* Corresponding author: +989183340836
Copyright©2020, University of Isfahan. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/BY-NC-ND/4.0), which permits others to download this work and share it with others as long as they credit it, but they can’t change it in any way or use it commercially.
Doi: 10.22108/jas.2019.116579.1675
Journal of Applied Sociology E-ISSN: 2322-343X
Document Type: Research Paper
Vol. 30, Issue 4, No.76, Winter 2020, pp. 27-30 Received: 27.04.2019 Accepted: 30.07.2019 http://ui.ac.ir/en
The Relationship between the Degree of Environmental Ethics and Social Capital with the Environmental Culture (Case Study: Kerman City)
Jamileh Esfandiarpour
Ph.D. Student of Sociology, Islamic Azad University, Dehaghan Branch, Isfahan, Iran [email protected]
Ali Moradi*
Associate Professor, Department of Sociology, Islamic Azad University, Eslam Abad-E-Gharb Branch, Kermanshah, Iran.
[email protected] Esmaeil Jahanbakhsh
Assistant Professor, Department of Sociology, Islamic Azad University, Dehaghan Branch, Isfahan. Iran [email protected]
Introduction
In the recent decades, lack of consideration for the environmental effects of various industrial activities, services, and production is the most important factor threatening the human and natural environment in Kerman, Iran. Other environmental issues of this society are reports by official bodies of Kerman on water shortages in Qantas caused by excessive extraction of ground waters, destruction of natural fields, deterioration of rivers into sewers caused by irresponsible behavior, closing down a number of factories, industrial and mining sites by the Department of Environment for failure to meet the standards, hunting of the local wildlife, rangeland and forest fires, excessive use of private and outdated automobiles and their environmental effects, excessive water consumption, excessive use of water, natural gas, and electricity during peak hours, and so on. Numerous issues in combination with the absence of systematic data in this regard aggregates the need for research in this area. Therefore, considering the environmental crisis and frequent droughts as well as new phenomena, including dust storms, it is essential to discuss the transformation of environmental culture in the city of Kerman. Therefore, the main purpose of this research is to define the relationship between the environmental ethics and social capital and the environmental culture of the citizens of Kerman in the past decade as well as the present time. Also, the study attempts to determine the predictor variables of the environmental culture for the three various aspects of awareness, attitude, and behavior and for the environmental culture as a whole.
Material & Methods
This study was carried out using the quantitative approach and survey research method. A questionnaire was employed as the data collection method for the study. The statistical population consists of people aged 16 years and over residing in the four districts of Kerman, which comprise a population of 634132 individuals according to the 2016 statistics. In this paper, three different age groups were considered: 16- 29, 30-49, and 50 and over. The reason for the selection of this age groups was to account for their behavior in the past 10 years, therefore the age requirements had to be defined in a way that the individual’s current age allows for the recollection of their behavior with respect to the environment. It is important to note that the questionnaire was defined for two time intervals, in a way that the respondents were required to explain their environmental behavior in the
past ten years in items for present day. In this research, the Cochran formula was used to determine the sample size. The sample size is 384 persons as calculated by the Cochran formula.
The research employed random cluster sampling by distributing 400 questionnaires between the respondents, and 374 of the questionnaires were recollected and used for statistical analysis. To describe and analyze the data, descriptive and inferential statistics with the SPSS software were used. In this study, the environmental culture was measured in three aspects of environmental knowledge with 5 parameters (recycling with 5 items, efficient use of water with 5 items, air pollution with 5 items, environmental species with 7 items, and dust storms with 5 items), environmental attitude with 25 items in five paradigms (limitation of growth with 5 items, non- anthropocentrism with 5 items, negation of human
Journal of Applied Sociology, Vol. 30, Issue 4, No. 76, Winter 2020 28
exemptionalism with 5 items, and dust storms with 3 items), and the environmental behavior with 4 paradigms (efficient energy use with 5 items, efficient use of water with 5 items, air pollution with 6 items, environment-friendly recycling with 5 items, and local ecosystem with 3 items).
Discussion of Results & Conclusions
The results show that there is a significant relationship between the environmental ethics and environmental culture. It can be inferred that the interest in the environment is a metaphysical value and pro- environment attitudes are present among the prosperous groups, as their needs for food and security are fulfilled. In this respect, the behaviors can be measured as right or wrong based on this principle: an action is right if it preserves and promotes the biotic beauty, integrity, and evolution and is wrong if it disrupts this condition. Also, there is a significant relationship between social capital and environmental culture. It can be argued that the social capital as an important source of the individuals’ social actions can affect their environmental behaviors. Undoubtedly, as the level of social collaboration, integrity, trust, and participation, as important paradigms of social capital, grow between the people of a society, it is reflected in the society’s civil behaviors and environmental culture and increases the sense of responsibility of the people.
Based on the obtained results, it can be said that there is no significant difference between the mean awareness and environmental behavior of the three different age groups. However, the mean of environmental attitude is different for each age group.
It can be inferred that the attitudes of different age groups with respect to environmental changes are not equal and the people aged 50 and over show a higher mean. It means that this age group have a more pro- environment attitude compared to the other age groups.
Also, the results show that the mean of environmental culture for individuals with high socio-economic status is higher compared to the individuals of lower socio- economic status (employment, income, education, and housing status). As a result, it can be inferred that those who have a higher socio-economic status have moved beyond the basic needs and reached the levels of elevated social needs. Therefore, the sense of environmentalism for these people is higher compared to the groups with a fragile socio-economic status who focus more on the basic needs of life. Also, people with higher socio-economic status are more aware of their environmental responsibilities; therefore, project an improved attitude and a more responsible behavior towards the environment, resulting in an elevated environmental culture.
Keywords: Environmental Culture, Environmental Ethics, Social Capital, Social Economic Status.
References
Aghili, S. M. Khoshfar, Gh. & Salehi, S. (2009)
“Social Capital and Environmental Responsible Behaviours in the North of Iran (Case Study:
Gilan, Mazandaran and Golestan Provinces).”
Journal of Agricultural Sciences and Natural Resources, 1: 1-16 [in Persian].
Ahmadi, M. (2017) “Analysis of the Effects of Social Capital in Environmental Ethics Villagers, A Case Study: Chaypareh Bala District, Zanjan Township”. Journal of Geography and Planning, 61: 19-35 [in Persian].
Ahmadian, D. & Haghighatian, M. (2016) “A Sociological Analysis of the Role of Cultural Factors on Urban Environmental Behaviors (Case of Study: Residents of the City of Kermanshah).” Journal of Urban Sociological Studies, 18: 51-71 [in Persian].
Allport, G. W. (1935) “Attitudes.” In: A Handbook of Social Psychology. Worcester, MA, US: Clark University Press.
Arcury, A. T. & Christianson, E.H. (1990)
“Environmental World View in Respons to Environmental Problems Kentucky 1984 and 1988 Compared”. Environment and Behavior, 22 (3): 387-407.
Asilsoy, B. & Oktay, D. (2018) “Exploring Environmental Behavior as the Major Determinant of Ecological Citizenship”.
Sustainable Cities and Society, 39: 765-771.
Casaló, L. V. & Escario, J. J. (2018) “Heterogeneity in the Association Between Environmental Attitudes and Pro-Environmental Behavior: A Multilevel Regression Approach.” Journal of Cleaner Production, 175: 155-163.
Castells, M. (2005) The Information Age: Economy, Society and Culture, Power of Identity. Tehran:
Tarhe No Pub [in Persian].
Dulal, H. B. Foa, R. & Knowles, S. (2008) “Can differences in the quality of social institutions and social capital explain cross-country environmental performance.” In: New Zealand Association of Economists Conference combined with the Econometric Society (Australasian region) to host in Wellington (pp.
9-11).
Elliott, L. (2004) “The global politics of the environment.” In: The global politics of the environment (pp. 223-238). Palgrave, London.
Dunlap, R. E. (2008) “The New Environmental Paradigm Scale: from Marginality to Worldwide Use.” The Journal of Environmental Education, 40 (1): 3-18.
Emam Gholi, L. (2011) The Impact of Social Capital on Environmental Behavior (Case Study:
Kurdistan Province). Master’s thesis, University of Mazandaran [in Persian].
The Relationship between the Degree of Environmental Ethics and … Jamileh Esfandiarpour et al. 29
Forsat, M. (2005) Evaluation of Environmental Education in the Higher Education in Iran.
Dissertation on Environmental Management, Islamic Azad University, Science and Research Branch [in Persian].
Ghasemi, V. (2010) Structural Equation Modeling in Social Researches Using Amos Graphics.
Tehran: Sociologists [in Persian].
Grafton, R. Q. & Knowles, S. (2004) “Social Capital and National Environmental Performance: A Cross-Sectional Analysis.” The Journal of Environment & Development, 13 (4): 336-370.
Hosseinzadeh, A. (2010) Investigating Consumer Behavior Concerning Green Products Purchase Decision. Master’s Thesis, Shahid Beheshti University [in Persian].
Isham, J. Kelly, T. & Ramaswamy, S. (2002) “The concept of social capital in development economics.” In J. Isham, T. K. & R. Sunder (Eds.), Social Capital and Economic: Well- being in Developing Countries. Cheltenham, GL. & Northamption, MA: Edward Elgar Publishing Limited.
Kaiser, F. G. Ranney, M. Hartig, T. & Bowler, P. A.
(1999) “Ecological Behavior, Environmental Attitude, and Feelings of Responsibility for the Environment.” European Psychologist, 4 (2):
59.
Kalantari, K. Fami, H. S. Asadi, A. & Mohammadi, H.
M. (2007) “Investigating Factors Affecting Environmental Behavior of Urban Residents: A Case Study in Tehran City-Iran.” American Journal of Environmental Sciences, 3 (2): 67- 74.
Karimi, M. Darvish Noori, S. Morabi, & Heravi, H.
(2019) “Investigating the Relationship between Social Capital, Organizational Commitment, and Extra-role Behaviors in the Environment”.
Environmental Management & Sustainable Development, 4:26-31 [in Persian].
Katz, E. G. (2000) “Social Capital and Natural Capital:
A Comparative Analysis of Land Tenure and Natural Resource Management in Guatemala.” Land Economics, 76 (1): 114-132.
Khoshfar, Gh. Salehi, S. & Emamgholi, L. (2010)
“Investigating people behavior toward the environment (Case Study: urban and rural areas of Kordestan province).” 4th Conference
& Exhibition on Environmental Engineering.
Tehran [in Persian].
Kollmuss, A. & Agyeman, J. (2002) “Mind the Gap:
Why Do People Act Environmentally and What Are The Barriers to Pro-Environmental Behavior?.” Environmental Education Research, 8 (3): 239-260.
Leopold, A. (2015) “The land ethic.” In Pojman, L. P.
McShane, K. & Pojman, P. (2015).
Environmental ethics: Readings in theory and application. Nelson Education.
Liu, J. Qu, H. Huang, D. Chen, G. Yue, X. Zhao, X. &
Liang, Z. (2014) “The Role of Social Capital in Encouraging Residents' Pro-Environmental
Behaviors in Community-Based
Ecotourism.” Tourism Management, 41: 190- 201.
Milfont, T. L. & Duckitt, J. (2010) “The Environmental Attitudes Inventory: A Valid and Reliable Measure to Assess the Structure of Environmental Attitudes.” Journal of Environmental Psychology, 30 (1): 80-94.
Nosratinezhad, F. Serajzadeh, S.H. & Deyhoul, M.
(2016) “Sociological Classification of Environmental Behavior, A Case Study:
Citizens of Tehran”. Sustainable Management of Geographical Environment, 1: 1-18 [in Persian].
Otto, S. & Pensini, P. (2017) “Nature-Based Environmental Education of Children:
Environmental Knowledge and Connectedness to Nature, Together, Are Related to Ecological Behavior.” Global Environmental Change, 47:
88-94.
Ponce, P. Alvarado, R. Ponce, K. Alvarado, R. Granda, D. & Yaguana, K. (2019) “Green Returns of Labor Income and Human Capital: Empirical Evidence of the Environmental Behavior of
Households in Developing
Countries.” Ecological Economics, 160: 105- 113.
Pretty, J. & Ward, H. (2001) “Social Capital and the Environment.” World Development, 29 (2): 209- 227.
Putnam, R. (1995) “Bowling alone: America’s Declining Social Capital.” Journal of Democracy, 6 (1): 65–78.
Rafipour, F. (2001) The researches and thought:
Introduction of research methods social and researches society. Tehran: Enteshar publication [in Persian].
Rahemi, S. & Taheri, M. (2004) “Education is the Basic Principal for Promotion of Cultural Awareness Toward Environment.” Iranian Journal of Engineering Education, 24: 1-25 [in Persian].
Rahmanpour, Sh. & Ramezani, M. E. (2018)
“Investigating the Role of Environmental Education of Local Communities on Environmental Performance of Citizens of District 5 of Tabriz Municipality.” The Journal of Sociological Studies, 11:151-169.
Ramsey, C. E. & Rickson, R. E. (1976)
“Environmental Knowledge and Attitudes.” The Journal of Environmental Education, 8 (1): 10- 18.
Journal of Applied Sociology, Vol. 30, Issue 4, No. 76, Winter 2020 30
Safa, L. Salahi-Moghaddam, N. & Ganjkhanloo, M.
(2017) “Pro-Environmental Behavior Modeling of Rural People based on Value-Belief-Norm Theory (The Case of Khodabandeh County).”
Iranian Agricultural Extension and Education Journal, 2: 91-115 [in Persian].
Salehi, S. & Emam Gholi, L. (2012) “Effect of Social Capital on Environmental Behavior Case Study:
Kurdistan Province.” Journal of Culture- Communication Studies, 28: 91-120 [in Persian].
Schumacher, I. (2015) “The Endogenous Formation of an Environmental Culture.” European Economic Review, 76, 200-221.
Schweitzer, A. (2015) “Reverence for life.” In:
Pojman, L. P. McShane, K. & Pojman, P.
(2015). Environmental ethics: Readings in theory and application. Nelson Education.
Stern, P. C. (2000) “Toward a Coherent Theory of Environmentally Significant Behavior.” Journal of Social Issues, 3: 407-424.
هعماج يسانش يدربراك
لاس يس ما
، هرامش يپايپ ( 76
،) هرامش مراهچ
، ناتسمز 8931
عون يشهوژپ :هلاقم
خيرات :تفايرد 7 / 2 / 8931 خيرات :شريذپ 1 / 5 / 8931
صص 827 - 851
طبار ۀ ب ی ن م ی ناز قلاخا حم
ی ط ز ی تس ی و امرس ۀی عامتجا ی
اب گنهرف حم
ی ط ز ی تس ی
دروم هعلاطم نامرک رهش :
مج ی هل دنفسا ی روپرا يوجشناد
،يرتكد هعماج
،يسانش هاگشناد
دازآ
،يملاسا
،ناقاهد دحاو ناريا
لع ی دارم ی
،رايشناد
،هورگ هعماج
،يسانش هاگشناد
آ داز
،يملاسا ملاسا دحاو
،برغ دابآ
،هاشنامرك ناريا
عامسا ی ل شخبناهج
،رايداتسا
،هورگ هعماج
،يسانش هاگشناد
دازآ
،يملاسا
،ناقاهد دحاو ناريا
کچ ی هد
فده لصا ي ا ي ن هلاقم
، يسررب طبار ۀ ب ي ن مي ناز قلاخا حم ي ط ز ي تس ي و امرس ۀي تجا عام ي اب گنهرف حم ي ط ز ي تس ي اب كأت ي د رب رهش نامرك ارب ي
ود عطقم نامز ي هد لاس پ ي ش و رد لاح رضاح تسا پ شور اب هك ي
ام ي ش ي شسرپ رازبا زا هدافتسا و همان
ماجنا تسا هدش . عماج ۀ رامآ ي لماش
دارفا لااب ي 86 لاس ۀناگراهچ قطانم رد نكاس رهش
نامرك تسا هك ساسارب رامآ لاس 8935 اعم لد 69۱892 رفن دن ا زا . ي ن عمج ي ت دادعت 91۱
هنومن لومرف ساسارب رفن گ
ي ر ي باختنا ناركوك دندش
و روآدرگ زا سپ ي
هداد اه 97۱ شسرپ همان انبم ي لحت ي ل اه ي رامآ ي .تفرگ رارق
لحت ي ل اه ي رامآ ي مرن ود زا هدافتسا اب رازفا
وSPSS ماجناAMOS
دش اتن . ي ج م ناشن ي هد ن د طبار ۀ ب ي ن لاخا حم ق ي ط ز ي تس ي اب مي ناز گنهرف
حم ي ط ز ي تس ي رد هد لاس پ ي ش ( 78 / 1 r= ) و رد نامز رضاح ربارب ( 99 / 1 r= ،) گنهرف حم ي ط ز ي تس ي اب مي ناز امرس ۀي عامتجا ي رد نامز رضاح
( ۱8 / 1 r= ) پ لاس هد رد و ي
ش ( 95 / 1 r=
،) رادانعم تسا اتن . ي ج لحت نومزآ زا لصاح ي
ل راو ي سنا م ناشن ي هد ن د مي گنا ي ن گنهرف حم ي ط ز ي تس ي
ارب ي هس هورگ نس ي حرطم هدش اب مه توافت رادانعم دراد . نچمه ي ن مي گنا ي ن گنهرف حم ي ط ز ي تس ي ارب ي تاقبط عامتجا ي فلتخم اب مه توافت
دراد . اتن ي ج لصاح زا سرگر ي نو هناگدنچ ناشن م ي هد ن د ود غتم ي ر امرس ۀي عامتجا ي و قلاخا حم ي ط ز ي تس ي 51 غت زا دصرد يي
تار نورد ي غتم ي ر
و هتسبا ي نع ي گنهرف حم ي ط ز ي تس ي بت ار نامرك رهش رد يي
ن يم دننك اتن . ي ج لدم زا لصاح لداعم
ۀ راتخاس ي AMOS( ) ناشن م ي هد ن د ثأت ي ر
غتم ي اهر ي امرس ۀي عامتجا ي
، قلاخا حم ي ط ز ي تس ي و غتم ي ر اپ ي هاگ داصتقا ي - عامتجا ي غتم رب ي ر رادانعم هتسباو .تسا
هژاو اه ی دیلک ی : گنهرف حم ي ط ز ي تس ي
، قلاخا حم ي ط ز ي تس ي
، امرس ۀي عامتجا ي
، اپ ي هاگ داصتقا ي - عامتجا ي
:لوؤسم هدنسيون
138199۱1196
Copyright©2020, University of Isfahan. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/BY-NC-ND/4.0), which permits others to download this work and share it with others as long as they credit it, but they can’t change it in any way or use it commercially.
Doi: 10.22108/jas.2019.116579.1675
821 هعماج
يسانش
،يدربراك لاس ما يس
، هرامش يپايپ ( 76
،) هرامش مراهچ
، ناتسمز 8931
همدقم هلئسم نایب و
هزورما هب تازاوم شان تلاوحت ي
تعنص زا ي زااسون و ندش ي
رد
اهروشك ي ارش ،ناهج فلتخم ي
ط حم ي ط ز ي تس ي ن ي ز شوختاسد
نوگرگد ي اه يي هدش دانا ا و اي ن نواگرگد ي ااه
، رخت اي ب احم ي ط
ز ي تس تح و ي اخرب ضارقنا ي
هانوگ ااه ي ز ي تاس ي
، گ اي ها ي و
روناج ي پ رد ار ي ا .تسا هتشاد ي
ن نوگرگد ي ااه رد هاهد ااه ي
خا ي ر غدغد هب ۀ عامتجا ناسانشراك ي
و نارگاشهوژپ هاگاشناد
ي و
حم ي ط ز ي تس ي و رد لاس ي نا ريخا هب اغدغد ۀ موامع ي هداش ليدابت
.تسا قباس ۀ سررب ي ااه ي م اي ناد ي مز رد ي ان ۀ غت ايي تار عاامتجا ي و
گنهرف ي ب ناهج رد لااس دودح ه
2181 رمآ رد ي ااک زااب م ي ددراگ .
لب رازلا پ زا ي ناورش ا ي ن سررب ي تساه رد . للاخ لااس ااه ي 8393
ات 83۱5
، ناور ناسانش ي دننام ل ي
،ترک نمتاگ و رفوتسا ريثأت اسب ي را
هدنزرا ا ي سررب رد ي مومع راکفا ي
ااج رب ي هدااهن دانا (
،يانف 8917 :
.)93
رد لاس اه ي 8371 ات 8316 ششوك اه يي د مز ر ي ان ۀ ااسانش يي
شرگن اه ي عامتجا ي برغ ناهج رد دش ماجنا
. زا پ ي ناماگاش ا اي ن
،هرود ا ي تراهلگن ماان هاب شباتك رد هك تسا
لواحت اگنهرف ي رد
هعماج پ ي فرش ۀت تعنص ي شوك ي د شزرا تلاوحت ي
تعناص عماوج رد ي
سررب و دقن ار ي
( دنك
،ترااهلگنيا 8979
:
.)7
وا بت ياي ن ا هاك دراك اي
ن
وحت شوختسد عماوج ل
هدش دانا و شزرا ااه ي داام ي لااس ااه ي
اج ،لبق ي هب ار دوخ شزرا
اه ي غ ي دامر ي هداد دنا . رد ا ي نار ن اي ز رد
للاااخ هااهد اااه ي 8991 و 89۱1 شااشوك اااه يي ارااب ي تخانااش
شزرا اه اقع و ي د مومع ي و(
هن تلاوحت گنهرف ي ا عاامتجا ي رد )
حاون بلاق ي
گنهرف ي هداش مااجنا هاك تاسا
ماهم رات ي ن آ اهن ا رد
شهوژپ اه ي نسحم ي ( 8973 و ) ناخرهاط ي ( 8919 ) يم هديد دوش .
هزورما سك ي من ي دناوت تلاکشم و لئاسم دنك اعدا احم
ي ط
ز ي تس
،ي لصاح غت يي ر و تلاوحت بط ي ع ي تسا و اهدرکلمع اب ي
ناسنا ي درادن طابترا (
و افص ناراکمه
، 8936 :
.)32
مهم رت ي ن فده
رد اقترا ي گنهرف حم ي ط ز ي تس ي دارفا
،هعماج ا ي دااج تخاناش
رد ۀراب مها ي ت لماعت ناسنا اب حم ي ط ز ي تس و ثأت ي ر دراکلمع وا
هب تروص فنم ي ي ا تبثم رب حم ي ط تسا (
محار ي و رهااط ،ي 8919 :
.)2
هزورما ح ي تا ور هب دشر هعماج اه اب م ي ناز داواس و شاناد
پي دنو هدروخ
؛تسا اربانب ي ن
، اي دااج لواحت و ااقترا ي گانهرف
حم ي ط ز ي تس ي
، مزلتاسم ازافا ي ش اهب هر رو ي ن اي ور ي نااسنا ي رد مز
ين ۀ لئاسم حم ي ط ز ي تس ي و عاشا ۀ شزومآ حم ي ط ز ي تاس ي رد
داعبا هدرتسگ رت تسا (
،تصرف 891۱ :
.)29
رشب و عماوج زورما ي اراب ي گدانز نتاشاد و ااقب افح ي
،ملاس هب گنهرف حم ي ط ز ي تاس ي حاص ي ح دانراد زااين اات
م اي نا
ني اهزا ي ناسنا هب هعسوت و حم ي ط ز ي
،تس لداعت راراقرب نك ان د .
هااعومجم اااهراتفر
ي هطباااض داانم رد رتااسب
،گاانهرف بااجوم
تهج شخب ي هب داعبا فلتخم گدنز ي دهاوخ ؛دواب هاب تراابع
د ي
،رگ
،گنهرف ر ي هش و راتخاس لصا ي عسوت ۀ همه هبناج تسا و
نامز ي م ي ناوت راظتنا باداش ي و وپ يا يي ار اراب ي هاعماج تاشاد
هك ا ي ن راتخاس لوصا ي داشاب . رف گانه طياحم ،يتاسيز يعوان
راتفر و شور يگدنز تسا هاك تاعيبط و عباانم نآ ار ياهار
يارب ۀعسوت يداصتقا و يعامتجا و
ۀمزلا ندياسر هاب نآ ود و
يترورض يارب
فح ياقب ناسنا هب باسح يام دروآ . فراطزا
د ي
،رگ طيحم
،تسيز ۀيامرس يلم و قالعتم هاب لاسن زوراما و
هدنيآ يتنااما و شزراااب
رد ناتاسد ؛تاسام هاعيدو يا هاك هاب
تااظافح و
تنايااص يناااگمه دراد زاااين
و گاانهرف يزاااس و
شزومآ رد نيا ريسم يترورض شومارف
يندشن تسا . رد لاصا
مهاجنپ نوناق يساسا زين حيرصت هدش هك تسا
« رد يرواهمج
يملاسا
،ناريا تاظافح زا
طياحم تاسيز هاك لاسن زوراما و
لسن ياه دعب دياب رد نآ تايح هاب ور يداشر هتاشاد دناشاب
،
ۀفيظو يمومع يقلت يم ددرگ
» (
ينيسح ،کين 893۱ :
).81
رب ا ي ن ساسا
، عوضوم احم ي ط ز ي تاس و تاراثا اشان ي زا
رخت ي ب نآ د ي نامزر ي تسا هك اهنت لکشم رواشك اي ا هاقطنم ا ي
صاخ رد ناهج ن ي تس (
،زلتساك 891۱ :
و )۱1
دوجو نارحب ااه ي
حم ي ط ز ي تس ي هجو کرتشم ۀمه اهروشك ي ناهج تسا . ا اي نار
ني ز ا ز ا ي ن هدعاق نثتسم ي ن ي تس و هب طساو ۀ لاد ي ل ددعتم لخاد ي
و جراخ ي اب نارحب اه ي حم ي ط ز ي تس ي فلتخم رد صقا ي طااقن
ورااملق مزرااس ين ي شا هاابور تااسور
؛ زا ااسم ئل ۀ ر ي اااهدرگز رد
ناتسا اه ي بونج ي ات کشخ نداش رزاب رات ي ن زواح ۀ ابآ ي رد
لامش برغ روشك
؛ ازا ي ن
،ور ا ي
ِنار زورما م ي نا دنبرمك ي زا عاونا
نارحب احم ي ط ز ي تاس ي راراق دراد هاك اخرب ي أاشنم الخاد ي و
رامش ي د ي رگ مشچرس ۀ جراخ ي دنراد .
رد ههد اه ي خا ي ر ياب يهجوات هاب تاراثا احم ي ط ز ي تاس ي
،
يعامتجا ۀيامرس و يتسيز طيحم قلاخا نازيم نيب ۀطبار ...
مج ي هل دنفسا ي روپرا ناراکمه و 823
لاعف ي ت اه ي فلتخم تعناص ي
، تامداخ ي و لوت اي د ي ماهم رات ي ن
لماوع دهت ي دننكد ۀ احم ي ط ز ي تاس نااسنا ي و بط ي اع ي رد رهاش
نامرك هدوب دنا . شرازگ داهن ااه ي ماسر ي رد ناامرك انبم ي راب
کشخ ي و مك بآ ي تانق اه رثارد تشادرب ب ي ور ي ه زا هرفاس ااه ي
بآ ز ي مزر ين ي
، رخت ي ب هصرع اه ي بط ي ع ي
، دابت ي ل هاناخدور ااه
هب بلاضاف هناخ رثارد اهراتفر ي غ ي
،هنلاوئسمر طعت
يل ي داداعت ي
زا هناخراك
،اه انص ي ع و نداعم رد لاح ثادحا هب ۀليسو نامزاس
ااحم ي ط ز ي تااس هااب لااد ي ل اعر ااي ت ندرااکن
،اهدرادناتااسا راکااش
ح ي تاناو موب ي
،هقطنم شتآ زوس ي لگنج اه و ،عاتارم دافتاسا ۀ
ب ي ور ي ه زا اهوردوخ ي هدوسرف و صخش ي اب هجوت هب پ ي اهدما ي
حم ي ط ز ي تس ي
،نآ فراصم اب ي ش زا داح
،بآ قراب و زااگ رد
عاس ت ياه جوا فرصم و ...
، زا د ي رگ تلاضعم حم
ي ط ز ي تس ي
عماج ۀ هعلاطم هدش تسا . تلاکشم و
لئاسم دع ي هد و زا فرط ي
ندوبن هداد ا ي مااظن دانم
، تروراض شهوژاپ
رد ا اي ن مز ي هان ار
مهارف هدرك تسا
،نياربانب ؛ ناراحب هاب هاجوت ااب
ااه ي احم ي ط
ز ي تس ي و کشخ لاس ي اه ي لاوتم ي و دپ ي هد اه ي روهظون هلمجزا
دپ ي د ۀ
،رابغودرگ گنهرف لوحت ثحب
حم ي ط ز ي تاس ي رد رهاش
رك نام رورض ي هب رظن م ي داسر . فداه لاصا ي ا اي ن شهوژاپ
بت يي ن طبار ۀ ب ي ن م ي ناز قلاخا حم ي ط ز ي تس ي و امرس ۀي عامتجا ي
اب گنهرف حم ي ط ز ي تس ي نادنورهاش رهاش
ناامرك رد هد لااس
پي ش و رد نامز رضاح تاسا . تاسا هداش شلاات غتم
ي ااهر ي
پي ش ب ين ي دننك ۀ گانهرف احم ي ط ز ي تاس ي رد هاس داعُب هااگآ ي
،
شرگن و اتفر ر و لك گنهرف حم ي ط ز ي تس ي بت يي ن دنوش .
تایبدا یرظن شهوژپ
شهوژپ ۀنیشیپ يارب تسد طابترا هب يباي يقطنم
نياب شهوژاپ يااه يالبق ااب
ۀعلاطم رضاح و نديسر هب بوچرااچ يراظن
و ياانغ رتاشيب
ياوتحم نيا تااعلاطم ،هالاقم مااجنا
هداش رد ۀانيمز عواضوم
شهوژپ يسررب يم دنوش :
رك ي اام ي و ناراااکمه (
8931 ااطبار ) ۀ يامرااس ۀ ،يعااامتجا
اشقنارف ياهراتفر ي
رد ينامزااس داهعت و ۀرااب
لئااسم احم ي ط
ز ي تااس ي تيلوئااسم يجنااايم شااقن اااب يريذااپ
ااحم ي ط ز ي تااس ي نادنورهش
.دندرك يسررب ار يم ناشن جياتن
هد ن يامراس نياب د ۀ
نامزااس داهعت اب يعامتجا ي
، يامراس ۀ يااهراتفر ااب يعاامتجا
شقنارف ي اب ينامزاس دهعت و شقنارف ياهراتفر
ي طبار ۀ رادانعم ي
.دراد دوجو نچمه
ي ن يعاامتجا تكراشم
، رثؤام لاماوع زا راب
يامرس ۀ يعامتجا يهاگآ و شزومآ و
، مهم رت ي ن داهعت رد لماع
دارفا .تسا ينامزاس ياراد
داايز يعاامتجا تكرااشم
، يهااگآ
اسيز طيحم زا يرتشيب و ت
يااهراتفر احم
ي ط ز ي تاس ي ياتبثم
هتشاد دنا هب و ند تسيز طيحم دوبهب لاب دنا
.
نامحر روپ و ناضمر ي ( 8937 ) رد شهوژپ
« اسررب ي شاقن
شزومآ حم ي ط ز ي تس عماوج لحم ي رد درکلمع حم ي ط ز ي تس ي
نادنورهش دودحم
ۀ قطنم ۀ 5 رادرهش ي ربت اي ز
» هاب ا اي ن تن ي هاج
تسد ي دنتفا هك شزوامآ احم
ي ط ز ي تاس ي نادنورهاش اقطنم
ۀ 5
ربت ي ز رب دم ي ر ي ت
،دنامسپ فرصم هب ين ۀ آ
،ب شهااك گدوالآ ي
،
اضف ي
،زبس فرصم هب ين ۀ ژرنا ي و تاظافح زا
احم ي ط ز ي تاس
ثأت ي ر تبثم هتشاد تسا .
دمحا ي ( 8936 ) شهوژپ رد
« لحت ي ال ي راب تاراثا امراس ۀي
عامتجا ي رد قلاخا حم ي ط ز ي تس ي اتسور يي نا
؛ اعلاطم ۀ دروام ي :
ناتسهد اچ ي هراپ لااب
، ناتسرهش ناجنز
» هاب ا اي ن تن ي هاج تاسد
ي تفا هك م ي نا غتم اي ر تاسباو ۀ قلااخا احم ي ط ز ي تاس ي و غتم اي ر
لقتسم امرس ۀي عامتجا ي توافت رادانعم راامآ ي دواجو دراد و
تهج ا ي ن هطبار ن ي ز تبثم دروآرب هدش تسا هك دواجو اطبار ۀ
قتسم ي م يم ناشن ار دهد
. رب ا اي ن سااسا ، ااب ازافا ي ش امراس ۀي
عامتجا ي
، م ي ناز قلاخا حم ي ط ز ي تس ي ن ي ز ازفا ي ش پ ي اد م ي دنك .
دمحا ي نا و قح ي تق ي نا ( 8935 ) رد اشهوژپ ي
« شاقن لاماوع
گنهرف ي رب اهراتفر ي حم ي ط ز ي تس ي رهش ي رد نادنورهش رهاش
هاشنامرك
» ار سررب ي .دندرك اتن ي ج ناشن داد دن لاماوع اگنهرف ي
زا پ ي ش ب ين ي دننك ه ياه س ي تاسا ااه ي ورات ي ج ااهراتفر ي احم ي ط
ز ي تس ي هنلاوئسم دنا .
حلاص ي و يلقماما ( 8938 ) رد علاطم ۀ
« سررب ي ثأت ي ر امرس ۀي
عامتجا ي رب اهراتفر ي حم ي ط ز ي تاس ؛ي اعلاطم ۀ دروام ي : ناتاسا
ناتسدرك
» ، ناشن دنداد اب دواجو اراش ي ط باسانمان و
تااناکما
دودحم حم ي ط ز ي تس ي رد ناتسا ناتسدرك
، ااهراتفر ي نلاوئاسم ۀ
حم ي ط ز ي تس ي دارفا هعلاطم هدش رد دح لاااب يي هدواب تاسا . ااب
891 هعماج
يسانش
،يدربراك لاس ما يس
، هرامش يپايپ ( 76
،) هرامش مراهچ
، ناتسمز 8931
ازفا ي ش امرس ۀي عامتجا ي
، هراتفر ا ي نلاوئسم ۀ حم ي ط ز ي تس ي ن ي ز
هنلاوئسم م ي دوش
؛ رد تياهن
، لاد ي ل لامتحا ي ااپ يي ن ندواب م اي ناز
امرس ۀي عامتجا ي يسررب دش دن .
سنوپ ناراکمه و (8
)2019
رد شهوژپ
« رگنزاب ي زباس رد
دمآرد لغااشم و امراس ۀي نااسنا ي رد رواشك رد لااح عاسوت ۀ
روداوكا
» ، ناشن م ي هد ن د دمآرد لغاشم و امرس ۀي اسنا ن ي شاقن
بلاج هجوت ي رد گنهرف حم ي ط ز ي تس ي هداوناخ اه ي ا ي ن روشك
داانراد . رااه ود غتم ااي ر ثأاات ي ر ااتبثم ي رااب راااتفر ااحم ي ط ز ي تااس ي
هداوناخ اه دنراد . زا د ي هاگد آ هن ا،
دارفا لوئاسم س ي تاسا احم ي ط
ز ي تس
،ي دنرداق اب همانرب اه ي شزومآ ي اب اوتحم ي حم ي ط ز ي تس ي
و ورات ي ج راااتفر اااهراوناخ ااب
دافتااسا ه زا شور اااه ي لام ااي تا ي
،
گدولآ ي ار شهاك دنهد .
سآ ي وسل يا و تاكوا
2ي ( شهوژاپ رد )2018
« اسررب ي رااتفر
ااحم ي ط ز ي تااس ي هااب ناواانع عت يااي ن دااننك ۀ لااصا ي دنورهااش ي
موب تخانش ي
» يشهوژپ ييوگلا هئارا
م ي دنهد هاك تاسا داقتعم
شزرا اااه ي مواامع ي رااب شرااگن اااه ي ااحم ي ط ز ي تااس ي ثأاات ي ر
م ي
؛دنراذگ ا ي ن شرگن اه ي حم ي ط ز ي تس ي
، رب هااگآ ي و شاناد
حم ي ط ز ي تس ي تأ ثي ر يم دنراذگ و رد تن ي ج ۀ هاگآ
ِي زا تلاکاشم
حم ي ط ز ي تس ي
، درف دهعتم م ي دوش حطس صخشم ي زا اهراتفر ي
حم ي ط ز ي تس ي ار ماجنا دهد .
ولاساك و راکسِا ي
9و ( )2018
رد شهوژپ
« مداع گتاسبمه ي
رد طابترا ب ي ن شرگن اه ي حم ي ط ي و راتفر احم ي ط ز ي تاس ي
» هاب
اي ن تن هجي سر ي دند هك بي ن راتفر نارادافرط احم
ي ط ز ي تاس ااب
شرگن اه ي طيحم تسيز ي آ اهن طابترا وق ي دوجو دراد
؛ اريز اات
نامز ي هك مدرم فح هب داقتعا حم
ي ط ز ي تس دنراد
، اتح ي راگا
اي ن فده زهرپ ي هان ،داشاب اراب ي قاقحت نآ شلاات ام ي داننك .
يسررب اب اهنآ نينچمه ت
أث ي ر و ي گژ ي اه ي اصتقا د ي اا عاامتجا ي
رب راتفر حم ي ط ز ي تس دنداد ناشن ،ي اصحت
ي تلا و ناس طاابترا
تبثم ي اب راتفر حم ي ط ز ي تس ي راد ن د و نانز رد اقم ي هس ااب نادرام
بي رتش اهراتفر ي حم ي ط ز ي تس ي زا دوخ ناشن م ي دنهد .
1Ponce et al.
2Asilsoy & Oktay
3 Casaló & Escario
وتا و زنپ ين
۱ي ( )2017
علاطم رد ۀ
« احم شزومآ ي
ط ز ي تاس ي
نتبم ي رب بط ي تع : شناد حم ي ط ز ي تس ي و پ ي گتسو ي بط اب ي تاع
»،
دنداد ناشن گارف
ي ر ي شاناد احم ي ط ز ي تاس ي رد ورات ي ج رااتفر
بسانم حم ي ط ز ي تس ي زا ا ي داج سح نورد ي طابترا ااب بط ي تاع
دراد يرتمك رثا گتاسباو سااسحا دارافا هچره .
ي ب ي رتاش ي ااب
بط ي تع دنشاب هتشاد
، راتفر ناتسود ۀ اب راگزاس حم
ي ط ز ي تاس ار
هب امن ي ش م ي دنراذگ . اب دوجو نيا
، اقترا ي شناد حم ي ط ز ي تس ي
هفلؤم يا ساسا ي رد شزومآ حم ي ط ز ي تس ي و پ ي ش طراش ي مزلا
ارب ي راتفر حم ي ط ز ي تس ي تسا .
رخاموااش (5
)2015
رد شهوژااپ
« نورد دااشر از
ي گاانهرف
حم ي ط ز ي تس ي
» يراكوزاس ۀرابرد ضوت
ي ح م ي دهد هك هب قع اي د ۀ
وا بجوم ازفا ي ش گانهرف احم ي ط ز ي تاس ي رد راسارس نااهج
م ي دوش . اي ن وگلا پ ي ش ب ين ي م ي دنك عماوج اراد ي ااپ حوطس يي
ن
تورث
، من ي دنناوت اراب ار مزلا عبانم ي
احم گانهرف ي
ط ز ي تاس ي
.دننك دازآ رد
ا ي ن
،تلاح رگا ك ي ف ي ت حم ي ط ز ي تس اپ يي ن دشاب
،
هعماج رد فح حم ي ط ز ي تس امرس ي ه راذگ ي دهاوخ دراك
؛ ااما
ماگنه ي هك هاعماج هاب حطاس اصخشم ي زا عاسوت ۀ دااصتقا ي
ر س ي هد
،دشاب نکمم تسا شخب ي زا تورث دواخ ار رد عاسوت ۀ
ي ک گنهرف حم ي ط ز ي تس ي امرس ي ه راذگ ي دنك . گانهرف احم ي ط
ز ي تس ي مه ثأت ي ر تبثم ي رب ك ي ف ي ت حم ي ط ز ي تس رطزا ي ق حوطاس
اپ يي ن رت فرصم دراد مه اب زه ي هن اه ي رادهگن ي
، حم ي ط ز ي تس
ار دوبهب م ي دشخب . اي ن وگلا هب نديسر ببس ا
ي ن تن ي هج م ي دوش
ارب هك ي عماوج راتفرگ عاضو رد يت ي ك ااب ي ف اي ت ااپ يي ن احم ي ط
ز ي تس امرس ، ي ه راذاگ ي گانهرف رد بباس
ا ي دااج هاقلح ااه ي
م تبثم دروخزاب ي
دوش بون هب هك ۀ گنهرف دوخ حم
ي ط ز ي تاس ي
ازفا ار ي ش م ي دهد .
ل ااي و ناراااکمه و (6
شهوژااپ رد )2014
« شااقن امرااس ۀي
عااامتجا ي رد وااشت ي ق اااهراتفر ي ااحم ي ط ز ي تااس ي اااس نانك رد
روتوكا ي مس هعماج روحم
» اب هدافتسا زا لدم تلاداعم راتخاس ي
ناشن دنداد ازم اي ا ي دااصتقا ي
، ثأات ي ر قتاسم ي م ي راب ااهراتفر ي
حم ي ط ز ي تس ي نكااس نا دانراد و امراس ۀي عاامتجا ي
، اات داح ي
4Otto & Pensini
5Schumacher
6Liu et al.
يعامتجا ۀيامرس و يتسيز طيحم قلاخا نازيم نيب ۀطبار ...
مج ي هل دنفسا ي روپرا ناراکمه و 898
ثأت ي تار توافتم ي رب ا ي ن هطبار دراد . اي ن ي هتفا اه ناشن م ي هد ان د
حطس لااب ي امرس ۀي عامتجا ي
، هب و ي هژ عون تخانش ي
، يمهم شقن
رد ورت ي ج گنهرف حم ي ط ز ي تس ي نانكاس دراد .
رتنلاك ي ناراکمه و (8
)2007
شهوژاپ
« عاامتجا لاماوع ي
راتفر رب راذگرثا حم
ي ط ز ي تس ي نادنورهش
» ار ماجنا نارهت رد و
دنداد ناشن راتفر
حم ي ط ز ي تس ي مدرم رهش قطانم رد ي
هب رواط
قتسم ي م ي ا غ ي قتسمر ي م غتم زا ي ر اه ي ي ظن ي ر ،دامآرد ،سناج ،ناس
صحت ي
،تلا اپ شناد ي ه ا ي اسم زا ئ ل حم ي ط ز ي تس ي
، نوناق راذگ ي
حم ي ط ز ي تس ي
، شرگن اه ي حم ي ط ز ي تاس ي
، انارگن سااسحا ي
و
هدامآ زاس ي ارب ي راتفر حم ي ط ز ي تس ي ثأت ي ر يم .دريگ
نارگااشهوژپ ااحم هورااگ
ي ط ز ي تااس زرواااشك و
،ي ب ي رتااش
شهوژپ ياه ماجنا مز رد هدش ين
ۀ احم گنهرف ي
ط ز ي تاس ي ار مااجنا
هداد دنا و هلئسم نيا ور اب رتمك
ي درک ي هعماج تخانش ي هداش يسررب
،نياربانب ؛تسا ا
ي ن شهوژپ هب هاعماج راظنم زا عواضوم تخاناش
ي
هجوت هدراك تاسا
؛ هاتبلا شهوژاپ راضاح هاب اخرب ي غتم ي ااهر ي
عامتجا ي گنهرف و ي زين هجوت هدراك رد هاك تاسا شهوژاپ
يااه
پي ش ي ن هدشن يسررب دانا
. زا ن ياسررب شهوژاپ نايا دايدج تااک
هعلاطم يرامآ جياتن يقيبطت هدش
رد ود عطقم نامز ي تسا هك راتمك
هعلاطم يا اب نيا تعسو ( تسد مك رد عوضوم هعلاطم هداش ) مااجنا
هدش تسا . اي ن لئاسم يعون داجيا ببس خ
لأ شهوژپ ي تسا هدش
شهوژپ هك رضاح
آ عفر ددصرد هن
ا تس .
بوچراچ رظن
ی
سب ي را ي زا وگلا ه ا ي تنس ي شرگن حم ي ط ز ي تس ي هب روط لك ي لمااش
شناد حم ي ط ز ي تس ي
، شزرا ااه ي احم ي ط ز ي تاس ي
، قلااخا احم ي ط
ز ي تس ي و گنهرف حم ي ط ز ي تس ي تسا اب . هجوت هب ا اي ن واگلا ااه ي
هتخانش هدش و دربراك ي
، تخانش قطنم ي حم ي ط ز ي تاس
، ااسانش يي
لماوع و شزرا اه ي حم ي ط ي ار هست ي ل م ي دنك و تنرد ي
،هج نهذ اي ت
و فر اهرات يي ار لوت ي د م ي دنك هك اب گنهرف حم ي ط ز ي تس دنراگزاس ي
(
Allport, 1935; Kaiser et al., 1999; Kollmuss & Agyeman, 2002;
Ramsey & Rickson, 1976
.) گنهرف احم ي ط ز ي تاس ي هاب اعومجم ۀ
هاگآ ي
،اه شزرا
،اه اهراجنه و اهراتفر ي دارافا هاعماج ااب احم ي ط
1 Kalantari et al.
ز ي تس هتفگ م ي دوش (
Dunlap, 2008: 10
.) گنهرف احم ي ط ز ي تاس ي
داعبا سب ي را ي دراد هك هلمجزا مهم رت ي ن آ ااهن تراابع ا :زا دان فالا )
شناد حم ي ط ز ي تس ي شناد : يا هاگآ ي حم ي ط ز ي تس ي تاسا تراابع
تاعلاطا زا ي هك رابرد دارفا ۀ
حم ي ط ز ي
،تس موب سانش ي س ي را ۀ امز ي ن
ثأت و ي ر شنك اه ي ناسنا ي حم رب ي ط ز ي تاس ( دانراد مواب
Arcury &
Christianson, 1990: 304
.) ب شرااگن ) ااحم
ي ط ز ي تااس ي : ااامت يل ي
ناور تخانش ي تسا هك اب زرا ي با ي حم ي ط ز ي تس بط ي ع ي ااب تااجرد ي
زا رادفرط ي ندرك ي ا ندراکن زارابا ام ي دواش (
Milfont & Duckitt,
2010: 80
.) نرتاسا (2
)2000
ب اي نا ام ي دانك هاك هولااع راب لاماع
شرگن ي
، هس لماع د ي رگ راب گانهرف ابثم ت احم ي ط ز ي تاس ي ثأات ي ر
يم دنراذگ :
،تسخن لماوع مز ي هن ا ي ظن ي ر زه ي هن اه ي دام ي
، شادااپ
و سرتسد ي هب ؛يروانف مود
، اناوت يي اه ي درف ي لثم شاناد صااخ
حم ي ط ي و تراهم ؛ موس
، تادااع هاك اب اي د اب يار غت ايي ر رااتفر رد
تهج راتفر تبثم حم ي ط ي تسس دنوش .
هلمجزا لماوع راذگريثأت رگيد رب
گنهرف احم ي ط ز ي تاس ي
،
امرس ۀي عامتجا ي احم قلاخا و ي
ط ز ي تاس ي دانا . پا يامراس ماانت ۀ
هعومجم ار يعامتجا
ميهاافم زا يا داننام
و ااهراجنه ،داامتعا
هکبش يم اه انيهب تكرااشم و طاابترا دااجيا باجوم هك دناد ۀ
يم عامتجا
وش ن تياهنرد و د
، آ لباقتم عفانم هن
ت ار ا أ نيم يم دننك
(
Putnam, 1995: 67
) . طابترا حم ي ط ز ي تس و امرس ۀي عاامتجا ي
هلمجزا تاعواضوم دج
اي د ي تاسا هاك نارگاشهوژپ احم
ي ط
ز ي تاس ي هدراك هااجوت نآ هااب .داانا
للاود ناراااکمه و (9
)2008
،
نوتفارگ و
۱زلون ( )2004
، اي مش و نارااکمه (5
)2002
، اترپ ي و
6دراو ( )2001
، زتاااك (7
2111 ) و قع ي اال ي و ناراااکمه (
8911 )
دندقتعم حوطس امرس ي ۀ عامتجا ي رب جرت ي تاح احم ي ط ز ي تاس ي
دارفا و تلود اه ثأت ي ر ازسب يي دنراد . اتن ي ج ا ي ن شهوژپ اه ناشن
م ي هد ن د حطس لااب ي امرس ۀي عاامتجا ي ااب شهااك زه ي هان ااه ي
لاعف ي ت اه ي عمج ي
، راکمه ي ب ي ن دارفا ار هست ي ل ام ي داشخب و
مدرم ب ي رتش رد لاعف ي ت اه ي عمج ي تكرش ام ي داننك ؛ تنرد ي هاج
،
2Stern
3Dulal et al.
4 Grafton & Knowles
5 Isham et al.
6Pretty & Ward
7 Katz