﺴﻧاد (ق
٣.ﺪﻧا ﺲﻤﺷ ﯽﺋﺎﻬﺑ ﺦﯿﺷ شدﺎﺘﺳا ﯽﻣﻮﺠﻧ و ﯽﺿﺎﯾر ﮥﻟﺎﺳر ود ﺮﺑ ﯽﻟﺎﺨﻠﺧ ﯽﻠﻋ ﻦﯾﺪﻟا
مﺎﻧ ﻪﺑ یﺎﻫ ﺔﺻﻼﺧ بﺎﺴﺤﻟا و ﺢﯾﺮﺸﺗ کﻼﻓﻻا .ﺖﺳا هدﻮﺘﺳ ار وا رﺎﮐ شدﺎﺘﺳا و ﻪﺘﺷﻮﻧ حﺮﺷ ﻪﺨﺴﻧ٤
ﺧ یﺎﻫ ﯽﻄ
حﺮﺷ ﻦﯾا ﯽﻣ یراﺪﻬﮕﻧ (ﺪﻬﺸﻣ) یﻮﺿر سﺪﻗ نﺎﺘﺳآ ﮥﻧﺎﺨﺑﺎﺘﮐ و ناﺮﻬﺗ هﺎﮕﺸﻧاد یﺰﮐﺮﻣ ﮥﻧﺎﺨﺑﺎﺘﮐ رد ﺎﻫ .دﻮﺷ
مﺎﻤﺗا ﺦﯾرﺎﺗ ﺢﯾﺮﺸﺗ حﺮﺷ
کﻼﻓﻻا ١٠٠٨ ﺪﺻر نآ ۀﺮﺠﻨﭘ زا بﺎﺘﻓآ عﻮﻠﻃ ﻪﮐ ﺎﺘﺳور ﺪﺠﺴﻣ مﺎﻧ .ﺖﺳا هدﻮﺑ یﺮﻤﻗ
ﯽﻣ .ﺖﺳا ﯽﻤﻠﻋ ﮥﻄﺑار ﻦﯾا ﺪﯾﺆﻣ (ﯽﺋﺎﻬﺑ ﺦﯿﺷ) دﻮﺷ
ﮥﻟﺎﺳر رد دﻮﻘﻧ بﺎﺴﺤﻟا ﺎﻤﻠﺴﻣ ناﺪﻨﻤﺸﻧاد زا یﻮﻣﺎﭘﻮﮔ نﺎﺧﺎﻀﺗرا ﯽﺿﺎﻗ ﺮﺛا ) ﺪﻨﻫ ن
١١٨٩ - ١٢٥١ ﻪﮐ (ق
ﻪﺨﺴﻧ ۀرﺎﻤﺷ ﻪﺑ نآ زا یا ٦٧٦٢
ﺲﻤﺷ ﯽﻋاﺪﺑا شور ،ﺖﺳا دﻮﺟﻮﻣ ﯽﻣﻼﺳا یارﻮﺷ ﺲﻠﺠﻣ ﮥﻧﺎﺨﺑﺎﺘﮐ رد ﻦﯾﺪﻟا
ﻪﻟﺎﺳر ﯽﻧﺎﯾﺎﭘ ﻞﺼﻓ ﻪﮐ ﻢﺘﻔﻫ ﻞﺼﻓ رد) ﺖﺳا هﺪﺷ ﺮﮐذ (ﻦﺘﻓﺮﮔ کﺮﺘﺸﻣ جﺮﺨﻣ) ﺎﻫﺮﺴﮐ ﻞﯾﻮﺤﺗ یاﺮﺑ ﯽﻟﺎﺨﻠﺧ ﻋﺎﻗ ﻪﮐ (ﺖﺳا ﺲﻤﺷ ﻦﯿﻤﻫ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﺪﯾﺎﺑ ًﺎﺗﺪ
.ﺪﺷﺎﺑ ﯽﻟﺎﺨﻠﺧ ﯽﻠﻋ ﻦﯾﺪﻟا ٥
ناﺮﯾا و مﻼﺳا ﯽﻤﻠﻋ ثاﺮﯿﻣ ﮥﯾﺮﺸﻧ ﺮﯿﺑدﺮﺳ. ١
،ناﺮﻬﺗ هﺎﮕﺸﻧاد ﻢﻠﻋ ﺦﯾرﺎﺗ ۀﺪﮑﺸﻫوﮋﭘ ﯽﻤﻠﻋ تﺄﯿﻫ ﻮﻀﻋ ،
[email protected], www.mb-kushyar.com
٢ لﺎﺳ ﺖﺸﻬﺒﯾدرا مرﺎﻬﭼ رد ﻪﮐ ﯽﺑﺎﺘﻓآ ﺖﻋﺎﺳ ﺶﯾﺎﻤﻫ رد رﺎﺑ ﻦﯿﺘﺴﺨﻧ . ١٣٨٩
ﯽﺿﺎﯾر ﮥﺘﺷر یﻮﺠﺸﻧاد یﺮﻔﻈﻣ اﺪﯿﺷ ﻢﻧﺎﺧ ،ﺪﺷ راﺰﮔﺮﺑ ﻞﯿﺑدرا رد
.ﺪﻧدﺮﮐ ﻊﻠﻄﻣ زورﻮﻧ ﺺﺧﺎﺷ ﻦﯾا دﻮﺟو زا اﺮﻣ ﻦﯿﺠﺸﻫ ﻞﻫا 3 . ،ﺐﯿﻘﻧ دﻮﻌﺴﻣﺪﻤﺤﻣ ﺮﯿﻫﺎﺸﻣ و لﺎﺨﻠﺧ
،ﺰﯾﺮﺒﺗ ،یدازآ ﺪﻬﻣ تارﺎﺸﺘﻧا ، ١٣٧٩
ص ، ٢٧٥ و ٢٩٦ .
٤ . ص ،نﺎﻤﻫ ٢٧٥ .
٥ . .ﺪﻧدﺮﮐ هﺎﮔآ ﺐﻠﻄﻣ ﻦﯾا زا اﺮﻣ ﻪﮐ حﻼﻓ ﻦﯿﺴﺣ یﺎﻗآ زا ﺮﮑﺸﺗ ﺎﺑ
۲۲
ﮓﻨﺳ زا ﯽﮑﯾ ﻦﯿﭼ
ﻪﭙﺗ یور یﺎﻫ
ناﺰﯿﻣ جﺮﺑ زا جوزاﺮﺗ مﺎﻧ ﻪﮐ دراد لﺎﻤﺘﺣا .ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد مﺎﻧ دﺎﺑآﻦﻣﺆﻣ ًﻼﺒﻗ جوزاﺮﺗ یﺎﺘﺳور ﻪﮐ دﻮﺷﯽﻣ ﻪﺘﻔﮔ ﺪﯿﺷرﻮﺧ اﺮﯾز ،ﺪﺷﺎﺑ هﺪﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﮓﻨﺳ ﺖﺸﭘ زا ﻢﻫ جﺮﺑ ﻦﯾا لوا رد
ﯽﻣ عﻮﻠﻃ زورﻮﻧ ﻦﯿﭼ ،ﺮﮕﯾد ﯽﺘﯾاور ﻪﺑ .ﺪﻨﮐ
ﮓﻨﺳ ﺖﺳار ﺖﻤﺳ زا ﺪﯿﺷرﻮﺧ لﺎﺳ زا هﺎﻣ ﺶﺷ رد نﻮﭼ نآ ﭗﭼ ﺖﻤﺳ زا ﺮﮕﯾد هﺎﻣ ﺶﺷ رد و زورﻮﻧ ﻦﯿﭼ
ﯽﻣ عﻮﻠﻃ جوزاﺮﺗ نزاﻮﺗ ﻦﯾا سﺎﺳا ﺮﺑ ار ﺎﺘﺳور مﺎﻧ ،ﺪﻨﮐ
ﻪﺘﺷاﺬﮔ طوﺮﺨﻣ عﺎﻔﺗرا .ﺪﻧا ﯽﮕﻨﺳ یﺎﻫ
٢ ﺎﺗ ٣ و ﺮﺘﻣ
ﮥﻠﺻﺎﻓ دوﺪﺣ ﺪﺠﺴﻣ ﯽﻗﺮﺷ راﻮﯾد ۀﺮﺠﻨﭘ ﺎﺗ ﺎﻬﻧآ ﻢﯿﻘﺘﺴﻣ
ﺎﯾرد ﺢﻄﺳ زا ﺪﺠﺴﻣ عﺎﻔﺗرا .ﺖﺳا ﺮﺘﻣﻮﻠﯿﮐ ﮏﯾ ١٩١٩
ﮓﻨﺳ عﺎﻔﺗرا و ﺮﺘﻣ ﺎﯾرد ﺢﻄﺳ زا مود ﻦﯿﭼ
٢٢٣٦ ﺮﺘﻣ
عﺎﻔﺗرا توﺎﻔﺗ ﻪﮐ ﺖﺳا ﺎﻫ
٣١٧ ﯽﻣ ﺮﺘﻣ .دﻮﺷ
ﯽﺑ ناﺮﯾا رد ﯽﻣﻮﺑ ﯽﺳﺎﻨﺸﻫﺎﮔ راﺰﺑا ﻦﯾا .ﺖﺳا ﺮﯿﻈﻧ
ﯿﯿﻌﺗ یاﺮﺑ یﺮﮕﯾد ﯽﻣﻮﺑ ﯽﺳﺎﻨﺸﻫﺎﮔ یﺎﻫراﺰﺑا مﺎﮕﻨﻫ ﻦ
ﯽﻣ هرﺎﺷا ﺎﻬﻧآ ﻪﺑ رﺎﺘﺷﻮﻧ ﻦﯾا نﺎﯾﺎﭘ رد ﻪﮐ ﺖﺴﻫ ناﺮﯾا زا یﺮﮕﯾد طﺎﻘﻧ رد ﺮﻬﻇ ﺖﻗو ﺎﯾ زورﻮﻧ ﻦﯾا ﯽﺳرﺮﺑ .ﻢﯿﻨﮐ
ﻪﺸﯾر ﺖﺧﺎﻨﺷ یاﺮﺑ ﯽﻣﻮﺑ یﺎﻫراﺰﺑا شراﺰﮔ ﻦﯾا ﻢﯾراوﺪﯿﻣا و دراد ﺖﯿﻤﻫا ﺎﻬﻧآ دﺮﮐرﺎﮐ ﻦﯿﯿﺒﺗ و ﯽﻤﻠﻋ یﺎﻫ
(نﻼﯿﮔ ﺐﻗﺎﺛ مﻮﺠﻧ ﻦﻤﺠﻧا) ﮓﻨﯿﺳ ﺎﻧﻮﻣ زا ﺲﮑﻋ
۲۳
ﺎﺘﺳورردزورﻮﻧﺺﺧﺎﺷیلﺎﺨﻠﺧجوزاﺮﺗ
ﻪﻣﺪﻘﻣ ﯽﻠﯿﻠﺤﺗ ﻮﮔ رد یﺮﺘﺸﯿﺑ دراﻮﻣ ﮥﻌﻟﺎﻄﻣ و ﯽﯾﺎﺳﺎﻨﺷ یاﺮﺑ یا
.ﺪﺷﺎﺑ نﺎﻣرﻮﺸﮐ رﺎﻨﮐ و ﻪﺷ
ﻞﮑﺷ رد ١ ﮥﻄﻘﻧ ٣ ﻞﯿﻣ یرﺎﻬﺑ لاﺪﺘﻋا رد .ﺖﺳا (یرﺎﻬﺑ لاﺪﺘﻋا) ﻦﯾدروﺮﻓ لوا رد ﺪﯿﺷرﻮﺧ عﻮﻠﻃ ﻞﺤﻣ
ﻪﻠﺻﺎﻓ) ﺪﯿﺷرﻮﺧ ﮥﻄﻘﻧ .ﺖﺳا ﺮﻔﺻ (ﯽﻧﺎﻤﺳآ یاﻮﺘﺳا ﺎﺗ شا
٢ رد ﺪﯿﺷرﻮﺧ عﻮﻠﻃ ﻞﺤﻣ ٢٧
ﮥﻄﻘﻧ و ﺪﻨﻔﺳا ١
ﻞﺤﻣ
رد ﺪﯿﺷرﻮﺧ عﻮﻠﻃ ١٢
ﮐرﺎﮐ ﯽﺑﺮﺠﺗ ندﻮﻣزآ شور ﮏﯾ .ﺖﺳا ﺪﻨﻔﺳا ﺺﺧﺎﺷ ﻦﯾا ﺖﺳرد دﺮ
رد ﻪﮐ ﺖﺳا نآ ﺎﻫ
ﻪﺑ ﻪﮐ ﯽﯾﺎﻫﺮﻔﺳ .ﻢﯿﻨﮐ هﺪﻫﺎﺸﻣ جوزاﺮﺗ ﯽﺋﺎﻬﺑ ﺦﯿﺷ ﺪﺠﺴﻣ ﯽﻗﺮﺷ ۀﺮﺠﻨﭘ زا ار ﺪﯿﺷرﻮﺧ نﺪﻣآ ﺮﺑ ﺎﻫزور نﺎﻤﻫ و ﯽﻋار ﻪﻤﻃﺎﻓ ﺮﺘﮐد ﻢﻧﺎﺧ ،ﻞﯿﺑدرا زا ﯽﻨﻏور ﻦﺴﺣ یﺎﻗآ ،ﻦﯿﺠﺸﻫ زا ﯽﻤﯿﻈﻋ زوﺮﻬﺑ و ﺎﺿرﺪﻤﺤﻣ نﺎﯾﺎﻗآ قﺎﻔﺗا ا ﺮﺘﮐد و نﺎﯾدﻮﻤﺤﻣ ﷲاﺪﺒﻋ ﺮﺘﮐد نﺎﯾﺎﻗآ نﻻﻮﺌﺴﻣ زا ﻦﺗ ﺪﻨﭼ ﯽﻫاﺮﻤﻫ ﺎﺑ ﻒﯾﺮﺷ ﯽﺘﻌﻨﺻ هﺎﮕﺸﻧاد زا یﺮﻔﻌﺟ ﺮﯿﻣ
جوزاﺮﺗ ﻪﺑ نﻼﯿﮔ ﺐﻗﺎﺛ مﻮﺠﻧ ﻦﻤﺠﻧا یﺎﻀﻋا و ﻒﯾﺮﺷ هﺎﮕﺸﻧاد ﯽﺿﺎﯾر ﮥﺘﺷر نﺎﯾﻮﺠﺸﻧاد و ﯽﻠﺤﻣ ﯽﮕﻨﻫﺮﻓ ﺦﯾرﺎﺗ رد ﺪﺷ مﺎﺠﻧا راﻮﺷد وردﻮﺧ ﺎﺑ جوزاﺮﺗ ﻪﺑ ﺮﻔﺳ ﺎﻣﺮﺳ و فﺮﺑ ﺖﻠﻋ ﻪﺑ ًﻻﻮﻤﻌﻣ مﺎﯾا نآ رد اﺮﯾز ،دﻮﺒﻧ قﻮﻓ یﺎﻫ
.ﺖﺳا ﺖﯿﻟﺎﻌﻓ ﻪﮐ ﺎﻣﺮﺳ و فﺮﺑ ﻦﯿﻤﻫ ﺪﯾﺎﺷ ﯽﻣ ﻞﻗاﺪﺣ ﻪﺑ ار ﻞﺤﻣ ﯽﻟﺎﻫا ۀﺮﻣزور یﺎﻫ
ﻪﮐ ﺖﺳا هﺪﺷ ﺐﺟﻮﻣ ﺪﻧﺎﺳر
.ﺪﻨﻨﮐ لﺎﺒﻘﺘﺳا ﺖﺳﺎﻣﺮﺳ ﻞﺼﻓ نﺎﯾﺎﭘ ﺶﺨﺑﺪﯾﻮﻧ ﻪﮐ ﺎﻤﻧزورﻮﻧ ﯽﮕﻨﺳ راﺰﺑا زا
ﻞﮑﺷ رد ٢ نﺎﻤﮐ ، ﺖﮐﺮﺣ نآ ﺮﺑ (یﺰﯿﯾﺎﭘ و) یرﺎﻬﺑ لاﺪﺘﻋا رد ﺪﯿﺷرﻮﺧ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯽﻧﺎﻤﺳآ یاﻮﺘﺳا زا ﯽﺸﺨﺑAB
ﯽﻣ ) .ﺪﻨﮐ ﮥﻄﻘﻧ ،ﻞﮑﺷ ﻦﯾا ردB
٣ ﻞﮑﺷ رد ١ ﯽﻧﺎﻤﺳآ یاﻮﺘﺳا ،ﯽﻨﯿﻣز یاﻮﺘﺳا ﺮﺑ هدﺎﺘﺴﯾا یﺮﻇﺎﻧ یاﺮﺑ .(ﺖﺳا
ﺖﻤﺳ زا ﯽﻣ سأﺮﻟا ﻪﭼ ﺮﻫ .درﺬﮔ
ﯽﯾﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ ضﺮﻋ) ﻢﯾوﺮﺑ ﻻﺎﺑ ﻦﯿﻣز لﺎﻤﺷ ﺐﻄﻗ ﺖﻤﺳ ﻪﺑ ﯽﻨﯿﻣز یاﻮﺘﺳا زا
ﯽﻣ ﺶﯾاﺰﻓا ﺖﻤﺳ ﻪﺑ ﯽﻧﺎﻤﺳآ یاﻮﺘﺳا (و ﺪﺑﺎﯾ
ﯽﻣ ﻞﯾﺎﻤﺘﻣ بﻮﻨﺟ ﯽﯾﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ ضﺮﻋ رد .دﻮﺷ
ۀزاﺪﻧا ﻪﺑ ﯽﻧﺎﻤﺳآ یاﻮﺘﺳا ﮥﻄﻘﻧ ﻦﯾﺮﺗﻻﺎﺑ ϕ ϕ
ﺖﻤﺳ زا ﺎﺟ ﻪﺑﺎﺟ بﻮﻨﺟ فﺮﻃ ﻪﺑ سأﺮﻟا
ﯽﻣ ﮥﯾواز ﻖﻓا ﻊﻃﺎﻘﺗ ﻞﺤﻣ رد و دﻮﺷ
− ϕ ٩٠
ﯽﻣ ًﺎﺒﯾﺮﻘﺗ ﯽﯾﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ ضﺮﻋ جوزاﺮﺗ رد .دزﺎﺳ
٥ / ٣٧ ﮥﯾواز ﺲﭘ .ﺖﺳا ﻪﺟرد
HAB
رد
جوزاﺮﺗ
− / ٩٠ ٣٧ ٥
ﯽﻨﻌﯾ ٥ / ٥٢ .ﺖﺳا ﻪﺟرد
ﺿا ﻪﮐ ﺪﯿﻨﮐ ﻪﺟﻮﺗ ﺚﻠﺜﻣ عﻼ
نﺎﻤﮐ ABH
هﺮﯾاد یﺎﻫ یﺎﯾاوز و ﺎﻬﻧآ ﻦﯿﺑ و ﺪﻨﺘﺴﻫ نﺎﻤﺳآ ۀﺮﮐ ﺮﺑ ﻪﻤﯿﻈﻋ یﺎﻫ
ﯽﻣ زور زا ﯽﺘﻋﺎﺳ ﺮﻫ و لﺎﺳ زا ﯽﻠﺼﻓ ﺮﻫ رد .ﺖﺳا راﺮﻗﺮﺑ یوﺮﮐ تﺎﺜﻠﺜﻣ ﻂﺑاور ﺚﻠﺜﻣ یﺎﻫراﺰﺑا ﮏﻤﮐ ﻪﺑ ﻢﯿﻧاﻮﺗ
۲۴
ﻪﺸﻘﻧ نﺎﻤﮐ ۀزاﺪﻧا یرادﺮﺑ
AH یﺎﻫ ﺖﻤﺳ)
BH و ( ﻞﺤﻣ یرﺎﻬﺑ لاﺪﺘﻋا رد ﻪﮐ ﺪﯿﻨﮐ ﻪﺟﻮﺗ .ﻢﯿﺑﺎﯿﺑ ار (عﺎﻔﺗرا)
ﺐﻄﻗ ﮏﻤﮐ ﻪﺑ ﻪﮐ ﺖﺳا ﻖﻓا ﺮﺑ ﯽﯾﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ قﺮﺷ ﮥﻄﻘﻧ نﺎﻤﻫ ﯽﻘﯿﻘﺣ ﻖﻓا ﺮﺑ ﺪﯿﺷرﻮﺧ عﻮﻠﻃ سا ﯽﭘ ﯽﺟ ﺎﺑ ﺎﯾ ﺎﻤﻧ
ﯽﻣ ﻦﯿﯿﻌﺗ .دﻮﺷ
یوﺮﮐ ﺚﻠﺜﻣ ﻊﻠﺿ ﺎﺑ) هرﺎﺑود ار ABH
(ﯽﻧﺎﻤﮐ یﺎﻫ هدﺮﮐ ﻢﺳر
تﺎﺜﻠﺜﻣ رد ﻪﭽﻧآ ﻖﺑﺎﻄﻣ ﺚﻠﺜﻣ ﻦﯾا رد .ﻢﯾا
:ﺖﺳا هﺪﺷ تﺎﺒﺛا یوﺮﮐ
tan BH tan BAH
sin AH
=
و BH
ﺎﺑ ﻪﮐ AH
و h
ﯽﻣ هداد نﺎﺸﻧa
ﺖﻤﺳ و عﺎﻔﺗرا ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻪﺑ ﺪﻧﻮﺷ
ﻄﻘﻧ
B ﮥ نﺎﻤﮐ و هﺮﯾاد زا ﯽﯾﺎﻫ ﺎﺑ نﺎﺷراﺪﻘﻣ ﻪﮐ ﺪﻨﺘﺴﻫ هﺮﮐ ﮥﻤﯿﻈﻋ یﺎﻫ
ﻊﺑﺎﺗ یاراد و ﺖﺳا ﺮﺑاﺮﺑ هﺮﮐ رد نﺎﺸﯾور ﻪﺑور یﺰﮐﺮﻣ ﮥﯾواز ﯽﺗﺎﺜﻠﺜﻣ یﺎﻫ
ﺖﻤﺳ تﺎﺼﺘﺨﻣ ار نﺎﻤﺳآ ۀﺮﮐ ﺮﺑ طﺎﻘﻧ ﺶﯾﺎﻤﻧ هﺎﮕﺘﺳد ﻦﯾا .ﺪﻨﺘﺴﻫ -
ﯽﻣ ﯽﻋﺎﻔﺗرا ﯽﻣ رﺎﺼﺘﺧا ﻪﺑ ار قﻮﻓ ﮥﻄﺑار ﺲﭘ .ﺪﻨﻣﺎﻧ
ﺗ :ﺖﺷﻮﻧ ﻦﯿﻨﭼ ناﻮ
ﻞﮑﺷ
٣
tan h
tan( )
sin a
− ϕ = ٩٠
نﻮﭼ ﺎﻣا
tan( ) cot
− ϕ = ϕ = tan ϕ ٩٠ ١
ﺖﺷاد ﻢﯿﻫاﻮﺧ
tan h tan = sin a
ϕ
١
لﻮﻣﺮﻓ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ :یرﺎﻬﺑ لاﺪﺘﻋا
sina tan tanh= ϕ
ﯽﻣ جوزاﺮﺗ یاﺮﺑ ﺖﺷﻮﻧ ناﻮﺗ
sin a tan= ٣٧ ٥/ =٠ ٧٦٧٣/ tan h
ﮓﻨﺳ درﻮﻣ رد ﺲﭘ ۀرﺎﻤﺷ ﻦﯿﭼ
٣ قﺮﺷ یﺎﺘﺳار اﺪﺘﺑا ﺖﺴﯿﻓﺎﮐ
ﺮﯾدﺎﻘﻣ یرادﺮﺑ ﻪﺸﻘﻧ راﺰﺑا ﺎﺑ ﺲﭙﺳ .ﻢﯿﻨﮐ اﺪﯿﭘ ار ﯽﯾﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ وa
ارh
هزاﺪﻧا یﺮﯿﮔ ﻓ ﮥﻄﺑار رد ﺮﯾدﺎﻘﻣ ﻦﯾا ﺮﮔا .ﻢﯿﻨﮐ ﯽﺘﺳرد ﺪﻨﻨﮐ قﺪﺻ قﻮ
ﮓﻨﺳ نآ دﺮﮐرﺎﮐ ﯽﻣ مﻮﻠﻌﻣ ﻦﯿﭼ
.دﻮﺷ
ﻞﯿﻣ (ﺮﻬﻣ لوا و ﻦﯾدروﺮﻓ لوا زا ﺮﯿﻏ) لﺎﺳ ﺮﮕﯾد یﺎﻫزور رد هﺪﯿﭽﯿﭘ ﯽﻤﮐ ﻪﺒﺳﺎﺤﻣ و ﻞﮑﺷ و ﺖﺴﯿﻧ ﺮﻔﺻ ﺪﯿﺷرﻮﺧ :ﺖﺳا ﺮﺗ
ﻞﮑﺷ رد ٤
δ ، و ﺪﯿﺷرﻮﺧ ﻞﯿﻣ ﺮﺑ ﺪﯿﺷرﻮﺧ عﻮﻠﻃ ﻞﺤﻣ B
ﻂﺧ :ﺪﺷ ﻪﺘﻔﮔ ﻪﭽﻧآ ﻖﺑﺎﻄﻣ و ﺖﺳا هﻮﮐ سأﺮﻟا
۲۵
ﺎﺘﺳورردزورﻮﻧﺺﺧﺎﺷیلﺎﺨﻠﺧجوزاﺮﺗ
α + α =١ ٢ ٩٠− ϕ
:یوﺮﮐ تﺎﺜﻠﺜﻣ رد هﺪﺷ تﺎﺒﺛا ﻂﺑاور زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ
tan h tanα =١ sin a
sin h sinα =١ sin b
ﺲﭘ
sin sin cos h
cos tan sin b
α α
α = =
α١
١
١
ﯽﻣ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ ﺖﺷﻮﻧ ناﻮﺗ
cos sin a cos h sin sin h
sin sin ( ) cos cos sin sin
sin h
ϕ − ϕ
α =٢ ٩٠− ϕ − α =١ ϕ α −١ ϕ α =١
ﻢﺋﺎﻗ یوﺮﮐ ﺚﻠﺜﻣ رد ﺮﮕﯾد فﺮﻃ زا :ﯽﯾﻻﺎﺑ ﮥﯾواﺰﻟا
sin sin
sin h α =٢ δ
sinδ =sinα٢sin b cos sin a cos h sin sin h= ϕ − ϕ ﺲﭘ
) ﺪﯿﺷرﻮﺧ ﻞﯿﻣ راﺪﻘﻣ ﯽﻣ ار (δ
ﻦﺘﺷاد ﺎﺑ ناﻮﺗ
ةﺮﯾاد لﻮﻃ ) ﺪﯿﺷرﻮﺧ ﯽﺟوﺮﺒﻟا
و (λ
ﯽﻠﮐ ﻞﯿﻣ راﺪﻘﻣ
ﺪﯿﺷرﻮﺧ
(ε ≅٢٣ ٥/ )
ﻪﺑ ﺎﺑ) دروآ ﺖﺳد ﻪﺑ
سﻮﻨﯿﺳ ﮥﯿﻀﻗ یﺮﯿﮔرﺎﮐ ﻞﮑﺷ رد ﺎﻫ
٥ :(
sinδ =sin sinλ ε
ﻞﮑﺷ
٥
یﺎﺟ ﻪﺑ ﯽﻠﺒﻗ لﻮﻣﺮﻓ رد ﺮﮔا
sinδ
:ﺖﺷاد ﻢﯿﻫاﻮﺧ ،ﻢﯾراﺬﮕﺑ ﺮﯿﺧا لﻮﻣﺮﻓ زا ار شراﺪﻘﻣ
cos sin a cos h sin sin h
sin sin
ϕ − ϕ
λ = ε
ةﺮﯾاد ﺮﺑ ﻪﺟرد ﮏﯾ ًﺎﺒﯾﺮﻘﺗ زور ﺮﻫ ﺪﯿﺷرﻮﺧ ﻪﮐ ﺎﺠﻧآ زا ﯽﻣ جوﺮﺒﻟا
راﺪﻘﻣ ،ﺪﯾﺎﻤﯿﭘ ﺮﺑاﺮﺑ ًﺎﺒﯾﺮﻘﺗ ﻪﺟرد ﺐﺴﺣ ﺮﺑλ
) یرﺎﻬﺑ لاﺪﺘﻋا زا ﻪﺘﺷﺬﮔ یﺎﻫزور داﺪﻌﺗ ﺎﺑ ﺖﺳا ﯽﻣ ﺲﭘ .(d
ﺗ جوز ﺮﻫ ﻪﮐ ﻢﯿﻨﮐ مﻮﻠﻌﻣ ﺮﯾز ﮥﻄﺑار ﮏﻤﮐ ﻪﺑ ﻢﯿﻧاﻮ
ﺮﯾدﺎﻘﻣ وa
ﯽﯾﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ ضﺮﻋ ﺎﺑ ﯽﻠﺤﻣ ردh
هﺪﻧﺎﻣ زور ﺪﻨﭼ ﺎﯾ) یرﺎﻬﺑ لاﺪﺘﻋا زا ﻪﺘﺷﺬﮔ زور ﺪﻨﭼ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ϕ
:ﺖﺳا (نآ ﺎﺗ
ﯽﻠﮐ لﻮﻣﺮﻓ
( )
sind cos sina cosh sin sinh
=sin ϕ − ϕ
ε
١
زورﻮﻧ لوا زور یاﺮﺑ
d=٠
ﻞﯾﺪﺒﺗ ﺪﻣآ ﺖﺳد ﻪﺑ ًﻼﺒﻗ ﻪﮐ یرﺎﻬﺑ لاﺪﺘﻋا ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ لﻮﻣﺮﻓ ﻪﺑ قﻮﻓ لﻮﻣﺮﻓ و
ﯽﻣ یاﺮﺑ ﻦﯿﻨﭽﻤﻫ .دﻮﺷ ١٨
و زور ٣ ﯽﻣ یرﺎﻬﺑ لاﺪﺘﻋا ﻪﺑ هﺪﻧﺎﻣ زور ﻢﯿﻧاﻮﺗ
ﺎﺑ ﺮﺑاﺮﺑ ار d
١٨ - و ٣ - ﻪﺟرد
رد ﻖﯿﻘﺤﺗ یاﺮﺑ .ﺖﺳا هﺪﺷ ﻞﺣ و ﻦﯿﯿﺒﺗ ﻞﻣﺎﮐ رﻮﻃ ﻪﺑ ﯽﺿﺎﯾر ظﺎﺤﻟ زا ﻪﻠﺌﺴﻣ ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻦﯾا ﻪﺑ .ﻢﯾﺮﯿﮕﺑ ﯽﺘﺳ
ﮓﻨﺳ ﻊﺿﻮﻣ ﻦﯿﭼ
ۀرﺎﻤﺷ یﺎﻫ ١
و ٢ ﺮﯾدﺎﻘﻣ ﺖﺳا ﯽﻓﺎﮐ وa
ﻪﺸﻘﻧ راﺰﺑا ﮏﻤﮐ ﻪﺑ ﮏﯾ ﺮﻫ یاﺮﺑ ارh
یرادﺮﺑ
۲۶
هزاﺪﻧا ﮓﻨﺳ دﺮﮐرﺎﮐ ﯽﺘﺳرد ﺪﻨﻨﮐ قﺪﺻ قﻮﻓ ﮥﻄﺑار رد ﺮﯾدﺎﻘﻣ ﻦﯾا ،ﺮﻈﻧدرﻮﻣ زور رد ﺮﮔا و ﻢﯾﺮﯿﮕﺑ ﻦﯿﭼ
تﺎﺒﺛا ﺎﻫ
ﯽﻣ .دﻮﺷ ﺦﯾرﺎﺗ رد ﻪﮐ یﺮﻔﺳ رﺎﻬﭼ رد یﺎﻫ
٢٣ / ٢ / ٩٠ ، ١١ / ١٢ / ٩٠ ، ١٤ / ٢ / ٩١ و ١٩ / ٥ / ٩٢ ﺖﻠﻋ ﻪﺑ ﻢﯾدﺮﮐ جوزاﺮﺗ ﻪﺑ
هزاﺪﻧا ﺐﺳﺎﻨﻣ یﺎﻫراﺰﺑا ندﻮﺒﻧ سﺮﺘﺳد رد ﺎﯾ اﻮﻫ ندﻮﺑ یﺮﺑا دﺮﮐرﺎﮐ ﯽﺘﺳرد ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻪﺑ ﻖﻓﻮﻣ ،یﺮﯿﮔ
ﮓﻨﺳ ﻦﯿﭼ ﺮﺘﻬﺑ هﺪﯾﺪﭘ ﻦﯾا ﯽﻤﻠﻋ ﺖﯿﻤﻫا و دﻮﺷ یﺮﯿﮕﯿﭘ هرﺎﺑ ﻦﯾا رد ﯽﻧاﺪﯿﻣ ﺶﻫوﮋﭘ ﻪﮐ دراد ﺎﺟ .ﻢﯾﺪﺸﻧ ﺎﻫ
.دﻮﺷ هﺪﻧﺎﺳﺎﻨﺷ
ﯾا ﺎﺑ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ ﻞﺑﺎﻗ درﻮﻣ ﺎﻬﻨﺗ هدﺎﺳ یﺪﺣ ﺎﺗ ﺎﻣا ،زورﻮﻧ ﺺﺧﺎﺷ ﻦ
هِد یﺎﺘﺳور رد ،ﺮﺗ رد .دراد دﻮﺟو دﺎﺑﺎﻬﻣ ﺮﮑُﺑ
هَدﺮَﺑ نآ ﻪﺑ ﻪﮐ ﺖﺴﻫ یﺪﻨﻠﺑ ۀﺮﺨﺻ ﺎﺘﺳور ﻦﯾا بﺮﻏ ﯽﻣ (گرﺰﺑ ﮓﻨﺳ) هَرﻮﺑ
ﻢﻫ ﺎﺘﺳور قﺮﺷ داﺪﺘﻣا رد .ﺪﻨﯾﻮﮔ
رﺎﯿﺷ داﺪﺘﻣا رد ﺺﺧﺎﺷ ﮓﻨﺳ ﮥﯾﺎﺳ ،بﺎﺘﻓآ بوﺮﻏ ﮥﻈﺤﻟ رد ﻦﯾدروﺮﻓ لوا زور رد ﻪﮐ ﺖﺴﻫ ﯽﻌﯿﺒﻃ یرﺎﯿﺷ ﯽﻣ راﺮﻗ رﻮﺑﺰﻣ ﻖﺒﻄﻨﻣ ﯽﯾﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ بﺮﻏ یﺎﺘﺳار ﺮﺑ ًﺎﻘﯿﻗد ﺪﯿﺷرﻮﺧ بوﺮﻏ ﻞﺤﻣ یرﺎﻬﺑ لاﺪﺘﻋا رد نﻮﭼ .دﺮﯿﮔ
.ﺖﺳا ﯽﻬﯾﺪﺑ ًﻼﻣﺎﮐ ﯽﻣﻮﺠﻧ ظﺎﺤﻟ زا ﯽﯾﺎﯿﻓاﺮﻐﺟ قﺮﺷ یﺎﺘﺳار رد رﻮﮐﺬﻣ ﮓﻨﺳ ﮥﯾﺎﺳ ﻦﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ،ﺖﺳا
ﮓﻨﺳ ﻢﯿﻬﮔرﻮﺑ مﺎﻧ ﻪﺑ ﯽﯾﺎﺘﺳور رد ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻦﯾا بﺮﻏ ﺖﻤﺳ رد ،جوزاﺮﺗ ﯽﻟﺎﻫا ﮥﺘﻔﮔ ﻪﺑ ﻨﯿﭼ
ﻂﺧ رد ﯽ سأﺮﻟا
ﮓﻨﺳ نآ نﻮﻨﮐا و دﻮﺑ ﻦﯿﻟاﺪﺘﻋا رد ﺪﯿﺷرﻮﺧ بوﺮﻏ ﻞﺤﻣ ﻪﮐ ﺖﺷاد دﻮﺟو ﯽﺑﺮﻏ .ﺖﺳا هﺪﺷ ناﺮﯾو ﻦﯿﭼ
نﺎﻣز راﺰﺑا ﺺﺧﺎﺷ ،ﺮﮕﯾد ﯽﻣﻮﺑ ﯽﺠﻨﺳ ﺺﺧﺎﺷ ﻦﯿﻨﭼ .ﺖﺳا ﺮﻬﻇ ﯽﻌﯿﺒﻃ یﺎﻫ
یﺎﻫﺎﺘﺳور رد نﻮﻨﮐ ﺎﺗ ﯽﯾﺎﻫ
ﺖﺷﺎﭼ مﺎﻧ ﻪﺑ) رﻮﮑﺷا کاﺪﻧ (ﺮﻬﻇ ۀﺮﺨﺻ =ﻪﻠﺗ
ﺐﯿﺗﺮﺗ ﻪﺑ) نﺎﻘﻟﺎﻃ دﻮﺒﮐﺮﮐ و ناﺰﯾد ،١
مﺎﻧ ﻪﺑ و قﺎﺗ یﺎﻫ
ﷲاﺪﺒﻋ مﺮﮔ یﺎﺘﺳور و (ﻪﻠﭘ هﺪﺷ ﯽﯾﺎﺳﺎﻨﺷ (ﺪﯿﻔﺳ ۀﺮﺨﺻ = ﻪﯿﻗ قآ) لﺎﺨﻠﺧ ﮥﻧﺎﺧ
ﯽﻌﯿﺒﻃ ﺺﺧﺎﺷ ،ﻢﻫ ﻦﺋﺎﻗ رد .ﺪﻧا
ﻪﮐ ﺮﻬﻇ
» ﮓﻨﺳ ﻦﻣ ﺞﻨﭘ
« هﺪﻧاﻮﺧ ﯽﻣ ﯽﻣ .ﺖﺳا هﺪﺷ شراﺰﮔ ﯽﻨﺋﺎﻗ ﺮﻬﻤﺟرذﻮﺑ ۀﺮﺒﻘﻣ ﯽﮑﯾدﺰﻧ رد دﻮﺷ ﻪﮐ ﺪﻨﯾﻮﮔ
ﺷرﻮﺧ نﺪﻣآﺮﺑ ﻞﺤﻣ زورﻮﻧ رد ﻢﻫ نﺎﻣﺮﮐ ﮥﯿﻠﺒﺟ ﺪﺒﻨﮔ رد ﻂﺧ ﺮﺑ ﯽﺼﺨﺸﻣ ﯽﮕﺘﻓرﻮﺗ ﻞﺤﻣ زا ﺪﯿ
هﻮﮐ سأﺮﻟا ﯽﯾﺎﻫ
ﯽﻣ هﺪﯾد نآ قﺮﺸﻣ رد ﻪﮐ ﺖﺳا .دﻮﺷ
ﻪﻠﻗ ﺎﯿﻟﺎﺘﯾا ﯽﯾﺎﺘﺳور ﯽﺣاﻮﻧ ﯽﺧﺮﺑ رد مﺎﻧ ﻪﺑ ﻪﮐ ﺪﻨﺘﺴﻫ ﯽﯾﺎﻫ
نﻮﭼ ﯽﯾﺎﻫ
» هد « ﺎﯾ
» هدزاود « ﯽﻣ هﺪﻧاﻮﺧ ،ﺪﻧﻮﺷ
ﻪﻠﻗ نآ زاﺮﻓ ﺮﺑ ﺪﯿﺷرﻮﺧ ،ﺎﺘﺳور رد یﺮﻇﺎﻧ ﺪﯾد زا هدزاود ﺎﯾ هد ﺖﻋﺎﺳ رد اﺮﯾز ﯽﻣ هﺪﯾد ﺎﻫ
ﺷ ﻪﻧﺎﺧﺪﺻر .دﻮ یﺎﻫ
ﻪﺑ فوﺮﻌﻣ ﯽﻌﯿﺒﻃ ﯽﮕﻨﺳ
» نﻮﺘﺳا ﺞﻨﻫ « و (نﺎﺘﺴﻠﮕﻧا رد)
» ﺞﻧﻮﻫارﺎﮐ « ﻪﻧﻮﻤﻧ (نﺎﺘﺴﻨﻣرا رد) زا یﺮﮕﯾد یﺎﻫ
ﮓﻨﺳ زا ﺶﯿﺑ ﻪﮐ ﺪﻨﺘﺴﻫ ﯽﻣﻮﺑ ﯽﺳﺎﻨﺸﻫﺎﮔ یﺎﻫراﺰﺑا ﻦﯿﭼ
هﺪﺷ ﻪﺘﺧﺎﻨﺷ جوزاﺮﺗ یﺎﻤﻧزورﻮﻧ یﺎﻫ نﺎﻣزﺎﺳ ﻪﺘﺒﻟا .ﺪﻧا
رد ﻞﯿﺑدرا نﺎﺘﺳا یﺎﻤﯿﺳ و اﺪﺻ لﺎﺳ
یﺎﻫ ٢ - ١٣٨١ ﺘﺴﻣ ﻢﻠﯿﻓ مﺎﻧ ﻪﺑ یﺪﻨ
» جوزاﺮﺗ « ﯽﻧادﺮﮔرﺎﮐ و ﯽﮔﺪﻨﺴﯾﻮﻧ ﻪﺑ
یﺎﺟ زﻮﻨﻫ ﯽﻣﻮﺑ ﯽﻤﻠﻋ ۀﺪﯾﺪﭘ ﻦﯾا ﺎﻣا ،دﺮﮐ ﺶﺨﭘ و ﻪﯿﻬﺗ جوزاﺮﺗ یﺎﺘﺳور زورﻮﻧ ﺺﺧﺎﺷ زا یﺪﻤﺤﻣ ﺮﺑﺎﺻ .دراد ﺮﺘﺸﯿﺑ ﯽﻓﺮﻌﻣ و ﯽﯾﺎﺳﺎﻨﺷ ،ﺶﻫوﮋﭘ
ﯽﻤﻠﻋ ثاﺮﯿﻣ شراﺰﮔ رﺎﺸﺘﻧا ۀدﺎﻣآ
نﺎﻣز یﺎﻫراﺰﺑا ﻪﻧﻮﮔ ﻦﯾا زا ﺮﮕﯾد یﺎﻫ ﺖﺳا ناﺮﯾا ﯽﻌﯿﺒﻃ و ﯽﻣﻮﺑ ﯽﺠﻨﺳ
هﺪﯾﺪﭘ ﻦﯾا ﺮﺘﺸﯿﺑ نﺪﻧﺎﺳﺎﻨﺷ و شوﺎﮐ ﻪﺑ ار یﺮﮕﺷدﺮﮔ و ﯽﺸﻫوﮋﭘ ﺰﮐاﺮﻣ ﻪﺟﻮﺗ لﺎﺣ ﻦﯿﻋ رد و ﯽﻣ ﺐﻠﺟ ﺎﻫ
.ﺪﻨﮐ
» ،ﯽﻣﻮﺻ ﯽﻀﺗﺮﻣ و ﯽﻧﺎﮐﻻ لدﺎﯾرد ﺎﯾﺮﺛ :ﻪﺑ ﺪﯾﺮﮕﻨﺑ. ١ ﺖﺷﺎﭼ
رﻮﮑﺷا ﯽﻌﯿﺒﻃ یﺎﻤﻧﺮﻬﻇ :ﻪﻠﺗ
«
، ﯽﺳﺎﻨﺷرﻮﮑﺷا ﯽﻠﻣ ﺶﯾﺎﻤﻫ تﻻﺎﻘﻣ ۀﺪﯿﮑﭼ ،
نﻼﯿﮔ ۀﺪﮑﺸﻫوﮋﭘ و نﺎﺗﺎﺒﮐا ﷲاﺪﺒﻋ ﻦﯾوﺪﺗ و ﻪﯿﻬﺗ ،نﻼﯿﮔ هﺎﮕﺸﻧاد ﯽﺳﺎﻨﺷ
ﺮﯿﺗ ،ﯽﺳﺎﺒﻋ نﮋﯿﺑ ١٣٩٠
ص ، ٤٨ .
