The Impact of Public Opinion on Political Oversight of the Government
(Type of Paper: Research Article)
Neda Rastegaran1, Abdolhamid Farzaneh2*, Ruhhollah Rahimi3
Abstract
Public opinion is one of the tools of public oversight of the state. Public oversight of the state is one of the mechanisms and platforms for guaranteeing citizenship rights and guaranteeing the stability of the state. Public opinion can turn into civil disobedience if public opinion is formed in the true sense of the word and ignored by the state. Citizens' enjoyment of social freedoms, the form of government, the function and manner of election of members of the state are among the factors influencing the formation and influence of public opinion as one of the most important elements of power control in any country. Explaining the position of public opinion in controlling power, the research deals with the principles of formation and influence of public opinion and examines the exercise of supervisory power of public opinion from the perspective of public law.
Keywords
Freedom; Public opinion; State; Power control; Oversight.
___________________________________________________________________
1. Ph.D. Student in Public law, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran.
Email: Neda_Rastegaran@yahoo.com
2.Assistant Prof., Department of Jurisprudence and Principles of Islamic Law, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran (Corresponding Author). Email: Farzaneh2139@gmail.com
3. Assistant Prof., Department of Public Law, Shiraz Branch, Islamic Azad University, Shiraz, Iran.
Email: Rahimi.mehr48@yahoo.com
Received: July 21, 2020 - Accepted: March 1, 2021
This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 International, which permits others to download this work, share it with others and Adapt the material for any purpose.
تلود رب یسایس تراظن رد یمومع راکفا ریثأت
( ملع :هلاقم عون _ ی
شهوژپ )ی
ناراگتسر ادن هنازرف دیمحلادبع ،1
2
،*
حور للها یمیحر
3
هدیکچ
راظن یاهرازبا زا ،یمومع راکفا اهرااوزااس زا تلود رب یمومع تراظن .تسا تلود رب یمومع ت
و
تالود تابث نماض و یدنورهش قوقح نیمضت یاهرتسب تاسا
ترواص رد . کاش
گ ای ر رااکفا ی
،تلود طسوت نآ نتفرگ هدیدان و هملا یعقاو یانعم هب یمومع هاب یدابت تیلباق یمومع راکفا
.دراد ار یندم ینامرفان هرهب
دنم زا نادنورهش ی دازآ
ی اه ةوحن و دراراا ،تلود کش ،یعامتجا ی
رد رثؤم ماوع هلمج زا تلود یاضعا باختنا کش
گ ی ر هب یمومع راکفا یراذگرثا و ی یکی ناونع
زا مهم رت ی ن یموامع راکفا هاگیاج حیرشت اب شهوژپ نیا رد .دنروشا ره رد تردق لرتنا رصانع
ینابم هب تردق لرتنا رد کش
گ ی ر یراذگریثأت و ی ترداق لاامعا و هدش هتخادرپ یمومع راکفا
.تسا هدش یسررب یمومع قوقح رظنم زا یمومع راکفا یتراظن
ناگژاودیلک
،یدازآ یمومع راکفا
، تلود
،تردق ِلرتنا ، تراظن
.
___________________________________________________________________
1 . رتاد یوجشناد سا دازآ هاگشناد ،زاریش دحاو ،یمومع قوقح ی
،زاریش ،یملا ناریا
. Email: Neda_Rastegaran@yahoo.com
2 . ایداتسا ر زاریش دحاو ،یملاسا قوقح ینابم و هقف
، )لوئسم ةدنسیون( ناریا ،زاریش ،یملاسا دازآ هاگشناد .
Email: Farzaneh2139@gmail.com
3 . رایداتسا یمومع قوقح زاریش دحاو ،
، یملاسا دازآ هاگشناد
،
،زاریش ناریا . Email: Rahimi.mehr48@yahoo.com
:تفایرد خیرات 31
/ 04 / 1399 - :شریذپ خیرات 11
/ 12 / 1399
همدقم
شور هب ها شهوژپ نیا زا فده هناخباتا
ا یلیلحت و ی -
ااجنا یفیصوت هاتفرگ
هااگیاج یاسررب ،
یمومع راکفا یتراظن ،تاسا هداش باس یتاراشم شقن داجیا .تسا تردق لرتنا رب
نابحااص
تردق لاه زا ة سدقت ب ی نور دنیآ و دروم رواد ی رارق ناگمه تلود یاقب نیاربانب ،دنریگب
هاجوت اب
هب ومع یتاراشم شقن هب رواد
ی گتاسب نااگمه راظن و ی
ناانچمه .دراد رااکفا ییواسمه هاا
یب هچره تیعورشم بس ،تلود اب یمومع امع و یمومع راکفا هب تلود هجوت ،تسا تلود رتش
تلود هاگیاج تابث و تیوقت جوم تیرثاا تساوخ فلاخرب ندرکن م
ی دوش اجوم هطبار نیا .
هب یمومع راکفا هب رتشیب هچره تیانع اماوج رد .تاسا هداش یاسایس ترااظن رازبا کی ناونع
ماوج زا شیب ار تراظن و دشر تیلباق ،یمومع راکفا نردم نیازا ؛دراد یتنس
یترااظن هاگیاج ور
اماوج رد ال ا یموامع رااکفا .تاسا هتفای یریگمشچ یاقترا هتشذگ هب تبسن یمومع راکفا نامز و هرهچ هب هرهچ طابترا قیرط زا کچوا کش رب
ام ی گ ای در هاا زااب اماوج رد راما نایا .
قایرط زا رتشیب ،دنراد یدایز تیعمج هنااسر
ااه ادایپ داشر و کاش ، ام
ی انا د ناایم نایا رد .
هرهب دنم نماض یدنورهش قوقح زا ی کش
گ ی ر هاب نآ یراذگرثا و یمومع راکفا حیحص ی ناوانع
.تسا یسایس تراظن رازبا کی اب شهوژپ ةقادم
هب یساسا قوقح و قوقح نیمضت دنس ناونع
دازآ ی اه رد یموامع راکفا ةلوقم هب
یمومع قوقح تحاس رد تردق لرتنا م
ی دزادرپ تشون نیا . هب تسا یششوا را
هاب ییوگخاساپ روظنم
شسرپ نآ یانبم رب ها ییاه سقت
ی م دنب نایا شهوژاپ یلاصا شاسرپ .تاسا هتفریذپ تروص هلاقم ی
شیاپ زین یعرف شسرپ ود هب خساپ ؟دراد تلود تردق لرتنا رد یهاگیاج هچ یمومع راکفا ها تسا تردق هکنیا رب ینبم ،تسا قیقحت نیا یور کش
گ ی ر راذگریثأت و ی یلماواع هاچ بات یمومع راکفا ی
لامعا ار دوخ یتراظن تردق ،قیرط هچ هب یمومع راکفا و ؟تسا م
ی دنا
؟
یمومع راکفا نیوکت
یایارگمه داجیا بس نآ زورب و قعت ةوق .دیرفآ هدارا اب یوگنخس ار ناسنا راگدرورپ ام
ی دواش ،
هب ییارگمه نیا شنا
اه رب ها دش دهاوخ رجنم یراتفر و ینابز ی اقاو رثؤام مااح تردق
ام ی
دوش باتا رد هیریشب رتاد . هعماج
سانش یسایس ی :تاسا هدراا ایرعت نینچ ار یمومع راکفا ،
« ماش یمومع راکفا شرگن
اه ، شزرا اه نایا رب ضرف یساراومد رد .تسا درم ومع یاهرواب و
هب یمومع راکفا ها تسا یور راب میقتسم روط
ماصت ی م گ ای ر ی ااه ی س ی اسا ریثأات ی ام ی دراذاگ »
،هیریشب(
1386 : 409 سامرباه .) کش
گ ی ر ةداس هاب طوابرم ار رایار واهفم هب یمومع راکفا ی
مهدجه م ی دناد هنیمز نیا رد و م
ی وگ ی د
« : یماگنه اهنت ، یرعت سحرب یمومع راکفا م
ی داناوت
) درم ةماع( ومع ها دریگب کش تارش
هداننا رد احب ااه داشاب هتاشاد دواجو یانلاقع ی »
سامرباه(
، 1385 : 43 طراش یموامع ةزواح ساامرباه تایرظن یانبم رب .) کاش
گ ای ر رااکفا ی
.تسا یمومع هزوح
ا یتاعواضوم صوصخ رد ارآ لدابت هب نادنورهش ها ی ام
ی دانزادرپ افن هاا
رد ار ومع پ
رااکفا دروام رد یرااعت نیراتهب زا یاکی نااسانش هعماج رتشیب ةدیقع هب .دراد ی
نمجنا هب طوبرم یرعت ،یمومع ایرعت نیا رد .تسا یمومع راکفا ققحت یناهج
کاش گ ای ر ی
دروم یمومع ةزوح رد یمومع راکفا اأت
ی د رارق م ی گ ی در
« : کی دارفا دیاقع هعومجم یمومع راکفا
کرتشم قیلاع و فانم یاراد ،عوضوم نآ ةرابرد دارفا نآ ها تسا عوضوم کی هب تبسن هعماج دنتسه » ،ینانیزم(
1389 : 33 .) عوضوم نیا تا
م ی دناوت ای یلخاد بی ن للملا .دشاب اهزرم یارف و ی
« طاسوت یمومع فانم ندرا لابند تارااشم
ناگداننا زا ار یندام ةاعماج یموامع ةزواح رد
رود یسایس تاظحلام م
ی دراد هب ار یتلود رادتقا و هعومجم
ا زا ی لاعف ی ت اه دودحم م ی دانا هاا
دراد دوجو نآ رب یناگمه تراظن ( »
بح ی داژن ، 1394 : 87 هب .) هب ها یتاعوضوم یلا روط تروص
هاتفرگ رارق یمومع راکفا تواضق دروم رتما ،دنتسین راذگریثأت دارفا یگدنز تیفیا رد میقتسم کش یدودحم دراوم رد نانآ دروم رد یمومع راکفا ًاساسا و م
ی گ ی در رااکفا یانبم راب دراکلمع .
ای یمومع راکفا عانقا هب زلم ار تلود یمومع تروص
دنب ومع تواضق ینبم رب فرص ی م
ی دنا .
دیاب ؛راوخ مه و دوش هتشاد رتحم مه ها دراد ار نآ یگتسیاش یمومع راکفا تسا دقتعم گه هب کش و مسجتم یهاگآ یلد بی
نا ی شا هب و دوش هتشاد راوخ ةدولاش یلد
نب ی دا ی شا نآ رد ها
اهنت مسجتم یهاگآ هب
هنوگ ا ی ما و بی ش دومن مهبم م
ی ی دبا ، اگه( دوش هتشاد رتحم ، 1393
:
378 نیدب .) یموامع رااکفا رد ااطخ نااکما و دوراب ههاریب رب تسا نکمم یمومع راکفا ها انعم
.دراد دوجو نامه
روط زین هابتشا و اطخ ناکما ،دراد دوجو یمومع راکفا ندوب حیحص لامتحا ها
هجیتن اهتنا رد گه .دراد دوجو م
ی گ ای در ما هاب هاجوت ااب هاا ،ینااگمه تافرعم رد ااطخ نااک
.دوش هتفرگ یمومع راکفا رب ینتبم دیابن نلاا تامیمصت ل راتلاو
ای نمپ هامانزور ، قاقحم و رااگن
ناشنرطاخ م
ی دنا
؛ انبم رب ندرا هرادا ی
بوبحم سا ای
ت مه ی هاش راتهب ی ن زگ ی هان ن ی تاس . رد
س ،ضوع ی تسا اه ی مومع ی م ی اب ی تس ینتبم رب حص لوصا ی
ح امح دروم ای
ت نااسانشراا .داشاب
مصت ی م گ ی ر ی ابن ی د تن طقف ی هج مدرم هدارا ی
شاب د
.(Paletz et al., 2011: 285)
اتلاو ر ل ای نمپ رد
شیب هجوت تفآ همادا هب دحزا
راکفا یانارمکح راما و شیواخ دراخ زا مااح ندنام زاب ار یمومع
م ی دناد تاراومد تموکح رد .تسا ریاغم کیتاراومد تموکح نیداینب لوصا اب تاهیجوت نیا . کی
ماااح درخ اریز ،دنا یوریپ یعمج درخ زا دیاب مااح و دنتسه شیوخ تشونرس رب مااح دارفا نوزف رت یراب زامیج ،نمپیل و گه فلاخرب .دش دهاوخن ضرف یعمج درخ زا قواقح
ناواخ و
همانزور نییعت رد طقف یمومع راکفا تردق ها تسا رواب نیا رب یسیلگنا راگن س
ی تسا ااه یالا ی
رثؤم یتلود نیازا .تسین تایئزج نداد رارق ریثأت تحت هب رداق و تسا
یلصا شلات ور تلود
اه رب
هتشاد تاراشم یمسر اقم دنچ ای روشا لوا رفن باختنا رد )یمومع راکفا( درم ها تسا نیا هب رتما نآ زا پ و دننا تیاضر لاعا وا باختنا زا قادح ای دنشاب تساوخ
ااه هاجوت ناانآ ی
م ی دننا محا(
،یدیعس و یدبیم ید 1390
: 36 هب ومع ،رظن ملاع رد هزورما .) یاسرتسد ایلد
هب رداق یعمج طابترا یاسو هب شقن
رفآ ی ان هتاشذگ هاب تباسن یرترثؤام ی .دانا
کاش گ ای ر و ی
طسوت یساسا قوقح نیمضت و نیودت زا یشان یمومع راکفا یراذگریثأت تلود
اه نردم ی تاسا .
« ابع یلصا یانعم رد یساسا قوقح یتاسیزمه دااجیا و یهدنامزااس زا تر
تملااسم مآ ای ز نیاب
تاسا یاسایس ةاعماج راه رد یدازآ و تردق ماوع »
،یماشاه(
1382 : 192 نونااق ةفاسلف .)
هاب یاساسا نوناق نیاربانب .تسا یدازآ و تردق رصانع نیب یراگزاسان فر ،یساسا دناس ناوانع
و قوقح نیمضت دازآ
ی اه راکفا یراذگریثأت و داجیا دیاب .دانا نیمضت ار تردق رهپس رب یمومع
دانب اجوم هاب ،ناریا یملاسا یروهمج یساسا نوناق رد 1
اصا 110 نیایعت یاساسا نونااق
س ی تسا اه اظن تحلصم صیخشت مجم اب تروشم زا پ ناریا یملاسا یروهمج اظن یلا ی
دنب .تسا هدش ناونع یربهر یاظو زا 2
ترااظن و هداهن رتارف ار اپ صا نیا راب
س ی تاسا ااه ی
زین ار اظن یلا رب
رااکفا یراذاگریثأت داع یانعم هب ، صا نیا دوجو .تسا هداهن یربهر ةدهع
نامه .تسین تلود رب یسایس تراظن رد یمومع هنوگ
راب یانتبم تاموکح هایجوت داش نایب ها
انعم نیا تابثا هب زلم ار ام ،یمومع راکفا من
ی دنا خا اااحل زا هاشیمه یمومع راکفا ها یاقلا
یب و ملاس درم هچنآ ها میتسین للادتسا نیا هب روبجم ام .تسا یع
م ی دنهاوخ هب ًافرص ، یلد
نآ ناهاوخ درم هکنیا و ناسنتسیرا( تاسا قاحرب و هنلاداع ،دنا
،زماایلیو کام 1365
: 108 .)
هرهب دنم هب یسایس ناگبخن زا ی زا یاقطنم تماس هاب یمومع راکفا تیاده روظنم
هار اح ااه ی
سا ةایحور و یموامع قواقح داواس شیازافا اب اهنت رما نیا .تسا ناهنپ تردق نیا حیحص ةدافت
هبلاطم رگ ناداقف و دااعبا اامت رد زاربا یدازآ دوبن .دش دهاوخ ققحم نادنورهش ی هنااسر
ااه ی
زا یمومع راکفا نیوکت بس ، قتسم هار
اه ی ی مسرر ی م ی دوش هعیااش عویاش نایم نیا رد ها
ین نهذ زا رود ،تس
هولاع رب شرتاسگ واهفم اب نادنورهش مهف تیفرظ قباطت دع نیا رد هاتفای
حطس هناسر اه جوم زین سفت
ی اهر یام باوصان ی ناماد هعیااش شرتاسگ هاب و دواش
ام ی دانز .
فافش زاس هب لاطم نایب و ی یریگولج هعیاش عویش زا حضاو تروص
م ی دنا .
« زالم دایاب تلود
یاعر اب ار دوخ تاعلاطا ات دوش زا هدافتسا و اهانثتسا یخرب ت
ش ی هو اه نایا ااجنا رد یاضتقم ی
دهد رارق هعماج دارفا رایتخا رد یساسا ةفیظو »
یناخ(
لاو ی هداز ، 1399 : 975 یاسرتسد قاح .)
یاتلود تاماقم درکلمع رب نادنورهش ومع تراظن و هدرا یریگولج هعیاش روهظ زا تاعلاطا هب نیمضت م ی دنا . ج ی زم ی گنو ولع داتسا س ی سا ی
، مومع راکفا ی
ا ار ی ن هنوگ رعت ی م ی دنا : رااکفا
مومع ی تواضق ی عامتجا ی هورگ هب طوبرم تسا ی
عوضوم هب تبسن هاگآدوخ ی
مهارپ ای ت زا اپ
نآ هک رد دروم نآ عوضوم تفگ اهوگو ی مومع ی لوبق باق و ی
هتفرگ تروص دشاب
و ناسنتسیرا(
،زمایلیو کم 1365
: 33 .) نیا تفگ وگو م ی دناوت زا .دریذاپ ترواص یماسرری ای یمسر یارجم
ینتبم ماوج رد اهنت یمومع راکفا نیاربانب رب
کش یساراومد من
ی گ ی در یموامع رااکفا هاکلب ،
هب یموامع رااکفا زیاامت هجو .دراد ار ماوج یمامت رد دشر تیلباق ،ناهنپ رهاظ هب یورین ناونع
رد اهنت تموکح لتخم لاکشا رد شور
اه تردق و داجیا ی هاب .تسا نآ یتراظن
راظن ام ی داسر
ومع هب زین عوضوم تیمها مرب
ی ددرگ تاعواضوم یجناسرایعم اب ها دنتسه هعماج دارفا نیا و
ةزوح تیمها یاراد مومع
صیخشت ار ی م
ی دنهد نایم نیا رد هتبلا ، من
ی ناوت شقن زا هنااسر ااه
نتخادرپ دع ای نامز ةزاب رد نآ یایحا و عوضوم هب نداد تیمها رد رد عوضوم هب
کش گ ای ر ی
یمدرم عامتجا حطس زا یمومع راکفا تسا یهیدب .دش فا یمومع راکفا امرب
ی خ ای دز مااش و
نااگمه توااضق دروام رتما یصصخت رایسب تاعوضوم ،تسا نادنورهش طسوت مل باق روما قاو م ی دوش صواصخ رد .تاسین صاخ تاعوضوم رد یمومع راکفا دوبن یانعم هب تیعقاو نیا ،
ها یصصخت تاعوضوم علاطا
ناسر قیرط زا ی هناسر
اه تروص م ی گ ی در رد ، تروص هناسر شریذپ
قاو رثؤم شریذپ رد اقلا شور ، ومع فرط زا م
ی دوش نیا رد و تروص تااعلاطا زا تسا نکمم
قیرزت هب هعماج رب هدش کرتشم رواب هب ندیسر .دوش هدافتسا یمومع راکفا رب یراذگریثأت روظنم
نیا زا ار ارجم من ی ناوت اقاو رد ،دیمان یمومع راکفا
« هاا یرااکفا هوراگ
ااه قراط زا ماااح ی
اقلا هعماج رد نوگانوگ م
ی دننا هب ها هدیجنسان و ارذگ راکفا زین و ش
ی هو ا ی ت دوالآ ریگناابیرگ ،
هعماج زا یشخب م
ی دوش تاسین هملا تسرد ینعم هب یمومع راکفا ، »
،هیریاشب(
1386 : 411 .)
هب رما نیا رد مااح هورگ نتفرگ هدیدان یانعم
کش گ ی ر ،تسین یمومع راکفا ی تالود
ااه رد ااب
هب و تاناکما ،هجدوب نتشاد رایتخا ناوت ،تاغیلبت رما رد هدبز ناصصختم یریگراا
اده ی ت رااکفا
ها دراد دوجو یدراوم .دنراد ار یمومع
« یقلت یمومع راکفا م
ی دنوش یموامع رااکفا قاو رد اما
ها دنتسین ترابع
:زا دنا و دیاقع نامرآ اه ،یبهذام ی توااضق
ااه امج ،ییااضق ماااحم یارآ و
و اهرکف دنا ی هش اه هب تبسن هرمزور و یداع قاوم رد ومع ی عواضوم
ااه ، التخم ی در
ای ه ااه و
ذپ ی شر اه هب تبسن ومع قلطم ی عوضوم
اه تاباث و یهیدب ی »
،یلواتم(
1384 : 97 هاظحلام .)
م ی دوش مومع قافو عون ره هدیمان یمومع راکفا ،ی
من ی دوش هب هچرگا ، یاگنهرف یااهدومن ناونع
باق هعماج ره مأت
رد .تسا هقبط دنب رد ناگدناسیون یماامت ار یموامع راکفا ،تراظن عاونا ی
نییبت و یرعت یمومع تراظن لاق هدرا
دنا
« . لاامعا درام یوس زا تیاهن رد ،تراظن عون نیا
م ی دوش ازاحا نآ ققحت ةطساو و ،تااعوبطم ،ب
هنااسر ااه یاواق دراوام یاخرب رد و یاعمج ی
هب ،یتموکح تسا یملاسا یاروش لجم هژیو
» ،خسار(
1396 : 37 - 36 ترداق لراتنا هاچرگا .)
هب تلود هتخانش لوصا یانبم رب اما بایرید هننقم ةوق رد درم ناگدنیامن ةطساو ةزواح رد هدش
یاده و لرتنا تهج رد یساسا یمادقا و یمومع قوقح راظن بوالطم تمس هب تلود درکلمع ت
تسا میظنت یمومع راکفا لابقا ساسارب زین یتاباختنا یاهراعش یتح نایم نیا رد . م
ی دوش راه ،
دزمان م ی دشوا همانرب اه .دنا میظنت یمومع راکفا یجنسزاین ساسارب ار دوخ ی
یتراظن هاگیاج هناسر
یمومع راکفا نیوکت رد
زا هدافتسا و رارکت ،نیقلت و
ی گژ ی اه ی ناور تخانش زا طاخم ی شور
اه لوامعم ی هنااسر
ااه تاهج
و میهافم یاقلا شزرا
اه نابطاخم هب تسا
اصاح ناانآ راظن بولطم ریاتن دراوم یخرب رد هچرگا ،
یدراوم رد ؛دش دهاوخن
« شلات اه هب یغیلبت ی لبتدض
ی غ لدبم م ی وش د هاتبلا ، هابرجت ااه صخاشم
د هچنانچ هویش نیا ها تسا هدومن ةزادانا و ساایقم رد و یاصا ،رادایاپ و اانبماب تاعواضوم ةرابر
طسوتم هب راا تیاضر و تبثم ةجیتن اب دوش هتفرگ دش دهاوخ هارمه یشخب
» ،یلوتم(
1384 : 58 .)
وقت ی ت هب کرتشم رواب تارم
هس رت .تاسا یعیداب تاعواضوم رد یمومع راکفا داجیا زا هنااسر
ااب
اذگریثأت ناوت کرتشم رواب تیوقت .دانراد ار تااعلاطا ةائارا رازبا اب نابطاخم درکیور رییغت زین و یر
سامرباه رظن ی ه زادرپ ار تااعلاطا یعامتجا
« یاساراومد نژیاساا »
O'Byrne, 2013: 122)
) ناایب
ای دنرادن یعلاطا ها یتاعوضوم صوصخ رد درم .تسا هدرا علاطا
ناسر ترواص صواصخ نآ رد ی
من ی گ ی در هدیقع راهظا ییاناوت ، بطلاب و دنرادن
راکفا کاش هانیمز نایا رد زین یمومع امن
ی گ ای در .
صا 69 یملاسا یاروش لجم تارااذم ندوب ینلع وزل رب ناریا یملاسا یروهمج یساسا نوناق
یم درم داحآ هب نوگانوگ قرط زا نآ ماا شرازگ ةئارا و و دزادرپ
ام ی وگ ای د
« : الجم تارااذام
و دشاب ینلع دیاب یملاسا یاروش علااطا یاراب یماسر ةامانزور و وایدار قیرط زا نآ ماا شرازگ
دوش رشتنم ومع .»
هولاع صا نیا دوجو حطاس یاقترا بس ،ناگدنیامن رب یمومع راکفا تراظن رب
و شناد کش گ ی ر یام ئااسم ومع صوصخ رد یمومع راکفا حیحص ی دااجیا .دواش
هکباش ااه ی
یاهراکهار هلمج زا یتلود و یناملراپ قتسم یسایس شناد شیازفا یارب یلمع
تسا ها لااخ ء نآ
ساسحا ناریا یملاسا یروهمج یامیسوادص رد م
ی دوش . تامادقا حیرشت ،نایم نیا رد تلود
ااه و
هن تامادقا یخرب اجنا رد یو تامازلا بوسحم غیلبت اهنت
من ی دوش یماداقا هاکلب ، اقاو
ارگ ی هانا رد
.تسا یمومع یهاگآ دشر تهج هکبش
اه قتسم ی ریاس رانا رد یتلود هکبش
اه یاشور ،یمدرم ی
یلمع ار نآ اهروشا زا یرایسب ها تسا هدرا
دنا . هناسر اه ااب ااهدربراا ،دواخ عوانتم ی هاب
ناوانع
یادص و درم زا عافد یارب یدراوم رد س اظن
ی سا ار دوخ شقن تلود درکلمع و ی م لامعا
ی داننا .
ای ن هناسر شقن اه
ماش هاگآ ی شخب ی
، لحت ی و سفت ری
،رابخا فافش زااس ی تااعلاطا ی رگااشفا و ی
،
رگشسرپ ی وگخساپ و یی
مومع راکفا هب ی
.تسا تراظن دراراا ی
نامز هناسر ی
پ انعم ی اد ام ی دانا هاا
مومع هناسر و ی
دشاب دازآ
؛ هفرح للاقتسا ا
ی دشاب هتشاد تلود زا و
دازآ ی ب ی نا هنااسر ا ی واس زا ی
تیمااح مضت
ی ن ققحم و دشاب هدش .
رانا رد ،تاعلاطا هب یسرتسد قح ،نایب یدازآ قح نیمضت
ااقترا ار هنااسر یترااظن دراراا ،نادنورهش یقوقح داوس شیازفا و یزاجم یاضف هب یسرتسد قح م ی دشخب . هناسر یتراظن دراراا هزورما رد ییوگخاساپ و تیلوئاسم شیازافا رد یاساسح شقن ،اه
مز ی هن اه ی دراد یعامتجا لتخم .
یتراظن شقن قاو رد هناسر
،دواش اافیا تسرد و هنلاوئسم رگا اه
تردق اه ی ب و دساف ی رابودنب من کش وگخساپری و ی
گ ی در . مهم شقن رانا رد هناسر
ااه ، امن ی ناوات
رد ار اهنآ ای
هد لآ رت ی ن ناانچمه هااارچ ،تاسناد یموامع رااکفا ناایب ابنم ااهنت ،دواخ ییارااا
راکفا تفایرد بانم لودج رطس رد یناگمه یجنسرظن دراد رارق یمومع
اب . ای ن لااح یاه زوانه ،
نیب ةطبار حیضوت یگنوگچ دروم رد یملع عامجا س
ی تسا اه هدش ارجا و نیودت تلود طسوت ها یی
تسا و س ی تسا اه نادنورهش ها یی م
ی دنهاوخ
، یام حیجرت درادان دواجو ،دانراد رااظتنا و دانهد
.(Sojo, 2011: 27)
جنسرظن ی اه یسایس ی نکمم
ارجم زا تسا دروام و دریذاپ ترواص یاتلود ی
راکفا شریذپ مومع
نآ زا یاااح تایعقاو .داننا تارش دنیارف نیا رد یادنا هورگ ای دوشن قاو ی
شیارگ اب دارفا ها تسا تسج اب توافتم یاه
،هاوخلد ةناسر رد وجو لاابند
ةداننا دروام تااعلاطا
شیارگ و تابصعت دومن ها شیوخ ةقلاع ب .دنتسه ،تساهنآ یصخش یاه
و یرابخ بنم رد نیاربان
تروص شنیزگ طاخم طسوت ربخ عون م
ی گ ی در . وس زا ی د ی رگ اب ، ی د هب هنااسر هاا تشاد رطاخ ااه
م ی دنناوت ی ک شور هب ار عوضوم اه
ی فلتخم ی دنهد ناشن
.(Sojo, 2011: 28)
یمه ن شاشوا راما
یرثاادح هناسر
اه هب طاخم لج تهج رد شور
اه وت .تسا هدش بس ار لتخم ی لرتنا ییانا
دارافا زا صااخ یاهورگ رد ااما ،تاسا یریذپانراکنا قح هچرگا شیامن دروم یاوتحم رب نابطاخم شیارگ ینتبم یاه رب
زین دراوم یخرب رد و طارفا ب
ی توافت یپ رد یسایس ی دراد
زا یااح تاقیقحت .
تنرتنیا ها تسا نآ م
ی دناوت .دوش یعامتجا اجسنا نتفر نیب زا بس
« ب رما نیا عا م ی دواش اات
ماارت بطقود ی اه تاینهذ هاا یدارافا ااب ااهنت ناانآ و دابای تداش نادنورهاش نیب کیژولوئدیا ی
دننا تاراشم ،دنراد یارتشم »
،نارااکمه و یاضاقربهر(
1395 : 128 هنااسر و اواتحم بااختنا .)
نادنورهش یدازآ و باختنا قح زا یشان تسا
حیراصت نآ راب راشب قواقح یناهج ةیملاعا رد ها و
اأت ی د هب باختنا یدازآ قح .تسا هدش راشب قواقح ةایملاعا فادها زا یرطف قوقح زا یکی ناونع
قوقح ناداتسا زا یکی رظن هب .تسا هدش حیرصت هیملاعا نیا ةمدقم یذ رد ها تسا
« یاواق اامت
و تسا تلم زا یشان تکلمم تلود
اه ار دارافا یدازآ رتاشیب هچره ها دنراد هفیظو مأات
ی ن .داننا
آ یه و تسا رشب ریذپانرییغت و یرطف قوقح زا ،ملق و نایب و هشیپ یداز هدعاق
ا ی من ی دناوت نیا هب
دنا زواجت یلاع قوقح »
،نایزوتاا(
1379 : 122 نیا نیمضت .) دازآ
ی ااه نمااض یاساسا نونااق رد
شرتسگ اب .تسا یمومع راکفا یراذگرثا و داجیا دازآ
ی ااه و هراهب دانم یموامع قواقح داواس زا ی
شرتسگ نادنورهش نیب یمومع قوقح نامتفگ م
ی ی دبا ترداق هاهرب نایا رد ، کاش
گ ای ر رااکفا ی
جوا هب یمومع م
ی دسر اریز ،
« تسج اعاب ،نادنورهش یوس زا یسایس تاعلاطا ةنلااعف یوجو ام
ی
دوش حوطس تیاهن رد و دننا ادیپ یسایس تاعوضوم و ئاسم هب یرتشیب ةقلاع نانآ ها ب
ی توافت ی
رد یسایس دبای شهاا نانآ نایم
» ،ناراکمه و یضاقربهر(
1395 : 130 ،تروص نیا رد .) هولااع
راب
حیضوت ها تموکح کش دهاوخ هداد
رد زین تلود درکلمع ،دش کش
گ ای ر رااکفا یراذاگریثأت و ی
مومع .تسا رثؤم ی
« یمومع راکفا دپ
ی هد ا ی دپ رگید اب ها تسا ای
هد ااه ی کایدزن دانویپ نوگاانوگ
ا و تیلقا ،دراد عضو ،تیرثا
ی ت اه ی هناسر تاغیلبت ،یشنا اه
ی کایره یعاامتجا نیناوق و یهورگ
ثأت دوخ تشونرس رد درم تلاخد یا و ما رد ی
دنراذگر » ،رازلا(
1380 : 11 ؛) هب هنوگ ا هااگ هاا ی
هناسر اه هب یتلود ی تروص
جنز ی هر ا داجیا ییاضف ،ی م
ی دننا ها تلود اه یاعقاو یاداص ندیناش زا
ع راکفا و درم ورحم یموم
م ی دنوش قفوم زین یهاگ و م
ی دنوش یاصاخ تهج رد ار یمومع راکفا
.دننا تیاده هناسر
اه نیا رد اماوج هتاسباو تایمااح هاب ال ا یدوداحم تاعواضوم رد و دانا
هناسر اه باتا رد یقارع .دنراد تیلاعف ناکما یصوصخ ی سررب
ی موامع رااکفا تخاناش و ی
راصنع
ار گنهرف مهم
رت اغیلبت زا نایب و هتسناد ت م
ی دنراد
« : امع ااجنا هاب ار دارافا ااهنت ًابلا تاغیلبت
کیرحت م ی دنا تااغیلبت یاوتحم ات دراد یگتسب دارفا یلبق یامت هب رتشیب مع نیا تهج یلو »
،یقارع(
1383 : 134 هب تاغیلبت ،رواذم ماوج رد .) ناایب تایعقاو کای ِتیاور تروص
ام ی دواش و
وتحم نایرج رد طاخم رارق ایپ یتاغیلبت یا
من ی گ ای در و قلااخا ااب لااخم هاچرگا ،شور نایا .
قوقح هناسر ا ةدافتسا دروم ناااما ،تسا ی هناسر
اه قاو ناهج رسارس رد ام
ی دواش یتااغیلبت رد .
تروص هناضرغم و یدمع یرحت و تیعقاو نداد هولج هنوراو فده اب ها م
ی گ ای در یترواصرد ، هاا
هتشادن یفاا یهاگآ طاخم تهج ددعتم بانم زا و دشاب
هرهب دانم ،داشاب وراحم تااعلاطا زا ی
تن ی هج ا .تشاد دهاوخن یمومع راکفا رییغت و تیعقاو یرحت زج ی
هناسر اه دراکلمع ااب لااتیجید و یپاچ زا معا امج
روآ یاهدادایور و تااعلاطا راشنزاب و ی
تسا نکمم یعامتجا س
ب اگ نآ هاب شنااو رد هعماج زا یشخب یگتسبمه نایا ،دنواش شراز
یگتسبمه م
ی دناوت ناابطاخم هب هجوت اب یگتسبمه نیا .دشاب یمومع راکفا داجیا رد دق نیلوا
هناسر م ی دناوت .دشاب اهزرم یارف ای روشا کی زا رهش کی تعسو هب ییانهپ هناسر
اه یزرامارف ی
و بی ن للملا کش یاهرازبا زا یکی زین ی ایس ةانیمز رد یموامع راکفا هب هدنهد
تاس تالود ااه رد
ةصرع بی ن للملا ی تسا .
« هب دوش رتشیب هناسر مع یدازآ ةنماد هچره تعسو و یراذگرثا تارم
داجیا ها یلوحت درا دهاوخ
رتشیب م ی دوش نیازا . شقن یسررب رد ور هناسر
اه تسایس رد نیون ی
،تردق تخاس و لصا
ی رت ی ن راداانعم و توافتم ار شقن نیا ها هفلؤم ام
ی دانا ر نیامه زا ییااه
ها تسا تردق ةرطیس هناسر
اه نآ زا نیون ی هرهب
دانم هداش دانا ( » بارهاس هداز ، 1393 : 2 رد .)
ةصرع بی ن للملا دوجو اب ی هناسر
اه هاباج ندواب دازآ یدح ات و یناهج ی نااکما ،تااعلاطا ییااج
راکفا یراذگریثأت .تسا هدش مهارف یلخاد ئاسم رب ناهج یمومع راکفا یراذگریثأت بی
ن لا اللم ی
یعقاو رادتقا ،یلخاد تامیمصت رب تموکح
اه .تاسا هدرا شودخم ار
« هنااسر ااه ی اهورگ ی رد
ا رانا ی ن فنم ریثأت ی هدش عاب مومع راکفا ًلاوا ها دنا
ی سوملم تلاح رت
ی گب دوخ هب ی
در ناث و ای
ًا
هب ناونع ی ک ن ی ور ی س ی سا ی ا هعماج رد ی
اف ی دننا شقن ( »
قن ی هداز ، 1388 : 231 .) تلود اه م ی
اب ی تس هولاع دوخ درکلمع رد راکفا هب ،یلخاد راکفا لج رب
بی ن اللملا یاراب .داننا هاجوت زاین ی
هنومن یمومع راکفا راشف بی
ن للملا صخش و یدوعس تلود رب ی نبدمحم
ناملاس اتق ةیاضق رد
ار ،یدوعس دقتنم ،یچقشاخ لامج م
ی ناوت .درا راذ
هنامصخ طباور شهاا و نوناق تیمااح شرتسگ اب
« زا نتساا یپ رد زه
ی هن اه و یاسایس ی
رد یمومع راکفا شقن شیازفا و یعامتجا مصت
ی م گ ی ر ی تلود اه رد ار دواخ شلاات نادرامتلود ،
هب دواخ تخاس ناوات هاب تباسن هزادانا زا شیاب هاجوت زا و هتخاس فوطعم رن ناوت یریگراا
دنتساا » ،عولط(
1392 : 8 شقن و یمومع راکفا هاگیاج یاقترا اب .) ناسر
ه اه یراذگرثا و داجیا رد
دوجو تروص رد یتح ها تشاد رود رظن زا دیابن ار هلئسم نیا ،نآ هناسر
اه راانا رد یامدرم ی
هناسر اه ،یتلود ی تلود
اه و یموامع ةجدوب نتشاد اب دوخ رباربان طباور رد هراهب
دانم ذوافن زا ی
رد یموامع رااکفا صوصخ رد هلئسم نیمه .دوب دنهاوخ نادیم زوریپ دوخ قاداصم زاین نااهج
.دراد تلود اه ندرا هنیزه اب هجدوب
اه ااب تاباقر یارب ناصصختم نتشاد رایتخا رد و توافتم یی
هب ،مه هقباسم ا توعد رباربان ی هدش
دنا .
یتآ درکلمع رب یمومع راکفا ریثأت تلود
اه
هب یمومع راکفا یورین اص هرااشا ناداب ینونااق نتام یه رد هچرگا ناهنپ تردق ناونع
هداشن حیر
رب نآ تاریثأت ،تسا ه
ی سا یموامع راکفا .تسین هدیشوپ ی اظع
ی م رات ی ن تالود ااه میلاست هاب ار
و هتشاداو أشنم
بلاقنا اه .تاسا هدواب خیرات یط رد
« یافرط زا اسحرب
نازایم ،تاموکح کاش
رد تسا توافتم یمومع راکفا زا یمومع یراذگریثأت تموکح
اه رااکفا راذگریثأت نایرج ،یتسایر ی
ةلحرم رد یمومع کش
گ ی ر قیرط زا و دیدج تلود ی اهرااوزاس
هتاسجرب یابزح ی ام
ی دواش رد و
دوهاشم رتما یراذگریثأت نیا ای دشاب هتشادن ار بق یگتسجرب نآ تسا نکمم یدصت ةرود لوط دشاب » ،ملاع(
1392 : 332 رد .) تموکح اه هب یتسایر ی یایارجا و یراذاگنوناق نااارا ییادج یلد
ت نامز تدم ریثأات زا دایابن نیا دوجو اب .تسین روشا یراذگنوناق نار هب هتسباو هیرجم ةوق یدص
هاب هایرجم ةوق درکلمع .دش فا تیلوبقم و تیعورشم رد یمومع راکفا ،سواملم تاماداقا ایلد
رارق یمومع راکفا ضرعم رد اوق ریاس زا شیب م
ی گ ای در رااکفا زا هواق نایا یریذاپریثأت هاجیتن رد ،
شیب یمومع کش رذگدوز یاهراعش یانبم رب یمومع راکفا .تساوق ریاس زا
من ی گ ی در رااکفا هکلب ،
دیاب تروص نآ رد .دراد یمومع ةیرظن زا قتسم یانعم یمومع ره
زا هاا دانادب تایعطق هاب ا
یزیچ م ی داهاوخ حیحاص ریاسفت و هدهااشم ییااناوت ااب دایاب طااق ةدارا نایا و دانا یراداواه
عقاو ی ت اه د رد ها یی قاو ناگمه میقتسم سرتس
هاب طوابرم تااعلاطا قایقد ندراا لاابر و دنا
عقاو ی ت اه ( دوش یمکت دنتسین میقتسم سرتسد رد ها یی پموش
ی رت ، 1357 : 322 یموامع راکفا .)
دایاب رااکفا هب ندش یدبت یارب تایرظن .دراد ییلااب ییاراا ،یناگمه تاراشم رب ینتبم ماوج رد زا قتسم هورگ
اه یذ ی فن بااتا رد یعنااص زایورپ .دریذاپ ااجنا رذگدوز تاساسحا زا رود هب و
عامتجا و قوقح نایب ار یفطاع یدازآ ریبعت
م ی دراد شیادایپ یاراب زلا طراش ار یفطاع یدازآ و
ناونع یمومع ةدیقع م
ی دنا یمومع ةدیقع داجیا ِصوصخ رد ؛ ئزج
ی رت ناایب و هدش دراو ام
ی دراد :
« نا ها تسا نآ یلصا طرش ریثأات تاحت وا قاطنم و هاشیدنا و داشاب دازآ یفطااع اااحل زا نااس
،تابصعت تساوخ اه داشاب هداماین رد یاصاخ گانر هب یصخش تلاکشم و هاگآدوخان ی »
،یعنااص(
1381 : 440 راااصحنا دااع و نوگااانوگ یراااجم زا تاااعلاطا تاافایرد .) هناااسر
ا و یااسانشدوخ ،ی
یدازآ رب راذگریثأت ماوع زا هعماج ییارگدرخ یفطاع
تسا
« . اربانب ی ن موامع راکفا ی
زوت ای ااهرظن
بی ن ن ومع ی تس ارف هکلب ی دن ی پ ی چ ی هد م زاربا لتخم راکفا نآ رد ها تسا ی
دنوش رد و ای ک ب ای نا
عمج ی م اج ی دنتفا » ،رازلا(
1380 : 17 ماوج رد .) هعسوت
ی هتفا دوجو اب یمومع راکفا نامجنا
ااه ی
قیرط زا ومع ،بازحا ،اهاکیدنس ، لتخم هناسر
اه لراتنا ار هعماج ناگدیزگرب و ناربهر یعمج ی
م ی دننا بازحا قاو رد .
« ،راکفا هب د ی هاگد اه اجسنا صاخشا ةدناارپ تلایامت و م
ی دناشخب ااهنآ و
کاما یلم تیمااح ققحت و درم ةدارا روهظ هب قیرط نیا زا ،نایب یرتاسر کش هب هعماج رد ار م ی دننا » و یسابع(
دابع ی شب ی ر ، 1396 : 28 نیدب .) بازحا .دوش نیمضت دیاب بازحا یدازآ روظنم
هدناارپ راکفا و تلایامت اجسنا ماع
« م ی دنناوت هب ناامااح و داننا مع یوق یتراظن داهن ةلزنم
نیدب و دنهد رارق تراظن تحت ار بازاحا تایاهن رد .دننااسر یرای نوناق تیمااح ققحت هب هلیسو
شقن اه اق نایرج رد یددعتم ی لااقتنا و ایمجت ، درام هاب یاشخب یهااگآ و شزوامآ ،یراذگنون
دنراد تموکح هب تابلاطم »
و یسابع(
دابع ی شب ی ر ، 1396 : 47 .) نامجنا ااه ااب زاین شزوامآ ااه ی
و رمتسم هاگآ ی شخب و یعمج نایب شرتسگ رد ی کش
گ ی ر قواقح ةزواح رد یمیادارااپ میهافم ی
افیا شقن یمومع م
ی دننا هچرگا اهاکیدنس شقن . و بازاحا اب سایق رد
نامجنا ااه نایا رد راتما
دومن صوصخ م
ی ی دبا باق ، مشچ شوپ ،نایم نیا رد .تسین راکنا و ی
« نورتکلا تالود شرتاسگ ای
ک
ارف دوبهب رب هولاع ی
اهدن ی موامع شاخب رد تامدخ هئارا ی
، راست ی ،نادنورهاش هاب تامداخ هائارا
رتوگخساپ تلود نارومأم ندش
ی
، شهاا و تاعلاطا ندش فافش م هلصاف
ی نا هاب نادرمتلود و درم
شخبرثا تاراشم رت
نادنورهش و
یاضعا عماج ة ندم ی ارف رد ی دن موکح رب تراظن ت
مصت و ی م گ ای ر ی
مومع ی اش کما ی نا ی م ی دنا ( » بح ی داژن ،یرماع و 1393
: 18 ةدام رد .) 34
هب روشنم رب تحارص
رتکلا تلود یایازم زا هدافتسا رد نادنورهش قح یدنورهش قوقح .تاسا هدش حیرصت کینو
قابط
،هدام نیا قوطنم
« ازم زا هاا تاسا نادنورهش قح ای
ا ی تالود نورتکلا ای ک و نورتکلا ترااجت ای
،ک
تصرف اه ی شزومآ ی زاسدنمناوت و ی
هب ناربراا تروص
ی ر عبت ی ض مآ ی ز دنواش رادرواخرب .»
ناامااح
هب زین هب زاین یلد أت
یی د اح نیمضت و شرتسگ هب شیوخ تیعورشم ظفح و درم هاب یاسرتسد ق
یم رارق ومع سرتسد رد ار یتاعلاطا زاب یاضف و هدیزرو تردابم تاعلاطا هاب زاین دواخ و دانهد
دوخ تامادقا هیجوت و درکلمع حیرشت م
ی دنزادرپ یتواافتم ریاتن هعسوت لاح رد ماوج رد رما نیا ،
ردا رب هعماج دارفا زارمت و یگنهرف تابصعت ،نآ یلصا تلع ها دراد یپ رد ار نیاشیپ تااا
تاسا .
هب ار یمومع راکفا یتراظن هاگیاج رما نیا اپ
یی ن رت ی ن لااح رد اماوج رد .تسا هداد لزنت دوخ دح
هعسوت
«
ًلاومعم هیضق نیا زا نامااح هدافتساءوس
م ی دننا هب هشیمه ، ها یمدرم زا هتسد نآ یوس
دنراد دوخ هاگآدوخان ریمض رد ار یمومع راکفا زونه م
ی دانور کاما هاب و ار یراگید شاخب ااهنآ
بوارس م ی دننا هگن اپرب ار ناشدوخ تیمااح و تیعورشم و ام
ی دانراد » ،یناانیزم(
1389 : 39 .)
و قوقح اب ههجاوم رد تلود درکیور هعماج ره نادنورهش یهاگآ نازیم نیاربانب دازآ
ی اه میاسرت ار
یم داوس شیازفا .دنا هناسر
ا یاسفت و یباایزرا ،مهف ییاناوت یانعم هب ی ر
هداد ااه زا ازاجم ،هنااسر ی
داوس طسب .تسین مهف باق قوقح ریاس هناسر
ا یصفت هب ی هداد
ااه رااکفا نیواکت رد یتااعلاطا ی
رجنم یمومع م
ی دوش داوس شرتسگ یانبریز شزومآ قح . هناسر
ا هاب .تسا ی کرد و ااقترا رواظنم
داوس تیمها هناسر
ا لاس زا ومع یارب ی 1982
داواس شزومآ هنااسر
ا ءزاج ی معلاروتاسد ااه
ی
داواس شزوامآ .تسا هتفرگ رارق )وکسنوی( دحتم لم یشزومآ و یگنهرف ،یملع نامزاس هنااسر
ا ی
هاب یرابارب .تاسا یربارب صا بات یرشب قوقح دانسا رد جردنم یرطف قوقح دننام هب زین ناوانع
کش هب صا نیا ،تسا هدش بس نردم ماوج رد ملسم لوصا زا یکی عقاو
ی رت و دواش یبایزرا ی
رادرواخرب زیاامت و ترداق زا هزادانا نآ هب تیمااح ماوج نیا رد .دنا ادیپ ینیع دومن نیناوق رد ةرادا ةامزلا هاا یربارباان رابج نیا ،تسا نآ نتفرگ رایتخا رد هب راچان هعماج ةرادا یارب ها تسا هعماج م ی دشاب رد .تسا نوناق رب ینتبم ،تسین روصتم نآ زا رتارف و ،نونااق تیمااح دع تروص
یناامرفان بس تلود هب تبسن یمومع راکفا عون نیا ،هتشادنپ دوخ زا یادج ار تلود یمومع راکفا تلود تابث دع و یندم م
ی دوش هن تردق رب تراظن رد ومع شقن . رد هاا تالود بااختنا رد اهنت
یدصت ةرود لوط نی
ز هب ریس تردق تیهام .تسا سوملم قلطم
بلط دحت و ی هاچ ،تسا یریذپاندی
تردق و روز زا هتساخرب تردق نیا لوئسم
ی ت ذپان ی ر هاشداپ ای روتاتکید کی(
قلطم ارگ زا هاچ داشاب )
أر ،یدمحا( درم تیرثاا ی 1396
: 709 شرتسگ رد یساسا قوقح درکیور .) دازآ
ی اه نیاب باقت
اانب .داناوخ داهاوخ اراف شزاس هب نوناق تیمااح یانبم رب ار یدازآ و تردق یموامع رااکفا نیارب
هب شهاا تهج رد تردق لرتنا یاهرازبا زا یکی ناونع قلطم
ارگ درارااا یاراد تالود ترداق یی
هژیو تسا زا تاباختنا زا پ ةلحرم رد یمومع راکفا . قلطم
ارگ یم یریگولج یی یتراظن رازبا و دنا
.تسا ختنم تلود یتآ یاهدرکلمع لرتنا یارب یوق
و تیروهمج تلصخ ةطبار یمومع راکفا
اظن یروهمج ل ا
یمومع راکفا رادم رب ها تسا یتلصخ هس یاراد م
ی داخرچ تلاصخ هاس نایا ،
ترابع :زا دنا 1 . م راا رس رب درم یارآ اب ی
آی د ؛ 2 . من مع درم یارآ فلاخرب ی
دانا
؛ 3 . ار نآ درام
م ظفح ی دننا
؛ 4 درم ةدارا اب . م
ی دنناوت .دنورب نیب زا مهم
رت ی ن و دتم لوا رت ی ن رد نادنورهاش یلاکت
،یروهمج اظن
« کش هب طوبرم یلاکت نداد
،هعماج یعمج یگدنز زا تیامح و دانیارف رد تاراشم
هب ل ا ها تسا کیتاراومد ةطساو
أر یکشت ،هدیقع زاربا ،نداد ی هورگ
اه یکاشت نیپما( یماح ی
هب )نداد ش ی هو اه مومع صانم یدصت یارب ندش دزمان و لتخم ی اجنا ی
م ی گ ی در » ای(
نادز هاانپ و
،یکتیما تایب 1399
: 926 - 925 .) راب قاو رد یساراومد رب ینتبم تموکح حراط
ر ای ز تارااشم ی
رد ومع مصت ی م زاس هدش راوتسا ی تسا
« . راه دادعتاسا ییافوکش یساراومد یساسا و یقلاخا فده
هب دارفا ةمه قیوشت فده نیا هب ندیسر هار اهنت و تسا عامتجا درف تامیماصت ذااختا رد تارااشم
ناشیگدنز رد راذگرثا یصوصخ و یتلود ام
ی داشاب » ،ساابعروپ(
1384 : 12 تالود یاساسا نونااق .)
یاش یایازم هب هجوت اب ومع ةدرتسگ شقن رب یساراومد رب ینتبم هرهب
دنم یاراب وامع رااکفا زا ی
تسا هدش یسدنهم تلود .
علاطا ناسر رصنع ی کاش گ ای ر تاسا یموامع رااکفا ی و هدایقع نتاشاد .
فده داجیا نادنورهش رد نادب یدنبیاپ م
ی دنا .تاسا وامع تارااشم ةاارحم یوراین فده نیا و
ازا ی ن ور
« دراد تباسن یاساراومد زا یلکاش رد یسایس تاراشم اب یدنورهش »
ای(
نادز هاانپ تاایب و
،یکتیما 1399
: 925 زا تاراشم هب نادنورهش ی رت و قیوشت .) همانرب
اه نیداینب ی یرواهمج راه
هتخانش م ی دوش صا . 69 تارااذام ندواب یانلع وزل رب ینبم ناریا یملاسا یروهمج یساسا نوناق
، لجم مز ی هن زاس صا 8 ریخ هب توعد ناونع تحت یساسا نوناق هب
ناونع ظو ی هف ا تاسا ینااگمه ی
زاربا ها م ی دراد
« : زا یاهن و فورعم هب رما ،ریخ هب توعد ناریا یملاسا یروهمج رد راکنم
ظو ی هاف ا ی
هاب تباسن درام و درام هاب تباسن تلود ،رگیدکی هب تبسن درم ةدهع رب باقتم و یناگمه تسا نیعم نوناق ار نآ تیفیا و دودح و طیارش ،تلود م
ی دنا .»
اصا قابط نیانچمه 122
تیلوئاسم ،
یئر هب تلم ربارب رد ییوگخساپ هب روهمج د یو تیلوئاسم رانا رد قتسم ءزج کی ناونع
اباقم ر
یاروش لجم و ربهر ملاسا
هاجوت رگناایب هلئاسم نیا .دراد رایسب قمعت یاج ها تسا هدش حرطم ی
هب یمومع راکفا هب هژیو یتراظن نار کی ناونع
تسا : اصا نایا قواطنم قابط .
« ائر ی رد رواهمج
تخا دودح ی تارا اظو و ی ف ی ساسا نوناق جوم هب ها ی
و یا ناوق ی ن داع ی هب ارب رد دراد هداهع و تالم راب
اروش لجم و ربهر ی
ملاسا ی تسا لوئسم
» . یروهمج اظن رد شم
ر یلاصا ماع تیعو و تاابث
هاب
زا نامااح ندیسر تردق قرط
.تسا ینوناق .تاسا یمومع راکفا هب هعجارم تیعورشم شجنس رایعم
یرظن رد ة مهم تموکح رت
ی ن فلؤم رثؤم ة کش رد گ ی ر ی تاموکح یاقب و ،
تیعوراشم اقاو رد .تاسا
ار نیداب ،تاسا هیواسود ةاطبار ،یمومع راکفا و تیعورشم ةطب رد یافنم یموامع رااکفا هاا ترواص
هچره تیعورشم بس یمومع راکفا لج کعرب و تیعورشم لس جوم تلود درکلمع صوصخ تلود رتشیب م
ی دوش .دراد یددعتم یعامتجا تاریثأت دوخ نیا ها تلود
ام ی اب ی تاس نااکما داح رد
یرثاا تساوخ اب وسمه یب تروص رد ،دشاب تیلقا قوقح ظفاح و ت
اام یموامع راکفا هب تلود یهجوت
نانچمه ،دراد یدادبتسا ییاوتحم و یساراومد کش ها میهجاوم یتلود اب :داندومرف ینیمخ اما ها
« درام لااخم هان داشاب درم یارب و درم زا دیاب ینوناق تلود »
،یانیمخ(
1388 : 541 .) رد ااهنت
کفا یگتسبمه تروص یام دااجیا یموامع راکفا ةدیدپ ،هعماج تیرثاا و درم ةماع را
تایلباق و دواش
.تشاد دهاوخ ار یراذگریثأت
« نامه یگتسبمه نیا رگا یمومع راکفا ،دشاب هدش رارقرب ماا روط
ام ی
دناوت نامزااس شاقن و داشاب هتشاد فاطعنا تیلباق و شمرن ناملراپ کی زا شیب یلیخ رایاسب شاخب
یزاب یدنمورین دنا
» ،یووس(
1343 : 166 یااهورین فااطعنا و شمران روظنم .) ماصت
ی م گ ی هدانر رد
هب نآ زا هزورما ها تسا یمومع راکفا باقم دای رن تردق ناونع
م ی دوش
« . اباقت رد یموامع ترااظن
اب دازآ ی اه و یمومع تراظن نیب ةطبار هکلب ،تسین دازآ
ی اه هاا تاسا هافرطود ةطبار کی یمومع ی
تراظن تیوقت هب یناگمه
و درام تراظن تیوقت ةلزنم ااهداهن
و تلاداع ظافح یاراب نآ زا اصاح ی
تیوقت و یدازآ دازآ
ی اه یارجا عاب یساسا نوناق رد عورشم ی هچره
داهاوخ یموامع ترااظن رتهب
دش » ،ینارماا(
1379 : 223 رد یموامع رااکفا راداانعم شاقن یاانعم هاب راما نایا .) تاموکح
ااه ی
.تسا کیتاراومد ب
رظن ه تاموکح رد ، یند و رولفد ااه
ی ب ر دارا زا هدامآ ة
ابا قاح ، درام را
ز دایقع ة
دازآ ان ة ن هاب دانناوتب اات دش هتخانش تیمسر هب درم داق
.دانزادرپب نآ راب ترااظن و تالود دراکلمع
دایدپ ،هداحتم تلاایا تموکح ناراذگناینب ها دوب نانچ یتراظن شقن نیا تیمها و تیساسح ة
یدازآ
ات تموکح یانبریز ار تموکح رد یتراظن شقن نیا .دننا لاعا هز
اه ی هسنارف دننام رگید
، زاین نااملآ
دش هتفریذپ »
،یعاس(
1390 : 2 .)
نامه ،دش هراشا هاروط
« رد اهنت یمومع راکفا ها دنرواب نیا رب یخرب تموکح
اه درم ی رلاااس
رد نوچ و تسین نینچ تیعقاو ها دراد دوجو تموکح
اه ی درام رلاااس رااکفا وامع م و راکاشآ ی
و هماادوخ یاهروشا رد و ینلع تموکح
اه کاش هاب و نااهنپ شیب و ما ،هقلطم ی هامزمز
ااه ی
داد نایرج رد یشوگرد ای
ن هنوگ هب رظن م ی دسر » ،نارگداد(
1382 : 32 .) راکفا یمومع اب هاب تیانع
اکما تواافتم تایفیا و تیما اب یتموکح لاکشا یمامت رد ،نیوکت طیارش و نآ حیحص یرعت نا
کش گ ی ر ،دراد ی هچرگا تراظن تردق راکفا
مومع ی کاش هاب هاجوت اب تلود درکلمع رب تالود
ااه
رد .تسا توافتم تموکح
اه هب کیتاراومد ی و قوقح هب هژیو هجوت بس
دازآ ی اه رااکفا ،یساسا ی
قاو رترثؤم یمومع م
ی دواش اقاو رد ،
« .تاسا یدراف یدازآ رابارب رد یمواهفم تالود تایمااح
هب رابع هب دیاب ار یدرف یدازآ رگید ت دراا یاقلت تلود تیمااح ةلزنم
» ،داحوم(
1384 : 366 رد .)
هدس رتشیب هچره تیلوبقم اب ،ریخا یاه تموکح
اه رد یموامع رااکفا یتراظن تردق کیتاراومد ی
ةنماد تعسو شیازفا اب تردق لرتنا دازآ
ی اه هدراا ادایپ یریگماشچ شرتاسگ ینونااق حرصم ی
تسا
« . ییادیپ طرش تفگ و حب یمومع راکفا
هب یعوضوم یتقو تسا یمومع یوگو احب تروص
یمومع راکفا عوضوم ،دمآرد یمومع م
ی دوش » ،یقارع(
1383 : 36 .) ای هد ااه یترواص رد تاایرظن و
ها دش دهاوخ یدبت یراتفر و ینابز شنا هب هب
تروص ازف ی هدان ا ی ااب رد هاعماج تافاب هاب هاجوت
یوقت و لاقتنا نوناق بوچراچ هب یمومع راکفا .دوش ت
و رواهظ و یگتاسبمه هاب یتراظن رازبا ناونع
هتسباو یعمج درخ زورب تسا
. کش گ ی ر دارافا وامع نیاب یطابترا یاضف زلتسم یمومع راکفا ی
یطابترا یاضف نیا .تسا م
ی دناوت ای یمسر ی
مسرر نامزاس( دشاب ی ای هتفای
نامزاس ان ی هاتفا .)داشاب
مومع راکفا یسایس تراظن تاعلاطا ةنادازآ شدرگ ،یساراومد یاهرازبا دنمزاین ی
تسا قاقحت ااب .
هب یمومع راکفا تراظن رما نیا ناونع
مهم رت ی ن و حلص مآ ی رتز ی ن ،تراظن عون ون
ی شخبد راتهب یناهج
هاب راداو ار تالود ،دواخ یلمااکت ریاسم رد یمومع راکفا ،دراوم یخرب رد .دوب دهاوخ ناگمه یارب وخ فلاخرب یتامیمصت دوخ تسا
م ی دنا .
« دابای هعااشا درم میقتسم تلاخد اب یمومع راکفا دیاب
ربخ و هعقاو کی هب تبسن درم یگتخیگنارب هب یگتسب رما نیا ها دراد
» ،رازلا(
1380 : 19 .) هتبلا
شقن زا کشت اه و هورگ اه یموامع رااکفا ةعااشا و دااجیا رد صاخ ی امن
ی ناوات نایا .داش افا
هورگ اه ن ماش صاخ ی ،ناگبخ
و ینید ،یسایس ناربهر هب
یلا روط صخش
ی ت اه رد کایتامزیراا ی
ناهج رسارس م
ی دوش یم دارفا نیا . ریثأت دنناوت
یدایز رد کش یریگ و تیاده راکفا یمومع هتشاد
دنشاب لحت.
ی نارگ ،یاودنوملآ نوچ ی
ًلاومعم لدااعم رثؤم راکفا اب ار هبخن راکفا ام
ی دانناد وامع .
،لاعف قتسم ی م رت ی ن ، یاراپ( تاسا تالود امع هاب نداد کش یارب لوئسم 1382
: 83 ریثأات .)
یسایس ناگبخن زا تیامح ماوع زا یکی ،یسایس تامیمصت زا یرایسب رب هورگ نیا ةدرتسگ تسا
.
یمومع راکفا تیاده حب زا یادج هب
روط ةزواح احابم هاب تباسن تیاساسح نازایم ،لوامعم
مومع ثأت ریظن یددعتم ماوع هب ی رب عوضوم یراذگری
شزرا اه فاانم ،عاامتجا ریار یاهراجنه و
ةهجو ،یلم بی
ن للملا ی نازایم رانا رد یگنهرف و یعامتجا ئاسم ،یلوپ شزرا و یداصتقا تیعضو ،
ها یتیمها هناسر
اه عوضوم هب م
ی دنهد ، یگتسب .دراد
« هاب تباسن یموامع راکفا تیساسح نازیم
نازیم اب طابترا رد یعامتجا ئاسم نااشن قیقحت ریاتن .دراد رارق هقطنم ره رد هلئسم عویش
ام ی
دهد عویش نازیم هچره ها هلئسم
ا هاب تباسن تیاساسح نازایم تسا هدوب رتشیب درم رظن زا ی
تسا هدوب رتشیب زین هلئسم »
،دنوشر(
1380 : 167 ااب میقتاسم طابترا ها یعوضوم تسا نکمم .)
هااب ،دراد یمواامع ةزوااح ااای ندوااب یااصصخت اایلد
دااع رااشنزاب طااسوت ااسانم نااامز رد نآ
مصت ی م گ ی ناگدنر قاح نیماضت .درایگن کاش نآ دروم رد یمومع راکفا و دوشن قاو تواضق دروم
صا رد جردنم تاعلاطا یسرتسد 24
ةداام و نارایا یملااسا یروهمج یساسا نوناق 30
رواشنم
ةدنریگربرد ها یدنورهش قوقح فافش
زاس باق و ی مهف
زاس یارب ئاسم ی ومع
تاسا زا ، و ی اگژ ی
اه ی تلود اه ی نتبم ی رب یساراومد تسا
« . یدنورهش تیلباق زا یتمسق هب–
میهافم زا یکی ناونع
نردم تلود یلصا -
تاسا طبترام یقواقح داواس زا یهاگآ رد دنورهش تیلباق هب ( »
بح ای داژان و
،ناراکمه 1399
: 194 هب و یقوقح داوس شرتسگ .) نیواکت رد یموامع قوقح صاخ تروص
رااکفا
.دراد میقتسم ریثأت تیمااح لامعا رب یراذگریثأت و تردق لرتنا ةزوح رد یمومع سررب
ی اه ی هاب
مع م رد هدمآ ی ناز ش ی عو مومع راکفا ی
طبار زا ناشن ، ئاسم ومع هب تبسن ة
م ای ناز اصحت ی تلا و
هاگآ ی اه ی ومع یا هورگ اه ی ریثأت راذگ هلئسم رد ا ی م رب صاخ ای
ناز کاش گ ای ر ی ع رااکفا موام ی
.دراد مومع راکفا ی
م ی دناوت اتن ی ج ی باتش هلمج زا شخب
ی رد س حلاصا ی تسا اه ی تسردان دراکلمع ،
تردق ضوت و ی ح غت تهج هدرپ تشپ ئاسم یی
ر مومع راکفا ی
ب ی دماجن . هب و داجیا روظنم هرهب
دانم ی
هاب یاسرتسد قاح ،شزوامآ قاح مااش ییاانبریز قوقح دیاب تیمااح ،یمومع راکفا یایازم زا طا .دنا نیمضت ار رما نیا اب طبترم قوقح رگید و نایب یدازآ قح ،تاعلا
هجیتن یریگ
مهاراف هتاشذگ زا شیب ار یمومع نامتفگ رد نادنورهش تاراشم تاطابترا رصع شرتسگ و روهظ راجنم ترداق لراتنا رد یموامع رااکفا هااگیاج تایمها هاب هلئسم نیا .تسا هدرا هداش
.تاسا
هرهب دنم ناکما زا تلود ی اضوم زا ار تالود اضوم ،تامیماصت نیراتهب ذخا رد تایرظن ةلخادم
