هدکشناد یعیبط عبانم و یزرواشک
یشزومآ هوگر ینابغاب مولع
نایاپ همان ارب ی رد ی تفا هجرد اپ ی نا همان سانشراک ی دشرا
ینابغاب مولع هتشر ییوراد ناهایگ شیارگ
یکیژولویزیف و یکیژولوفروم تافص یسررب هدوت دیوش یموب یاه (
Anethum graveolens L . )
رگشهوژپ :
یلق هناسفا هداز
یچک یغلاب
امنهار داتسا :
رتکد بحم یدهم ینیدلا
رواشم داتسا :
ینمچ لیعامسا رتکد یدابع رغصا رتکد
نمهب(
1398 )
ناونع و :روآدیدپ مان هدوت یکیژولویزیف و یکیژولوفروم تافص یسررب
دیوش یموب یاه (
Anethum
graveolens L.
) / یلق هناسفا هداز یچک یغلاب
داتسا امنهار : بحم یدهم رتکد
ینیدلا
داتسا :رواشم نا یدابع رغصا رتکد و ینمچ لیعامسا رتکد
خیرات :عافد 13
/ 11 / 1398
حفصدادعت :تا 100
.ص
نایاپ هرامش :همان
/ینابغاب مولع
:هدیکچ :فده ( یملع مان اب دیوش
Anethum graveolens L. )
مهم تاجیزبس زا یکی اب
یب ییوراد صاوخ یرریظن
لد عفر و هدعم یوقم ،خفن دض هلمج زا یم درد
اب دش ییاسانش . هدوت
دیورش یموب یاه ی
زا یرک مرهم نیررت
هب و راک و تشک دوبهب هنیمز رد تامادقا ا یداژن
ی م بوسحم لوصحم ن ی
یسررب اب هک ارچ .ددرگ هدوت
یاه
،فلتخم هدوت یم ار رترب یاه نآ زا و هدومن ییاسانش ناوت
.درک هدافتسا حلاصا یارب اه
شور :شهوژپ یسانش و یکینورلوفروم تافرص فارسارب یرکیتنن عورنت یسررب روظنم هب
یکینورلویزیف
یاهرذب 30 هدوت عمج دیوش کولب حرط بلاق رد شیامزآ .دش یروآ
رد راررکت هرس رد یفدارصت لماک یاه
ماجنا یلیبدرا ققحم هاگشناد یتاقیقحت هعرزم .دش
هتفای اه : جیاتن سنایراو هیزجت ناشن
داد هک هدوت یاه یسررب دروم رد
بلغا تافص دروم یبایزرا اب ی رگیدک
فلاتخا ینعم یراد دنتشاد اقم. ی م هس ی نیگنا یکینولویزیف و یکینولوفروم تافص یارب نومزآ زا هدافتسا اب
هنماد دنچ ا
ی تفرگ ماجنا نکناد و
نت ررر و ن ع یکیتن ییﻻاب رب ا یا رﺜک ص رر اف ت م رر و در علاﻄم رر ه داد نارشن .
.دش هدهاشم هعلاﻄم دروم تافص رﺜکا نیب ییﻻاب یگتسبمه زین یگتسبمه جیاتن فاسارب هب هیزجت
هفلؤم -
اه هک داد ناشن یلصا ی 8
لوا هفلؤم 85
/ 84 صرد زا د ار سنایراو لک هدوت نیب رد
اه .دندرک هیجوت هریزجت
هشوخ یا هدوت اه هورگ یلصا هورگ هس نورد هب ار کی هورگ .درک یدنب
21 ود هورگ ،هدوت 4
هوررگ و هدوت 3
تیلع هیزجت فاسارب .دنتفرگ رب رد ار هدوت جنپ 6
تفص دندش لدم دراو تفص هک
هتوب عافترا رثا نیرتشیب
یور رب ار تبﺜم و میقتسم درکلمع
اد تش .
هجیتن :یریگ جیاتن نیا شهوژپ ناشن داد هک هدوت یاه ش دیو عمج یروآ هدش زا ییاورن فرلتخم نارریا زا
رظن تافص هعلاﻄم دروم یاراد
عونت ییﻻاب دنتسه و یم ناوت هدوت یاه یشزرا اب رد نیب نآ اه ادریپ دورمن .
،تشاک زا فده رگا هک دیدرگ صخشم نیاربانب دشاب یزبس ناونع هب
هدوت و هیمورا دررکلمع یاررب هدورت
ب اراتسآ هدوت نیرتهب ناونع ه یم هیصوت اه
.دندرگ نینچمه هدوت نیب رد سناسا دصرد هیزجت فاسارب یاره
یارب سناسا دصرد نیرتشیب ،هعلاﻄم دروم هدوت
.دش هدهاشم نامرک
هژاو :یدیلک یاه عونت
یکیتنن
،دیوش ، هیزجت تیلع
، دصرد سناسا
1 - 1 - همدقم
زا فادها هررهب ینولونکتویب هیلوا یرادررب
نزارخم زا نن
یهاریگ ارصوصخم زا
دادرجا ،یرشیو
یوجتسج عبانم
یکیتنن
،دیدج تسد یزرو یکیتنن دیلوت یارب هتیراو
ییاه اب درکلمع ﻻاب
، تیفیک
بولﻄم و مواقم هب شنت یاه یم یﻄیحم حلاصا .دشاب
زا دریاب ،برسانم ییلاصا ریبادت تهج نارگ
ب هاگآ رظن دروم تافص یکیتنن عونت دنشا
همانرب دنناوتب ات هب یاه
و اب ار دوخ یداژن یرترشیب تعس
عماوج رد دوجوم یکیتنن عونت نازیم زا یهاگآ و یکیتنن ریاخذ ییاسانش قیرط زا .دنیامن نیودت یم یهایگ دورمن دیلوت تیفیک اب و لوصحمرپ ماقرا ناوت
( Suriava and Mohanty, 1992 )
نارکما .
ظفی و هریخذ ی مرن اهدرایلیم مسلاپ هدوت
رد مجی کچوک و اب هنیزه یرادهگن
،مک اب هدافتسا زا
ینولونکت یسدنهم
کیتنن و هیهت هرناخباتک یمورنن
نارکما .ترسا ریذرپ لارقتنا
نن زا یرتکارب و
ناروناج هب ناهایگ و سکعلاب زین ینولونکتویب ملع قیرط زا ناکما
ریذپ هدش زا ینولونکتویب .تسا
نوزگا زا دودحمان و دیدج تابیکرت دیلوت قیرط نن یاه
نن( فلتخم یاه یاه
شنیزرگ ،)یعونصم
نآ نایم زا نآ لاقتنا و اه
رعاب یعارز ناهایگ هب اه هعرسوت
مرن مرسلاپ لرباق هدافترسا رد حلارصا
ناهایگ یعارز یم وئاف .دوش رد تسا دقتعم
25 هدنیآ لاس یارب
نیمأت یاذغ تریعمج زور
نوزرفا
،ایند درکلمع تﻻوصحم دیاب یعارز
هب نازیم 60 دصرد شیازفا ادیپ ،دنک هکیلایرد یعیبط عبانم
زور هب یم شهاک زور ناصصختم .دنبای
مولع یارب دندقتعم یزرواشک لری
لکرشم نیمأرت اذرغ و
ظفی طیحم تملاس
،تسیز یروانف یسدنهم کیتنن
و هرب .ترسا رارکهار نیررتهب ینورلونکتویب
شهوژپ هدیقع
،ینولونکتویب ملع نارگ ناهایگ
یم هتخیرارت اذرغ دریلوت دنناوت
ار ارت 25 رد درصرد
هعسوت لای رد یاهروشک شیازفا
نیاربانب .دنهد ینولونکتویب
دیدج کینکت هدافتسا یارب
عیرسو
زا عونت و یکیتنن هلباقم
اب نیمأت تلاکشم اذغ
و ظفی طیحم ترسیز رد هدرنیآ یرسراف( ترسا و
للاج هداز ، 1387 .) همانرب عورنت نریا هب یسرتسد دنمزاین هدنیآ و یلعف ییلاصا یاه ،اره
و ظرفی
نآ زا یرادهگن نآ لاقتنا هوحن و حیحص تیریدم ،اه
یم اه .دشاب
1 - 2 - نیمز یور رب یزرواشک لماکت و عورش هچخیرات
تمدق نیمز هرک یور رب یزرواشک 10
هب عورش رشب هک دش زاغآ ینامز و دراد هلاس رازه
راگزاس ماقرا داجیا و یلماکت دنیارف کی زاغآ عاب رما نیا .دومن ییوراد یشیو ناهایگ تشک یعیبط باختنا قیرط زا اهنت یلماکت یاهدنیارف ادتبا رد .دش یﻄیحم طیارش هب تبسن یددعتم یم ماجنا ش عاب یعونصم باختنا اب هارمه یعیبط باختنا رضای لای رد ،ملع تفرشیپ اب اما .د
هنوگ رتشیب لماکت یم رشب یارب بولﻄم یاه
و یناشیمدبع( ددرگ هاش
تابن یرهشوب
، 1376 ).
هتیراو نینچمه هتیراو هب تبسن یلحم و یموب یاه
صاخ طیارش رد یرادیاپ هب رداق نردم یاه
یموب ماقرا .دنتسه نن نتشاد لیلد هب
یرامیب هب تمواقم نن ریظن ییاه ،
طیارش هب تمواقم نن
نن ای طیحم راگزاسان هتخانشان یاه
ی یم دنمشزرا رگید یرهشوب و یناشیمدبع( دنشاب
، 1376 ).
هب هزورما نازرواشک زا یرتشیب دادعت هلاس ره ییوراد ناهایگ ناوارف تیمها لیلد
، عون رییغت اب
م تعارز زا تشک لومع
ی هدروآ یور ییوراد ناهایگ دیلوت و تشک هب .دنا
1 - 3 ییوراد ناهایگ فیراعت-
یم قلاطا یناهایگ هب ییوراد ناهایگ دوش
هک هرثؤم داوم یاراد ی
دنتسه یصخشم و
تهج
یم رارق هدافتسا دروم یرامیب نامرد ای یرامیب زا یریگشیپ هپوکامراف زا یکی رد و دنریگ
یاه
نیب ربتعم للملا
هایگ رگید یفیرعت رد .دشاب هدش رکذ نآ مان ی نا
هایگ هب ییوراد نا
یم هتفگ ی دوش
یم رارق هدافتسا دروم ماد و ناسنا یزاسوراد و ینیلاب ،ینامرد ،یکشزپ فراصم یارب هک ریگ
ن .د
هبنج زا ناهایگ رد هیوناث تابیکرت مان هب یداوم دوجو ربارب رد هایگ ءاقب و یراگزاس فلتخم یاه
یارش یﻄیحم راگزاسان ط
، هژیو هاگیاج زا یهایگ یاهوراد دیلوت رد نآ هب هک تسا رادروخرب یا
اه
هرثؤم داوم تیلوباتم ای
هیوناث یاه یم هتفگ
،یمساق( دوش 1388
).
هرثؤم داوم زتنسویب هچرگا
یم تروص یکیتنن یاهدنیارف طسوت نآ تخاس رد یدایز نازیم هب زین یﻄیحم لماوع اما دریگ
د شقن درا . یروط هب داجیا ار یتارییغت هرثؤم داوم تیفیک و تیمک ،هایگ دشر رد لماوع نیا هک
یم دننک (
Singh et al. 2003
).
تیلوباتم یﻄیحم طیارش ربارب رد هایگ یراگزاس هب هیوناث یاه
یم کمک دوجوم نک
ن د نیا زا ور شنت لباقم رد فلتخم یاه
، یم رییغت هرثؤم داوم نازیم دنک
نیرز(
،ناراکمه و هداز 1386
).
یم هدیمان ییوراد هایگ دنشاب ریز تافص یاراد هک یناهایگ :دنوش
هژیو داوم ناهایگ نیا هرکیپ رد .فلا تیلوباتم ای هرثؤم داوم مان هب یا
هریخذ و دیلوت هیوناث یاه
یم دوش یرامیب یخرب نامرد یارب هک اه
لباق یم هدافتسا نشاب
یاهدنیارف یط داوم نیا .د و هژیو
دیلوت رد نوچ و هدش هتخاس هایگ کشخ نزو دصرد کی زا رتمک نازیم هب ییایمیشویب هدیچیپ یم هتفگ زین یتسیلوباتم دیلوت دنراد دربراک یهایگ یاهوراد .دوش
هتشاد دوجو هویم ای و لگ ،گرب ،هقاس ،هشیر لﺜم یصاخ مادنا رد تسا نکمم هرثؤم داوم .ب یمن هشیمه نیاربانب .دشاب .تسا هرثؤم داوم یوای هایگ مادنا لک هک تفگ ناوت
هدامآ لباق ،هدش تشادرب یهایگ مادنا .ج یتایلمع ریثأت تحت ینعی .دشاب یروآرف و یزاس
دوش هدافتسا سپس و هتفرگ رارق ریمخت و ندش کشخ ،ندش درخ ،یزاسادج دننام دیما(
،یگیب
1376 .)
1 - 4 - ییوراد ناهایگ زا هدافتسا هچخیرات
گ نیماتیو ،ندب هدنزاس رصانع و ینرنا ناهای میظنت یاه
هرثؤم داوم و مسیلوباتم هدننک ی
یم نیمأت ار اهوراد ( دننک
Simonetti, 1991
).
نامرد یارب ییوراد ناهایگ زا هدافتسا
، رشب خیرات اب
تسا هدوب نامزمه .
و ناهایگ نیا ندروخ اب هبرجت هب و دنتشاد رایتخا رد یدایز ناهایگ ام دادجا
نآ رثا هدهاشم نآ شنکاو و ناهایگ نیا زا تاناویی ندروخ هدهاشم اب ای اه
هب ،ناهایگ نیا هب اه
نآ تیمها اه
دندرب یپ (
Hill, 1989
).
تفای دهاوش ه
دش رد ه یرافی یاه 6000 هک قارع رد هلاس
ناشن نهد اردفا هژیو هب ییوراد هایگ تشه زا هدافتسا هد یمتخ و1
( تسا نامز نآرد 2 Cowan,
).1999
گنهرف رد ییوراد ناهایگ گنهرف رد و حور ناونع هب نانوی گنهرف رد لاﺜم فلتخم یاه
یم رارق هدافتسا دروم فدقم هایگ ناونع هب دنه ریگ
ن زا یخرب هب تاروت فدقم باتک رد .د
شا ییوراد ناهایگ و ییوراد ناهایگ زا ینغ ینیمزرس رصم روشک ،رموه رصع رد .تسا هدش هرا
نغور زا ،درد نیکست یارب شاخشخ هایگ زا هنومن ناونع هب و دوب یمس ک
لهسم ناونع هب کچر
یم هدافتسا مرک عفد یارب رانا تسوپ زا و باتک رد .دش
یدنه یمیدق یاه اکاراک و فادو دننام اه
هب قلعتم هک 700
لاس حرش هب تسا دلایم زا شیپ 500
هب اتورساس باتک رد و ییوراد هایگ
700 یمیدق .تسا هدش هتخادرپ ییوراد هایگ ینیچ باتک نیرت
هب قلعتم اه 2800
زا لبق لاس
هب هک یتنس یلخاد بط مان هب یروطارپما درز باتک ،دلایم 100
هدش هراشا نآ صاوخ و هایگ
ی گرزب فورعم دنمشناد طارقس .تسا یارب یدایز شزرا فونیلاج و وﻄسرا وا زا دعب و نانو
پ باتک نیلوا ،یدلایم لوا نرق رد ینانوی کشزپ فونیلاج .دندوب لئاق ناهایگ ز
بط مان هب یکش
اب 600 ناینب ار هایگ اب نامرد بتکم تسارفوئت .تشون ار ییوراد هایگ کشزپ نلاگ .درک یراذگ
گ کمک هب یکشزپ ملع هعسوت رد مر رابرد رد هتشذگ زا نایناریا .تشاد یمهم شقن ییوراد ناهای
هتفرشیپ شناد زا نآ ییوراد دربراک و ییوراد ناهایگ تخانش هنیمز نیا هاوگ و دندوب رادروخرب یا
زا .تساتسوا یناتساب باتک نآ زراب هنومن و هدنام یقاب ناکاین زا هک تسا یبوتکم کرادم بلﻄم نرق ناد یدلایم مهد ات متشه یاه و یزار یایرکذ نبدمحم ،انیس یلعوبا نوچ ینادنمش
هریغ هب
باتک و دنداد یدایز قنور هایگ اب نامرد شناد نرق رد .دنتشون ار یواحلا و بط نوناق ریظن ییاه
زا شیب تایصوصخ راﻄیب نبا مهدزیس 1400
دوخ باتک رد ار ییوراد هایگ تسا هدروآ
دیما(
-
،یگیب 1376 ).
1 - 5 - اد ناهایگ تیمها ناهج رد ییور
یمیدق یم رارق هدافتسا دروم زابرید زا و هدش هتخانش رشب یوس زا هک نامرد لکش نیرت ،دریگ
تسا یکشزپ ملع تفرشیپ رد مهم ءزج کی ینامرد شور نیا زا هدافتسا .تسا یهایگ بط ،دامع(
1387 ).
نآ عیرس ینامرد رثا و ییایمیش یاهوراد روهظ اب رد ییوراد ناهایگ تیمها ،اه
،بلاط و یدرکهد یمساق( دش هدرپس یشومارف هب رشب تملاس 1380
) . هب ،نامز تشذگ اب اما
یگدولآ و ییایمیش یاهوراد یبناج تارثا لیلد یم دیدهت ار نیمز هرک هک یﻄیحم تسیز یاه
-
هدش ییایمیش یاهوراد زا یرایسب نیزگیاج یهایگ یاهوراد هزورما ،دنک دنا
،یدرجورب(
1381 ).
یم هئارا ار یهجوت لباق رامآ یناهج تشادهب نامزاس نیدب دنک
زا شیب هک هنوگ 80
دصرد
ریقف و هعسوت لایرد یاهروشک رد هژیو هب ناهج تیعمج
، ناهایگ هب دوخ تملاس ظفی یارب
هدروآ یور ییوراد ،ناراکمه و یردان( دنا
1386 ).
هب هقلاع و هجوت هتشذگ ههد هس یط رد
1- Ephedra silica 2- Althea rosea
ییﻻاب یکینولویب و یمیلقا عونت زا ناریا روشک .تسا هتفای شرتسگ یتنس یاهوراد زا هدافتسا یروط هب ،تسا رادروخرب هک
13 هنوگ لک دصرد یم لیکشت ییوراد ناهایگ ار نآ یهایگ یاه
-
نتشاد لیلد هب ناریا روشک .دنهد 11
زا میلقا 13 یامد فلاتخا اب ،ناهج میلقا 40
ات 50 هجرد
اس یتن مرگ و نیرتدرس نیب دارگ هنیمز ،روشک رد هﻄقن نیرت
ی ییوراد و یشیو ناهایگ دشر
یروط هب .تسا هدش روشک رد یرایسب زا شیب هک
90 هنوگ دصرد ناریا رد ناهج یهایگ یاه
ییوراد ناهایگ دیلوت یارب ناهج یاهروشک نیرتدعتسم ناونع هب ار ناریا رما نیمه و دراد دوجو ا هداد رارق دیما( تس
،یگیب 1387 ).
هب تبسن ام روشک رد ییوراد ناهایگ زا هدافتسا و شرورپ اما
وشک ر ای ییوراد ناهایگ زا یرایسب و تسا هدرکن ادیپ جاور یجراخ یاه هدافتسا لباق ریغ
ای هدنام
نآ زا یملع هدافتسا ،تخانش مدع لیلد هب یمن تروص اه
،یدرجورب( دریگ 1381
زور هجوت .)
هب نوزفا تسا هتخاس هجاوم ضارقنا رﻄخ اب ار ناهایگ نیا لسن ،ییوراد ناهایگ یناهج تراجت
تعیبط زا ناهایگ نیا زا یمیظع شخب اریز
، هویش هب عمج تسردان یاه بجوم و ،هدش یروآ
نآ ضارقنا یم ناهج و هقﻄنم یتسیز عونت یدوبان و اه
هدافتسا اب .دوش ی
نیا زا هنیهب و یقﻄنم
یم عبانم ناوت
زرا یهبانتم ریداقم جورخ زا هعماج ینامرد یاهزاین زا یشخب نیمأت نمض
دیما( دش ناگناگیب هب یگتسباو عنام و درک یریگولج ،یگیب
1386 ).
هنیمز رد مادقا هنوگره
نآ تخانش و قیقحت هب زاین ییوراد ناهایگ ییاسانش هلمج زا یتخانش موب هعلاﻄم ماجنا اب ،اه
هنوگ یملع فلتخم یاه
هاگشیور رد قیقحت ،ییوراد نآ یگدنکارپ نییعت ،اه
و هقﻄنم حﻄس رد اه
هاگتساخ نییعت نآ یعیبط یاه
یم اه ،هدازرگسع و یدنک راوسهش( دشاب 1384
).
هرهب اب نیاربانب -
شور دربراک و بسانم یاهراکهار یریگ مامت رد حیحص و یملع یاه
ا تشاد ،تشاک دادعب
،
هرهب و تشادرب یتعنص یرادرب
یم ،یداصتقا و و شقن صوصخ رد یلوصا و یعقاو کرد هب ناوت
دیما( دیسر ناریا لﺜم یدشر هب ور هعماج رد ییوراد ناهایگ یهدزاب ،یگیب
1386 ).
1 - 6 - هدر رد دیوش هاگیاج یهایگ یدنب
هدر هقبط متسیس فاسارب دیوش یدنب لودج رد تسیئوکنارک یدنب
1 - 1 تسا هدش هدروآ
،نامرهق(
1369 .)
لودج 1 - 1 - هدر دیوش هایگ یدنب
Magnoliophyta Division
)هخاش(
Dicotyledons Class
)هدر(
Rosoidae Subclass
)هدر ریز(
Araliales Order
)هتسار(
Apiaceae Family
)هریت(
Anethum Genus
)سنج(
Graveolens Species
)هنوگ(
1 - 6 - 1 - هتسار لایلارآ اه
نیا زراب تایصوصخ زا یم هتسار
لگ ،یفلع ناهایگ هب ناوت رن یاه
لگ ،هدام لگ ،یرتچ نیذآ اه
یاراد راهچ نوماریپ جنپ گربساک ،رپ هچرب ود و یناتحت نادمخت ،هتفر لیلحت بلغا اه
هراشا یا
هناد و یرادج کی ،هتفر لیلحت شروخ تفاب ،نازیوآ و نوگناو کمخت کی زا هچرب ره .درک نموبلآ تسا هدش لیکشت راد ،نامرهق(
1369 ).
1 - 6 - 2 - اج ی ناهج رد نایرتچ یگدنکارپ و هاگ
یرفعج ای نایرتچ هداوناخ هداوناخ زا یکی3
عیسو زا و مهم یهایگ یاه ناهج یهایگ هنهپ نیرت
یم کیتکرﻻوه یشیور هنهپ مان هب دشاب
هک هرای شخب ،اپورا مامت مامت ؛یلامش یاقیرفآ یا
شخب هرای یاه ابیرقت و ایسآ یا
یم رب رد ار یلامش یاکیرمآ مامت تهج ایسآ هراق رد .دریگ
هریخذ هداوناخ ناهایگ یور تاعلاطا یسررب و یزاس ی
نایرتچ
، تلایا هاگشناد رد یتاعلاطا هاگیاپ
یسررب هاگیاپ نیا .تسا هدش داجیا وکسم ،ینولویراک ،یموتانآ ،یصصخت یموتانوپراک یاه
یف و یلوکلوم کیتامتسیس ،ینولوفروم یم ماجنا ایسآ رد هداوناخ نیا ناهایگ یور رب یمیشوت
-
هنوگ عونت مکارت نیرتشیب .دهد یم هیکرت هب طوبرم ایسآ رد نایرتچ رد یا
دادعت رظن زا .دشاب
یم نیچ رولف رد عونت نیرتشیب هنوگ رد هداوناخ نیا عونت نیرتشیب ،هیکرت و نیچ زا دعب .دشاب
( تسا ناریا
Pimenov and Leonov, 2004
).
هنوگ تیمها لیلد هب هداوناخ نیا یهایگ یاه
دنراد دوجو یبوخ هب ناریا رولف رد و هدوب فورعم سناسا عونت و یداصتقا (
Yassa et al. 2003
.)
یاراد نایرتچ هداوناخ 300
ات 455 و سنج 3000 ات 3750 یم هنوگ دنشاب (
Lopez et al.
).1999
و ییوراد ناهایگ یاراد هداوناخ نیا هراصع زا ای یزبس ناونع هب هک تسا یرایسب یعارز
-
ی یم هدافتسا یندیشون ناونع هب نآ دوش
(
Heywood, 1971
یلصا .) رد هجوت دروم نکر نیرت
یم هویم یموتانآ و ینولوفروم هداوناخ نیا یمونوسکات یسررب متسیس و دشاب
هدر یاه رد یدنب
ویم یلخاد و یرهاظ تایصوصخ فاسارب هداوناخ نیا هیاپ ه
هدش یراذگ دنا
(
Spalik et al. 2001
).
هرچتخرد تردرن هرب و هلارس دنچ ات هلاسکی ،یفلع هداوناخ نیا ناهایگ دنترسه یا
( ،ناریرفظم
1386 ).
یگژیو وت هقاس لیبق زا هداوناخ نیا ناهایگ زا یخرب زیامتم یاه گرب ،رادزغم ای یلاخ
یاه
یم أشنم فلاغ زا هک دننام رپ و هدیرب
،دنریگ لگ و برکرم رتچ رد عمتجم تروص هب کچوک یاه
هویم نآ رد یبوخ هب هتفای صصخت یاه ترسا صیخرشت لباق اه
(
Downie et al. 2000
گررب .) اره
.دنتسه کراوشوگ نودب بلغا لگ
آ لگ ،نابیرگ دقاف ای نابیرگ یاراد نیذ رن اه
هب ،هدام کرت تردن
،ماگیلوپ ای یسنج راهچ
یگدارم ،رمارتنپ و ینوماریپ ود
هرچرب ود ،ینارتحت نادرمخت ،یا هرناخ
،یا
هدغ یگتسجرب ود هب یهتنم مان هب دننام
Stylopode
یم دوجو کمخت ود نادمخت لخاد رد .دشاب
1- Apiaceae or Umbelliferae
نآ زا یکی هک دراد یم لیدبت رذب هب اه
یرم مرک شروخ اب یرادج کی کمخت .ددرگ هوریم .درشاب
هغیت کی یاراد کی ره هک یپراکیرم ود ،پراکوزیش ی
روفوپرارک مان هب اهتنا رد ینایم یرم4
.درشاب
)دنترسه لرصتم مه هب همین ود هک یشخب( حﻄسم تمسق ود زا پراکیرم ره و
لیکرشت بدرحم
لاصا ای زیر رایسب گربساک .تسا هدش کلم و مدقم( درادن دوجو
،هداز 1369 ).
گربلگ دوجو یاره
یناوغرا و درز هب لیام زبس ،درز ،دیفس گنر هب ییات جنپ هرب هداونارخ نیا زراب تایصوصخ رگید زا
یم رامش مچرپ ﻻومعم .دیآ گربلگ اب بوانتم و ییات جنپ اه
هویم و اه زا لکشتم اه کی
ات ود هرچرب
یرم هدرشف ولهپ هب ای درگ یافوکشان دنرشاب
( ،ناریرفظم 1386
،کرشخ هوریم یاراد هرریت نریا .)
ا ای هدرشف ولهپ و تشپ هب هچرب ود ای کی زا لکشتم هناوتس
اری نرهپ هحفص طسوت هک افوکشان یا
یم ادج مه زا کیراب یم راخ ای سلف زا هدیشوپ ،دنوش
دنشاب (
Trease and Evans, 2010
).
1 - 6 - 3 - تاصخشم یسانشهایگ
دیوش
دیوش ای تبش اب مان یملع
(Anethum graveolens L.)
یسیلگنا مان و تساDill
(
Callan et
al. 2007
زا نآ جیار مان .)
Anglo-saxson
ناونع اب و هدش هتفرگ
dylla
هب ادعب هک رییغتDill
هتفای تسا یهایگ . دیئولپید ،رﻄعم ،هلاسکی (2n = 20)
،نشگرگد ، لگ
نیذآ تروص هب رتچ
بکرم
و هویم هقدنف یا یپراکیرم ود هک
فراصم یفلتخم رد عیانص ییوراد و ییاذغ یاراد دیوش .دراد
هشیر ی
،تسار یطورخم لوط هب ،باعشنا مک ،لکش
30 - 10 یتناس رتم و هب دیفس گنر .تسا
نیب و هدوب توافتم شیور لحم یمیلقا طیارش هب هجوت اب هتوب عافترا 40
- 140 یتناس رتم
هقاس .تسا توافتم ی
هناوتسا ،کرک نودب ،میقتسم نآ رد یلوط طوﻄخ یاراد ،لکش یا
لحم
هرگ اه یمک تسا هتفرورف دیما(
یگیب ، 1379 ).
رد یاهتنا هقاس ی لگ نآ یلصا یاه
هیلوا یرتچ هب
گنر درز ییلاط رارق یم شرتسگ هقاس دادتما رد ،هیوناث یاهرتچ دشر لصف لوط رد .دنراد دنبای
(
Callan et al. 2007
؛ ناهج ،ناراکمه و ارآ 1380
).
گرب یاه هتشاد لکش یخن و کزان هک
هب
تروص بوانتم یور هقاس رارق هتفرگ هویم .دنا ی هقدنف نآ هوهق گنر هب لکش یغرم مخت ،یا
،یا
لوط هب 6 - 5 یلیم انهپ ،رتم 4
- 3 یلیم تماخض و رتم 1
- 5 / 0 یلیم دیما( تسا رتم یگیب
، 1379 ).
دراد دوجو دننام لاب هبل نآ هیشای رد و درز هب لیام لکش یخن یگتسجرب هویم حﻄس رد دازآ(
،تخب 1378 هییان رد .) وش رذب یناتحت
ی د راهچ یناقوف تمسق رد و ود
هب سناسا عمجت یارجم -
هتخای ندش یباعل رثا رد هک دراد دوجو ننوزیش مان هتخای رادج ندش رود و اه
هرفی رگیدکی زا اه
یم لیکشت ننوزیش یحشرت ( دوش
Bruneton, 1993
هپوکامراف رد .) یشیور رکیپ زا ربتعم یاه
یم زا نینچمه ،کشخ ای هزات داژن یمشاه( تسا هدش دای وراد ناونع هب هایگ نیا هو
یرداهب و ،
1393 مهم زا .) هایگ نیا هصخشم نیرت
، و یلصا رتچ هیاپ رد کنابیرگ و نابیرگ دوجو مدع
یعرف یاهرتچ یم
دشاب یماما(
یهآ و ، 1387 .)
1- Carpophor
1 - 6 - 4 - سنج یاه فلتخم نیا هریت
سنج یاه مهم نیا هداوناخ لماش
Coriandrum
اب ود
،هنوگ
Conium
اب راهچ
،هنوگ
Apium
اب
کی
،هنوگ
Petroselinum
اب جنپ
،هنوگ
Angelica
اب 80
،هنوگ
Ferula
اب 133
،هنوگ
Daucus
اب
60
،هنوگ اب Ammi
10
،هنوگ
Heracleum
اب 70 هنوگ و
Anethum
اب هس هنوگ ،سنلویوارگ(
یم )موتارکولونیا ،مویزیرک دشاب
هک مهم نیققحم داقتعا هب هنوگ نیرت
نآ ی
graveolens
یم دشاب
اتدمع هک یم تشک لیبدرا رد
هنوگ .ددرگ مان هب موتنآ سنج زا یرگید ی
Anethum sowa Rox
لاماک ییایمیش تابیکرت رظن زا هک دراد دوجو تسا توافتم هنوگ هس نیا اب
) ،هدازدنوخآ 1379
؛
دازآ ،تخب 1378 ؛
Boros and Szujko, 1970
.)
1 - 6 - 5 - شنکارپ دیوش رد ناهج
یماما( تسا ایسآ ییاون یخرب و هنارتیدم ییاون ناهج رد دیوش یمومع شنکارپ یهآ و
،
1387 هایگ نیا .) یارب
نیلوا راب رد نیﻄسلف تشک هدش زا .تسا نرق تشک مهدراهچ مظنم
نیا
هایگ تهج هدافتسا زا صاوخ ییوراد و هیودا یا رد نآ رﺜکا طاقن ناهج زاغآ أشنم .دیدرگ نآ
یایسآ ریغص و یاپورا یبونج نینچمه .تسا رد
،زاقفق
،هشبی رصم و ناریا هب یشیو تلای -یم
دیور
Ghassemi-Golezani et al. 2015) ؛
،تسویپ 1388 .)
1 - 6 - 6 - یکیژولوکا یاهزاین
اهرذب .دراد زاین یفاک رون و مرگ یاوه ،ناوارف بآ هب شیور لوط رد دیوش رد
10 - 8 هجرد
یتناس یم هناوج دارگ هناوج یارب بسانم یامد اما دننز
نآ ینز 20 ات 25 یتناس هجرد یم دارگ
-
تراری هجرد رد و تسین فاسی امرس هب هایگ نیا .دشاب .تسا شیور هب رداق نآ رذب نییاپ یاه
لگ حیقلت مدع عاب یهدلگ نامز رد یگدنراب و درس یاوه اما یم اه
لمع زا و دوش هویم درک
یم هتساک ب .دوش
ه کاخ زج کاخ و ییاذغ داوم زا یراع کبس رایسب یاه
هیقب رد نیگنس یاه
کاخ یم دشر یبوخ هب اه .دنک
نآ دشر یارب بسانم pH
5 / 5 ات 5 / 7 کاخ .تسا تفاب اب ییاه
بسانم یفاک تبوطر و طسوتم دیوش تشک یارب کاخ نیرت
یم دنشاب یهایگ . و تسا دنلبزور
نوچ دلگ یه رد یاهزور دنلب ماجنا یم دریگ و رد ناتسبات عیرس هب لگ یم دور نیاربانب رد دیاب
یاوه و بآ ،تسویپ( ددرگ تشک لدتعم
1388 هقاس ات هچهایگ شیور زاغآ زا .) یهد
35 ات 40
یم لوط زور یهدلگ ات شیور ودب زا ﻻومعم و هدوب توافتم یمیلقا طیارش هب هتسب یهدلگ .دشک
50 ات 70 هویم لیکشت ات یهدلگ نامز زا و زور 40
ات 45 یم لوط هب زور یشیور هرود .دماجنا
طیحم یامد هب هتسب اهرذب لماک ندیسر ات ندش زبس نامز زا و هاتوک دیوش 100
ات 120 زور
یم لوط دشک دیما(
،یگیب )1385 .
1 - 6 - 7 - ییاذغ رصانع و داوم
ریثأت .دنراد یدایز ریثأت دیوش سناسا تیفیک و لوصحم تیمک رد یفاک ییاذغ رصانع و داوم لودج رد سناسا و یشیور رکیپ ،رذب درکلمع رب فاتپ دیسکا و رفسف دیسکا ،تزا فلتخم ریداقم
1 - 2 هدمع شقن تزا .تسا هدش هداد ناشن شهاک عاب اما دراد یشیور رکیپ دشر شیازفا رد یا
ب دیلوت یم رذ لصف رد دشاب هایگ یشیور رکیپ زا هدافتسا دیوش تشاک زا فده رگا نیاربانب .دوش
هایگ تشاک زا لبق راهب لصف رد هیقب موس ود و فاتپ و رفسف هارمه هب تزا دوک موس کی زییاپ کاخ هب نیمز یزاس هدامآ ماگنه هفاضا
یم دشاب رذب دیلوت دیوش تشک زا فده رگا اما .دوش
،
م هب تزا هدمع شقن رتشیب رادقم هب رفسف دیسکا و مک رادق نیا رد .دراد درکلمع شیازفا رد یا
هایگ تشاک زا لبق راهب لصف رد نآ موس کی و زییاپ لصف رد رفسف دوک موس ود تلای ب
نیمز ه
دوش یم هداد دیما(
،یگیب 1379 ).
لودج 1 - 2 - دیوش درکلمع رب ییاذغ رصانع و داوم ریثأت
غ رصانع و داوم ییاذ
)راتکه رد مرگولیک(
لوصحم درکلمع
دیسکا تزا رفسف دیسکا
فاتپ کشخ مادنا
)راتکه رد نت(
یشیور رکیپ سناسا )راتکه رد مرگولیک(
رذب درکلمع )راتکه رد نت(
رذب سناسا )راتکه رد مرگولیک(
- - -
24 / 0 8
/ 26 56
/ 0 9
/ 12
40 40 20
42 / 0 5
/ 63 81
/ 0 6
/ 19
80 40 20
51 / 0 8
/ 88 74
/ 0 1
/ 18
120 40 20
63 / 0 2
/ 88 60
/ 0 3
/ 14
40 80 20
35 / 0 4
/ 53 96
/ 0 2
/ 23
40 120 20
31 / 0 9
/ 43 05
/ 1 0
/ 25
40 40 80
41 / 0 3
/ 61 74
/ 0 3
/ 18
L.S.D
حﻄس رد 5
% 15
/ 0 1
/ 7 07
/ 0 7
/ 1
1 - 6 - 8 - تشاک بوانت
ب دیوش ه فلع زج شک کرم و نولافآ ،نارولام یاه نیذآ
فلع هیقب هب شک
فاسی اه .تسا
فلع هب هک یناهایگ اب نیاربانب شک
هب .دوش تشک بوانت هب دیابن )زینشگ ریظن( دنتسه مواقم اه
فلع ندوب مک لیلد تلاغ اب دیوش تسا رتهب ،تلاغ هاتوک یشیور هرود و تلاغ عرازم رد زره یاه
ددرگ تشک بوانت هب دیما(
،یگیب 1379 ) دیوش . یم ار اب ناوت میرم ناهایگ یز و یلگ
هب هایس هر
یم تشک طولخم تروص ،یرگرز( دوش
1383 .)
1 - 6 - 9 - کاخ یزاس هدامآ
.درک هایگ زاین دروم ییاذغ داوم ندرک هفاضا هب مادقا دیاب ندز مخش زا دعب زییاپ لصف رد هناوج نیمز رد ینز یم تروص گنهامهان روط هب هلس یاراد یاه
دریگ . رخاوا رد دیاب نیاربانب
د ماجنا اب دنفسا هلس نتسکش هب مادقا بسانم کسی
دیاب دیوش رذب ندوب کچوک لیلد هب .دومن اه
هب رذب ینز هناوج و ددرگ رقتسم کاخ رد یبوخ هب دناوتب رذب ات دشاب مکارتم و مرن یحﻄس کاخ کاخ ات دوش ماجنا یکبس کتلغ دیاب تشاک زا لبق لیلد نیمه هب .دریگ ماجنا تخاونکی روط عب .دوش مکارتم یحﻄس تهج کاخ اب رذب فامت روظنم هب کبس یکتلغ ماجنا زین تشاک زا د
تسا مزﻻ رذب شیور عیرست و ییاذغ داوم و بآ بذج رد عیرست دیما(
،یگیب 1379 .) نیا هایگ
فاسی هب نیمز یاه ریگبآ نیمز و هدوب یاه
همین نیگنس اب فوموه یفاک یارب نیا هایگ بسانم
،تسویپ( تسا 1388
.)
1 - 6 - 10 - تشاک لصاوف و خیرات
دیوش ﻻومعم رد ود لصف راهب و زییاپ یم تشک دوش
،ردییریم(
1381 تشاک هوحن و نامز .)
.دراد نآ تشک فده هب یگتسب دیوش هک تروص نیدب
دشاب رذب دیلوت دیوش تشاک زا فده رگا
دیوش دیاب ییاهنت هب
دنفسا رخاوا نآ تشاک یارب بسانم نامز تروص نیا رد .دوش تشک لیاوا ای
فیدر هلصاف و تسا راهب رگیدکی زا اه
24 یتناس دیوش تشاک زا فده رگا اما .تسا بولﻄم رتم
یارب یبسانم نامز تشهبیدرا رخاوا ات نیدرورف طساوا زا دشاب هیودا و یزبس ناونع هب دیلوت نآ تشاک یم
هک دشاب یم زین رگید ناهایگ اب طولخم روط هب تلای نیا رد
رک تشک ناوت و د
فیدر نیب هلصاف رگیدکی اب اه
12 یتناس دوب دهاوخ رتم دیما(
،یگیب 1379 .)
1 - 6 - 11 - تشاک شور
یم تشک یترک ای یفیدر تروص ود هب دیوش تیفیک و سناسا رﺜکادی دیلوت یارب .دوش
ددرگ تشک یفیدر تروص هب تسا رتهب بولﻄم دیما(
،یگیب 1379 .) ریﺜکت دیوش زا قیرط رذب
تروص یم دریگ و ﻻومعم 12-10 زور سپ زا تشاک اهرذب یم هناوج هکیتروصرد اهرذب .دننز
رد
لحم کشخ و یبسانم یرادهگن دنوش
هوق هیمان دودی نآ 4–3
لاس یم ظفی ،ردییریم( دوش
1381 .)
1 - 6 - 12 - یرادهگن و تبقارم
فلع اب هزرابم و یرایبآ هایگ دشر لوط رد زا هدافتسا .دراد ترورض زره یاه
فلع شک
کرم نیذآ هدمع شقن تشاک زا لبق هتفه ود ات کی زا رد یا
فلع ندرب نیب زا لبق .دراد زره یاه
فلع زا زین تشاک لولحم تروص هب نارولام شک
یم یشاپ فلع زا نولافآ .درک هدافتسا ناوت
-شک
هب هتوب عافترا هک یماگنه و تسا دیوش یباختنا یاه 12
- 10 یتناس فلع نیا زا دیسر رتم شک
یم هدافتسا هب هدافتسا دیوش تشک زا فده هکیتروصرد .دوش
نیا زا دشاب هیودا و یزبس تروص
فلع مهم .درک تشادرب دیاب هایگ نتفر هقاس هب زا لبق ار لوصحم اریز درک هدافتسا دیابن شک -
هتش دیوش تافآ نیرت
5اه نیردسوف زا نآ لرتنک یارب هک دنتسه یم هدافتسا 6
لوط رد .دوش
یرامیب هب تسا نکمم ناهایگ ،شیور موسرپد مویروپسودلاکاگم چراق .دنوش هدولآ یچراق یاه
7
هکل لیکشت عاب یم دیوش گرب یور هایس یاه
زا دعب و لبق یرامیب نیا اب هلباقم یارب .دوش
چراق زا یهدلگ شک
لوزادنوف لﺜم ییاه 1
/ 0 ناتید ،دصرد 2
/ 0 هب ناتپاک ای و دصرد لولحم تروص
یشاپ یم هدافتسا دوش
دیما(
،یگیب 1379 .)
1- Aphidiinae 2 - Phosdrin
1- Megacladosporium depressum
1 - 6 - 13 - لوصحم تشادرب
تشادرب بسانم نامز .تسا توافتم تشادرب یگنوگچ و نامز ،هایگ زا هدافتسا عون هب هتسب رد
هب هدافتسا ناونع
هیودا ای یزبس
، لبق زا لگ نداد هایگ داژن یمشاه( تسا یرداهب و
، 1393 رد .)
گرب هلیرم نیا هخاش و اه
،اه هلصاف زا تشادرب .دنتسه زبس و ناوج 35
- 25 یتناس حﻄس زا رتم
یم تروص نیمز هب رگا لوصحم تشادرب زا دعب .دریگ
هب دریگ رارق هدافتسا دروم هیودا تروص
تعرس هیاس رد و ای رد کی کشخ نک کشخ یم نآ دیاب ندرک کشخ یارب .دننک یاضف رد ار اه
رگا اریز .درک کشخ مک مکارت اب و دازآ یک شهاک و گنر رییغت عاب دنوش هتخیر مه یور
ف تی
یم نآ کشخ زا هدافتسا .دوش نک
زا رتمک یامد اب یکیرتکلا یاه 35
یتناس هجرد بسانم دارگ
رت
یم گنر رییغت مدع عاب و تسا رکیپ ای اهرذب زا سناسا جارختسا هایگ تشاک زا فده رگا .دوش
ینامز دشاب یشیور رادقم نیرتشیب یوای هک
یم تروص تشادرب دشاب سناسا تلای نیا رد .دریگ
هلصاف زا تشادرب 25
- 20 یتناس یم تروص یناقوف تمسق یرتم ت تمسق .دریگ
ح میخض هایگ ینات
هقاس هلیرم زا سناسا نازیم .دراد یبولﻄمان رثا سناسا تیفیک رب و تسا سناسا دقاف و هب یهد
یم شیازفا جیردت جوا هب یهدلگ هلیرم رد ،دبای
یم سناسا نازیم زا جیردت هب نآ زا دعب و دسر
یم هتساک دوش
دیما(
،یگیب 1379 ) .
1 - 6 - 14 - عمج رذب یروآ
هب دیوش یاهرذب یمن ناسکی روط
دنسر یم یعرف یاهرتچ سپس و یلصا یاهرتچ ادتبا .دنسر
یم نیمز یور هبرض نیرتکچوک اب و هدمع شقن عقوم هب تشادرب لیلد نیمه هب .دنزیر
رد یا
هویم ندیسر ماگنه .دراد درکلمع شیازفا گرب جیردت هب اه
یم درز اه دیما( دنوش
یگیب ، 1379 .)
ینامز اهرذب تشادرب یارب عمج دشاب هدز منبش هایگ هک
یم یروآ اریز دوش
هناد یاه نآ هب یگداس
زا هایگ ادج و هدش یور رب نیمز یم داژن یمشاه( دتفا یرداهب و
، 1393 رد ناهایگ .) لیاوا
لوط هب یناقوف هییان زا هویم لیکشت 40
- 30 یتناس یم تشادرب رتم رارق یتدم زا دعب و دنوش
عمج هب ،نیمز یور رد نتفرگ نآ یروآ
یم مادقا اه دوش
دیما(
،یگیب 1379 .)
1 - 6 - 15 - تابیکرت دوجوم رد دیوش
زا شیب .تسا سناسا یوای دیوش هایگ یشیور رکیپ مامت 95
سناسا دصرد جنپ زا ناریا دیوش
تسا هدش لیکشت نووراکوردیه ید سنارت و نووراک ،رتا لید ،ننومیل ،نردنلافافلآ بیکرت ،تعیرش ماصمص(
1382 ؛ ،نکدیفس 1380
هولاع .) رب سناسا
، دیوش داوم یاراد ییایمیش
یرگید
ریظن دیسا ( بآ ،برچ 39
/ 8%
( نیئتورپ ،) 68
/ 15%
،) تاردیهوبرک ( اه
36%
( ربیف ،) 8
/ 14%
،)
( رتسکاخ 8
/ 96%
و نیماتیو ،میدس ،رفسف ،میساتپ ،میزینم ،میسلک لیبق زا یندعم رصنع و )
( تسا نیساین
Gurinder et al. 2010
،رفسف ،ربیف ،یندعم داوم یاراد دیوش رذب نینچمه .)
نیماتیو ،میساتپ ،نهآ ،میدس
B1
،
B2
نیماتیو و ( تساC
1995 Charles et al.
.)
گرب ناوج یاه برس و یور ،تافسف ،نهآ ،میزینم ،رتسکاخ زا یرتشیب ریداقم یاراد دیوش
رد میسلک و میساتپ نازیم هکیتروصرد .دنراد هایگ لک هب تبسن یرتمک سم و میدس اما دنتسه ( تسا ناسکی هایگ لک و گرب
Slupski et al. 2005
لگ .) گرب و اه یلپ یدایز رادقم دیوش یاه
-
ونولاف( لنف یئ
ردیه و اهد تمسق هیقب هب تبسن )کیمانیس یسکو
( دنراد هایگ یاه
Ortan et al.
تابیکرت .)2009
رد دوجوم هایگ
دیوش رد لودج 1 - 3 هدمآ تسا ) یمشاه داژن و ،یرداهب 1393 .)
لودج 1 - 3 - ره رد یذغم داوم 100
دیوش هایگ مرگ
هدام عون ییاذغ شزرا
دصرد هدام عون
ییاذغ شزرا دصرد
ینرنا 43
یرلاکولیک --
کیلوفدیسا 150
ورکیم مرگ 38
%
تاردیهوبرک 7
مرگ --
نیماتیو 85 C
یلیم مرگ 142
%
ربیف 1
/ 2 مرگ --
میسلک 208
یلیم مرگ 21
%
یبرچ 1
/ 1 مرگ --
نهآ 6
/ 6 یلیم مرگ 53
%
نیئتورپ 5
/ 3 مرگ --
میزینم 55
یلیم مرگ 15
%
نیماتیو
A
7717IU
154
% زنگنم
3 / 1 یلیم مرگ 65
%
نیمایت 1
/ 0 یلیم مرگ 8
% رفسف
66 یلیم مرگ 9
%
نیولافوبیر 3
/ 0 یلیم مرگ 20
% میساتپ
738 یلیم مرگ 16
%
نیساین 6
/ 1 یلیم مرگ 11
% میدس
61 یلیم مرگ 3
%
دیسا کینتوتناپ 4
/ 0 یلیم مرگ 8
% یور
9 / 0 یلیم مرگ 9
%
نیماتیو
B6
2 / 0 یلیم مرگ 15
% سم
14 / 0 یلیم مرگ 7
%
1 - 6 - 16 - فراصم دیوش یدربراک و ینامرد
هیودا و رﻄعم هایگ گی ناونع هب دیوش هقباس ،فرصم رظن زا یا
یا 2000 دراد هلاس
(
Ishikawa et al. 2002
رد .) هتشذگ مدرم یاهروشک ییاپورا
یارب نامرد دردرس و یرامیب یاه
ینوخ دیوش زا یقورع هدافتسا
یم هدرک هباشم ییوراد رظن زا هایگ نیا .دنا
،هنایزار آ نوسین و هریز
هایس هدافتسا نآ زا مرک ندرب نیب زا یارب یتنس بط رد و هدوب ناهد هدننک رﻄعم دیوش .تسا
یم مارآ ،روآاهتشا ناونع هب .دوش دض ،شخب
دض ،ناکدوک تسوبی عنام ،خفن ،اذغ هدننک مضه ،درد
هدعاق ،هکسکس عفر دض ،ریش شیازفا ،روآ
شهاک و یرتکاب تلای هدنهد
یم هدافتسا عوهت .دوش
،ینیسی نونجم و یماما هدزاود(
1387 یارب دیوش رذب .) عفر
خفن و یاهدرد یشان زا نآ یارب
نایاپراهچ مخت شیازفا و
غرم یراذگ زا .تسا رثؤم اه
رذب و گرب دیوش
هب ناونع هیودا یارب رﻄعم
نتخاس اذغ هدافتسا یم رد .دوش اکیرمآ
زا ناونع هب دیوش شمارآ
شخب و شهاک مرو و درد و
فقوت هکسکس اه هدافتسا یم دوش )
،ردییریم 1381
دیوش رذب .) تیصاخ
هدنهاک یبرچ
،نوخ
یریگشیپ و
نامرد
،زورلکساارتآ عفر
همضاهءوس یخرب و
رگید زا یرامیب ار اه ( دراد
Callan et al.
یم نوخ یبرچ شهاک عاب دیوش سناسا رد دوجوم نووراک .)2007
دازا( دوش ،تخب
1378 .)
دراد یچراق دض تیصاخ دیوش یاهرذب سناسا (
Chaudhary et al. 1995 ; Dickshit. and
Husain, 1984
گرب سناسا .) داسف زا مدنگ تظفاحم عاب و هتشاد یچراق دض رثا زین دیوش یاه
یم یرادهگن لوط رد یچراق ( دوش
Miller and Miller, 1996
رذب زا لصای سناسا و هراصع .)
وش ( دراد یبورکیم دض تیصاخ دی
Singh and Catalan, 2005
شهاک عاب دیوش فرصم .)
یم نوخ لورتسلک ( دوش
Lansky et al. 1993
هب دیوش زا نینچمه .) یتنآ ناونع
نادیسکا
(
Bahramikia et al. 2009
( مساپسا دض ،)
Naseri and Heidari, 2007
هرشی و ) ( شک
Seo et al.
هدش هدرب مان )2009
یوای ،سناسا جارختسا زا لصای دیوش هلاجنک .تسا 8
/ 16 ،نغور دصرد
1 / 15 ( تسا رویط و ماد یارب یبسانم یاذغ هک تسا نیئتورپ دصرد
Duke, 2002
.)
1 - 6 - 17 - دیوش تارضم
هب هایگ نیا نیروکاموف نتشاد رطاخ
و شفنب یاروام رون هب تسوپ تیساسی شیازفا بجوم اه
نکاو زورب شیازفا لامتیا یم رون هب تیساسی ش
هدعاق رثا تلع هب .دوش فرصم نینج طقس و روآ
یمن هیصوت یرادراب نارود لیاوا رد نآ نمزم یرامیب ای یویلک دای یرامیب هک یدارفا .دوش
یم یویلک یراجم باهتلا دیدشت عاب دیوش فرصم ،دنراد یویلک اینرفعج( ددرگ
،ناراکمه و
1386 .)
1 - 7 - سناسا
سناسا یکرت اه یب ،رﻄعم تاب مادنا رد هک هدوب رارف ،گنر
سناسا یوای هک یناهایگ فلتخم یاه
راد دوجو دنتسه ن
نآ هب اوه ترواجم رد ریخبت لیلد هب .د نغور اه
یم هتفگ زین یرتا ای رارف یاه -
ینمؤم( دوش یخرهاش و
، 1370 سناسا .) نغور رد للای اه داجیا یردک لولحم و هدوب تباث یاه
یم نک ن اما د لولحمان نیریسیلگ رد دنتسه
،ناراکمه و یرگرز(
1375 ییایمیش بیکرت رظن زا .)
،
سناسا یم فلتخم ییایمیش تابیکرت زا یطولخم تروص هب و هدوب نگمهان اه سناسا .دنشاب
هب اه
لولس ءاشغ ینیزر داوم هیزجت هلیسو هب مسلاپوتورپ طسوت میقتسم روط زیلوردیه زا ای و اه
یزوکیلگ زا یضعب ب اهد
ه یم تسد سناسا .دنیآ
تابیکرت اما هدوب هباشم یکیزیف صاوخ ظاحل زا اه
کبس ﻻومعم .دنراد یتوافتم ییایمیش نزو .دنرادروخرب یدنت هزم و وب زا و هدوب بآ زا رت
نآ صوصخم نیب اه
17 / 1 - 84 / 0 دیما( تسا یگیب
، 1379 و ندش ینیزر زا یریگولج تهج .)
ب دیاب ،سناسا ندش هدیسکا نآ ،هیهت زا دع
اه ار ناکم رد فرظ ،کنخ و کشخ یاه هتسبرس یاه
لاماک و راخب و بآ اب ریﻄقت ،بآ اب ریﻄقت شور هس هب ار سناسا تعنص رد .دومن یرادهگن کیرات
یم هیهت راخب اب ریﻄقت و ینمؤم( دننک
،یخرهاش و 1370
،سناسا هب کیروفلوسدیسا ندوزفا اب .)
نآ گنر درز
ردک یم دوش یلو اب ندوزفا لکلا فاص هدش و ینیچراد گنر هب یم لیدبت
.دوش
بآ ریظن ییایفارغج طیارش ،یمیلقا طیارش ،هایگ رد دوجوم ییایمیش تابیکرت هب سناسا تیفیک عمج شور ،کاخ و ( دراد یگتسب هایگ یرادهگن و ندرک کشخ ،یروآ
Rosenthal et al. 2002
.)
ات امد شیازفا اب 35
یتناس هجرد رگ
یم شیازفا سناسا نازیم دا ( دبای
Charles et al. 1995
رد .)
شنت نامز یم شیازفا سناسا نازیم یﻄیحم یاه
تظافی شقن سناسا اریز دبای هایگ زا هدننک
ار
شنت ربارب رد سناسا .دراد اه
یرامیب و لگنا لرتنک رد یهایگ لماع کی ناونع هب نینچمه اه یاه
فلع کی ناونع هب مه و یهایگ ک
فلع ندرب نیب زا رد ش یم افیا شقن زره یاه
.دننک سناسا
