The Position of the Intention of Closeness to Allah in Religious Endowment (Waqf) in the View
of Islamic Jurisprudence and Iranian Law
Gholamreza Yazdani 1, Mostafa Hosseini2
1. Assistant Professor, Department of Law, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran
2. Assistant Professor, Department of jurisprudence, Razavi University of Islamic Sciences, Mashhad, Iran
(Received: July 16, 2020; Accepted: April 25, 2021)
Abstract
Regarding the religious endowment, a discussion is raised among the jurists and researchers about the position of the intention of closeness to Allah in religious endowment and therefore the result of its essence. The Civil Code, which examines the rulings on religious endowment, has not stated the necessity of stipulating the intention of proximity in religious endowment. There are three views among jurists in jurisprudence; some consider the intention of proximity in religious endowment as a condition of correctness, and some deny the condition of the intention of proximity. The third group also elaborate between general and specific religious endowment. They consider intention as a condition for general endowment but not specific endowment. The present study, using the analytical-descriptive method and relying on the library method as well as the originality of the absolute, the validity of the infidel’s religious endowment, the lack of reason for the necessity of the intention of proximity, it has been concluded that the intention of proximity is not a condition for religious endowment. The silence of Civil Law can also be attributed to the acceptance of this theory.
Keywords: Intention of Closeness, Endowment, Imamiyyah Jurisprudence, Sunni Jurisprudence.
Corresponding Author, Email: ygholamreza1@gmail.com
Jurisprudential Researches https:// journals.ut.ac.ir/
Vol. 18, No. 2, Summer 2022 Print ISSN: 2423-6942
Manuscript Type: Research Article Online ISSN: 2423-6934
DOI: 10.22059/jorr.2021.306103.1008882
اج ی و رد تبرق دصق هاگ د زا فق
ی ملاسا هقف هاگد ی
ا قوقح و ی
نار
ینادزی اضرملاغ
3
،*
ینیسح یفطصم
2
1 داتسا . ی
،را ملاسا مولع هاگشناد ،قوقح هورگ ی
وضر ی
، ا ،دهشم ی نار
2 داتسا . ی
،را ملاسا مولع هاگشناد ،هقف هورگ ی
وضر ی
، ا ،دهشم ی نار
( :تفایرد خیرات 26
/ 50 / 1911 :شریذپ خیرات ؛ 50
/ 52 / 1055 )
هدیكچ
ی ک ی م زا ثحاب ی ب ،فقو صوصخ رد هک ی
ن اج ،تسا حرطم ناققحم و اهقف ی
هاگ تن رد و هدوبب فبقو رد تبرق دصق ی
هبج
تسچ ی هام ی ت ندم نوناق.تسا نآ ی
سررب هب هک ی ،فبقو رد تبرق دصق طارتشا موزل صوصخ رد ،هتخادرپ فقو ماکحا
ب ار مکح ی نا ب هقف رد .تسا هدرکن ی
ن د هس ،اهقف ی هاگد ب ؛دراد دوجو خر
ی دبصق اربش زا ،فبقو رد ار تببرق ی
ط تحبص
م ی دنناد هورگ و ی طرش رکنم ی ت تبرق دصق هورگ .دنا ی ن ی ز ب ی ن صفت صاخ فقو و ماع فقو ی
ا ،مابع فبقو رد و هداد
لن طرش ،صاخ فقو رد و هتسناد طرش ار دصق ی
دنناد قحت رد . ی ق هرهب اب رضاح گ
ی ر ی لحت شور زا یل
ی صوت ب ی ف ی ابب و
کت ی ه اخباتک شور رب هن
هب و تلاصا هب دانتسا لد مدع ،رفاک فقو تحص ،قلاطلاا
بی ا ا تببرق دبصق موزبل ربب بی
ن تن ی هبج
هب ارش زا تبرق دصق هک تسا هدمآ تسد ی
ط ن فقو ی تس ندم نوناق توکس . ی
ن ار ی ز م ی ناوت ذبپ ربب ابلح ی
شر بله ی ن
رظن ی ه درک .
یدیلک ناگژاو
فقو ،تبرق دصق ،هقف ،هیماما هقف،تنس اها .
:لوئسم هدنسیون * Email: ygholamreza1@gmail.com
حفص تا 010 - 000 )یشهوژپ هلاقم(
1 . همدقم
هزورما هب اهروشک رتشیب رد تردق ًاصوصخ
دروبم موبس شبخب دابصتقا ،یداصتقا رترب یاه
هب شلات و هتفرگ رارق نادنلشیدنا هجوت لاعفروظنم
رایبسب شبخب نیا رتشیب هچره ندرک رت
مهم زا ،فقو داهن ،یملاسا قوقح رد .تسا ناوارف یم هک تسا ییاهداهن نیرت
دابصتقا دناوت
مه و رواب مه ار موس شخب دوبجو ابب ،ناربیا یندبم نونابق هنافسأتم یفرط زا .دزاس یدبا
ردتلااؤبس زا یرایبسب و هدوبب ابلجم و ربصتخم رایبسب ،فبقو رب مکاح تاررقم هب هراشا نیازا .تسا هدرک رارقرب توکس اب ار نآصوصخ ،یقوبقح دابهن نبیا یابیاوز هب نتخادرپور
قوف تیلها هداعلا
زا ،فقو رد تبرق دصق ۀلئسم .درادیا هللجزا؛تبسا تبیلها دروم یتاهج
یم ناشن بحب نیا رد هکنیا .ریخ ایتسا تادابع فیدر رد فقو هک دهد
رابیتخا توکس یندم نوناق ،فقو رد تبرق دصق موزل مدع ای موزل صوصخ رد ،لاح ره هب ترهبش زا امدبق نیب ،تبرق دصق موزلۀیرظن هیماما هقف رد .تسا هدرک رادروبخرب
دیابش و هدوبب
قف نیلوا ابضاف( تبسا یببآ ابضاف ،تبسا هدرک دیدرت ،فقو رد تبرق دصق طارتشا رد هک یهی
،یبآ 1010 ج ،ق 2 : 01
1.) اتک رهاظ زا ،یبآ اضاف زاسپ ارش
ی هبب یبم ربظن رد لوا قبقحم ،دبسر
ارش یلن طرش ،فقو رد ار تبرق دصق ، ی .دناد
رد نابشیا ،نبیا دوبجو ابب2
اهنلاتکن یی حیربصت ،ه
یم طربش ،تببرق دبصق هک دنک ،لوا ققحم(تبسا فبقو تحبص
1012 ج ،ق 9 : 111 سپبس .)
رد ،لوا دیهش هکنیا ات هتفرگ توق اهقف نیب تبرق دصق موزلۀیرظن هعمل
هرابشا طربش نبیا هبب یا
،لوا دیهش( هدرکن 1015
:ق 11 .تبسا هدربک ناوبنع ار نآ دیدرت اب سورد رد و ) ،نابشیا زابسپ9
فلاتخا برق دصق طارتشا مدع ای طارتشا صوصخ رد رظن نبیا زوربما ابت و هبتفرگلااب رایبسب ،ت
1
« . بلا ىلع ریاکلا فقو ول و ی
ئانکلا و هعنأب انأی ... فقولا ّحص س ی
نا نکم ی ن عنا :لاق ی یی فرش ةبرقلا ة ی
و ،فیقولا
لا ی ی کلذ نکم ی
لای ،ریاکلا ی نا یئاقل و .فقولا هنم ّح ی
تمدقملا نم ی مویق یک ذإ ،ةّح لا هنولا و ،ن یی
دیب ناد ی و هن
لوبعمب نویرتعم ی
لا نوهّنوت ی ه
».
2 ،لوا ققحم . 1051
،ق ج 2 : 161 :«
ىلع فقو ول و مالا
ی لمت فقولا نلأ زان ی
ق و ةیعفنملا ةحابإک وهی ک یی
لا ی ی حی
هنلأ ی ی فرتش ی ن ه ی وبلأا دحا ىلع لاإ ةبرقلا ة ی
ن
».
9 ،لوا دیهش . 1010
ج ،ق 2:260
« : ی و ی ن فارتشا
ّی هنو عرقتلا ة
».
فلاتخا هب،دراد دوجو توق اب رظن هنوگ
یخربابهتنم ؛تبسا حربطم هاگدید ود زین نارصاعم نیب یا
هدرک شلات فلاتخا اح یارب ،اهقف هداد ایصفت هلئسم رد و
دنا ار تببرق دبصق ،ماع فقو رد و
یلن طرش ،صاخ فقو رد و هتسناد تحص طرش وا ًارهابظ .دنناد
ار هدبیا نبیا هبک یبهیقف نیبل
،تسا هداد داهنشیپ س
ی د نسحلاوبا ،یناهفصا( تسا یناهفصا
1022 :ق 095 دروبم ،هدیا نیا یلو ،)
یم یسررب و دقن هیرظن هس نیا همادا رد ،لاح ره هب .تسا هتفرگن رارق اهقف لابقتسا زابشیپ .دوبش
م صوبصخ رد .دوبش هراشا قیقحتۀنیشیپ هب تسا سانم بحب هب دورو رد تببرق دبصق ۀلئبس
ببحابم نلبض رد نابققحم لغا و تساهدماینرد ریرحت ۀتشر هب یلقتسم فیلأت نونکات ،فقو هتخادرپ نآ هب فقو اتک هتشون اهنت .دنا
هبلاقم ،دراد دوبجو صوصخ نیا رد هک یا یا
ابب تبسا
ناونع
« فقو رد تبرق دصق رابتعا »
ۀبلجم رد هبک فیظن یبتجم ۀتشون فبقو
م بی ثار واج بی ناد
،
ۀرالش 90 هب ،دراد هک یبوخ بحابم دوجو اب هلاقم نیا .تسا هدیسر پاچ هب عوضولیعون
روبحم
یلاحرد .تسا هدش هعجارم یهقف دودحم عبانم هب و تسا هدربک شلات ،رضاح راتشونۀدنسیون هک
هب تسا هلئسم تروص ابتک یمالت ًابیرقت ودوش بحب دراو روحم
یابه رد ابهقف رابظنا و یبهقف
ضاح ۀلئسم هب ر
ۀبلاقم ابب ربضاح ۀلاقم ۀسیاقم کدنا اب .تسا هدش یسررب خیرات یترت پی
ش هبتفگ
هبنج نیا هب
نشور .تسا قیدصت اباق ی
2 تبرق دصق موزل ۀیرظن . ،تبسا فبقو تحبص طورش زا فقو دقع رد تبرق دصق هک دنرواب نیا رب ناققحم یخرب
هب هنوگ اطاب ،دریگ ماجنا تبرق دصق نودب فقو رگا هک یا امدبق نیب هیرظن نیا .دوب دهاوخ
هبلدا هبب هجوت اب .دراد یرایسب نارادفرط زین هزورما وتسا رادروخرب ترهش زا یاربب هبک یا
هتسناوتن نارصاعم زا یخرب ،تسا هدش هماقا هیرظن نیا تابثا ودنوبش صلابخ دبیدرت زا دنا
نیازا هتسناد فقو تحص طرش ار تبرق دصق موزل جاو طایتحا ربانبور نا
،لابح ربه هب .د
هیرظن نیا رادفرط اهقف زا یرایسب ،دیفم( دنا
1019 :ق 600 ،یببلح ؛ 1059
:ق 920 یبسوط ؛
1055 :ق 016 نبا؛
،جارب 1056 ج ،ق 2 : 10 نبا؛
،هرهز 1010 : 216 نببا؛
،سبیردا 1015
ج ،ق 9 :
165 ،یردیک ؛ 1016
:ق 900 نبا؛
،دیعبس 1050 :ق 905 ،یرویبس ؛ 1050
ج ،ق 2 : 951 نمؤبم؛
،یراوزبس یلق 1021
:ق 960 ،یلح نسح ؛ 1011
:ق 105 ،یبلح هملاع ؛ 1015
ج ،ق 1 : 001
و 1011 ،ق 126 و 1025 ج ،ق 9 : 210 و 1019 ج ،ق 2 : 911 ،لوا دیهش ؛ 1010
ج ،ق 2 : 260 ؛
یب ،یراوزبس ققحم ج ،ات
2 : 6 ،ییاببطابط ؛ 1011
ج ،ق 15 : 10 و 1051 ج ،ق 2 : 290 یازربیم ؛
،یلق 1019 ج ،ق 0 : 92 یب ،یرتست ؛ ،ابت
201 فبشاک؛
غلا ،ءابط 1022 :ق 1 ،ینابسارخ دبنوخآ؛
1019 :ق 9 ،یراسناوخ ؛ 1050
ج ،ق 0 : 2 ،یشعرم ؛ 1056
ج ،ق 2 : 161 .)
یبم فبقو تحبص طربش ار تببرق دبصق بجاو طابیتحا ربابنب زین اهقف یضعب دبنناد
،یناگیاپلگ(
1019 ج ،ق 2 : 101 یب ،یزیربت لاطوبا ؛ :ابت
020 ،تبجهب ؛ 1026
ج ،ق 9 : 966 ؛
،میکح 1010 ج ،ق 2 : 266 م یفیس ؛ یب ،یناردنزا :ات
00 .)
2 . 1 . لدا ۀ رظن ۀی موزل دصق تبرق
هدرک للادتسا یددعتم ۀلدا هب تبرق دصق موزلۀیرظن نارادفرط .دنا
1 . هدرک للادتسا عالجا هب ،فقو رد تبرق دصق موزل تابثا یارب اهقف یخرب :عالجا .دنا
نباهللجزا ر تببرق دصق ،هدرک رکذ یطیارش ،فقو یارب هکنیا زاسپ هرهز
طیاربش زا کبی ا
نببا( تبسا هدرک للادتسا عالجا هب طورش نیا تابثا یارب سپس .تسا هدرک ناونع ،هربهز
1010 :ق 211 نبا.) ،سبیردا نببا( تبسا هدربک للادتبسا عابلجا هب زین سیردا 1015
ج ،ق 9 :
100 .تبسا هداد راربق دبییأت دروبم و ابقن ار عابلجا نیا ،ضایر رد ییابطابط یلع دیس .)
،ییابطابط(
1011 ج ،ق 15 : 10 ار نآ و هدربک دالتعا ،عالجا نیا هب زین اهقف زا رگید یخرب )
هداد رارببق فببقو رد تبببرق دببصق موزببل دنتببسم ،یببلق یازرببیم( دببنا
1019 ج ،ق 0 : 92 ؛
فشاک ،ءاطغلا 1022 :ق 1 یلن تجح ار لوقنم عالجا ،ناققحم یخرب .) رد هاگره یلو ،دنناد
هنیرق عالجا رانک هتشاد دوجو تحص رب یا
.دربک دبهاوخ ادیپ رابتعا عالجا نآ هاگنآ ،دشاب
هولاع رضاح ۀلئسم رد .تسا ترهش ،نیارق نیا ۀللجزا امدبق نایم ترهش ،لوقنم عالجا رب
،یلماع( تسا تبرق دصق موزل رب زین 1011
ج ،ق 21:001 فشاک ؛ ،ءاطغلا 1022 :ق 1 .)
رد تببرق دبصق موزبل ربب هبک یربگید ددعتمۀلدا هب هجوت اب :رظن و دقن تبللاد فبقو
یم نیازا و تسا یکردم عالجا نیا ،دننک ابتک رد هبکنیا هب هجوت اب .درادن یرابتعاور
یابه
هراشا ،اهقف زا یرایسب عابلجا یابعدا ،تبسا هدبشن فبقو یارب تبرق دصق تیطرش هب یا
یب یب ،یفجن( تسا دروم ج ،ات
21 : 1 .)
2 هجو هب دیرا ام لاا هقدصلا تایاور . م تایاور رد :للها
هبک تبسا هدبمآ ،یددعت
« هقدبص
نابلثع نبب دابلح تیاور ،تایاور نیا ۀللجزا .دشاب تبرق دصق اب هک تسا حیحص ینامز قدابص ماما ،تسا هدرک اقن ینیلک هک تیاور نیا جوم هب .تسا )ع(
:دبندومرف
« و هقدبص
دشاب هدش ماجنا للها یلا تبرق هک هچنآ رگم تسین یقتع
1.»
یعلج زا زین تیاور نیا هیبش زا
.تسا هدش اقن رگید نایوار موزبل تاببثا یارب تایاور نیا هب هک یهیقف نیلوا ،لاح ره هب2
یبب ،یراوزببس ققحم( تسا یراوزبس ققحم ،تسا هدرک للادتسا فقو رد تبرق دصق ،ابت
ج 2 : 6 هدرک للادتسا تایاور نیا هب زین یرگید یاهقف سپس .) فبشاک( دنا
،ءابطغلا 1022 :ق
1 ب للادتسا هجو .) زا روظنم یفرط زا هک تسا نیا تایاور نیا ه
« هقدص » ،تابیاور نبیا رد
ترابع ،یفرط زا و تسا فقو
« هقدصلا » هدوبمرف ترضح ینعی؛تسا تحص یفن یانعم هب
ینامز رگم تسین حیحص فقو :تسا .دوش اشنا تبرق دصق هب هک
هدوبمرف تابیاور نبیا هبب للادتسا دقن رد ناققحم یخرب :رظن و دقن م هبک دبنا
زا روبظن
ۀۀاو
« لا » ،تایاور نیا رد
« تحص یفن »
هکلب ،تسین
« لالک یفن »
،ابماک ۀقدبص یبنعی ؛تسا
هقدص نیازا .دشاب تبرق دصق اب هارله هک یا ،ندربک فبقو ای نداد هقدص هب یتروص رد ور
یم قلعت اوث زا ،دبشاب هتشادن تبرق دصق ،فقاو رگا و دشاب تبرق دصق اب هارله هک دریگ
رک فقو اوث ،یلماع( دوب دهاوخ مورحم ،ند
1011 ج ،ق 21:001 .)
یم للادتسا نیا هب خساپ رد ،تببرق دبصق نودبب فبقو ،دبیدرت نودب نوچ ،تفگ ناوت
فقو تسا نیازا ، ۀۀاو زا دارم ور
« لا » یلن رد هۀاو نبیا هبجیتن رد .دبشاب تقیقح یفن دناوت
و تسا هدش لالعتسا یزاجم یانعم م
ی ناد ی م م لالعتبسا دراوم رد ربب ملابک ابلح ،یزابج
،یبفرط زا .دراد تبیحجرا ،دبیعب زاجم رب نآ الح هب تبسن کیدزن زاجم
« تحبص یبفن »
1 ،ینیلک . 1050 ج ،ق 0 : 95
« :
ِلَع
ُّی
ِلاَرْبِإ ُنْب ی
ِبَا ْنَع َ ی
ِبَا ِنْبا ِنَع ِه ی
َمُع
ْی عر
ِبَا ْنَع َناَمْثُع ِنْب ِلاَّمَح ْنَع ی
اَل َلاَق ِهَّللا ِدْبَع
ِرُا اَم اَّلِإ َقْتِع اَل َو َةَقَدَص ی
َّیَن َو َّزَع ِهَّللا ُهْنَو ِهِب َد
».
2 :ناله .
«
ِبَا ْنَع ُهْنَع َو ی
ِبَا ِنْبا ِنَع ِه ی
َمُع
ْی
َذُا ِنْبا َو ٍلاَّمَح َو عماَشِل ْنَع عر
ْی ا َو َةَن
َکُب ِنْب
ْی
َغ َو عر
ْی ِدیْبَع ویُبَا َلاَق اوُلاَق ْ ِهِّلُک ْ ِلِر
ِرُا اَم اَّلِإ َقْتِع اَل َو َةَقَدَص اَل ِهَّللا ی
َّیَن َو َّزَع ِهَّللا ُهْنَو ِهِب َد
».
هب تبسن
« لالک یفن
» هب کیدزن زاجم ، یم رالش
نیازا .دور زا دارم تفگ دیاب ور
« هقدبص لا
» ،
و هقدبص ،دبشاب تبرق دصق دقاف ،فقو و هقدص رگا ،نیا ربانب .تسا هدوب هحیحص هقدصلا ص فقو ،یلماع( دوب دهاوخن یحیح 1011
ج ،ق 21:001 ،یبلق یازریم ؛ 1019
ج ،ق 0 : 92 .)
زا دارم هک دنداقتعا نیا رب یخرب یتح
« لا » هبک یبفقو و هقدبص یبنعی ،تبسا تبقیقح یفن
،ءاطغلا فشاک( تسین فقو و هقدص ًاساسا ،دشابن تبرق دصق اب هارله 1022
:ق 1 .)
یبلن ابیلد نبیا زا ،نبیا دوبجو اب ق موزبل ناوبت
؛دربک تاببثا ار فبقو رد تببرق دبص
هکارچ نیازا یلن تایاور تبیاهن هکلب ،دنتسه هقدص ،فقو عاونا یمالت هک درک هدافتسا ناوت
یم هک یزیچ هب هقدص ،فقو ینامز هک تسا نیا تفگ ناوت
یم رالش تببرق دصق اب هک دور
یب ،یفجن( دشاب هارله ج ،ات
21 : 1 یب ،یدزی دیس ؛ ج ،ات
1 : 116 ربگید هب .) للادتبسا ،نخبس
تبباث هبک تسا اماک و مالت ینامز ،فقو رد تبرق دصق موزل تابثا یاربروکذم تیاور هب یلاحرد،تسا قبطنم نآ رب هقدص ناونع ،یفقو ره دوش یلن هک
ار لطم نیا ناوت هبب
بتحار ی
،ینابسارخ دبنوخآ( دربک تباث 1019
:ق 0 ،یبنارکنل ابضاف؛
1020 :ق 10 ،یبلق ییاببطابط ؛
1026 ج ،ق 1 : 000 .)
یلن ودراد دوجو توافت هقدص و فقو نیب هکنیا دهاش هبب هقدبص ار فبقو ناوت
رالبش
هداد هقدص اهنآ هب هک یدارفا هک تسا طرش هقدص رد هک تسا نیا .دروآ م
ی دوبش و ربیقف ،
نبیازا .درادبن دوبجو یطربش نیبنچ فقو رد یلو ،دنشاب نیکسم یبمور
داربفا یاربب ناوبت
،یفجن( درک فقو زین دنمزاینریغ یب
ج ،ات 21 : 1 .)
نوزفا زا روبظنم تبسین موبلعم اریز،دراد دوجو لالجا یعون تایاور نیا رد ،نیا رب
« لا
هقدص » هک تسا تقیقح یفن هدع
ا ی هتفگ دنا هبللجزا نابققحم یبخرب هبک تسا لالک یفن ای
،یناسارخ دنوخآ( دنراد داقتعا نادب یناسارخ دنوخآ 1019
:ق 0 ،دبشاب لالک یفن دارم رگا .)
اور نیازا .درک دهاوخ تبرق دصق نودب فقو نلاطب رب تللاد تای هب تایاور نیا ،ور
ببس
.دنتسین للادتسا اباق ،لالجا 9 یلع نینمؤللاریماۀمان فقو . )ع(
مابما زا جابجح نب نلحرلادبع هک یتیاور جوم هب :
رفعج نب یسوم )ع(
نب یلع ماما ،تسا هدومرف اقن با
ی لاط )ع(
فبقو ایذ رد بمان
دوبخ ۀ
م ی امرف ی دن
« : ح ةلتب ةبناو ةقدص ال ی
م وا انا ا ی ات ی ی قفن ی ةیقفن ییک ی
یغتب ی هینو ایهب یی للها
ی
بس ی ی »للها ،ینیلک(
1050 ج ،ق 0 : 01 فقو نیا رد.) هببرق ،فبقو نبیا هکنیا زا ررکم ماما ،همان
یلا یم دای ،تسا هتفرگ تروص للها یم ناشن نیا و دنیامرف
تببرق دبصق ،فبقو رد هبک دهد
تسا طرش ،ینارحب(
1050 ج ،ق 22 : 100 .)
نیازا هچنآ :رظن و دقن یم هدافتسا تیاور
ترضح هک تسا نیا ،دوش )ع(
،دوبخ فقو رد
هرهب ،فقو اوث زا هکنیا ات تسا هتشاد تبرق دصق ،تببرق دبصق موزبل هکنیا اما .دوش دنم
فقو تحص طرش تسا
نیازا ، ،یبنارحب( تبسین هدافتسا اباق تیاور 1050
ج ،ق 22 : 100 ؛
یب ،یفجن ج ،ات
21 : 1 نیازا ،نخس رگید هب .) یبم هدافتسا تایاور
یبم فبقو هبک دوبش دبناوت
نیازا،دبشاب هقدبص قادصم ،فقو عاونا یمالت هکنیا اما ،دریگب رارق هقدص قادصم تابیاور
،یلق ییابطابط( تسین هدافتسا اباق 1026
ج ،ق 1 : 000 ،ینادزی ؛ 1911
: 190 .)
0 فقو . رفعج نب یسوم ماما ۀمان )ع(
فقو نیا رد : ترضح همان
)ع(
یم :دنیامرف
« َقَّدیَ َت
ِحَص َوُل َو ِ ِاَل ِهِتَقَدَ ِب عرَفْعَن ُنْب ىَسوُم ی
ِی َةَبوُشَم اَل ًاعتَب اًلْتَب ًاسْبَح ًةَقَدَص ٌح ی
َُایغِتْبا ًادَبَا َّلَر اَل َو اَه
ِ َرِخآْلا ِراَّدلا َو َّیَن َو َّزَع ِهعللا ِهْنَو ».
،ینیلک(
1050 ج ،ق 0 : 00 .)
ترضح هکنیا )ع(
هب یم تحارص :دنیامرف
« حیحص هقدص م
ی مهد تبرق دصق هب
» نابشن ،
یم .تسا تحص طرش تبرق دصق ،فقو رد هک دهد
ناله :رظن و دقن هتکن
ا فقو ایذ رد هک ی یلع ماما ۀمان
)ع(
فقو نیا رد ،دش ناونع هبمان
ترضح هکنیا زا ینعی؛تسا نایب اباق مه )ع(
وبخ فبقو رد ،تبسا هتبشاد تببرق دبصق ،د
یلن ،یبنارحب( تبسا فبقو تحص طرش ،تبرق دصق هک درک هدافتسا ناوت 1050
ج ،ق 22 :
100 یب ،یفجن ؛ ج ،ات
21 : 1 .)
0 ،تابیاور یبخرب رد :هدبش تخادرپ تبرق دصق هب هچنآ زا عوجر زاوج مدع تایاور .
هک تسا هدمآ
« سبپ ،تسا هداد تبرق دصق هب ار هچنآ ناسنا تسین هتسیاش ۀبللجزا .دربیگ
قدابص مابما زا تیاور نیا رد .تسا هرارز نب دیبع تیاور ،تایاور نیا )ع(
یدربم ۀراببرد
هقدص هک دش لاؤس هقدص زا دراد دصق و تسا هداد یا
خبساپ رد ترضح ... دنک لودع شا
،ینیلک( دریگ سپ ،تسا هداد ادخ یارب هک ار یزیچ یسک تسین هتسیاش :دندومرف 1050
،ق
ج 0 : 95 ش .) قدابص مابما ار لطم نیله هیب )ع(
تبسا هدربک ناوبنع زبین هرارز تبیاور رد
،یسوط(
1050 ،ق 1 : 102 )
رد هبکثیح نیا زا ،هقدص و فقو نیب هک تسا نآ تایاور زا هفیاط نیا هب للادتسا هجو یم هکلب،دراد دوجو هباشت ،تسا طرش تبرق دصق ،ود ره تحص نابله فبقو ،تفگ ناوت
انعم نیا هب ،تسا هقدص هلئا نامز و ملاسا ردص رد
)ع(
زا
« فقو » هب
« هقدص » ریبعت م ی هدش
هلئا ،تایاور نیا رد یفرط زا .تسا )ع(
یم یم هقدص هک یسک دنیامرف ار هقدبص نوچ ،دهد
یم لاعتم دنوادخ هب رقت یارب ،یبنارحب( دبنک لودبع نآ زا تسین هتسیاش ،دهد
1050 ،ق
ج 22 : 100 عتم تایاور رد ،رگید ریبعت هب .) زا ،یدد
« فقو » هبب ریبعت
« هقدبص » .تبسا هدبش
هبب رقت یارب فقو هک تسا نیا ،تسا هدش ریبعت هقدص هب فقو زا تایاور رد هکنیلایلد یم ماجنا دنوادخ .تاقدص ریظن ،دریگ
:رظن و دقن ناله
روط یفقو ًافرص و درادن ار هقدص مکح ،فقو عاونا یمالت ،دش نایب هک
صق اب هک دراد ار هقدص مکح یب ،یفجن( دشاب هارله تبرق د
ج ،ات 21 : 1 .)
6 . تابموقم و ناکرا زا یکی دیدرت نودب :تیهام ققحت رد کش دراوم رد هیئزجلا هلاصا
نیازا .تسا تبرق دصق ،تادابع یمور
تببرق دبصق ،تداببع ره یازجا زا یکی ،تفگ ناوت
تسا تداببعهک دبش کش )یرابتعا( یعرش داهن کی تیهام رد هاگره یفرط زا . ابی تبسا
نیا هب کش نیا ؛ریخ مرب
ی ددرگ طرش تبرق دصق ،داهن نیا رد ایآ هک تسا
طرش ای نی تس .
یم ،یعرش داهن نآ تیهام ققحت رد دیدرتببس دراوم نیا رد ،تیئزج رد کش نیدب؛دوش
ابنعم
نبیا رد کش تقیقح رد ،ریخ ای تسا الع نآ یازجا زا تبرق دصق ایآ دش کش یتقو هک ع نآ ایآ هک تسا یم ادیپ ققحت ،تبرق دصق نودب ال
قبقحت مدبع هب مکح مدع اصا .دنک
یم یم ینامز هجیتن رد .دنک هاربله تبرق دصق اب هک درک یعرش داهن نآ ققحت هب مکح ناوت
ابصا یضتقم ،دوش یداهن ندوبن ای ندوب تدابع رد کش هاگره ،نیاربانب( دشاب بپ
ی ش هبتفگ
فشاک( )تسا تدابع ،الع نآ هک تسا نیا ا
،ءاطغل 1022 :ق 1 .)
هقدبص اثم ،تسا تادابع زا ،فقو ایآ هک دراد دوجو ماهبا نیا ،فقو دروم رد یفرط زا
دبصق نودب ایآ دوش کش هک تسا هدشببس ماهبا نیا ؛هبه اثم ،تسا تلاماعم و دوقع زا ای یم مکح ،ققحت مدع اصا ،دراوم نیا رد ؛ریخ ای تسا ققحت اباق ،فقو تیهام ،تبرق دنک
ادام یلن ققحم فقو ،دشاب هتشادن دوجو تبرق دصق ،فقو رد هک م یاربب هبجیتن رد و دوش
فشاک( دشاب هتشاد دوجو تبرق دصق دیاب ،نآ ققحت ،ءاطغلا
1022 :ق 1 .)
تبیهام رد یدبیدرت هبک دوبش هتفگروکذم للادتسا زا خساپ رد تسا نکلم :رظن و دقن لاماعم و دوقع زا دیدرت نودب فقو .درادن دوجو فقو نیازا و تسا ت
،نآ قبقحت یارب ور
فشاک( تسا فقاو یاشنا دنمزاین ،ءاطغلا
1022 :ق 1 دراو ار دبقن نیا ناققحم یخرب هتبلا .)
هتسنادن دنا هبۀردابصم ،دبشاب ابهدادرارق زا ًابتیهام فبقو هبک دوش هتشاگنا ملسم هکنیا اریز ،
.دوش تابثا ،هلئسم نیا ادتبا دیاب و تسا ولطم هچ
اسب وش هتفگ تداببع ًاتیهام ،فقو هک د
فشاک( تسا دادرارق داقعنا و اشنا دصق دنمزاین هک یتدابعاهتنم،تسا ،ءاطغلا
1022 :ق 1 .)
فرص رظن دقن هکنیا زا پی
ش هتفگ هلابصا هبب للادتبسا لاکبشا ،دبشاب هدوببن ای هدوب دراو
ینامز هیللع لوصا هب کسلت نیا هک تسا نیا رضاح بحب رد هیئزجلا ناکما
ذپ ی ر اب هک دش
یلاحرد .دشاب هتشادن دوجو هلئسم رد یداهتجا ایلد یدابهتجا ابیلد ،ربضاح ۀلئبسم رد هک
.دراد دوجو 0 یم ار یهلا رماوا :هیدبعتلا هلاصا . یلصوت و یدبعت رماوا هتسد ود هب ناوت
سقت ی م .دربک
یخرب لاح هتفگ
دنا رد هابگره اذبل ،تسا تیدبعت رب ،یهلا رماوا رد اصا سأت
ی بس ،یعربش ی
نآ رد تببرق دبصق هبک تبسا نیا اصا ،ریخ ای تسا مزلا نآ رد تبرق دصق هک دش کش طرش تسا دصق هک دراد دوجو کش نیا زین فقو دروم رد . رد تببرق
ابی تبسا طربش نآ
یبم نآ رد تبرق دصق موزل هب مکحروکذم اصا ؛ریخ ،یبلق ییاببطابط( دبنک
1026 ج ،ق 1 :
000 بثا یارب هلدا مولع و قلاطا هب کسلت .) اریز،تبسین حیحص ،تبرق دصق موزل مدع تا
یلن نوچ هیوناث تالیسقت وتسا مکح هیوناث تالیسقت زا تبرق دصق ربما قبلعتم رد دبنناوت
.تسین انتعا اباق ،بیح نیا زا ایلد قلاطا ،دنوش ذخا ،تیلبصوت و تیدببعت نیب نارود دراوم رد هک تسا هدش تباث هقف لوصا رد :رظن و دقن
وب یلصوت رب اصا ،یلق ییابطابط( تسا ند
1026 ج ،ق 1 : 000 .) دبنچره
« تببرق دبصق »
زا
یلن وتسا هیوناث تالیسقت دناوت
هب ناونع نابکما هبجیتن رد و دوبش ذبخا ربما قبلعتم رد دیق
یم یلو ،درادن دوجو مه ایلد قلاطا هب کسلت قلابطا هبن( یماقم قلاطا هب کسلت اب ناوت
باث فقو رد ار تبرق دصق تیطرش مدع )یظفل .درک ت
3 . فقو رد تبرق دصق موزل مدع ۀیرظن هراشا ،فقو تحص یارب مزلا طورش نلض اهقف یخرب یا
هدربکن تببرق دبصق موزل هب دبنا
،یدیلع(
1016 ج ،ق 2 : 126 ،نیققحللارخف ؛ 1916
ج ، 2 : 900 ،یکرک ققحم ؛ 1010
ج ،ق 1 :
19 ،یناث دیهش ؛ 1022
:ق 110 هب.) یم رظن تحبص طربش ار تببرق دبصق ،ناشیا دسر فبقو
یلن رد یسوط خیش ترابع رهاظ .دنناد ائاسرلا
رشعلا فبقو رد تببرق دبصق هبک تسا نآ
رد نابشیا وبلو ،تسین طرش اهن
یی رکحیربصت فبقو رد تببرق دبصق موزبل هببه هد
دبنا رد .
رشعللائاسرلا :تسا هدمآ
« هداد هقدبص ربیغ هبب ار شبکلم هک دش لاؤس یدرم صوصخ رد
یلا هبرق یلو تسا و تسا هتفگن للها
هدادبن تداهبش بلطم نبیا هبب زبین نادهابش ابیآ .دبنا
هقدص یم هدنهد هقدص رگا و ؟دنک عوجر دناوت
،دربکن عوبجر هقدص رد یلو دش توف هدنهد
یم ثرا هب شدنزرف هب کلم نآ ایآ ضبقن هقدبص ابی فقو هاگره ؟تسیچ نآ مکح ؟دسر
تببرق دبصق نودبب ربگا یبهتنم دوب دهاوخ حیحص ،)دشاب تبرق دصق نودب( دوش ،دبشاب
تشاد دهاوخن ار اوث قاقحتسا
1.»
رد لوا ققحم ترابع رهاظ ارش
ی ع ،تبسین طربش ،فقو رد تبرق دصق هک تسا نآ زین
هکارچ یم تبسن نارگید هب ار تبرق دصق رابتعا هاگدید ناشیا ودهد
م ی امرف ی د
« : رب یلام رگا
م هحابا یعون ون کیللت فقو اریز ؛تسا حیحص فقو ،ددرگ فقو یمذ رفاک .تبسا تبعفن
طربش تببرق دبصق فبقو رد اریز،تسین حیحص )یمذ رفاک رب فقو( تسا هدش هتفگ هتبلا
1 ،یسوط . 1010 :ق 211
« : ةیبرقلا لارإ ةقدی لا یی رکای ل و هل کلمب ریغ ىلع قّد ت اذإ ینرلا نع :هلأسم لا و هیعللا ىیلإ
یکحلا ایم و دیلو ىلإ اثاریم نرت یل اهیی نر دق نکی ل و قّد ملا تام نإ و ،اهیی نری نا هل یل ،لوهشلا کلاب هل دهش ةبرقلا ونی ل اذإ اهیلع اوثلا عقحتسی لا امعنإ و اهتّح ب هیلع کح ةقد لا وا فقولاب ضقان ناک اذإ کلذ یی
».
نیدلاو رب فقو رگم هدوب
1.»
ا رد ی ن تبسین یربگید هبب ،ناشیا ار تبرق دصق رابتعا ،ترابع
هبب دیدرت اب ،اهقف یخرب .درادن یداقتعا ،هاگدید نیا هب ناشدوخ هک تسا نآ شرهاظ و هداد شا فقو تیطرش هدرک هرا
،لوا دیهش( دنا 1010
ج ،ق 2 : 260 هبب یبخرب و ) ربکنم تحاربص
فقو یارب تبرق دصق تیطرش هدش
دنا هب . یم رظن هبب هک یهیقف نیلوا دسر ربکنم تحاربص
،یناعقف(تبسا ینابعقف ،تبسا هدبش فقو رد تبرق دصق طارتشا 1011
:ق 101 ،یو زابسپ.)
هب یکرک ققحم دبش فبقو رد تبرق دصق تیطرش رکنم تحارص
،یبکرک قبقحم( تبسا ه
1010 ج ،ق 1 : 10 هیشاح رد یناث دیهش .) یانلار تصم
تبسا هدربکن هرابشا طربش نبیا هب ،
( 1022 :ق 110 هب داشراۀیشاح رد یلو ،) ( تبسا هدرک هراشا تبرق دصق طارتشا هب تحارص
،یناث دیهش 1010
ج ،ق 2 : 029 رد .) هعملحرش و هدربک حیربصت ار تببرق دبصق موزبل مدع ،
رف یم ملاعا هولاع ناشیا .درادن دوجو تبرق دصق موزل رب یلیلد هک دنیام
هبیرظن نیا ،نیا رب
تبسن زین هعلل رد لوا دیهش هب ار م
ی دنهد ( 1015 ج ،ق 9 : 160 رد .) کلایسم مدبع هبب زبین
تببسن زبین لوا ققحم هب ار هیرظن نیا و هدرک حیرصت فقو رد تبرق دصق موزل بم
ی دبنهد
( 1019 ج ،ق 0 : 905 ا ربگید یخرب.) یابهقف ز
رخأبتم طربش ار فبقو رد تببرق دبصق زبین
یلن یب ،یفجن(دنناد ج ،ات
21 : 1
؛ بس ی د ی دز ی ب،
ی ج،ابت 1 : 116
؛ لخ مابما ی بن ی رد شاح هلیبسوۀی
،هاجنلا 1022 ،ق 095 یب زین ؛ ج ،ات 2 : 60 ،یئوخ ؛ 1015
ج ،ق 2 : 299 یبب ،یراوزبس ؛ :ابت
060 ؛
نیببنچله 1019
ج ،ق 22 : 10 ،ىببنارحب ىرببصب ؛ 1019
ج ،ق 6 : 151 ربت ؛ ،یزببی 1026 ج ،ق 2 :
959 ،یببنارکنل اببضاف ؛ 1022
:ق 090 و 1020 :ق 10 ،یناببسارخ دببیحو ؛ 1021
ج ،ق 9 : 260 ؛
،یناجنز یریبش 1021
:ق 620 ،یناتسیس ؛ 1022
:ق 010 یب و ج ،ابت 2 : 005 ،یبلق ییاببطابط ؛
1026 ج ،ق 1 : 000 یبب ،یناحور ؛ ج ،ابت
2 : 001 ،ضابیف ؛ 1026
،ق 010 یبب و ج ،ابت 2 : 002 ؛
،یناببگیاپلگ یفاببص 1016
ج ،ق 2 : 119 ،یوفطببصم ؛ 1029
:ق 611 ،یرهاببط ؛ 1011
ج ،ق 1 :
296 .)
1 ،یلح ققحم . 1051
ج ،ق 2:161
« : و مالا ىلع فقو ول ی
لمت فقولا نلأ زان ی
ق و ةعفنملا ةحابإک وهی ک یی
لا ی ی حی
هنلأ ی ی فرتش ی ن ه ی وبلأا دحا ىلع لاإ ةبرقلا ة ی
ن
».
هب یم رظن رد یبلبنح یابهقف اریز،دبشاب شریذبپ دروبم یلبنح هقف رد هیرظن نیله دسر
هراشا ،فقو تحص طورش نلض هدرکن تبرق دصق موزل هب یا
نبا( دنا ت ی ل بی ،ه 1050 ج ،ق 1 :
961 نبا؛
( همادق 1911 ج ، 6 : 1 .)
م زین هیفنح یاهقف .تبسین فقو تحص طورش زا تبرق دصق هک دندقتع
بب ،هبنولن یار
نبا یم میسقت هتسد هس هب ار فقو میجن رد . بجاو فقو و حتسم فقو ،حابم فقو:دنک
حابم فقو صوصخ م
ی ون ی دس ابثم دبشاب تببرق دبصق نودبب هک تسا یتقو حابم فقو ،
یلن ترتم نآ رب یباوث اذل و یمذ یفاک فقو :دوش
« نوکی نا هتفص ؛ابضرف و ًهببرق و احابم
و ملبسللا نبم اهدبصق عم یناثلا و هل اوثلا و یمذلا نم حصی اذل و هبرقلا دصقلاب لولااف روذنللا بلاثلا »
نبا(
یب ،میجن ج ،ات
0 : 256 .)
3 . 1 . تبرق دصق موزل مدعۀیرظن ۀلدا هدرک للادتسا یددعتمۀلدا هب دوخۀیرظن تابثا یارب ،مودۀیرظن نارادفرط .دنا
1 دع.
هلدا زا یکی :تبرق دصق موزل رب ایلد م هب هیرظن نیا نارادفرط هک ییاه
نآ ابسوتم
هدش دنا ،یبکرک قبقحم( درادن دوجو تبرق دصق موزل رب یلیلد هک تسا نیا ، 1010
ج ،ق 1 :
10 ،یناث دیهش ؛ 1015
ج ،ق 9 : 160 و 1019 ج ،ق 0 : 905 کبش دراوبم رد ،نخس رگید هب .)
رش مدع اصا ،تیئزج ای تیطرش رد ابی تیطربش ربب یبلیلد هبکنیا رگم،تبسا ءزبج ای ط
،درادبن دوبجو تببرق دبصق تبیئزج ای تیطرش رب یلیلد زین فقو رد .دوش هماقا ،تیئزج نیازا .تسا فقو رد تبرق دصق موزل مدع یضتقم مدع اصاور ،درادبن دوبجو فبقو رد تببرق دصق موزل رب یلیلد هک اعدا نیا هب خساپ رد :رظن و دقن
ناققحم یخرب گ
هتف دنا یابهداهن زا ،تبسین مزلا لوببق نآ رد هبکنیا هب هجوت اب ،فقو داهن
یلن هک تسا نیا اصا اریز( تسا اصا فلاخ دراو ار یلابم ،صخبش تیابضر نودب ناوت
یلاحرد،درک وا کلم یقافتا نینچ ،فقو رد هک
م ی دتفا نیازا ،) فبقو نلابطب تاببثا یارب ور
حص رب یلیلد تسا یفاک ،تبرق دصق نودب دابسف تلاماعم رد اصا .دشاب هتشادن دوجو ت
دبصق دبقاف فبقو تحبص صوصخ رد یفرط زا و دوش هماقا تحص رب یلیلد رگم ،تسا دوبب دهاوخ اطاب ،دشابن تبرق دصق اب هارله هک یفقو اذل ،درادن دوجو یلیلد نینچ ،تبرق
،یلماع(
1011 ج ،ق 21:001 ،یلق یازریم ؛ 1019
ج ،ق 0 : 92 نوبچ ،نخس رگید هب .) ابصا
یم ینازیم هب فقو صوصخ رد ،تسا داسف ،تلاماعم رد درک هماقا نآ تحص هب مکح ناوت
تبرق دصق اب هک یفقو زا تسا ترابع نازیم نآ و دشاب هتشاد دوجو نآ تحص هب نیقی هک ،ییابطابط( دشاب هارله 1011
ج ،ق 15 : 10 .)
ق دبصق موزبل ربب ،امدبق روهبشم یاوتف و ددعتم تایاور نیا رب فاضم فبقو رد تببر
یلتللاد نیازا .دنک تبسا یبلیلدلاب یابعدا ،تببرق دبصق موزل مدع رب ایلد نادقف یاعدا ور
،یلماع(
1011 ج ،ق 21 : 001 ،ییابطابط ؛ 1011
ج ،ق 15 : 10 .)
هب یم رظن ایلد رب دقن نیا دسر پی
ش هتفگ
،دشابن حیحص هکارچ
تبسا مزلا لوبق فقو رد
یلن ،دش مزلا فقو رد لوبق رگا و ناوت
فلاخ نوچ و تسناد اصا فلاخ یداهن ار فقو
دبش دبهاوخن یرابج نآ رد داسف اصا ،تلاماعم تحص تامولع هب هجوت اب ،تسین اصا ،ییابطابط(
1011 ج ،ق 15 : 10 هلدانینچله.) هدبش هبماقا فبقو رد تبرق دصق موزل رب هک یا
هجاوم اکشم اب یگله ،تسا ا
.دن
2 رب اهقف زا یرایسب :یمذ رفاک فقو تحص.
ار یلابم ،یبمذ رفابک هاگره هک دنرواب نیا
،لوا دیهش( تسا حیحص یو فقو ،دنک فقو 1010
ج ،ق 2 : 260 فبقو تحص یاضتقم .)
فبقو تحص طرش تبرق دصق هک تسا نآ ،یمذ رفاک نی
تبس ،یلماع(
1011 ج ،ق 21:001 ؛
یب ،یفجن ج ،ات
21 : 1 یب ،یدزی دیس ؛ ج ،ات
1 : 116
،) هکارچ ،رفابک زا تبرق دصق نابکما
ذبپ ی ر
رفاک زا تبرق دصق مه رگا و تسین ناکما
ذپ ی ر ،دشاب ب ی اف بی هد تحبص طربش اربیز ،تبسا
یلاحرد،تسا نالیا و ملاسا ،تادابع طرش نیا دقاف رفاک هک
تسا فبقو اهقف ،نیا دوجو اب ،
یم حیحص ار رفاک طسوت یب ،یفجن( دنناد
ج ،ات 21 : 1 .)
،یبمذ رفابک زا تبرق دصق ،دوش اعدا هکنیا :رظن و دقن نادبجولاب ،تبسین قبقحت ابباق
حیحص نی تس ؛ هکارچ ملابع رابگدرورپ هبب ودنتبسه یهلا نایدا زا یکی هب نیدتم ،یمذ رافک
،یناسارخ دنوخآ( دنراد داقتعا 1019
:ق 0 نیازا.) ۀبیآ رد میربک نآربق هبک تسور 66
ۀروبس
هدئامۀکرابم م
ی امرف ی د
« :
ٌ َدِ َتْقُم ٌةَّمُا ْ ُهْنِم »
ۀیآرد ای 119 ۀروس لآ لع لنار ی امرف ی د
« :
َلْی ُاَویَس اوُس
ٌةَمِئاَق ٌةَّمُا ِ اَتِکْلا ِیْلَا ْنِم
َی آ َنوُلْت
َی
َّللا َُاَنآ ِهَّللا ِتا
ْی ْ ُل َو ِی
َی
َنوُدُجْس .»
ۀیآ رد 111 هروبس نیله
:تسا هدمآ زین
« ْنَمَل ِ اَتِکْلا ِیْلَا ْنِم َّنِإ َو
ُی
َلِإ َلِزْنُا اَم َو ِهَّللاِب ُنِمْؤ
ْی
ْ ُک
َلِإ َلِزْنُا اَم َو
ْی
ِعِشاَخ ْ ِه ی َن
َلا ِهَّلِل
َی آِب َنوُرَتْش
َی
ِلَق ًانَمَث ِهَّللا ِتا ی
ِرَس َهَّللا َّنِإ ْ ِهِّبَر َدْنِع ْ ُلُرْنَا ْ ُهَل َکِئلوُا ًلا ی
ِ اَسِحْلا ُ .»
یبلن ،تسا حیحص یماع و یمذ رفاک طسوت فقو هکنیا زا رد هبک تبفرگ هبجیتن ناوبت
ق دصق ،فقو یم ًافرص هکلب ،تسین طرش تبر
ریابس ابثم ،فبقو رد هبک تفرگ هجیتن ناوت
،یناسارخ دنوخآ( تسین طرش نالیا ،تادابع 1019
:ق 0 یم ،نخس رگید هب .) هبب تفگ ناوت
یم عالجا کلک رفابک طبسوت فبقو اذبل و هدوببن طرش نالیا ،فقو رد هک درک تابثا ناوت
یم عالجا کلک هب نینچله .تسا حیحص ،یمذ وت
تاببثا هب ار فقو رد تبرق دصق موزل نا
،یناسارخ دنوخآ( دناسر 1019
:ق 0 .)
9 ،تببرق دبصق راببتعا مدبع ابی راببتعا صوبصخ رد :تببرق دبصق طارتشا مدع اصا.
فلاتخا یم کش ققحم یارب هجیتن رد .دراد دوجو اهقف نیب یدایز رظن تببرق دصق هک دوش
دصق رابتعا مدع اصا ،ریخ ای تسا ربتعم ،فقو رد تببرق
تبسا ،یلمابع(
1011 ج ،ق 21 :
001 یب ،یفجن ؛ ج ،ات
21 : 1 .)
،دوخ قلاطا ای مولع هب یلیلد هکنیا رگم ،تسا داسف ،تلاماعم رد اصا :رظن و دقن تبیعنام ابی تیطربش رد هچنانچ ،دراوم نیا رد .دنک یقوقح داهن کی تحص رب تللاد
هلاصا کلک هب ،دوش کش هلاصا ای مولعلا
ب مکح ،قلاطلاا ابی طربش دبقاف داهن تحص ه
یم عنام دجاو فبقو تحبص رب تللاد هک یقلطم ای ماع ایلد ،فقو صوصخ رد .دوش
نیازا .درادن دوجو،دنک تبرق دصق نودب یلن ور
کبسلت طارتبشلاا مدبع هلاصا هب ناوت
،یلمابع( دربک یبفقو نیبنچ تحبص هبب مکح و هدرک 1011
ج ،ق 21:001 ،ییاببطابط ؛
1011 ج ،ق 15 : 10 جوت اب .) اقن ناققحم یخرب هک یعالجا و اهقف نایم دایز ترهش هب ه
هدرک یقاب هلئسم رد کش یارب ییاج ،دنا لن
ی دنام کسلت طارتشا مدع اصا هب ناوتب ات
،یلماع( درک 1011
ج ،ق 21 : 001 .)
0 رد دبندقتعم و هدربک کبسلت هفیربشۀیآ قلاطا هب ناققحم یخرب :دوقعلاب اوفوا مولع.
طرش تبرق دصق ،فقو نی
تس یب ،یدزی دیس(
ج ،ات 1 : 116
،) هکارچ هبب یافو موزل هفیرشۀیآ
دقع هب روط یم دادرارق هب یافو موزل هب مکح قلطم هبب و هدوبب دبقع فبقو یبفرط زا .دنک
یم ناشن هفیرشۀیآ قلاطا .تسا مزلا نآ هب یافو ،قوفۀفیرش ۀیآ جوم تببرق دبصق دهد
یب ،یدزی دیس( تسین طرش ج ،ات
1 : 116 .)
ظن و دقن ار نآ هفیربشۀیآ ات دشاب دوقع و اهدادرارق هللجزا ،فقو هک تسین مولعم :ر رد
گرب ی در ،یناسارخ دنوخآ(
1019 :ق 0 یبلن یبفرط زا و ) زا روبظنم تبفگ ناوبت
« دوبقع » رد
هفیرشۀیآ
« دهع قلطم »
زا هبک تبسا هبجاوم لاکبشا نیا اب زین دوش زین فقو اماش ات تسا
قلطم ،دوقع زا روظنم هکنیا ،یفرط ،ینابسارخ دبنوخآ( درادبن رادبفرط هبقف رد ،دشاب دهع
1019 :ق 0 تربثک هبب هبجوت ابب ،دشاب دهع قلطم ،نآ زا دارم رگا ،ناققحم یخرب داقتعا هب .)
،یناسارخ دنوخآ( دش دهاوخ نوهوم هفیرشۀیآ مولع ،تاصیصخت 1019
:ق 0 .)
0 تیاور قلاطا.
« مهلاوما یلع نوطلسم سانلا :»
زبین تبیاور نیا قلاطا زا دبصق موزبل مدبع
یبب ،یدزی دیس( تسا هدش طابنتسا فقو رد تبرق ج ،ابت
1 : 116 سانلاۀفیربش تبیاور قبابطم .)
یم هکنیا هللجزا،دراد ار دوخ لام رد فرصت عون ره قح ناسنا ،نوطلسم فبقو ار شلاوما دناوت
.دشاب هتشادن تبرق دصق ول و ،تسا زیاج ،روکذمۀفیرش تیاور قباطم ،فرصت نیا .دنک 6 ور.
تیا
« اهلها اهفقوا ام سح یلع فوقولا :»
موزبل هبب و تبسا قلطم زین تیاور نیا
.تسا هدرکن هراشا تبرق دصق یلنروکذم تیاور قلاطا زا :رظن و دقن طربش تبرق دصق ،فقو رد هک درک هدافتسا ناوت
تحبص طیاربش ابب هبک یفقواهتنم،تبسا فقو ذوفن نایب ماقم رد هفیرش تیاور اریز،تسین شاب هارله ،ینابسارخ دبنوخآ( تبسا هدربکن نابیب ار فبقو تحبص طیارش ،تیاور نیا .د
1019 :ق 0 .) ب ،فقو تحص طورش هللجزا دیدرت نودب لاثم یار بات
ی د یلاحرد ،تسا رد هبک
هراشا تیاور نیا .تسا هدشن طرش نیا هب یا
0 هبب ار دوخ لام فقاو و تسا یکیللت یدقع فقو :تبرق دصق اب فقو عبط یگنهالهان.
وقوم ف یم کیللت مهیلع لاح .دنک
ناله روط لاثما و هیده ،هبه ریظن رگید یکیللت دوقع رد هک
تحص طرش تبرق دصق ،نآ نی
تس تحص طرش تبرق دصق زین فقو رد ، نی
تس ،یراوزبس(
1019 ج ،ق 22 : 10 نایب نیا اب ،رگید یخرب .) هتساوخ
دنا تببرق دبصق اب فقو قبط یگنهالهان
لطم نایب .دننک نایب ار ای
هکن ابی دوبخ دلاوا فبقو ار یلام صخش ًاعون هک ،صاخ فقو رد
یم دوخ صاخشا ،دریگ رارق لاقتنا و اقن ضرعم رد هکنیا زا ار لام هک تسا نیا شفده ،دنک
و درادب نوصم هچ
اسب ،ینارکنل اضاف( دشاب هتشادن رقت دصق ، 1020
:ق 10 .)
4 . برق دصق موزل مدع و ماع فقو رد تبرق دصق موزل ۀیرظن صاخ فقو رد ت
هداد ایصفت ،صاخ فقو و ماع فقو نیب ناققحم یخرب هب .دنا
یم رظن هبک یرفن نیلوا دسر
فبقو رد نابشیا .دبشاب یناهفبصا نسحلاوبا دیس ،تسا هداد ایصفت ،فقو عون ود نیا نیب یلن طرش ار تبرق دصق ،صاخ ار تببرق دبصق موزبل طوحا ادتبا ،ماع فقو رد یلو ،دناد
هدرک نایب و
هدومرف دیدرت ،ماع فقو رد تبرق دصق رابتعا رد سپس
1دنا ،یناهفصا(
1022 :ق
095 هدربک ناونع یرتشیب حوضو ار ایصفت نیله زین میکح یاقآ ناشیا زاسپ.) نابشیا .دبنا
یم طرش ماع فقو رد ار تبرق دصق ، جاو طایتحا ربانب یوتف ،صاخ فقو رد یلو ،دنناد
تبرق دصق موزل مدع هب م
ی دنهد ح(
،میک 1015 ج ،ق 2 : 205 .)
ۀبلدا یفرط زا هک تسا نآ شتهج ،تسا هدش هئارا ناققحم هتسد نیا طسوت هک یلیصفت نیازا و تسا هدش هماقا تبرق دصق موزل رب یددعتم فقو رد تبرق دصق اهقف زا یرایسبور
یم ربتعم ار هب ،صاخ فقو رد ،یفرط زا و دنناد
ربب فبقو لابم ،فبقاو هک هاگنآ صوصخ
دلاوا یم ،دنک گنا ی هز شا و تسا لام لاقتنا و اقن زا یریگولج هچ
اسب هتبشادن تببرق دبصق
یلن نیا دوجو اب .دشاب نبیازا .دربک ردابص تابفوقوم زا هتبسد نبیا نلاطب هب مکح ناوت
ور
هدرک شلات ناشیا هوربگ ود تابیرظن نیب ،صاخ فقو و ماع فقو نیب ایصفتۀئارا اب ات دنا
هب درک رارقرب یتشآ یعون هار وه
م ی هنا ا رد ،دبش موبلعم یبلبق ببحابم زا یلو .دننک یط ار ی
هبجیتن رد و درادبن دوجو،دنک تباث ار تبرق دصق موزل هک یدالتعا اباق ایلد زین ماع فقو یب ایصفت نیا دروم
تسا .
1
« . ف ةبرقلا دصق طوحلأا ی
ف ناك نإ و ،فقولا ی
ف ًاصوصخ ،رظن هرابتعا ی
ىلع فقولاك ّصاخلا فقولا ز ٰ
ی
ّرذ و د
ّی ت
.كلذ وحن و
»
5 . تن ی هج فلاتبخا اهقف نیب ،فقو رد تبرق دصق موزل مدع ای موزل صوصخ رد دوبجو یدابیز ربظن
ف یخرب .دراد زا یخرب و امدق روهشم هک اهق
رخأتم ا ن یم اماش ار نارصاعم و نبیا ربب ،دوش
هبک یفقو ،اهقف زا هتسد نیا هاگدید قباطم .تسا فقو تحص طرش ،تبرق دصق هک دنرواب هلدا .تسا طقاس رابتعاۀجرد زا و هدوب اطاب ،دشاب تبرق دصق دقاف نبیا تاببثا یارب هک یا
رب و دقن ،تسا هدش هئارا هیرظن هب .دش یسر
یم رظن یبلن هلدا نیا دانتسا هب دسر موزبل ناوبت
یم هدافتسا هلدا نیا زا هک یزیچ تیاهن .درک تابثا ار فقو رد تبرق دصق وبس کی زا ،دوش
یم لالعا ریاس اثم فقو رد هک تسا نیا نانچله ،درک تبرق دصق ناوت
راهطاۀبلئا هبک )ع(
هدومرف حیرصت تبرق دصق هب ،دوخ تافوقوم رد ا
یبم ،ربگید یوبس زا .دن دربک هدافتبساناوت
هک هقدص مکح نیا ،دشاب هتشاد دوجو تبرق دصق ،فقو رد هاگره غ
ی اباقر ندوبب تشگرب
یم راب نآ رب ،دشاب .دوش
صاخ فقو و ماع فقو نیب اهقف یخرب ؛دنراد رارق رگید هورگ ود ،هورگ نیا اباقم رد هداد ایصفت هب .دنا
یم رظن
ًافرص هیرظن نیا دسر ازریم؛تبسا هدبش هئارا اهقف زا نت ود طسوت
.دربک هدافتبسا یلیبصفت نینچ ،دوجوم ۀلدا زا ناوتن دیاش .میکح یاقآ و یناهفصا نسحلاوبا هراپ ا یخرب اماش هک اهقف زا رگید ی رخأتم
ا ن مابما تربضح هللجزا نارصاعم زا یرایسب و
یم )هر( ینیلخ ش تبرق دصق ،فقو رد هک دنداقتعا نیا رب ،دوش
نونابق ًارهابظ .تبسین طر
یلن طرش ار تبرق دصق ،فقو رد و هدرک تیعبت هیرظن نیا زا زین ناریا یندم ؛دبناد
هبکارچ
اب یندم نوناق ای
هکن توکس تبرق دصق طارتشا صوصخ رد ،هتخادرپ فقو رابتعا طیارش هب
ببرق دبصق ،یندبم نونابق ناگدنسیون هاگن زا هک تسا نآ رگنایب نیا و تسا هدرک رایتخا ،ت
زبین ببحب ۀربلث هبب هراشا نلض رد.تسا هدوبن فقو تحص طرش زئابح
؛تبسا تبیلها
نیدب یفلختم تاعورف رد هلئسم نیا هک انعم ثأت
ی راذگر :هکنیا هللجزا .تسا
1 نبیا هبب ،ابهقف زا یرایسب ،نآ ناکما مدع و فقو رد رایخ طرش جرد ناکما هلئسم رد.
نآ رد تبرق دصق و هدوب تدابع ،فقو هک ایلد رد طربش رابیخ جرد نابکما ،تبسا طرش
یم عونلم ار فقو لح هملاع( دنناد
ی ، 1010 ج ،ق 11 : 66 نابث ققحم ؛ ی
، 1010 ج ،ق 0 : 959 ؛
لمابببع ی ، 1011 ج ،ق 10 : 211
؛ ئابببن ین ی ، 1909 ج ، 2 : 00 بببکارا ؛ ی ، 1010 :ق 162 ناحببببس ؛ ی
،
1010 :ق 111 یب ،یزاریش ؛ ج ،ات
2 : 920 نبا؛
،همادق 1911 ج ، 6 : 1 /.)
2 ناکما صوصخ رد.
فقو عوقو هب
روط ،فبقو هبکنیا دانتسا هب اهقف یخرب زین ،یلوضف
یلن حیحص ار فقو رد یلوضف ،تسا تادابع زا فشاک( دنناد
،ءاطغلا 1022 :ق 1 .)
همانباتک .میرک نآرق ب 1 . ( روبصنم نبب دلحم ،سیردا نبا 1050
.)ق واحلارئاریسلا ی
رحتل ی ىواتفلار ربتفد :مبق ،مود چ،
ج هب هتسباو ىملاسا تاراشتنا سردمۀعما
ی للع ۀزوح ن ی
.مقۀ
2 . نبا ( یبضاق ،جاربب 1056
.)ق ایهملا هبب هتبسباو یملابسا تارابشتنا ربتفد :مبق ،مود چ،
.مقۀیللع ۀزوح نیسردمۀعماج 9 . نبا ( ملاسلادبع ،هیلیت 1050
ی ررحملا .)ق ی ییبنح نیب دمحا ماملاا بلام ىلع هقفلا ،مود ،
.فراعللا هبتکم :ضایر 0 . نبا ( ربلع نبب نالثع ، جاح 1021
ق .) ماین تایهملاا یبب ، :اج لا ی ربشنلاو ۀبعابطلل ۀبمال
زوتلاو ی ع .
0 . نبا ( هزلح ،هرهز 1010
.)ق نغ ی وزنلاة ىلإ ملع ی لوصلأا وریفلاو ماماۀبسسؤم:مق ،لوا چ،
قداص )ع(
.
6 . ( دلحموبا ،ساش نبا 1029
مثلا رلاوجلا دقع.) ی
ی ةن ی دملا لاع بلام ی
:توربیب ،لوا چ، ةین
.یملاسا رغلاراد 0 . ادلحم ،نیدباع نبا ( نیم
1012 .)ق راتصملا ردلا ىلع راتحملا لر .رکفلاراد :توریب ،مود چ،
1 . نبا ( للهادبع ،همادق 1911
نغملا.) .هرهاقلا هبتکم :هرهاق،ی
1 . نبا نیز ،میجن یب( نیدلا
قئاقدلا زنک حرش قئارلا رحبلا.)ات یب ،
اج .یملاسلاا اتکلا راد :
15 . ( مظاکدلحم ،ىناسارخ دنوخآ 1019
)ق اتک یی ی فیقولا وا چ،
تارابشتنا ربتفد :مبق ،ل
سردمۀعماج هب هتسباو ىملاسا ی
للع ۀزوح ن ی
.مقۀ
11 . ( ىلعدلحم ،ىکارا 1010
یئایسملا.)ق ةحیضاولا
لبت ربتفد تارابشتنا :مبق ،لوا چ ، ی
تابغ
للع ۀزوح ىملاسا ی
.مق ۀ
12 . بدرا ی ( دلحا ،ىل 1059
.)ق مجم دئافلا نالربلاو ی ی حریش لایشرإ نایلذلأا :مبق ،لوا چ،
یملاسا تاراشتنا رتفد .مق ۀیللعۀزوح نیسردم ۀعماج هب هتسباو
