Realism Fantasy in the Literature of the Palestinian Child
(Narratives: "I and Jumana," "Maryam's Words" and "Dreams of the Skinny Boy” by Mahmoud Shakir, for example)
Ezzat Molla Ebrahimi 1, Zahra Fazeli 2
1. Corresponding Author, Department of Language and Literature, University of Tehran, Tehran. Iran. E-mail:
2. Department of Arabic Language and Literature, University of Tehran, Tehran, Iran. E-mail:[email protected]
Cite this The Author(s): Ebrahimi, E., M; Fazeli, Z., 2023: Realism Fantasy in the Literature of the Palestinian Child (Narratives: "I and Jumana," "Maryam's Words" and "Dreams of the Skinny Boy” by Mahmoud Shakir, for example):
Journal of Adab-e-Arabi (Arabic Literature-Scientific) Vol. 14, No. 4, Winter, - Serial No.34- (133-151).
DOI:10.22059/jalit.2022.332902.612468
Publisheder: Unversity of Tehran Prees
Araticle Ifo Abstract
Araticle type:
Research Araticle
Araticle history:
Article history : Received:
3, April, 2022
In Revised form:
17, June, 2022
Accepted:
31, October, 2022
Published online:
11, March, 2023
Keywords:
Children’s literature is characterized by its orientation to a gradual age stage, as it writes language, style and logic that commensurate with the abilities and perceptions of children and does not exceed their age stages. Its beginnings appeared in Europe in the late Middle Ages. But this literature was delayed in its appearance in Palestine, and it was in the form of individual initiatives, where writers devoted themselves to writing national songs for children. It revolved around three axes: the national conflict, criticism of reality, and the restoration of history. Mahmoud Shukair is considered one of the most prominent writers affiliated with realism, especially when the local conditions in Palestinian society matured, which led to the dominance of the realist trend in the Palestinian novel. His writing became an objective extension of the real-life story, in its connection with the Palestinian child's concerns and suffering. Some of his novels were a reality full of creativity, such as "I and Jumana," "Maryam's Words" and
"Dreams of the Skinny Boy". The third form in the stories is "fantasy,"
which is represented in the way the writer seeks to stimulate and stimulate the imagination of the child and is embodied in the child's dream of transcending the time and spatial limits… to fly into a new reality. We have come to the conclusion that his fictional production depicts reality, and conveys it faithfully, to expose it and then to change it with his new means, such as fantasy and symbol. This is what distinguishes Shukair in his narrative construction. We have sensed solutions and proposals that call for changing the reality; this in itself is positive in the narrative construction, and is in harmony with the realists’ positions, values and calls to criticize and change reality.
Palestinian children's literature, Mahmoud Shukair, documentary realism, symbol, fantasy.
ﻪﻗﺎﯿﺳو ﻪﻃﺎﻤﻧأ ﻲﻓ ﺔﺳارد ؛ﻲﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ﻞﻔﻄﻟا بدأ ﻲﻓ ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻓ
تﺎﯾاور)
» ﺔﻧﺎﻤﺟو ﺎﻧأ
« ،
» ﻢﯾﺮﻣ مﻼﮐ
« ،
» ﻞﯿﺤﻨﻟا ﯽﺘﻔﻟا مﻼﺣأ
« (ﺎﺟذﻮﻤﻧ ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻤﻟ
ﯽﻤﯿﻫاﺮﺑا ﻼﻣ تﺰﻋ
١
،
ﯽﻠﺿﺎﻓ ءاﺮﻫز
۲
۱ . لﻮﺌﺴﻤﻟا ﺐﺗﺎﮑﻟا ﻢﺴﻗ
ناﺮﯾا ،ناﺮﻬﻃ ﺔﻌﻣﺎﺠﺑ ﺎﻬﺑادآو ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا .
ﻟا ﻻإ ﺪﯾﺮﺒ ﻟ ﻲﻧوﺮﺘﮑ :
٢ . ناﺮﯾا ،ناﺮﻬﻃ ﺔﻌﻣﺎﺠﺑ ﺎﻬﺑادآو ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﻢﺴﻗ .
ﻟا ﻻإ ﺪﯾﺮﺒ ﻟ ﻲﻧوﺮﺘﮑ : [email protected]
ﺔﻟﺎﻘﻤﻟا تﺎﻣﻮﻠﻌﻣ
ﺺﺨﻠﻤﻟا
:لﺎﻘﻤﻟا عﻮﻧ ﻲﻤﻠﻋ ﺚﺤﺑ :مﻼﺘﺳﻻا ﺦﯾرﺎﺗ ۱۴ / ۰۱ / ۱۴۰۱
:ﺔﻌﺟاﺮﻤﻟا ﺦﯾرﺎﺗ ٢٧ / ٠٣ / ١٤٠١
لﻮﺒﻘﻟا ﺦﯾرﺎﺗ :
۰۹ / ۰۸ / ۱۴۰۱
راﺪﺻﻻا مﻮﯾ :
۲۰ / ۱۲ / ۱۴۰۱
ﻟا :ﺔﺴﯿﺋﺮﻟا تﺎﻤﻠﮑ ﺪﻬﺷ
دﺮﺴﻟا طﺎﻤﻧأ ﯽﻠﻋ ﺖﺒﻠﻘﻧاو ،نﻮﻤﻀﻤﻟاو ﻞﮑﺸﻟا ﺖﻟﺎﻧ ،ةﺪﯾﺪﻋ تاﺮّﯿﻐﺗو ،ةﺮﯿﺜﮐ تارﻮﻄﺗ ﺮﺻﺎﻌﻤﻟا ﻲﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ﻞﻔﻄﻟا بدأ ا ﺔﯾدﺎﺣأ ﯽﻠﻋ ﺔﻤﺋﺎﻘﻟا ﺔﺘﺑﺎﺜﻟا هﺮﻃأو ،ﺔﯾﺪﯿﻠﻘﺘﻟا ﻞﺻو ﺪﻗو ،ةﺪﺋاﺰﻟا ﺔﯿﻔﺻﻮﻟاو ،تﻮﺼﻟ
ﯽﻠﻋ ﺐﻠﻘﻨﺗ ،ةﺪﯾﺪﺟ ﺔﯾدﺮﺳ ﺔﯿﻨﺑ ﯽّﻨﺒﺗ ﯽﻟإ
ﮑﺗو ،ﺔﺘﺑﺎﺜﻟا ﺮﻃﻷا ﺔﯿﻠﻔﻄﻟا ﺔﯾاوﺮﻟا تاءﺎﻀﻓ ﺐﻠﻏﺄﺑ ة ّﺪﺒﺘﺴﻤﻟا ﻦﯿﻣﺎﻀﻤﻟاو ﺔﺘﻓﻼﻟا ﺮﻫاﻮﻈﻟا ﻦﻣو .ﺐﯿﺗﺮﻟا ﻲﻧﻮﮑﺴﻟا ﺎﻬﻘﻄﻨﻣ ﺮ ّﺴ
ﻖﯾﺮﻃ ﻦﻋ ﻊﻗاﻮﻟا زوﺎﺠﺘﺑ يواﺮﻟا ﻒﺘﮑﯾ ﻢﻟ ﺚﯿﺣ ،تاءﺎﻀﻔﻟا ﻚﻠﺗ ﻦﻣ ﺮﺒﮐﻷا ﺰﯿﺤﻟا ﻞﻐﺸﺘﻟ ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا ةﺮﻫﺎﻇ ﻲﺗﺄﺗ ،ﺔﯿﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ﺐﻠﻘﻨﯾ ﻞﺑ ،ﻪﻟ ٍزاﻮﻣ ﺮﺧآ ﻢﻟﺎﻋ ﻖﻠﺧ ﺘﺑ ﻊﻗاﻮﻟا اﺬﻫ ﯽﻠﻋ
ﻻ ﺎﻣ ّﻞﮐ ﺮﯾﻮﺼ ﺪﻌﯾو .ةﺮﯿﺜﻣ ﺔﯿﺒﺋﺎﺠﻋ ثاﺪﺣأ ﻦﻣ ،ﻪﯿﻓ ﻊﻘﯾ نأ ﻦﮑﻤﯾ
ی ّدأ ﺎﻤﻣ ﻲﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ﻲﻓ ﺔﯿّﻠﺤﻤﻟا فوﺮﻈﻟا ﺖﺠﻀﻧ ﺎﻣﺪﻨﻋ ﺔﺻﺎﺧ ،ﺔﯿﻌﻗاﻮﻟﺎﺑ ﻦﯿﻤﺘﻨﻤﻟا ءﺎﺑدﻷا زﺮﺑأ ﻦﻣ ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ ﻟا ﻞﯿﺻﺄﺘﻟ ﺎﯿﻋﻮﺿﻮﻣ اداﺪﺘﻣا ﻪﺘﺑﺎﺘﮐ ﺖﺤﺒﺻأ .ﺔﯿﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ﺔﯾاوﺮﻟا ﻲﻓ ﻲﻌﻗاﻮﻟا هﺎﺠﺗﻻا ةﺮﻄﯿﺳ ﯽﻟإ ﺎﻬﻟﺎﺼﺗا ﻲﻓ ،ﺔﯿﻌﻗاﻮﻟا ﺔﺼﻘ
"ﻢﯾﺮﻣ مﻼﮐ"و "ﺔﻧﺎﻤﺟو ﺎﻧأ" تﺎﯾاور ﻞﺜﻣ عاﺪﺑﻹﺎﺑ ًﺎﻤﻌﻔﻣ ًﺎﻌﻗاو ﻪﺗﺎﯾاور ﺾﻌﺑ ﺖﻧﺎﮑﻓ ،ﻪﺗﺎﻧﺎﻌﻣو ﻲﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ﻞﻔﻄﻟا مﻮﻤﻬﺑ ﺎﻬﺑ ﯽﻌﺴﯾ ﻲﺘﻟا ﺔﻘﯾﺮﻄﻟا ﻲﻓ ﻞّﺜﻤﺘﺗ ﻲﺘﻟا "ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا" ﻮﻬﻓ ،ﺔﯿﻌﻗاﻮﻟا ﺺﺼﻘﻟا ﻲﻓ ﺮﺧﻵا ﻞﮑﺸﻟا ﺎ ّﻣأ ."ﻞﯿﺤﻨﻟا ﯽﺘﻔﻟا مﻼﺣأ"و إ ﺐﺗﺎﮑﻟا ﻊﻗاو ﯽﻟإ ﻖّﻠﺤﯿﻟ ،ﺔﯿﻧﺎﮑﻤﻟاو ﺔﯿﻨﻣﺰﻟا دوﺪﺤﻟا ﻲ ّﻄﺨﺗ ﻲﻓ ﻞﻔﻄﻟا ﻢﻠﺣ ﻲﻓ ﺪﺴﺠﺘﯾو ﻞﻔﻄﻟا یﺪﻟ لﺎﯿﺨﻟا ةرﺎﺛإو ﺰﯿﻔﺤﺗ ﯽﻟ
ﻲﻔﺻﻮﻟا ﺞﻬﻨﻤﻟا ﯽﻠﻋ ﺔﺳارﺪﻟا هﺬﻫ ﺪﻤﺘﻌﺘﻓ .ﺪﯾﺪﺟ -
،ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ لﺎﻤﻋأ ﻲﻓ "ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا" ﺮﻫﺎﻈﻣ ﻢﻫأ ﻦﻋ ﻒﺸﮑﻠﻟ ﻲﻠﯿﻠﺤﺘﻟا
و ،ﻊﻗاﻮﻟا ر ّﻮﺼﯾ ﻲﺼﺼﻘﻟا ﻪﺟﺎﺘﻧ ّنأ ﯽﻟإ ﺎﻨﻠﺻو ﺪﻗو اﺬﻫو ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا ﻞﺜﻣ ةﺪﯾﺪﺠﻟا ﻪﻠﺋﺎﺳﻮﺑ هﺮﯿﯿﻐﺘﻟ ّﻢﺛ ﻦﻣو ﻪﯾﺮﻌﯿﻟ ،ﺔﻧﺎﻣﺄﺑ ﻪﻠﻘﻨﯾ
ءﺎﻨﺒﻟا ﻲﻓ ﻲﺑﺎﺠﯾإ ﻪﺗاذ ّﺪﺣ ﻲﻓ اﺬﻫو ،ﻊﻗاﻮﻟا ﺮﯿﯿﻐﺗ ﯽﻟإ ﻮﻋﺪﺗ تﺎﺣوﺮﻃو ًﻻﻮﻠﺣ ﺎﻨﺴ ّﻤﻠﺗو ،ﻲﺼﺼﻘﻟا ﻪﺋﺎﻨﺑ ﻲﻓ ﺮﯿﻘﺷ ﻪﺑ ﺰﯿﻤﺗ ﺎﻣ ﻮﻫ ﻐﺗو ﻊﻗاﻮﻟا ﺪﻘﻨﻟ ﻢﻬﺗاﻮﻋدو ﻢﻬﻤﯿﻗو ﻦﯿﯿﻌﻗاﻮﻟا ﻒﻗاﻮﻣ ﻊﻣ ﻢﻏﺎﻨﺘﯾو ،ﻲﺼﺼﻘﻟا .هﺮﯿﯿ
.ﻲﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ﻞﻔﻄﻟا بدأ ،ﺰﻣﺮﻟا ،ﺔﯿﻠﯿﺠﺴﺘﻟا ﺔﯿﻌﻗاﻮﻟا ،ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ ،ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا
:دﺎﻨﺘﺳا ءاﺮﻫز ،ﯽﻠﺿﺎﻓ ؛تﺰﻋ ،ﯽﻤﯿﻫاﺮﺑا ﻼﻣ
، ۱۴۰۱ . تﺎﯾاور) ﻪﻗﺎﯿﺳو ﻪﻃﺎﻤﻧأ ﻲﻓ ﺔﺳارد ؛ﻲﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ﻞﻔﻄﻟا بدأ ﻲﻓ ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻓ
» ﺔﻧﺎﻤﺟو ﺎﻧأ
« ،
» ﻢﯾﺮﻣ مﻼﮐ
« ،
» ﯽﺘﻔﻟا مﻼﺣأ
ﻞﯿﺤﻨﻟا « ﻧ ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻤﻟ (ﺎﺟذﻮﻤ
: ﻷا ﺔﻨﺴﻟا ،ﻲﺑﺮﻌﻟا بد ۱۴
دﺪﻌﻟا ، ۴ ءﺎﺘﺷ ، - ﻲﻟاﻮﺘﻣ دﺪﻋ ۳۴ - ) ۱۵۱ - ۱۳۳ (.
DOI: 10.22059/jalit.2022.332902.612468
ناﺮﻬﻃ ﺔﻌﻣﺎﺠﺑ ﺮﺸﻨﻟا ﺪﻬﻌﻣ :ﺮﺷﺎﻨﻟا
۱۳۵ تﺎﯾاور) ﻪﻗﺎﯿﺳو ﻪﻃﺎﻤﻧأ ﻲﻓ ﺔﺳارد ؛ﻲﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ﻞﻔﻄﻟا بدأ ﻲﻓ ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻓ »
ﺔﻧﺎﻤﺟو ﺎﻧأ
« ،
» ﻢﯾﺮﻣ مﻼﮐ
« ،
» . مﻼﺣأ
1.
ﻟا
ّﺪﻘﻤ ﻪﻣ ﺐﻫﺬﺗ ﻞﻔﻄﻠﻟ ﺔﺑﺎﺘﮑﻟاو ،بدﻷا اﺬﻬﻟ ﯽﻨﺒﻟا ﺺﯿﺼﺨﺗ ﻲﻓ ﺔﻣﺪﺨﺘﺴﻣ تﺎﯿﻟآ عﻮﻤﺠﻣ ﻮﻫ ﻞﻔﻄﻟا بدأ
و ﻲﻨﻔﻟا ﯽﻨﻌﻤﻠﻟ ﻲﻤﺘﻨﺗ ﺔﯿﺑدأ جذﺎﻤﻧ ﺲﺳﺆﺘﻟ يﻮﻐﻠﻟا
لﺎﻔﻃﻷا بدأ مﻮﻬﻔﻣ ﯽﻟإ ﻲﺑﻮﻠﺳﻷاو مﻮﻘﯾ يﺬﻟا
ﺔﯿﺣﺮﺴﻤﻟاو ﺔﺼﻘﻟاو ﺮﻌﺸﻟﺎﮐ رﺎﺒﮑﻟا بدأ ﻲﻓ ﻲﻫ ﺎﻤﮐ ﺔﻣﻮﻬﻔﻣو ﺔﻓوﺮﻌﻣ ﺔﯿﺑدأ ﺐﯿﻟﺎﺳأ عﻮﻤﺠﻣ ﯽﻠﻋ ﻟا ج ّرﺪﺘﻟا ﺐﻠﻄﺘﺗ ﺔﺑﺎﺘﮑﻟا هﺬﻫ ﻲﻓ ﺔﻐﻠﻟا ّﻦﮑﻟ .ﺔﯾﺎﮑﺤﻟاو ﺔﯾاوﺮﻟاو ﺑو ،ﺔﻟﻮﻔﻄﻟا ﻞﺣاﺮﻣ ﺐﺴﺣ يﻮﻐﻠ
ﺮﯿﺒﻌﺘ
ﺮﺧآ ﺔﻟﻮﻔﻄﻟا ﻞﺣاﺮﻣ ﻦﻣ ﺔﻠﺣﺮﻣ ﻞﮑﻟ ﺔﻐﻟ ﺮﯿﻏ ﻲﻫ ةﺮﮑﺒﻤﻟا ﺔﻟﻮﻔﻄﻟا ﺔﻐﻟ ؛ﺔﺻﺎﺨﻟا ﺎﻬﺒﯿﻟﺎﺳأو ﺎﻬﺘﻐﻟ
.ةﺮﺧﺄﺘﻤﻟاو ﺔﻄﺳﻮﺘﻤﻟا ﺔﻟﻮﻔﻄﻟا ﺔﺑرﺎﺿ بﺎﻘﺣأو رﻮﺼﻌﺑ ّﺮﻣ ،ﺔﯿﺑدﻷا سﺎﻨﺟﻷا ﺔﯿﻘﺑ نﺄﺷ ﻪﻧﺄﺷ لﺎﻔﻃﻷا بدأ نإ :لﻮﻘﻟا ﻲﻓ ءاﺮﻣ ﻻ
ﻓ مأ ﻲﺑﺮﻌﻟا بدﻷا ﻲﻓ نﺎﮐأ ءاﻮﺳ ،بدﻷا ﺔﺣاو ﻲﻓ ﻪﻟ ﻊﺿﻮﻣ ﻦﻋ ﺚﺤﺒﯿﻟ عﺎﻘﺒﻟا زﺎﺘﺟاو مﺪﻘﻟا ﻲﻓ ﻲ
،ﺔﯿﺑوروﻷا ﺔﻀﻬﻨﻟا ﺪﯿﻟو ﻮﻬﻓ .ﺎﻬﻠﮐ ﺔﯿﻤﻟﺎﻌﻟا بادﻵا
،ﺎﻨﻤﻟﺎﻋ ﻲﻓ رﻮﻠﺒﺘﯾ اﺪﻏ ﻦﻣ ﻲﻘﯿﻘﺤﻟا هرود ﺬﺧﺄﯾو
ﺮﯿﺛﺄﺘﻟا حﺎﯾر تﺎﺻﺎﻫرإ تأﺪﺑ ﺎﻣﺪﻨﻋ ،ﻲﺑوروﻷا بدﻷا ﺞﻬﻨﻣ ءﻮﺿ ﻲﻓ ،ﺮﺸﻋ ﻊﺳﺎﺘﻟا نﺮﻘﻟا ﺮﺧاوأ او مﺎﻤﺘﻫﻻا ﻊﻓاود ،ﺔﯿﺑوروﻷا ﺔﻀﻬﻨﻟا ﻞﻣاﻮﻋ ترﺎﺛأ ﺪﻘﻟ ،بﺮﻐﻟا ﻦﻣ ةﺪﻓاﻮﻟا ﻲﻓﺎﻘﺜﻟا بدﺄﺑ ﺔﯾﺎﻨﻌﻟ
طﻼﺘﺧﻼﻟ ﺔﺠﯿﺘﻧ ﺔﻤﺟﺮﺘﻟا ﻖﯾﺮﻃ ﻦﻋ ﻲﻠﻋ ﺪﻤﺤﻣ ﻦﻣز ﺮﺼﻣ ﻲﻓ هرﻮﻬﻇ أﺪﺒﻓ ﻲﺑﺮﻌﻟا ﻢﻟﺎﻌﻟا ﯽﻓ ﻞﻔﻄﻟا ءاﺮﻌﺸﻟا ﻦﻣ دﺪﻋ یﺮﺒﻧا ﺚﯿﺣ ،ﺔﻤﻈﻨﻣ ﺮﯿﻏ ﺔﯾدﺮﻓ تاردﺎﺒﻣ ﻞﮑﺷ ﯽﻠﻋ ﺮﻬﻈﻓ ﻦﯿﻄﺴﻠﻓ ﻲﻓ ﺎ ّﻣأ ،بﺮﻐﻟﺎﺑ ﺪﯿﺷﺎﻧﻷا هﺬﻫ ﺖﻧﺎﮐو ،لﺎﻔﻃﻸﻟ ﺔﯿﺳرﺪﻤﻟاو ﺔﯿﻨﻃﻮﻟا ﺪﯿﺷﺎﻧﻷا ﺔﺑﺎﺘﮐ ﯽﻟإ ءﺎﺑدﻷاو ﻊﻗاو ﻦﻣ ﯽﻘﺘﺴﺗ
ﺪﻘﻧو ،ﻲﻨﻃﻮﻟا عاﺮﺼﻟا :روﺎﺤﻣ ﺔﺛﻼﺛ لﻮﺣ روﺪﺗو .ﺮﺧاﺰﻟا ﻲﺒﻌﺸﻟا ﻪﺛورﻮﻣو ﻲﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ﺐﻌﺸﻟا .ﺦﯾرﺎﺘﻟا ةدﺎﻌﺘﺳاو ،ﻊﻗاﻮﻟا ﻞﺒﻗ ﻦﯿﻄﺴﻠﻓ ﯽﻓ لﺎﻔﻃﻷا ﺮﯿﻫﺎﻤﺟ ﺐﻄﻘﺘﺴﺗ ﻪﯿﺋاوﺮﻟا تاردﺎﺒﻤﻟا ﺾﻌﺑ كﺎﻨﻫ ﺖﻧﺎﮐ ﺖﻗﻮﻟا روﺮﻤﺑو
ﺔﺒﮑﻧ ١٩٤٨ ﯿﺘﺟﻻا ةﺄﻃو ﺖﺤﺗو ،ﺔﺛرﺎﮑﻟا ﻚﻠﺗ بﺎﻘﻋأ ﯽﻓو ،م فوﺮﻈﻟا ﻚﻠﺗ ﺖﺠﺘﻧأ ﯽﻠﯿﺋاﺮﺳﻹا حﺎ
ﻞﻣﺎﮐ ﻞﯿﺠﻟ ﯽﺣو رﺪﺼﻣ اﻮﺤﺒﺻأ ﻦﯾزرﺎﺑ ءﺎﺑدأ ةردﺎﻨﻟاو ةذﺎﺸﻟا ءﻻﺆﻫ ّﻢﻫأ ﻦﻣو ،
، دﻮﻤﺤﻣ ﺐﯾدﻷا
ﺮﯿﻘﺷ ) ١ ( ّﺮﺛ ًارﺪﺼﻣ ﻪﻤﻟﺎﻌﻣ ﻞﮑﺑ ﻊﻗاﻮﻟا ﺢﺒﺻأ يﺬﻟا ، ،ﺔﯿﻌﻗاﻮﻟﺎﺑ ﺮﺛﺄﺗ ﺪﻘﻓ ،ﻲﻋاﺪﺑﻹاو ﻲﺑدﻷا ﻪﺟﺎﺘﻧﻻ ًا
ﻟو ،ﻲﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ﻊﻗاﻮﻠﻟ ﺔﻤﺋﻼﻣ ﺖﻧﺎﮐ ﺎﻬﻧأ ﺎﺻﻮﺼﺧ ﻦﻣ جرﺎﺨﻟا ﻲﺑﺮﻌﻟا ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا لاﻮﺣأ ﻦﻣ ﺮﯿﺜﮑ
ﺔﯾؤﺮﻟﺎﺑ ﺔﻣﺰﺘﻠﻣ ةرﻮﺻ ﻪﺘﯿﻌﻗاو ﺖﻧﺎﮐو ،ﺔﯾزاﻮﺟﺮﺒﻟا ﺔﯿﻟﻼﻐﺘﺳﻻا ﺔﻌﯿﺒﻄﻟا يذ ،ﻲﺑوروﻷا رﺎﻤﻌﺘﺳﻻا .ﺔﯿﮐاﺮﺘﺷﻻا ﻲﻓ ﻞﯾﻮﻄﻟا ﻪﺳاﺮﻣو ،ﺔﻏﺎﯿﺼﻟاو ﺞﺴﻨﻟا ﻲﻓ ﻪﺗﺮﺒﺧ ﺮﻬﻈُﺗ ،ةﺰّﯿﻤﻣ ﺔﯿﺼﺼﻗ ﺔﯿﻨﺑ ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ ﻚﻠﺘﻤﯾ
ﺎﯿﻨﻘﺘﻟا ﻦﻣ ًادﺪﻋ ًﺎﻌﻣﺎﺟ ،ﺔﺑﺎﺘﮑﻟا ﺔﻤﻬﻤﻟا ﺔﯾدﺮﺴﻟا ت
،حﻼﻓو ﯽﻤﯿﻫاﺮﺑاﻼﻣ) ١٣٩٩
: ٧٦
و (.
ﺔﻧزاﻮﻤﻟا لوﺎﺣ
ﺮّﺛﺄﺗ ﻪّﻧأ ﺎﻤﮐ .ﺔﯿﻌﻗاﻮﻟا ﻲﻓ فﻮﻟﺄﻤﻟا ﻂﯿﻤﻨﺘﻟا ﯽﻠﻋ دﺮﻤﺘﻟاو ﻊﯾﻮﻨﺘﻟا ﻲﻓ ﺪﻬﺘﺟاو ،ﻞﮑﺸﻟاو نﻮﻤﻀﻤﻟا ﻦﯿﺑ ﺐﯿﻟﺎﺳﻷاو ﺔﯿﻌﻗاﻮﻟا ﺔﯾؤﺮﻟا ﻦﯿﺑ ﻊﻤﺠﺗ ﻲﺘﻟا ،ﺔﯿﻨﯿﺗﻼﻟا ﺎﮑﯾﺮﻣأ بدﺄﺑ ﺔﻄﺒﺗﺮﻤﻟا ﺔﯾﺮﺤﺴﻟا ﺔﯿﻌﻗاﻮﻟﺎﺑ
ﺑﺮﻌﻟا بدﻷا ﺔﻨﺴﻟا ، ﻲ ١٤ دﺪﻌﻟا ، ٤ ءﺎﺘﺷ ، ١٤٠١ - ﻲﻟاﻮﺘﻣ دﺪﻋ ۳۴ ۱۳۶
ا ةﺪﯾﺪﺠﻟا اﺬﻫ ﻲﻓ ةﺰﯿﻤﺘﻣ ﻪﺗﺎﺑﺎﺘﮐ تﺮﻬﻇو ﺎﻬﻌﻣ ﻞﻋﺎﻔﺗ ﺪﻗو .ﺔﯿﺒﺋاﺮﻐﻟاو ﺔﯿﺒﺋﺎﺠﻌﻟا ﯽﻟإ ﻼﯿﻣ ﻦﻤﻀﺘﺗ ﻲﺘﻟ
.ﺔﯿﻌﻗاﻮﻟا ﻦﻣ ﻒﻠﺘﺨﻤﻟا هﺎﺠﺗﻻا ﻧو
ّﺮﺜﻟا ﻊﯿﺑﺎﻨﯿﻟا هﺬﻫ ﻦﻣ ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ ﻲﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ﺐﯾدﻷا ﻞﻬ ﯽﻘﺘﺳاو ة
ﯾ يﺬﻟا ﻲﺟرﺎﺨﻟا ﻪﻌﻗاو ءاﻮﺳ ،ﻢﻟﺆﻤﻟا ﻲﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ﻞﻔﻄﻟا ﻊﻗاو ﻦﻋ ﺮّﺒﻌﯿﻟ ﺔّﯾﺮﮑﻔﻟا هروﺎﺤﻣ وأ ﻪﺑ ﻂﯿﺤ
ﺔﯿﻋاﺪﺑﻹا ﻪﺘﺑﺮﺠﺗ ﻖﯿﻤﻌﺘﻟ ﻚﻟذ ّﻞﮐ ،یؤرو ﺲﯿﺳﺎﺣأو ﺮﻋﺎﺸﻣ ﻦﻣ ﻪﺗاذ ﻲﻓ ﺞﻠﺘﺨﯾ ﺎﻣو ﻲﺴﻔﻨﻟا ﻪﻌﻗاو .لﺎﻔﻃﻷا ﺮﯿﻫﺎﻤﺟ ﻲﻓ ﺮﯿﺛﺄﺘﻟاو ،ﺔﯾرﻮﻌﺸﻟاو ﺔﯿﻧﺎﺴﻧﻹاو ١ - ١ . ﺚﺤﺒﻟا ﺔﻠﺌﺳأ
و ،لﺎﻘﻤﻟا اﺬﻫ ءارو فﺪﻬﻟا ﻮﻫ
ﻦﻋ ﺔﺑﺎﺟﻹا :ﺔﯿﻟﺎﺘﻟا ﺔﻠﺌﺳﻷا
- ﺎﻣ ﻲﻫ ﻢﻫأ دﻮﻤﺤﻣ بدأ ﻲﻓ ﺔﯿﻌﻗاﻮﻟا ﺮﻫﺎﻈﻣ لﺎﻔﻃﻸﻟ ﺮﯿﻘﺷ
؟
ّ - ﻇو ﻒﯿﮐ ﻒ لﺎﮑﺷأ ﺐﺗﺎﮑﻟا
؟ﻪﺘﯿﻌﻗاو ءاﺮﺛﻹ ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا
١ - ٢ . ﺔﺳارﺪﻟا ﺔﯿﺠﻬﻨﻣ ﻲﻔﺻﻮﻟا ﺞﻬﻨﻤﻟا ﯽﻠﻋ ﺔﺳارﺪﻟا هﺬﻫ ﺪﻤﺘﻌﺗ -
ﺮﻫﺎﻈﻣ ﻢﻫأ ﻦﻋ ﻒﺸﮑﻠﻟ ﻲﻠﯿﻠﺤﺘﻟا
» ﻟا ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻔ
« ﻲﻓ
تﺎﯾاور ﻲﻓ ﺔﯾزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا ﺔﯿﻌﻗاﻮﻟاو ﺪﺻﺮﺗو ،ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ لﺎﻤﻋأ
» ﺔﻧﺎﻤﺟو ﺎﻧأ
« و
» ﻢﯾﺮﻣ مﻼﮐ
« و
» مﻼﺣأ
ﻟا ﻞﯿﺤﻨﻟا ﯽﺘﻔ
« ،يزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا ﻪﺑدأ ﻲﻓ ﺐﺗﺎﮑﻟا ﺎﻬﯿﻠﻋ ﺪﻤﺘﻋا ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻨﻔﻟا ﻞﺋﺎﺳﻮﻟا ﺔﻓﺮﻌﻣ ﯽﻟإ ﯽﻌﺴﺗو .
صﻮﺼﻧ ﻦﻣ ﺔﺟﺮﺨﺘﺴﻤﻟا جذﺎﻤﻨﻟا ﺔﺳارد لﻼﺧ ﻦﻣ ﺞﺋﺎﺘﻨﻟا طﺎﺒﻨﺘﺳاو یﻮﺘﺤﻤﻟا ﻞﯿﻠﺤﺗ ﻊﻣ ًﺎﻘﻓاﺮﺘﻣ .ﻪﺼﺼﻗ ١ - ٣ . ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا تﺎﺳارﺪﻟا
ﺖﺒﺘﮐ ة ّﺪﻋ ﻣ ّنأ ﻻإ ،ﺔﯿﺼﺼﻘﻟا ﻪﻟﺎﻤﻋأو ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ ﻦﻋ تﺎﺳاردّ عﻮﺿﻮ
» ﺷأ لﺎﮑ ﺔﯾزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا ﺔﯿﻌﻗاﻮﻟا
ﻲﻓ بدأ ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ
« ﺔﺳارﺪﺑ ﻆﺤﯾ ﻢﻟ ّﯿﺣ ﯽﻟإ ﻞﺧﺪﯾ ﻢﻟو ﻦﯿﺜﺣﺎﺒﻟا
ﺘﻟا ﺰ ﻨ ﻲﻓ لوﺎ هﺬﻫ ﺎ ّﻣأ .ثﻮﺤﺒﻟا
ﺑ ﻲﺗﺄﻧ نأ ﺎﻧدرأ اذإ تﺎﺳارﺪ
:ﺮﮐﺬﻧ نأ ﺎﻨﻨﮑﻤﯿﻓ ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ ﺐﺗﺎﮑﻟا بدأ ﺖﻟوﺎﻨﺗ
-
» ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ ﺪﻨﻋ ﻲﺼﺼﻘﻟا ﻦﻔﻟا
« ﺘﺴﺟﺎﻣ ﺔﻟﺎﺳر ،ﻲﺧﺮﺴﻟا ﻪﻠﻟاﺪﺒﻋ ﻲﻣﺎﺳ ، ،سﺪﻘﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ ،ﺮﯿ
٢٠٠٧
؛ ﻦﯾﺮﺸﻌﻟا نﺮﻘﻟا تﺎﻨﯿﺘﺳ ﺬﻨﻣ ﺔﯿﺼﺼﻘﻟا ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ ﺔﺑﺮﺠﺗ ﺔﺳارﺪﻟا هﺬﻫ ﻲﻓ ﺚﺣﺎﺒﻟا لوﺎﻨﺗ
مﺎﻋ ﯽﺘﺣ ٢٠٠٥
،ﻲﺑﺮﻌﻟا ﻂﺳﻮﻟا ﻲﻓ اﺪﺟ ةﺮﯿﺼﻘﻟا ﺔﺼﻘﻟا ﺦﯿﺳﺮﺗ ﯽﻠﻋ هﺮﯿﺛﺄﺗو ، و
ﻊﻗاﻮﻟا ﺞﻟﺎﻋ
ﻟا تﺎﻘﺒﻃ ﻦﯿﺑ ﺐﺗﺎﮑﻟا عاﺮﺻو ﺔﯿﻨﻃﻮﻟاو ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻاو ﺔﯿﻧﺎﺴﻧﻹا ﺎﯾﺎﻀﻘﻟاو ﻲﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ،ةﺮﯿﻘﻔﻟاو ﺔﯾزاﻮﺟﺮﺒ
.ًاﺪﺟ ةﺮﯿﺼﻘﻟا ﺔﺼﻘﻟا ﺔﺑﺎﺘﮐ ﯽﻟإ ﺔﯾدﺮﺴﻟا ﺔﺼﻘﻟا ﻦﻣ ﺮﯿﻘﺷ لﺎﻘﺘﻧا ﺔﯿﻔﯿﮐ ﺢ ّﺿوو - » ﺔﺼﻗ ﻲﻓ ﺔﯿﺼﺼﻘﻟا ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا ﻞﯿﻠﺤﺗ
» وﺪﻟﺎﻧور ﺪﻌﻘﻣ
« ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ ﻲﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا صﺎﻘﻠﻟ
« ،
دﺪﻌﻟا ،ﺎﻬﺑادآو ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟ ﺔﯿﻧاﺮﯾﻹا ﺔﯿﻌﻤﺠﻟا ﺔﻠﺠﻣ ،نوﺮﺧآو ﻲﭼﺮﯾﺮﺣ ١٤
، ٢٠١٠
؛ اﺬﻫ فﺬﻬﯾ
ﺚﺤﺒﻟا ﺔﺼﻗ ﻲﻓ ﺔّﯿﻨﻔﻟا ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا ﻞﯿﻠﺤﺗ ﯽﻟإ
» وﺪﻟﺎﻧور ﺪﻌﻘﻣ
« دﻮﻤﺤﻣ ﺺﺼﻗ ﯽﻠﻋ ءﻮﻀﻟا ﻂﯿﻠﺴﺗو ،
۱۳۷ تﺎﯾاور) ﻪﻗﺎﯿﺳو ﻪﻃﺎﻤﻧأ ﻲﻓ ﺔﺳارد ؛ﻲﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ﻞﻔﻄﻟا بدأ ﻲﻓ ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻓ
» ﺔﻧﺎﻤﺟو ﺎﻧأ
« ،
» ﻢﯾﺮﻣ مﻼﮐ
« ،
» مﻼﺣأ ...
،ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ رﺎﺛآ ﻲﻓ ﻲﺑﺮﻐﻟا رﺎﺒﮑﺘﺳﻻاو ﻲﻧﻮﯿﻬﺼﻟا داﺪﺒﺘﺳﻻا تﺎﯿﻠﺠﺗ اﻮﻟوﺎﻨﺗو ،ةﺮﯿﺼﻘﻟا ﺮﯿﻘﺷ .ةﺮﯿﺼﻘﻟا ﻪﺼﺼﻗ ﻲﻓ ﺔﺳﺎﯿﺴﻟاو بدﻷا ﺔﯿﻟﺪﺟو -
» ﺼﻗ) لﺎﻔﻃﻸﻟ ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ ﺺﺼﻗ ﻲﻓ ﺔﯿﻨﻔﻟا ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا ﺔﺳارد كﻮﻠﻤﻟا ،ﻚﯾﺪﻟا ﺔﻨﻬﻣ ،ﺰﺟﺎﺤﻟا ﺺ
(ًﺎﺟذﻮﻤﻧ رﺎﻐﺼﻟا
« ،ﺎﻨﯿﺳ ﻲﻠﻋ ﻮﺑ ﺔﻌﻣﺎﺟ ،ﺮﯿﺘﺴﺟﺎﻣ ﺔﻟﺎﺳر ،يﺮﺒﮐأ يﺪﻬﻣ ، ٢٠١٤
؛ ﺚﺣﺎﺒﻟا لوﺎﻨﺗ
ﻲﻓ ﺔّﯿﻨﻔﻟا ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا ة ّﺪﻋ
،ﻞﻔﻄﻟا ﺔﯿﺼﺨﺷ ﻊﻣ ﺮﺻﺎﻨﻌﻟا ﻚﻠﺗ مﺎﺠﺴﻧا ﯽﻠﻋ ءﻮﻀﻟا ﯽﻘﻟأو ،ﺺﺼﻗ
.ﻲﻗﻼﺧﻷا ﻲﻤﯿﻠﻌﺘﻟا نﻮﻤﻀﻤﻟا تاذ ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﺎﯾﺎﻀﻘﻟاو - » ﺔﺼﻘﻟا ﺔﯿﻨﺑ (ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻤﻟ ﺔﯿﻘﺸﻟا ةأﺮﻤﻠﻟ سﻮﻘﻃ ﺔﺼﻗ ﺔﺳارد) ةﺮﺻﺎﻌﻤﻟا ﺔﯿﺑﺮﻌﻟا ةﺮﯿﺼﻘﻟا
« ،
،ﻦﯿﺒﻣ نﺎﺴﻟ ﺔﻠﺠﻣ ،ةداز ﻢﻇﺎﮐ ﻦﯾﺮﺴﻧ ٢٠١٤
؛ ﺪﻘﺘﻌﺗ أ ﺔﺒﺗﺎﮑﻟا ﻞﻤﺸﺗ ﺔﯿﺼﺼﻘﻟا ﺔﻋﻮﻤﺠﻤﻟا هﺬﻫ ن
ﺔﯿﺳﺎﻘﻟا ﺎﻬﺑرﺎﺠﺗو ةأﺮﻤﻟا ةﺎﯿﺣ ﻲﻓ ﺔﻠﻣﺄﺘﻣو ﺔﺳﺎ ّﺴﺣ تﺎﻈﺤﻟ
، ﻲﻓ ةأﺮﻤﻟا ﺔﻟﺰﻨﻣ ّﻲﻗر ﻞﯿﺒﺳ ﻲﻓ ﯽﻌﺴﺗو
ﺮﻄﺘﺗو .ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا
،ةزرﺎﺒﻟا ﺔﯿﺑﻮﻠﺳﻷا ﺺﺋﺎﺼﺨﻟاو ﺔﯿﺼﺼﻘﻟا تﺎﯿﻨﻘﺘﻟا ﯽﻟإ ق ،ﺔﻗرﺎﻔﻤﻟاو ،ﺔﯿﺼﺨﺸﻟﺎﮐ
و ،ﺺﯿﺨﺸﺘﻟاو ،ﻒﺻﻮﻟاو ،ﻒﯿﺜﮑﺘﻟاو ،راﺮﮑﺘﻟاو ،حﺎﯾﺰﻧﻻاو ﺎﻫﺮﯿﻏ
.
-
» ﺔﯿﺼﺼﻘﻟا ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ لﺎﻤﻋأ ﻲﻓ ﻞﻔﻄﻟا
« ﻒﺳﻮﯾ ﺪﻤﺤﻣ ﻲﻠﻋ رﻮﻫز ،
، ﺔﻌﻣﺎﺟ ،ﺮﯿﺘﺴﺟﺎﻣ ﺔﻟﺎﺳر
،ﻦﯿﻄﺴﻠﻓ ،ﺔﯿﻨﻃﻮﻟا حﺎﺠﻨﻟا ٢٠١٦
؛ ﺔﺳارﺪﻟا هﺬﻫ ﺖﯿﻨﻋ ﻲﻓ ﺎﻬﺒﯿﻟﺎﺳأو ﺎﻬﻨﯿﻣﺎﻀﻣو ﺔﯿﻟﻮﻔﻄﻟا دﺎﻌﺑﻷﺎﺑ
.ﺔﯿﺳﺎﯿﺴﻟاو ﺔﯾﻮﺑﺮﺘﻟاو ﺔﯿﻨﻃﻮﻟاو ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻاو ﺔﯿﺴﻔﻨﻟا دﺎﻌﺑﻷا ﯽﻟإ ﺖﻗ ّﺮﻄﺗو ،ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ ﺺﺼﻗ ﻪﺘﯾؤرو ﻞﻔﻄﻟا تﺮﻬﻇأو ،ﻪﺴﺟاﻮﻫو ﺐﺗﺎﮑﻟا ﻦﻣاﻮﮐ ﻲﻓ روﺪﯾ ﺎﻤﻟ یﺪﺻ ﺖﻧﺎﮐ دﺎﻌﺑﻷا هﺬﻫ نأ ﺖﻨّﯿﺑو
،لﻼﺘﺣﻻاو ،ﻦﻃﻮﻟاو ،ةدﺎﻬﺸﻟاو ،ضرﻸﻟ ﺔﯿﻟﻮﻔﻄﻟا ﻞﯿﮑﺸﺘﻟا ﺔﺜﺣﺎﺒﻟا تﺪﺻرو .ﺔﯿﻋﺎﻤﺘﺟﻻا ﺔﺌﯿﺒﻟاو
:ﺎﻬﻨﻣ ﺎﻬﯿﻓ ﺔﯿﻟﺎﻤﺠﻟا ﺐﻧاﻮﺠﻟا تﺮﻬﻇﺄﻓ ،ﺔﯿﺼﺼﻘﻟا ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ لﺎﻤﻋأ ﻲﻓ ﻞﻔﻄﻟا رﻮﻀﺤﻟ ﻲﻟﺎﻤﺠﻟا .ةرﻮﺼﻟاو ،بﻮﻠﺳﻷاو ،ﺔﻐﻠﻟا -
» ﺎﺘﯾاور ﺔﯿﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ﺔﯾاوﺮﻟا ﻲﻓ ةأﺮﻤﻟا ةرﻮﺻ »
ﺔﻠﺋﺎﻌﻟا سﺮﻓ
« و
» ﺔﻠﺋﺎﻌﻟا ءﺎﺴﻨﻟ ﺢﯾﺪﻣ
« ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻤﻟ
ﺎﺟذﻮﻤﻧ
« آ ، ،ﺖﯾزﺮﯿﺑ ﺔﻌﻣﺎﺟ ،ﺮﯿﺘﺴﺟﺎﻣ ﺔﻟﺎﺳر ،ﻲﻨﯾرﻮﺑ نﻮﻣﺄﻣ تﺎﯾ ٢٠١٧
؛ ﻟا ﺖﻔﺸﮐ ﮑ ﺎ ﺐﺗ د ّﺪﻌﺗ ﻦﻋ
ﺎﻫءﺎﻨﺑأ م ّﺪﻘﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﻠﺿﺎﻨﻤﻟا مﻷا ةرﻮﺻ ﺎﻬﯿﻓ تﺪ ّﺴﺠﺗ ،ﺔﯿﺒﻠﺴﻟاو ﺔﺑﺎﺠﯾﻹا ﻦﯿﺑ حواﺮﺘﺗ ﻲﺘﻟا ةأﺮﻤﻟا ةرﻮﺻ ﻤﺗو ،ﻲﻟﺎﻀﻨﻟا ﺎﻬﯿﻋو ﯽﻠﻋ ﺔﻓﺎﻘﺜﻟاو ﻢﯿﻠﻌﺘﻟا ﺮﯿﺛﺄﺗ ﺢﺿاو ﻞﮑﺸﺑ ﺮﻬﻇو ،ﻦﻃﻮﻟا ﻦﻋ عﺎﻓﺪﻟا ﻞﯿﺒﺳ ﻲﻓ ﺖﻠّﺜ
.ﺎﻬﺋﺎﻨﺑأ تﻮﻗ ﻦﯿﻣﺄﺗ ﻞﯿﺒﺳ ﻲﻓ ّﺪﮑﺗو ،ﺎﻬﺘﻣاﺮﮐ ﻖﯿﻘﺤﺘﻟ ﻒﻘﺗ ﻲﺘﻟا ةدﺮﻤﺘﻤﻟا ةأﺮﻤﻟا ةرﻮﺻ - » ﺺﺼﻗ ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ ﻲﻓ تاﺬﻟا ﺔﯾﺮﺨﺳ
» اﺮﯿﮐﺎﺷ ةرﻮﺻ
« ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻤﻟ ةﺮﯿﺼﻘﻟا
« مﺮﮐأ ةﺪﯿﺳ ،
ﺔﻓﺮﻌﻣ ﺔﻠﺠﻣ ،ﺎﯿﻧ هﺪﻨﺸﺧر
، ،قاﺮﻌﻟا ٢٠١٨
؛ ﻲﻓ ﺔﯿﺗاﺬﻟا ﺔﯾﺮﺨﺴﻟا ﺐﻧﺎﺟ ﯽﻟإ ﺔﺒﺗﺎﮑﻟا ﺖﻗ ّﺮﻄﺗ هﺬﻫ
ﻟا ﺔﻋﻮﻤﺠﻤﻟا ﻞﯿﺻﺎﻔﺗ ﻲﻓ ﻊﻗاﻮﻟا ﺔﯾﺮﺨﺳ ﺎﻬﻧأو ،ﻪﺗاﺬﺑ دﻼﺠﻟا ﻦﻣ ةﺮﺷﺎﺒﻣ ﺔﯾﺮﺨﺳ ﺎﻬﻧأ یﺮﻨﻓ ،ﺔﯿﺼﺼﻘ
.ﻢﻬﺗﺎﯿﻣﻮﯾو ءﺎﻄﺴﺒﻟا سﺎﻨﻟا ةﺎﯿﺣ
ﺑﺮﻌﻟا بدﻷا ﺔﻨﺴﻟا ، ﻲ ١٤ دﺪﻌﻟا ، ٤ ءﺎﺘﺷ ، ١٤٠١ - ﻲﻟاﻮﺘﻣ دﺪﻋ ۳۴ ۱۳۸
- » نﺎﯿﺘﻔﻟا ﺔﯾاور ﻲﻓ نﻮﻤﻀﻤﻟاو ﻞﮑﺸﻟا ،
ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ ﺺﺼﻗ ﻲﻓ ﺔﺳارد
« ﻪﻠﻟاﺪﯿﺒﻋ ﻦﯿﺴﺣ ،
،ندرﻷا ،ﺎﯿﻔﻟدﻼﯿﻓ ﺔﻌﻣﺎﺟ ،ﺮﯿﺘﺴﺟﺎﻣ ﺔﻟﺎﺳر ،ﺔﻣزاﺰﻌﻟا ٢٠١٩
؛ ﻼﻣ ﯽﻟإ ﺚﺣﺎﺒﻟا قﺮﻄﺗ ﺔﯿﻨﺒﻟا ﺢﻣ
،ﺔﯾدﺮﺴﻟا ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ تﺎﯾاور ﻲﻓ
، دﺮﺳو ﺔﯿﺼﺨﺷو ثﺪﺣ ﻦﻣ يدﺮﺴﻟا ﻞﻤﻌﻟا ﺮﺻﺎﻨﻋ ﺪﯾﺪﺤﺗو
.نﺎﮑﻣو نﺎﻣزو بﻮﻠﺳأو ﺔﻐﻟو راﻮﺣو -
» (ًﺎﺟذﻮﻤﻧ ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ) ًاﺪﺟ ةﺮﯿﺼﻘﻟا ﺔﺼﻘﻟا ﻲﻓ ﺔﯾﺮﺨﺴﻟاو ﺔﻗرﺎﻔﻤﻟا
« ،ةدﺎﯾز ﻲﻠﻋ ﺪﻤﺤﻣ نﺎﻤﯾإ ،
،ﺎﯿﻔﻟدﻼﯿﻓ ﺔﻌﻣﺎﺟ ،ﺮﯿﺘﺴﺟﺎﻣ ﺔﻟﺎﺳر ٢٠١٩
؛ ارﺪﻟا ﺖﻟوﺎﻨﺗ ﻊﺒﺳ ﻲﻓ ﺔﯾﺮﺨﺴﻟاو ﺔﻗرﺎﻔﻤﻟا يﺮﺼﻨﻋ ﺔﺳ
ﯽﻠﻋ ﺔﻗرﺎﻔﻤﻟا ﺮﺼﻨﻋ ﻒﯿﻇﻮﺗ ﺔﺒﻠﻏ ﯽﻟإ ﺖﻠ ّﺻﻮﺗو ،ﺮﯿﻘﺷ ﺪﻨﻋ ًاﺪﺟ ةﺮﯿﺼﻘﻟا ﺔﺼﻘﻟا ﻲﻓ تﺎﻋﻮﻤﺠﻣ تﺎﻋﻮﻤﺠﻤﻟا ﻚﻠﺗ ﻲﻓ ﺔﯾﺮﺨﺴﻟا ﺮﺼﻨﻋ
، ﺔﻗرﺎﻔﻤﻟﺎﻓ ﺎﻬﯾأر ﻲﻓ
ﺔﯾﺮﺨﺴﻟا ﻦﻣ ﺎﺑﺮﺿ نﻮﮑﺗ ﺎﻣ ًﺎﺒﻟﺎﻏ
ﻦﯾﺬﻟا ﻦﯿﯿﺳﺎﯿﺴﻟاو ﻞﺘﺤﻤﻟا ﻦﻣ ﺎﻬﻣﺪﺨﺘﺴﯾ ﺔﯾﺮﺨﺴﻟا ﺎﻤﻨﯿﺑ ،ﺔﻣﻮﺘﮑﻤﻟا ﻦﯿﻄﺴﻠﻓ ﺔﯿﻀﻗ نﻮﻠﻐﺘﺴﯾ
.ﺔﯿﺼﺨﺸﻟا ﻢﻬﺤﻟﺎﺼﻤﻟ - » (ﺎﺟذﻮﻤﻧ ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ لﺎﻤﻋأ) ﻲﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ﻞﻔﻄﻟا بدأ ﻲﻓ ﺔﻣوﺎﻘﻤﻟا تﺎﯿﻠﺠﺗ
« ﻼﻣ تﺰﻋ ،
رﻮﻫﻻ بﺎﺠﻨﺑ ﺔﻌﻣﺎﺟ ،ﻲﺑﺮﻌﻟا ﻢﺴﻘﻟا ﺔﻠﺠﻣ ،ﻲﻠﺿﺎﻓ ءاﺮﻫزو ،ﻲﻤﯿﻫاﺮﺑإ ،
دﺪﻌﻟا ،نﺎﺘﺴﮐﺎﺑ ٢٧
،
٢٠٢٠ دو ﺮﯿﻘﺷ بدأ ﻲﻓ ﺔﻣوﺎﻘﻤﻟا تﺎﯿﻠﺠﺗ ﻢﻫأ ﯽﻟإ ﺚﺤﺒﻟا اﺬﻫ فﺪﻬﯾ ؛ ﺔﻠﯿﻠﻗ ﺮﯿﻏ ﻊﻃﺎﻘﻣ ﻲﻓ ﻪﺗﻮﻋ
ﺞﻫﺎﻨﻤﺑ ماﺰﺘﻟﻻﺎﺑ ﺦﺳاﺮﻟا هدﺎﻘﺘﻋاو مﻷا ﻢﻬﺿرأ ﻦﻣ ﻞﺘﺤﻤﻟا وﺪﻌﻟا دﺮﻃ ﻞﺟأ ﻦﻣ ﺔﻣوﺎﻘﻤﻟاو حﺎﻔﮑﻟا ﯽﻟإ ﻲﺼﺼﻘﻟا ﻪﮑﺒﺣ ﻦﯾﻮﻠﺗ ﻦﻣ ﺮﺜﮑﯾ ﻪّﻧأ ﺎﻤﮐ ،ةﺪﺣاو مد ﺔﻗارإ نود ﻞﯿﺒﺴﻟا اﺬﻫ ﻲﻓ ﺔﯿﻤﻠﺴﻟا ﺔﻣوﺎﻘﻤﻟا ا حور ﺪ ّﺴﺠﯾو ﺖﻨﺒﻟاو ﺪﻟﻮﻟا ﻦﯿﺑ ةاوﺎﺴﻤﻟاو ﻒﻧﺎﮑﺘﻟا ناﻮﻟﺄﺑ ﻦّﯿﺒﯾو ،ﻦﯿﯿﺤﯿﺴﻤﻟاو ﻦﯿﻤﻠﺴﻤﻟا ﻦﯿﺑ ﻲﺧﺂﺘﻟ
.ﻪﺗﺎﻧﺎﯾدو ﻪﺗﺎﯿﻣﻮﻗ ﺖﻧﺎﮐ ﺎﻤﻬﻣ ﺪﺣاو ﻦﻃو ءﺎﻨﺒﻟ ﺞﺷاﻮﺘﻟاو مﺎﺠﺴﻧﻻا ةروﺮﺿ ﺎﻨﻟ - » ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ ﺪﻨﻋ ةﺮﯿﺼﻘﻟا ﺔﺼﻘﻟا ﺔﯾﻮﻫ
« اﺮﺘﺒﻟا ﺔﻌﻣﺎﺟ ،دواد نﺎﻤﯿﻠﺳ ﻲﻧﺎﻣأ ، ،
،ندرﻷا ٢٠٢٠ ؛
ﺔﯿﺼﺼﻘﻟا ﺢﻣﻼﻤﻟا ﺪﺻر ﯽﻟإ ﺚﺤﺒﻟا اﺬﻫ ﯽﻌﺴﯾ ﻟ
ﻤﻟا ﺪﺻﺮﯾو ،ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻤ ﺔﯿﻨﻔﻟا ﺢﻣﻼ
.ﻲﺑدﻷا ﻪﺟﺎﺘﻧ ﻲﻓ ﺮﯿﻘﺷ ﺎﻬﺑ ﺰﯿﻤﺗ ﺔ ّﺻﺎﺧ ًﺔﯾﻮﻫ ﺖﻠ ّﮑﺷ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻧﻮﻤﻀﻤﻟاو - » ﺮﺻﺎﻌﻤﻟا ﻲﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ّصﺎﻘﻠﻟ "اﺮﯿﮐﺎﺷ ةرﻮﺻ" ﺔﻋﻮﻤﺠﻣ ﻲﻓ ﻪﺒﯿﻟﺎﺳأو ﺮﺧﺎﺴﻟا بﺎﻄﺨﻟا ﺔﯿﻟﺎﻤﺟ
ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ
« دﺪﻌﻟا ،ﺎﻬﺑادآو ﺔﺑﺮﻌﻟا ﺔﻐﻠﻟا ﺔﻠﺠﻣ ،ﻲﮐﺎﺳ لدﺎﻋ ﺪﻤﺣأو ،ﺪﺑﺎﻋ رﻮﺑ داﻮﺟ ﺪﻤﺤﻣ ، ١
،
ﺔﻨﺳ ٢٠٢٠
؛ ﺗ ﺔﻋﻮﻤﺠﻤﻟ ﺔﯿﺑﻮﻠﺳأ ﺔﺳارد ﯽﻟإ نﺎﺜﺣﺎﺒﻟا ق ّﺮﻄ
» اﺮﯿﮐﺎﺷ ةرﻮﺻ
« ﻒﺸﮐو ،ﺔﯿﺼﺼﻘﻟا
ﺎﻬﯿﻟإ ﺄﺠﻟ ﻲﺘﻟا ﺐﯿﻟﺎﺳﻷا ﻢﻬﻓو ﺔﯿﺑدﻷا ﺔﻋﻮﻤﺠﻤﻟا هﺬﻫ ﻲﻓ ﺔّﯿﻨﻔﻟا ﻪﺘﻤﯿﻗو ﺮﺧﺎﺴﻟا بﻮﻠﺳﻷا تﺎﯾﻮﺘﺴﻣ ﺔﯿﺼﺼﻘﻟا ﻪﺘﯿﻨﺑ ﻲﻓ ﺮﯿﻘﺷ .
۱۳۹ تﺎﯾاور) ﻪﻗﺎﯿﺳو ﻪﻃﺎﻤﻧأ ﻲﻓ ﺔﺳارد ؛ﻲﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ﻞﻔﻄﻟا بدأ ﻲﻓ ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻓ
» ﺔﻧﺎﻤﺟو ﺎﻧأ
« ،
» ﻢﯾﺮﻣ مﻼﮐ
« ،
» مﻼﺣأ ...
٢ . ﺚﺤﺒﻟا تﺎﯿﻠﮐ
٢ - ١ . ًﺎﺣﻼﻄﺻإو ﺔﻐﻟ :ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا مﻮﻬﻔﻣ
ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻔﻠﻟ
) Fantastique
.ﻲﻣﺎﻬﯿﺘﺳﻻا بدﻷاو ،يﺮﺤﺴﻟاو ،ﻲﺒﺋاﺮﻐﻟاو ،ﻲﺒﺋﺎﺠﻌﻟﺎﮐ ةﺪﻋ ءﺎﻤﺳأ(
رﺪﺤﻨﺗ
ﺔﻤﻠﮐ ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا ﻲﻨﯿﺗﻼﻟا ﻞﺻﻷا ﻦﻣ
Phantaticus
ﻲﻘﯾﺮﻏﻹا ﻞﺻﻷا ﻦﻣ هروﺪﺑ رﺪﺤﻨﯾ يﺬﻟاو ،
Phatastikos
ﺔﯿﻘﯾﺮﻏﻹا ﺔﻤﻠﮑﻟا ﻦﻣ ﺔﻠﮑﺸﻤﻟا ﺔﻔﺼﻟﺎﺑ ﻂﺒﺗﺮﯾو ،ﻢ ّﻫﻮﺘﻤﻟاو ﻲﻟﺎﯿﺨﻟا هﺎﻨﻌﻣو ،
،راﻮﻧ ﻦﺑ)
٢٠١٣ : ٩ - ١٠ .(
ّلد ﻮﻫ ﺎﻣ ﻞﮐ ﺮﺸﻋ سدﺎﺴﻟا نﺮﻘﻟا ﻲﻓ
» ﻦﻫﺬﻟا درﺎﺷ
« ،ﻢﻫﻮﻟاو لﺎﯿﺨﻟا ﯽﻠﻋ ﻲﻨﺒﻣو ﻪﻟ قرﺎﺧو
ﺎ ّﻣأ .قرﺎﺧو ذﺎﺷو ﺪﻌﺒﺘﺴﻣ ﻮﻫ ﺎﻣ ﻞﮐو ،ﻊﻗاﻮﻟا رﺎﻃإ ﻦﻋ جﺮﺨﯾ ﺎﻣ ﻞﮐ ﯽﻠﻋ ﺮﺸﻋ ﻊﺑﺎﺴﻟا نﺮﻘﻟا ﻲﻓو ﺎﻬﯿﻧﺎﻌﻣ ﻦﻣو ،ﺮﺸﻋ ﻊﺑاﺮﻟا نﺮﻘﻟا ﻲﻓ ﺎﺴﻧﺮﻓ ﻲﻓ تﺮﻬﻇ ﺔﻤﻠﮑﻟا هﺬﻫ نأ ﯽﻟإ ﺮﯿﺸﯿﻓ ﻲﺟﻮﻟﻮﻨﺛﻹا ﺚﺤﺒﻟا ا .مﺎﻫوﻷا وأ لﺎﯿﺨﻟا ﻢﻟﺎﻋ ﻲﻓ یﻮﺳ ﻪﻟ دﻮﺟو ﻻ يﺬﻟ
ﺔﻤﻠﮐ ّلﺪﺘﻓ حﻼﻄﺻﻹا ﻲﻓ ﺎﻣأ
Fantastique
وﻼﻟا ﯽﻠﻋ ا
ﻪﯿﻟإ ﻲﻣﺮﯾ يﺬﻟا ﺾﻣﺎﻐﻟاو ،ﻲﻌﻗ
ﻒﻠﺘﺧاو ،رﻮﺼﻌﻟا ّﺮﻣ ﯽﻠﻋ تﻻﻮﻟﺪﻣ ةﺪﻋ ﺔﻈﻔﻠﻟا هﺬﻫ ﺖﺒﺴﺘﮐا ﺪﻗو ،(ﺔﯾؤﺮﻟاو ،ﻲّﻠﺠﺘﻟاو ،ةرﻮﺼﻟا) ًﺎﻣﺎﻤﺘﻫا ﺎﻬﺑ ﺖﻟوأ ﻲﺘﻟا تﻻﺎﺠﻤﻟا فﻼﺘﺧﺎﺑ ﺎﻫﺎﻨﻌﻣ ،ﺔﺳﺎﺴﺣ ةرﻮﺻ ،ﻲﺳرﺪﻤﻟا ﺲﻔﻨﻟا ﻢﻠﻋ ﻲﻓ ﻲﻬﻓ ؛
ﺔﺒﻏﺮﻟ ًﺎﯿﻟﺎﯿﺧ ﻮﯾرﺎﻨﯿﺳ ﺪﻌﺗ ﻦﯿﺣ ﻲﻓ ،لﺎﯿﺨﻟا ﻞﯿﮑﺸﺗو ﺔﯿﻠﻘﻋ ةرﻮﺻ ﺚﯾﺪﺤﻟا ﺲﻔﻨﻟا ﻢﻠﻋ ﻲﻓ ﺎﻤﻨﯿﺑ ﻲﺴﻔﻨﻟا ﻞﯿﻠﺤﺘﻟا ﻲﻓ ﻲﻋوﻼﻟا ﺎﻫرﺪﺼﻣ
،ﺲﯾوﺎﭘ) ١٩٨٧ : ١٦٤
ﺰﺋﺎﮐﺮﻟا ﻦﻣ ﻢﻫﻮﻟا وأ لﺎﯿﺨﻟا ّﺪﻌﯾو .(
.ﺎﻫدﻮﺟﻮﻟ ﺔﯿﺳﺎﺳﻷا یﺮﯾ فورودﻮﺗ أ
ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا ّن ﺎﻫﺮﯿﻏ وأ ﺔﻤﺤﻠﻣ وأ ﺔﯾاور ﻦﻋ ﺚﯾﺪﺤﻟا دﺪﺼﺑ ﻪّﻧﺄﮐ ًﻼﻘﺘﺴﻣ ًﺎﯿﺑدأ ًﺎﺴﻨﺟ
،زﺎﯿﺘﻣﺎﺑ سﺎﻨﺟﻷا ﻦﻣ ًﺎﺒﯿﺠﺘﺴﻣ ﻒّﻨﺼﯾو ﻒﯿﻀﯾ نأ ﺪﻗﺎﻨﻟا ﺪﯾﺮﯾ ﺚﯿﺤﺑ ﺔﯿﺠﻬﻨﻣ تارﺎﺒﺘﻋا ﺔﯾؤﺮﻠﻟ
ﺎﻬﻟ ﺔﺒﺴﻨﻟﺎﺑ ﻲﺒﺋﺎﺠﻌﻟا ﻊﺿﻮﻤﺘﯾ ﻲﺘﻟا ﻲﻫ هﺬﻫ ﺔﯾﻮﯿﻨﺒﻟا ﻪﺘﻋﺎﻨﻘﻟ .
ﯾو لﻮﻘ ﺮﯿﺴﯿﺑ ﻦﯾﺮﯾإ إ
ﻲﺑدﻷا ﺪﺼﻘﻟا ّن
ﻲﮑﯿﺘﺳﺎﺘﻧﺎﻔﻟا مﺎﻬﻟﻹا ﺢﺒﺼﯿﻓ ﺔﯿﻧﺎﺛ ﺔﯿﻌﻗاﻮﺑ ﺔﯿﻌﻗاوﻼﻟا جﺰﻤﺑ ﻊﻠﻄﻀﯾ ﻲﻀﺗ ﺎﻨﺗﺪﺼﻗ ﻊﺒﻄﻟا ﻮﻫ
ﺰﯿﻔﺤﺘﻟا ﻞﺛﺎﻤﯾ يﺬﻟاو (ﻲﺋﺎﯾﺰﯿﻓ نﻮﻧﺎﻗ) ﻲﺒﯾﺮﺠﺗ ﻲﻠﻘﻋ لوﻷا ﻦﯿﯿﺟرﺎﺧ ﻦﯿﻟﺎﻤﺘﺣا ﺐﯿﮐﺮﺘﺑ ًﺎﯿﮑﯿﺘﺳﺎﺘﻧﺎﻓ ﺎﻤﮐ ،ﻲﻌﯿﺒﻄﻟا قﻮﻓ یﻮﺘﺴﻣ ﯽﻟإ ﻊﻗوﻼﻟا ﻞﻘﻨﯾ يﺬﻟاو ،(ﻲﯿﺟﻮﻟﻮﺘﯿﻣ) يﺪﯾﺮﺠﺗ ﻲﻠﻘﻋ ﺮﺧﻵاو ،ﻲﻌﻗاﻮﻟا ﺮﺗ ﻆﺣﻼﻧ ﺔﯿﻌﻗاﻮﺑ ﺔﯿﻌﻗاو جﺰﻣ ﻪﻨﻋ ﻪﻟﻮﻘﺑ ﻪﯿﻠﻋ ﺔﻟاﺪﻟا ﺮﯿﺑﺎﻌﺘﻟا ﺖﻔﻠﺘﺧا نإو ﻦﯿﻣﺎﻫ ﻦﯾﺰﮐﺮﻣ ﯽﻠﻋ هﺰﯿﮐ
ﺔﯿﻧﺎﺛ
ّﻼﻋ) ،م ٢٠١٠ : ٢٨ .(
ّدﺮﮐ ،ﺎﯿﻧﺎﻤﻟاو اﺮﺘﻠﺠﻧا ﻲﻓ ًاﺪﯾﺪﺤﺗ ًﺎﯿﺑدأ ًﺎﺴﻨﺟ ﺎﻬﻔﺻﻮﺑ ﺔﯿﺑوروﻷا بادﻵا ﻲﻓ ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا تﺮﻬﻇ ﻞﻌﻓ ة
نﺮﻘﻟا لﻼﺧ ﺔﯿﻧﻼﻘﻌﻟا ﻲﻓ طاﺮﻓﻹا ﯽﻠﻋ ١٨
ﻮﻤﻨﻟا ﺔﻣزﻼﻤﺑ ، ةروﺮﺿو ﻲﻤﻠﻌﻟا م ّﺪﻘﺘﻟاو يدﺎﺼﺘﻗﻻا
ﺔﻗرﺎﺨﻟا ﺔﯾﺮﺤﺴﻟا ﺔﯾﺎﮑﺤﻟا ﻦﻋ نآ ﻲﻓ ًﺎﻋﺎﻄﻘﻧاو ًاداﺪﺘﻣا نﻮﮑﺗ ةﺮﯾﺎﻐﻣ لﺎﮑﺷأ ﻦﻋ ﺚﺤﺒﻟا
،ﻲﻤﻟﺎﺳ)
٢٠١٤ : ١٧ .(
ﺑﺮﻌﻟا بدﻷا ﺔﻨﺴﻟا ، ﻲ ١٤ دﺪﻌﻟا ، ٤ ءﺎﺘﺷ ، ١٤٠١ - ﻲﻟاﻮﺘﻣ دﺪﻋ ۳۴ ۱۴۰
ﺔﻔﻠﺘﺨﻣ ﺔﯾﺮﮑﻓو ،ﺔﯿﺴﺣ رﻮﺻ ﻖﻠﺨﻟ لﺎﺠﻤﻟا ﺢﺴﻔﯾ يﺬﻟا ﻞﯿﯿﺨﺘﻟا ﯽﻠﻋ يزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا بدﻷا ﺰﮑﺗﺮﯾ ﻮﻟا ﻦﻋ ﺮّﺒﻌﺗ ﻪﺗاذ ﺖﻗﻮﻟا ﻲﻓ ﺎﻬّﻨﮑﻟ ،ﻊﻗاﻮﻟا ﻦﻋ ﻲﺘﻟا ةﺮﮐاﺬﻟا ﻦﻣ بﺮﺘﻘﯾ ﻮﻬﻓ ﺬﻟ ،ﻪﯿﻓ تﺄﺸﻧ يﺬﻟا ﻊﻗا
.ﺾﻗﺎﻨﺘﻟا ﺪ ّﺴﺠﺗو ﺔﻗرﺎﻔﻤﻟا ﺪﮐﺆﺘﻟ ﻞّﯿﺨﺘﻤﻟا هﺎﺠﺗﺎﺑ ﻲﻌﻗاﻮﻟا ﻦﻣ ﺮﯿﺴﺗ
،ﻖﺒﺳ ﺎﻤﻣ ﺞﺘﻨﺘﺴﻧ ،ﺎﻣﺎﺘﺧ
،ًﺎ ّﺻﺎﺧ ًﺎﻔﯾﺮﻌﺗ م ّﺪﻘﯾ ﻢﻬﻨﻣ ّﻞﮐو ،ﻦﯿﯿﺑﺮﻐﻟا ﻦﯿﺜﺣﺎﺒﻟا ءارآ ﺖﺑرﺎﻀﺗ ﺪﻘﻓ ،ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا ﺔﻌﯿﺒﻃ ﺐﻌﺼﯾ ﻼﺜﻣ
لﻮﻘﯾ :نﻮﺟ جرﻮﺟ
» ﻧﺎﻔﻟا فﺪﻬﺘﺴﺗ ئرﺎﻘﻟا ﺎﯾزﺎﺘ
- ﺐﺒﺳ ﻦﻋ ﺚﺤﺒﻟا ﻪﯿﻠﻋ ﻢﺘﺤﺗو هﺮﻬﺒﺗ ،ﻊﻤﺘﺴﻤﻟا
،ﺎﻨﮑﻤﻣ ﻲﻠﻘﻌﻟا ﺮﯿﺴﻔﺘﻟا نﺎﮐ اذإ ﯽﺘﺣو ،ﺎﻫﺮﯾﺮﺒﺗ ﯽﻠﻋ ةرﺪﻘﻟا ﺪﺣأ ﻚﻠﻤﯾ ﻻ ،ﺎﻣ ةﺮﻫﺎﻇ ثوﺪﺣ ئرﺎﻘﻟﺎﻓ - فوﺎﺨﻤﻟاو بﺎﯿﺗرﻻا ةﺮﺋاد جرﺎﺧ ةروﺮﻀﻟﺎﺑ نﻮﮑﯾ ﻦﻟ ﻊﻤﺘﺴﻤﻟا «
) ١٩٩٠ : ٦٠ .(
ﯽﻠﻋ مﻮﻘﯾ ٌبدأ ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا ّنﺈﻓ ،ﯽﺤﻨﻤﻟا اﺬﻫ ﻲﻓو وأ ،ﻲﮑﺤﻤﻟا ﻲﻌﻗاﻮﻟا رﺎﻃإ ﻲﻓ ﻲﻌﯿﺒﻄﻟا قﻮﻓ ﺎﻣ
نﻮﻤﻀﻣ ﻦﻤﺿ يﺮﻈﻨﻟا ﺐﻧﺎﺠﻟا ﻦﻣ ﺎﻬﻠّﺒﻘﺘﻧو ﺎﻬﮐرﺪﻧ نا ﺎﻨﻧﺎﮑﻣﺈﺑ ،ةﺮ ّﺴﻔﻣ ﺮﯿﻏو ﺔﻀﻣﺎﻏ ثاﺪﺣأ ﺪﯿﺴﺠﺗ .ﻒﻠﺘﺨﻣ ﻪّﻨﮑﻟ ﺐﯿﺠﻌﻟا ﻪﺒﺸﯾ ،ئرﺎﻘﻠﻟ ﺢﺿاو ٢ - ٢ . ﻞﻔﻄﻟا بدأ ﻲﻓ ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا ّﺪﻌﯾو ،لﺎﻔﻃﻸﻟ ﻊﺘﻤﻣو ﺐّﺒﺤﻣ ﻮﻫو ،ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻔﻟﺎﺑ ﻞﻔﻄﻟا بدأ ﺮﺧﺰﯾ بﺎﺘﮐ
» ﺔﻠﯿﻟو ﺔﻠﯿﻟ ﻒﻟأ
« ﺔﻌﯿﻠﻃ ﻲﻓ
ﺖﻧﺎﮐ ﺎﻤﻟو ،قراﻮﺨﻟاو ﻦﺠﻟا تﺎﯾﺎﮑﺣو يزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا ﺮﺼﻨﻌﻟا تاذ تﺎﯾﺎﮑﺤﻟا تﺪﺻر ﻲﺘﻟا ﺐﺘﮑﻟا ﻲﻔﻟﺆﻣ ﻦﻣ ﺮﯿﺜﮐ نﺎﻌﺘﺳا ﺪﻘﻓ ،ﺔﯿﺑﺮﻐﻟا ﻢﻣﻷا ﻲﻓ ًاﺪﯿﻟو ًﺎﺌﺷﺎﻧ لاﺰﯾ ﻻ لﺎﻔﻃﻷا بدأ نﺎﮐو ،ﺔﯿﺒﻌﺷ ﺎﻬﺼﺼﻗ ﻲﻓ ﺎﻤﺑ ﻢﻬﻔﯿﻟﺄﺗ ﻲﻓ لﺎﻔﻃﻷا ﺺﺼﻗ
» ﺔﻠﯿﻟو ﺔﻠﯿﻟ ﻒﻟأ
« أ ﻦﻣ ﻲﺘﻟا ﺔﻃﺎﺴﺒﻟا ﯽﻟإ ﻪﺠّﺘﻣ لﺎﻨﻤﻟا ﺐﯾﺮﻗ بد
لﺎﻔﻃﻷا بدأ تاﺰﯿﻤﻣ ﺺﺧأ ﻦﻣ ﻲﻫ .
ﻦﻣ ﺖﯿﻘﺘﺳا ﻲﺘﻟا لﺎﻔﻃﻷا ﺺﺼﻗ ﻲﺼﺤﻧ نأ ﺎﻨﻟوﺎﺣ اذإ مﺎﻘﻤﻟا ﺎﻨﺑ ﻖﯿﻀﯾو
» ﺔﻠﯿﻟو ﺔﻠﯿﻟ ﻒﻟأ
«
ﺔﺼﻗ ًﻼﺜﻤﻓ ،ﻞﻔﻄﻟا ﺎﻬﻠﻬﺠﯾ دﺎﮑﯾ ﻻ ﻲﺘﻟاو ةﺮﺷﺎﺒﻣ
» حﺎﺒﺼﻤﻟاو ﻦﯾﺪﻟا ءﻼﻋ
« ﺔﺼﻗو
» ﺎﺑﺎﺑ ﻲﻠﻋ
ًﺎﯿﻣاﺮﺣ ﻦﯿﻌﺑرﻷاو
« ﺔﺼﻗو
» يﺮﺤﺒﻟا دﺎﺑﺪﻨﺴﻟا
« ﺔﺼﻗو ،
» ةﺮﯿﻐﺼﻟا ةﺮﯿﻣﻷا
« اءﺰﺟ ﺖﺤﺒﺻأ هﺬﻫ ﻞﮐ ،
ﺔﻠﯿﻟو ﺔﻠﯿﻟ ﻒﻟﻷ ةﺮﯿﺜﮑﻟا ﻢﺟاﺮﺘﻟا رﻮﻬﻇ ﺪﻌﺑ ﻢﻟﺎﻌﻟاو ﺎﺑوروأ ﻲﻓ لﺎﻔﻃﻷا ﺔﻓﺎﻘﺛ ﻦﻣ
،يﺪﯾﺪﺤﻟا) ١٩٨٢
:
١٣٩ (.
٢ - ٣ . لﺎﻔﻃﻷا ﯽﻠﻋ ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا ﺮﺛأ ﻮﺸﺘﯾو ،ﺎﻬﯿﻠﻋ ﻦﯿﻠﺒﻘﻣ لﺎﻔﻃﻻا ﻞﻌﺠﺗ يزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا لﺎﯿﺨﻟا تاذ تﺎﯾاوﺮﻟا ّنإ ﻻو ،ﺎﻬﻋﺎﻤﺳو ﺎﻬﺗءاﺮﻘﻟ نﻮﻗ
ﺚﯾﺪﺤﻟا ﺎﻧﺮﺼﻋ ﻲﻓ ﺪﺣأ ﻊﯿﻄﺘﺴﯾ أ
و نﺎﺠﻟا ﺺﺼﻗ ﻲﻓ ﺮ ّﮑﻔﯾ نأ نود ﺔﯾﺎﮑﺣو ﻞﻔﻃ ﻲﻓ ﺮﮑﻔﯾ ن
ﺐﺳاور ﺎﻬّﻧأ نأ ؟ﯽﻟوﻷا ﻪﯿﺋاﺪﺒﻟا ﺎﻬﺘﻔّﻠﺧ ﻲﺘﻟا تادﺎﻌﻟا ﻦﻣ ﺔﺌﯿﺳ هدﺎﻋ ﻲﻫأ یﺮﺗ .ﺔﯿﻓاﺮﺨﻟا تﺎﯾﺎﮑﺤﻟا ﻄﺘﺴﺗ تﺎﯾﺎﮑﺤﻟا هﺬﻫ ّنأ مأ ؟ﺎﻬﺗاﺪﻘﺘﻌﻣو ﺔﻤﯾﺪﻘﻟا رﻮﺼﻌﻟا ﺮﯿﮑﻔﺗ ﻦﻣ ﺎﻬﻋﻮﯾذو ﺎﻬﺗﺮﻬﺷ ًﺎﯿﻤﻠﻋ رﺮﺒﺗ نأ ﻊﯿ
ﻦﮑﻤﯾ ﻞﻫو ؟ﺔﻘﯿﻘﺣ ةﺪﮐﺆﻣ ﺔﯾﻮﺑﺮﺗ ﺞﺋﺎﺘﻧ ﻲﻬﻟ ﺎﻬﺑ ﻢﻬﻔﻐﺷو لﺎﻔﻃﻷا ﺐﺣ ّنأ ﺖﺒﺜﺗ نأو ،لﺎﻔﻃﻷا ﻦﯿﺑ ﺖﻋﺎﻄﺘﺳا ﻲﺘﻟا تﺎﯿﻨﺠﻟا تﺎﯾﺎﮑﺣ ّنإ ﻢﻌﻧ ؟ﻪﯿﻟإ ﺎﻬﻣ ّﺪﻘﻧ نأ ﺢﻠﺼﺗو ﻞﻔﻄﻟا مءﻼﺗ ﺺﺼﻗ ﺎﻬّﻧأ ﻢﻋﺰﻧ نا
۱۴۱ تﺎﯾاور) ﻪﻗﺎﯿﺳو ﻪﻃﺎﻤﻧأ ﻲﻓ ﺔﺳارد ؛ﻲﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ﻞﻔﻄﻟا بدأ ﻲﻓ ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻓ
» ﺔﻧﺎﻤﺟو ﺎﻧأ
« ،
» ﻢﯾﺮﻣ مﻼﮐ
« ،
» مﻼﺣأ ...
ﺎﻬﺑ لﺎﻔﻃﻷا ﺐﺤﺑ ﻆﻔﺘﺤﺗ نأ ﺔﻠﯾﻮﻄﻟا نوﺮﻘﻟا هﺬﻫ ﺮﺒﻋ رﻮﻄﺘﻟا ﺔﻔﻠﺘﺨﻣ رﻮﺼﻋ ﻲﻓ ﺎﻬﺑ ﻢﻬﻌﻟو ﺪﺘﺸﯾ ناو
تﺎﺟﺎﺣ ﺔﯿﺒﻠﺗ ﯽﻠﻋ ةردﺎﻗ ﺎﻬﻠﻌﺠﯾ ﺎﻣ ةﺎﯿﺤﻟا ﺮﺻﺎﻨﻋ ﻦﻣ ﺎﻫﺮﻫﻮﺟ ﻲﻓ ﻞﻤﺤﺗ ﺎﻬّﻧأ ّﺪﺑﻻ ،ةرﺎﻀﺤﻟاو ﺔﻟﻮﻔﻄﻟا
،ﺪﯿﻌﺴﻟا) ٢٠٢٠ : ٧٨٤ ،يﺪﯾﺪﺤﻟا ؛ ١٩٨٢
: ١٤٧ .(
ثاﺪﺣﻷا ﺔﯿﺒﺋاﺮﻏو ،شﺎﻫدﻹا ﻊﺑﺎﻃ ّنﻷ ،ﺎﻬﯿﻤﻨﺗو ﻞﻔﻄﻟا ﺔﻠﯿﺨﻣ ﺔﯾزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا ﺺﺼﻘﻟا ﺐﺼﺨﺗ ا ًﺎﯿﺳﺎﺳأ ًارود ﺎﻬﻟ ّنﺄﺑ ضﺮﺘﻔﯾ ئرﺎﻘﻟا ﻞﻌﺠﯾ ﺪﻗ ﺎﻬﯿﻓ ﻦﻣﺰﻟا ﺮﯿﺳو ،ﺔﻗرﺎﺨﻟا ﺎﻬﻟﺎﻄﺑأ تارﺪﻗو، ﺔﯾرﻮﻄﺳﻷ ﺪﻌﺘﺒﯾ لﺎﯿﺨﻟا اﺬﻫ ّﻦﮑﻟ ﺮﯿﺛﺄﺘﻟا اﺬﻫ ﻦﻋ فﺮﻄﻟا ّﺾﻐﻧ ﻻ ﺎﻨﮐ نإو ،ﺎﻬﺘﯿﻤﻨﺗو ﻞﻔﻄﻟا ﺔﻠﯿﺨﻣ ءاﺮﺛإ ﻲﻓ
،ﻊﻗاﻮﻟا اﺬﻫ رﺎﻃإ جرﺎﺧ ﻲﻓ ﺎﻬﺑ ﻢﻠﺤﯾ ﺔﯿﻟﺎﯿﺧ رﺰﺟ ﻲﻓ ﺶﯿﻌﻤﻟا ﻊﻗاﻮﻟا ﻦﻋ ﻞﻔﻄﻟﺎﺑ ﻢﻠﺤﻟا هﺪﻘﻔﯾو ﻞﺑ
.ﻞﯿﺨﺘﻟا سﺎﺳأ ﻮﻫ يﺬﻟا ،ﻢﻬﺗﻼّﯿﺨﻣ عﺎﺒﺷا ﻞﺑ ،ﺐﺴﺣو لﺎﻔﻃﻷا ﯽﻟإ تﺎﻣﻮﻠﻌﻤﻟا لﺎﺼﯾإ ﺲﯿﻟ ﺺﺼﻘﻟا هﺬﻫ ﺔﻤﻬﻣ ّنإ ﻞﻣﺄﺘﻟاو ﻞّﯿﺨﺘﻟا ﯽﻠﻋ ﻞﻔﻄﻟا ةرﺪﻗ ﺔﯿﻤﻨﺗ ّﺪﻌﺗ اﺬﻟ ،ﺔﻌﺳ ﺮﺜﮐأ قﺎﻓآ ﻲﻓ ﺮﯿﮑﻔﺘﻟا ﯽﻟإ ﻢﻬﻟﻮﻘﻋ ﻊﻓدو
ﺺﺼﻘﻟا هﺬﻫ فاﺪﻫأ ﺪﺣأ ﺔﻧوﺮﻤﻟاو
،ﻲﺘﯿﻬﻟا) ١٩٧٧ : ١٩٨ .(
ﺤﻟاو ﻦﻣ ﺮﯿﺜﮑﻟا ﻲّﺒﻠﺗو ﺔﯿﻋﺎﻨﺼﻟا رﺎﻤﻗﻷا ﺮﺼﻋ ﺎﻧﺮﺼﻋ لﺎﻔﻃأ مءﻼﺗ ﺔﯾزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا وأ ﺔﯿﻟﺎﯿﺨﻟا تﺎﯾﺎﮑ لﺎﻔﻃﻷ ﺔﺒﺴﻨﻟﺎﺑ ﺖﻧﺎﮐ ﺎﻤﮐ، ﺔﯾدﺎﻤﻟا ﻪﯿﻠﻋ ﺖﻨﻤﯿﻫ ﻢﻟﺎﻋ ﻲﻓ ﺔﯿﻔﻃﺎﻌﻟاو ﺔﻟﺎﯿﺨﻟا ﻞﻔﻄﻟا تﺎﺟﺎﯿﺘﺣا
.ةﺎﯿﺤﻟا ءﺪﺑ ﺬﻨﻣ ﺔﻘﺑﺎﺴﻟا رﻮﺼﻌﻟا ﻧوﺮﺛﺆﯾو ﺎﻬﻧﻮّﺒﺤﯾ لﺎﻔﻃﻷا نأ یﻮﺳ ﻞﯿﻟد ﻦﻣ كﺎﻨﻫ ﻦﮑﯾ ﻢﻟ ﻮﻟو ﻚﻟذ ﻲﻓ نﺎﮑﻟ ،ءﻲﺷ ّﻞﮐ ﯽﻠﻋ ﺎﻬ
،ﯽّﺘﺷ قﺮﻃ ﻦﻣ ﻢﻫﺪﯿﻔﺗ ﺎﻬّﻧأ ﺪ ّﮐﺆﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﻘﯿﻘﺤﻟا ﻞﻫﺎﺠﺘﻧ ﺎﻨﻠﻌﺠﯾ ﻻ ﻚﻟﺬﻓ ،ﺔﯾﺎﻔﮑﻟا ﻦﻣ ﺮﺜﮐأو ﺔﯾﺎﻔﮑﻟا ر ّﻮﺼﺘﻟا ﻦﻣ بﻮﺛ لﻼﺧ ﻦﻣ ﻪﺋﺎﻬﺑ ﻲﻓ قﺪﺼﻟاو ﻪﻟﺎﻤﺟ ﻲﻓ ﻖﺤﻟا ضﺮﻋ ﯽﻠﻋ ﺎﯿﻠﻌﻟا ﺎﻬﺗرﺪﻗ ﻚﻟذ ﻦﻣو هﺎﺠﺗ لﺎﻔﻃﻷا ﺲﻨﺟ هﺬﺨﺗا يﺬﻟا ﻖﯾﺮﻄﻟا ﻮﻫ ﻚﻟذو .لﺎﯿﺨﻟاو ﺔﯾﺰﯾﺮﻐﻟا ةﺮﻄﻔﻟا ﻪﮑﻠﺴﺗ ﻲﺘﻟاو ﺔﻤﮑﺤﻟا
قﺪﺼﻟاو ّﻖﺤﻠﻟ ﺔﯾﺮﻄﻔﻟا ﺎﻬﺘﺑﺎﺠﺘﺳاو ﺔﻟﻮﻔﻄﻟا ةءاﺮﺑ ﻦﻣ ًﺎﺛاﺮﯿﻣ ﻞﻔﻃ ّﻞﮑﻟ
،يﺪﯾﺪﺤﻟا) ١٩٨٢
: ١٤٨
اﺬﻬﺑو ،(
.لﺎﯿﺨﻟاو ﺮﺤﺴﻟا ﺮﻫﺎﻈﻣ ﻦﻣ ﻪﯾﻮﺘﺤﯾ ﺎﻣ ﻢﻏﺮﻟﺎﺑ ﻞﻔﻄﻟا ةﺎﯿﺣ ﻲﻓ ًﻼﻋﺎﻓ ًﺎﯿﺑﺎﺠﯾإ يزﺎﺘﻧﺎﻔﻟا لﺎﯿﺨﻟا نﻮﮑﯾ ٣ . ﺤﻣ ﺺﺼﻗ ﻲﻓ ﻊﻗاﻮﻟاو لﺎﯿﺨﻟا ﺔﯿﺋﺎﻨﺛ ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤ
لﺎﮑﺷﺄﺑ ﺎﻬﻣاﺪﺨﺘﺳا ﻦﮑﻤﯾو ،ﺎﻬﻃﺎﻤﻧأو ﺎﻬﻟﺎﮑﺷأ د ّﺪﻌﺘﺗ ﻲﺘﻟا تﺎﺤﻠﻄﺼﻤﻟا ﻦﻣ ﺔﯿﻌﻗاﻮﻟا ّنإ ﺎﻨﯾأر ﻞﻤﺸﺗ دﺎﻘﻨﻟا ﻦﻣ ﺮﯿﺜﮑﻟا يأر ﻲﻓ ﺎﻬﻧأ ﻻإ ،ﺔﻔﻠﺘﺨﻣّ »
ﻦﯿﻘﻔﺘﻣ ﻊﯿﻤﺠﻟا ﻞﻌﺠﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﻘﯿﻘﺤﻟا ﺔﻤﻠﮐ «
،ﺪﺣاﻮﻟاﺪﺒﻋ) ١٩٨٣
: ٥٣ .(
: ّنﺄﺑ ﻪﯾوﺎﯿﻨﯾد یﺮﯾ »
ﻓ ،ﻪﻘﯾﺪﺼﺗ ﻦﮑﻤﯾ ءﻲﺷ ﻞﮐ ﻲﻫ ﺔﻘﯿﻘﺤﻟا ءﺎﯿﺷﻸﻟ ﺢﯿﺤﺼﻟا ﻢﺳﺮﻟا ﻲﻬ
«
) رﺪﺼﻤﻟا ﻪﺴﻔﻧ : ١٩٧
ﺔﻤﻠﮑﻟا ﻦﻣ ﺖﻘﺘﺷا ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻌﻗاﻮﻠﻟ ﺔﯾﻮﻐﻠﻟا روﺬﺠﻠﻟ ﺔﻠﺼﺑ ّﺖﻤﯾ يﺬﻟا ﺮﻣﻷا ،(
ﺔﯿﻨﯿﺗﻼﻟا » ءﻲﺷ
« ﻢﻟﺎﻌﻟا ﻲﻓ ﺔﺤﺿاﻮﻟا ﺔﻘﯿﻘﺤﻟا ﯽﻟإ ءﻮﺠﻠﻟا ﻦﻣ ﺄﺸﻧ ﯽﻨﻌﻤﻟا ﻚﻟذ ّنﺈﻓ ﻲﻟﺎﺘﻟﺎﺑو ،
ﺔﯿﺴﻧﺮﻔﻟا ﺔﻤﻠﮑﻟا ﻦﯿﻔﯿﻟ ﻲﻟﺎﻫ مﺪﺨﺘﺴﯾو ،ﻲﺟرﺎﺨﻟا
» ﺔﯿﺌﯿﺷ
« ﺑ ﺔﻐﯿﺼﮐ ﺔﻠﯾﺪ
) رﺪﺼﻤﻟا ﻪﺴﻔﻧ : ٧٨
ﻲﻓ ،(
ﺑﺮﻌﻟا بدﻷا ﺔﻨﺴﻟا ، ﻲ ١٤ دﺪﻌﻟا ، ٤ ءﺎﺘﺷ ، ١٤٠١ - ﻲﻟاﻮﺘﻣ دﺪﻋ ۳۴ ۱۴۲
لﻮﻘﻟا ﯽّﻨﺒﺘﻧ نأ ﺎﻨﻟ ﻲﻐﺒﻨﯾ ﻻ ﻞﺑﺎﻘﻤﻟا
» ﻪّﻠﮐ ﻚﻟذ ﺾﯿﻘﻧ ﻞﮑﺸﯾ لﺎﯿﺨﻟا نإ
« ﺔﯾﺪﻘﻨﻟا سراﺪﻤﻟا ﺾﻌﺒﻓ ،
ﻖﯾﺮﻃ ﻦﻋ ﺔﻘﯿﻘﺤﻟاو لﺎﯿﺨﻟا ﻦﯿﺑ ي ّﺪﻀﻟا ﻞﺑﺎﻘﺘﻟا ّﻞﺣ ﯽﻟإ ﯽﻌﺴﺗ ﺔﯿﻧﺎﻤﻟﻷا ﺲﻧﺎﺘﺴﻧﻮﮐ ﺔﺳرﺪﻣ ﻞﺜﻣ ا ﻞﯾوﺄﺗ يأ ،(ﺔﻤﯿﺜﻟا) ﺔّﻠﻈﻣ ﺖﺤﺗ ﺎﻤﻬﻨﯿﺑ ﺔﯿﻟﺪﺟ ﺔﻗﻼﻋ دﺎﺠﯾإ ﺔﻘﯿﻘﺤﻠﻟ ﻖﻓأ ﻪﻧأ ﯽﻠﻋ ﻲﺑدﻷا لﺎﯿﺨﻟ
ﺔﯿﻟﺎﯿﺨﻟا ﻢﻟاﻮﻌﻟا ﻖﻓأ ﻮﻫ ﻲﻘﯿﻘﺤﻟا ﻢﻟﺎﻌﻟا نأو ،ﺔﯿﺨﯾرﺎﺘﻟا
،ﻲﻠﯾوﺮﻟا) ٢٠٠٢
: ٢٨٥
ﺔﻗﻼﻌﻟا ّنإ ﻞﺑ ،(
ﺔﻗﻼﻌﻟا هﺬﻫ ﺖﻧﺎﮐ نإو ﯽﺘﺣ ،بدﻷا ﺔﯿﺼﺨﺷ سﺎﺳأ ةروﺮﻀﻟﺎﺑ ﻞ ّﮑﺸﺗ لﺎﯿﺨﻟاو ﻊﻗاﻮﻟا ﻦﯿﺑ ﺔﯿﻠﺧاﺪﻟا ﺤﺘﻟا ﺔﻟوﺎﺤﻣو ةﺮﻄﯿﺴﻟﺎﺑ ﻢﺴّﺘﺗ ًﺎﯿﺑدأ ﻻﻼﻇ ﻞﻤﺤﺗً هﺪّﻠﻘﯾو ﻊﻗاﻮﻟا ﻲﮐﺎﺤﯾ لﺎﯿﺨﻟﺎﻓ ؛ةﺮﻄﯿﺴﻟا هﺬﻫ ﻦﻣ ر ّﺮ
ﻪﺘﻨﻤﯿﻫ ﻦﻣ ﺺّﻠﺨﺘﻟاو هزوﺎﺠﺗ ّﻢﺛ ﻦﻣو ،ﻊﻗاﻮﻟا اﺬﻫ ﺮﯾﺮﺤﺗ ﯽﻟإ ﯽﻌﺴﺗ تﺎﯿﻟآ لﻼﺧ ﻦﻣ
) رﺪﺼﻤﻟا ﻪﺴﻔﻧ :
٣٣٥ .(
هﺬﻫ ﻲﻔﻓ ،ﺐﯾدﻷا مﺎﻤﺘﻫا ةرﺆﺑ ،ﻊﻗاﻮﻟﺎﺑ لﺎﯿﺨﻟا ﻂﺑﺮﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﻗﻼﻌﻟا ﺖﺤﺒﺻأ ﻞﻔﻄﻟا بدأ ﻲﻓ ﯿﺻ ﺔﮐﺮﺣ مﺎﻣأ ﺎﻨﺴﻔﻧأ ﺪﺠﻧ ﺔﻗﻼﻌﻟا كﺮﺘﯾ لﺎﻔﻃﻷا ﻢﻟﺎﻋ ﻲﻓ لﺎﯿﺨﻟﺎﻓ ؛ﻊﻗاﻮﻟاو لﺎﯿﺨﻟا ﻦﯿﺑ ةﺮﻤﺘﺴﻣ ةروﺮ
بدأ ﻲﻓ ﺔﺻﺎﺧ ًادﺎﻌﺑأ ﻞﻤﺤﺗ ﺔﯿﺋﺎﻨﺜﻟا هﺬﻫ نأ ﺪﯿﺑ ،ًﺎﻣﻮﻤﻋ بدﻷا لﺎﺣ ﻮﻫو ،ﻪﺑ ﺮّﺛﺄﺘﯾو ﻊﻗاﻮﻟا ﯽﻠﻋ ًاﺮﺛأ .لﺎﻔﻃﻷا ،ﺔﻠّﯿﺨﺘﻣ ﺔﯿﺳﺎﺳأ تﺎﺒﻏر عﺎﺒﺷﻹ ﺔﻟوﺎﺤﻣ ﻲﻫ مﻼﺣﻷا ّنﺈﻓ ،ﺪﯾوﺮﻔﻟ ﻲﺴﻔﻨﻟا ﻞﯿﻠﺤﺘﻟا ﯽﻠﻋ ءﺎﻨﺑ
ﺒﻏﺮﻟاو ﺮﻈﺣ وأ ،ﻲﻨﯾد ﻢﯾﺮﺤﺗ) ﺔﻔﻠﺘﺨﻣ ﻖﺋاﻮﻋ ﻦﻣ عﺎﺒﺷﻹا ﻦﯿﺑو ﺎﻬﻨﯿﺑ لﻮﺤﯾ ﺎﻣ ﺐﺒﺴﺑ ﻚﻟﺬﮐ نﻮﮑﺗ ﺔ نﺎﺴﻧﻹا ﻞﻘﻋ ﻦﻣ ﻲﻋوﻼﻟا ﺔﮑﻠﻤﻣ ﻲﻓ ّﺮﻘﺘﺴﺗ ﺔﺴﯿﺒﺤﻟا ﺔﺒﻏﺮﻟﺎﻓ اﺬﻬﻟو ،(ﻚﻟذ ﯽﻟإ ﺎﻣو ،ﻲﻋﺎﻤﺘﺟا
ﺔﻓ ّﺮﺤﻣ ﻎﯿﺻ لﻼﺧ ﻦﻣ ًﺎﯿﻟﺎﯿﺧ ﺎﻬﺴﻔﻧ ﻊﺒﺸﺗو ًﺎﺴﻔﻨﺘﻣ ﺎﻬﺴﻔﻨﻟ ّﺪﻌﺗ ﺎﻬّﻨﮑﻟو ،ًﺎﻣﻮﻤﻋ
) رﺪﺼﻤﻟا ﻪﺴﻔﻧ : ٣٣٣ .(
ﺔﺜﯾﺪﺤﻟا تار ّﻮﻄﺘﻟا ّنﺈﻓ ،ﺐﺴﺣو ﻒﻟﺆﻤﻟا ﯽﻠﻋ ﺰﮑﺗرا بدﻷاو ﺪﻘﻨﻟا ﻲﻓ ﻲﺴﻔﻨﻟا ﻞﯿﻠﺤﺘﻟا نﻷو ﻪﻧﺈﻓ ،ﻼﻔﻃ ئرﺎﻘﻟا اﺬﻫ نﻮﮑﯾ ﺎﻣﺪﻨﻋو ،هؤﺮﻘﯾ ﺎﻤﺑ هﺮّﺛﺄﺗو ،ﺔﯿﺴﻔﻨﻟا ئرﺎﻘﻟا ﺔﻟﺎﺣ ﺔﯿﻤﻫأ ﯽﻠﻋ تﺪ ّﮐأ
ا ﺔﺼﻘﻟا ﺔﯾﺎﻏ ؛ﻪﺘﯿﺗاذو ﻪﻌﻓاودو ﻪﺗﺎﺒﻏر ﯽﻠﻋ ف ّﺮﻌﺘﯾو ،ﻪﺑ ﺔﺻﺎﺨﻟا ﻪﺘﯾﻮﻫ بدﻷا ﻲﻓ ﻒﺸﺘﮑﯾ ﺔﻣ ّﺪﻘﻤﻟ
ﻞﻔﻄﻟا ئرﺎﻘﻟا ﻦﯿﺑ ﺔﻗﻼﻌﻟا ﺖﻧﺎﮐ ﺎﻤّﻠﮐو ،ﺎﻬﻋﺎﺒﺷإ ّﻢﺘﯾ ﻢﻟ تﺎﺒﻏﺮﻟ عﺎﺒﺷﻹا ﺔﻌﺘﻣ دﺎﺠﯾإ ﻲﻫ اذإ ﻞﻔﻄﻠﻟ ه ّﻮﻤﻧو ﺔﯿﺼﺨﺸﻟا ﻪﺘﺑﺮﺠﺗ هؤﺮﻘﯾ يﺬﻟا ﺺﻨﻟا ﯽﻟإ ﺐﻠﺠﯿﺳ ﻞﻔﻃ ﻞﮐ نﺈﻓ ،ﺔﻟدﺎﺒﺘﻣو ﺔﻄﺸﻧ ﺔﻗﻼﻋ ﺺﻨﻟاو ﻲﻓ ﺲﻤﻐﻨﯾ ﻦﯿﺣ _ًاردﺎﻗ ﻪﻠﻌﺠﺗ ﻞﻔﻄﻠﻟ ﺔﻤﻬﻣ ﺔﯿﺟﻼﻋ ﺔﻔﯿﻇو ﻖ ّﻘﺤﯾ ﺎﻤﻣ ،ﻲﻔﻃﺎﻌﻟا ﺔﯾؤر ﯽﻠﻋ _ةءاﺮﻘﻟا
ﻦﯾﺮﺧﻵا برﺎﺠﺗ ﻲﻓ ةﺪﯿﻤﺣو ﺔﻌﻓﺎﻧ ةرﻮﺻ ﻲﻓ ﻪﺗﺎﺒﻏر
) ،ﺪﯿﻌﺴﻟا ٢٠٢٠ : ٧٧٩
؛ ،ﻲﻠﯾوﺮﻟا ٢٠٠٢ : ٣٣٥ .(
ﺰﻣﺮﯾ ﺔﻘﯾﺮﻄﺑ ﻲﺑدﻷا ﻞﻤﻌﻟا ﺬﺨﺘﯾ ﻦﯿﺣ ﺔﯿﺗاﺬﻟا ﻪﺘﯾﻮﻫ ﻦﯾﻮﮑﺗ ﺔﺻﺮﻓ ﻞﻔﻄﻠﻟ ﺪ ّﻬﻤﺗ نذإ ﺺﺼﻘﻟﺎﻓ ﻣﺎﻤﺘﻫﺎﺑ ﻲﻘﻠﯾ ﻮﻫو،ﺎﻫءﺎﻨﺑ ﺪﯿﻌﯾو ﺲﻔﻨﻟا هﺬﻫ ﺦﺴﻨﺘﺴﯾ ّﻢﺛ ﻦﻣو ،ﻪﺴﻔﻧ ﯽﻟإ ﺎﻬﯿﻓ ﺺﻨﻟا ﯽﻠﻋ ﻪﺗﺎﺒﻏرو ﻪﺗﺎ
نﻮﮑﯾ ﺎﻬﻨﯿﺣ ﻞﻋﺎﻔﺘﻟﺎﻓ ؛ﺔﻨﯿﻌﻣ تﺎﺒﻏرو تﺎﻣﺎﻤﺘﻫا ﺺﻨﻟا اﺬﻫ ﻪﯿﻓ ﻲﻤﻨﯾ يﺬﻟا ﻪﺗاذ ﺖﻗﻮﻟا ﻲﻓ يدﺮﺴﻟا ﯽﻟإ يدﺮﺴﻟا ﺺﻨﻟا ﻦﻣو ،يدﺮﺴﻟا ﺺﻨﻟا ﯽﻟإ ﻞﻔﻄﻟا ئرﺎﻘﻟا ﻦﻣ ةﺮﻤﺘﺴﻣو ﺔﻟدﺎﺒﺘﻣ ﺔﯿﻟﺪﺟ ﺔﯿﻠﻤﻋ .ﻞﻔﻄﻟا ئرﺎﻘﻟا
۱۴۳ تﺎﯾاور) ﻪﻗﺎﯿﺳو ﻪﻃﺎﻤﻧأ ﻲﻓ ﺔﺳارد ؛ﻲﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ﻞﻔﻄﻟا بدأ ﻲﻓ ﺎﯾزﺎﺘﻧﺎﻓ
» ﺔﻧﺎﻤﺟو ﺎﻧأ
« ،
» ﻢﯾﺮﻣ مﻼﮐ
« ،
» مﻼﺣأ ...
ﺎﻋ كﻼﺘﻣا ﻲﻓ ةﺮﻤﺘﺴﻣ ﺔﺒﻏر ﻞﻔﻄﻟا یﺪﻟ نأ لﻮﻘﻟا ﺔﻠﻓﺎﻧ ﻦﻣو ﺖﻧﺎﮐ اذﺈﻓ ؛كﻼﺘﻣﻼﻟ ﻞﺑﺎﻗ ﺮﯿﻏ ﻢﻟ
ﻞﺧﺪﺗو ،ﺢﯿﺤﺼﻟا ﻞّﺜﻤﺗ ﺎﻬّﻧﻷ ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ﺎﻬﻌﺿو ﺮﯿﯾﺎﻌﻣو ﺪﻋاﻮﻗ ﻞﺜﺘﻤﯾ نأ ﻞﻔﻄﻟا ﯽﻠﻋ ضﺮﻔﺗ ﺔﯿﻌﻗاﻮﻟا اﺬﻫ ﻦﻣ جوﺮﺨﻟا ﺪ ّﺴﺠﯾ لﺎﯿﺨﻟا ّنﺈﻓ ،ﻪﻨﻀﺘﺤﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﺌﯿﺒﻟا ﻞﺧاد ﻪﮑﻠﺘﻤﯾ نأ ﻞﻔﻄﻟا ﻊﯿﻄﺘﺴﯾ ﺎﻣ ﻦﻤﺿ ﺣ ﻲﻀﺘﻘﯾ يﺬﻟا جوﺮﺨﻟا ﻮﻫو ،ﻊﻤﺘﺠﻤﻟا ﺮﯿﯾﺎﻌﻤﻟ لﺎﺜﺘﻣﻻا ﺔﮑﻠﻤﻣ ﻲﻓ ﺎﻬﯿﻟإ لﻮﺻﻮﻟا ﺐﻌﺼﯾ ًﺔﯾﺮ
.لﺎﯿﺨﻟا ﺔﮑﻠﻤﻣ ﻲﻓ ﺎﻬﻘﯿﻘﺤﺗو ﺎﻬﯿﻠﻋ لﻮﺼﺤﻟا ﻞﻬﺴﯾ ﺎﻤﻨﯿﺑ ،ﻊﻗاﻮﻟا ﻲﻓ ﻪﺴﻔﻧ ﺲﺒﺤﯾ يﺬﻟا ﻞﻔﻄﻟا ﻚﻟذ ﻦﻣ عاﺪﺑﻹا ﯽﻟإ بﺮﻗأ ﻞﻔﻃ ﻮﻫ ﻞّﯿﺨﺘﯾو ﻢﻠﺤﯾ يﺬﻟا ﻞﻔﻄﻟا
ﺮﯿﺧ ﺮﯿﻘﺷ دﻮﻤﺤﻣ ﺐﯾدﻷا ﻲﻓ ﺎﻨﻟو .عاﺪﺑإ ﯽﻟإ ﻞﻔﻄﻟا ﻢﻟﺎﻋ ﻲﻓ لﺎﯿﺨﻟا ل ّﻮﺤﺘﯾ ﺪﻘﻓ ؛ﻊﻗاﻮﻟا ﻢﻟﺎﻋ لﺎﺜﻣ
ﻦﻃﻮﻟا ﺔﯾﺮﺣ ﻦﻋ ﻪﺜﺤﺑ ﻞﻣاﻮﻋ ﻦﻣ ًﺎﻣﺎﻫ ًﻼﻣﺎﻋ وﺪﻌﻟا ﻞﺒﻗ ﻦﻣ ﻦﻃﻮﻟا ﻦﻋ هدﺎﻌﺑإ ﻞﮑﺷ ﺪﻘﻓ ،ﻚﻟذ ﯽﻠﻋ مﻼﺣأ ﻦﻣ ﺰﯾﺰﻋ ﻢﻠﺤﮐ ﻪﺗﺎﯾاور ﻢﻈﻌﻣ تءﺎﺠﻓ ،ﻲﺑدﻷا ﺪﯿﻌﺼﻟا ﯽﻠﻋ ﻦﻃﻮﻟا اﺬﻫ ﺪﯿﺴﺠﺗو ،ﻪﺑدأ ﻲﻓ ﻖﯿﻤﻋ ﺮﺛأ ﻪﺘﻟﻮﻔﻃ ﻦﻣ ﻞﻔﻄﻟا نﺎﻣﺮﺣ و ﻲﻔﻨﻟاو لﻼﺘﺣﻻا ﺔﯾؤﺮﻟ نﺎﮐ ﺪﻘﻠﻓ ؛ﺮﯿﻘﺷ یﺪﻟ ﺔﻟﻮﻔﻄﻟا ﻲﻓ
ﺪﻟﻮﻟا ﻦﯿﺑ ﺰّﯿﻤﺗ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﻟﺎﺒﻟا ﺪﯿﻟﺎﻘﺘﻟا ﻦﻣ رﺮﺤﻣ ﻦﻃو ﺔﻋﺎﻨﺼﻟ ﻢﺛ ﻦﻃﻮﻟا ﻦﻋ ﻻوأ ﺚﺤﺒﻠﻟ ﻪﻌﻓد ،ﻪﺴﻔﻧً ﻲﻓ ﻦﻃﻮﻟا ﺮﯾﺮﺤﺗ ﻞﺟأ ﻦﻣ ﻲﻧﺎﻔﺘﻟاو ءاﺪﻔﻟا ﺮﻈﻨﻣ ﺔﯾؤﺮﻟ نﺎﮐ ّﻢﺛ ؛ﻪﯿﻠﻋ رﻮﺜﻌﻟا ﻦﻣ ﺲﺌﯾ نأ ﺪﻌﺑ ، ﺖﻨﺒﻟاو ﺠﺘﻟا هﺬﻫ ﻞﯿﻠﺤﺘﻓ ؛ﻪﺘﺑﺮﺠﺗ ﯽﻠﻋ ﺮﺛأ ﺔﯿﺣﺮﺴﻤﻟا ضوﺮﻌﻟاو ﺔﯿﺋﺎﻤﻨﯿﺴﻟا مﻼﻓﻷا ﺖﻧﺎﮐ ﻒﯿﮐ ﺮﻬﻈﯾ ﺔﺑﺮ
اﺬﻫ ﻲﻓ ﺎﻣ ﻞﮑﺑ ،ﺔﯿﺣﺮﺴﻤﻟا و ﺎﻤﻨﯿﺴﻟا ﻢﻟﺎﻋ ﻦﻣ ةﺮﮑﻔﻟا ﻒ ّﻘﻠﺗ ﺪﻘﻓ ،ﻞﻔﻄﻟا ﺮﯿﻘﺷ ﻞﺧاد ﻞﻋﺎﻔﺘﺗ ءﺎﯿﺷﻷا .ﺰﯿﻤﺘﻣ ﻲﻨﻓ ﻞﻤﻋ ﻲﻓ ﺎﻬﺟﺮﺨﯿﻟ ﺎﻬﻟﺰﺘﺧا ّﻢﺛ ،ﻪﻌﻗاو ﻲﻓ ﺎﻬﻠﺧدأو ،ةرﺎﺛإ ﻦﻣ ﻢﻟﺎﻌﻟا
ر نأ ﯽﻟإ ﻖﺒﺳ ﺎﻤﻣ ﺺﻠﺨﻧ ﻪﯿﻧﺎﺴﻧﻹا ﺐﯾﺮﺴﺗو ﻲﻧﺎﺴﻧﻹا نﻮﻤﻀﻤﻟا نﺎﯿﺒﻟ اﻮﻘﻠﻄﻧا ،ﻞﻔﻄﻟا بدأ داو
ﻪﺼﻗ ﻲﻈﺸﺗ ﻲﻓ ﻚﻟذ ﺎﻨﻟ یﺪﺒﺘﯾو لﺎﻔﻃﻷا سﻮﻔﻧ ﯽﻟإ
» ﺔﻧﺎﻤﺟو ﺎﻧأ
« ﺪﺿ ﺢﺿاو ﻒﻗﻮﻣ رﻮﻠﺒﺘﯾ
ﻦﯿﯿﺤﯿﺴﻤﻟا ﻢﻬﺋﺎﻗﺪﺻأ ﻊﻣ مﺎﺠﺴﻧﻻاو ﻢﻫﺎﻔﺘﻟا ،ﺪﺣاﻮﻟا ﺐﻌﺸﻟا ءﺎﻨﺑأ ﻦﯿﺑ ﻪﯿﻠﺧاﺪﻟا تﺎﻋاﺮﺼﻟا ا لﺎﻐﺸﻧاو ﺔﻤﯿﻤﺣ ﻪﻗاﺪﺻ ﻲﻓ ﻦﯿﻤﻠﺴﻤﻟاو ﻦﻣ ﻦﯿﯿﻠﯿﺋاﺮﺳﻹا ﻞﯿﺣﺮﺘﺑ ﯽﻔﻄﺼﻣو ﻪﻧﺎﻤﺟ ﻪﺘﺧأو داﻮﺟ ﻞﻄﺒﻟ
ﺪﻨﻏوأ ﯽﻟإ ﻦﯿﻄﺴﻠﻓ ا
) ،ﯽﻠﺿﺎﻓو ﯽﻤﯿﻫاﺮﺑاﻼﻣ ٢٠٢٠
: ٣٤٣
ﻓ (.
ﺔﯾاوﺮ » ﺔﻧﺎﻤﺟو ﺎﻧأ
« ﺺﺼﻘﻟا ﻦﻣ ّﺪﻌﺗ
ﻲﺨﯾرﺎﺘﻟا ثورﻮﻤﻟا ﻚﻠﻓ ﻲﻓ ءاﻮﺳ ،ﻪﯿﺛاﺮﺘﻟا تﺎﯿﺼﺨﺸﻟا ءﺎﻋﺪﺘﺳﺎﺑ ﺔﻠﻓﺎﺤﻟا
، ﻲﺑدﻷا ثورﻮﻤﻟا وأ وا ،
ﻏ مأ نﺎﮐ ًﺔﯿﻌﻗاو ﻲﺒﻌﺸﻟا ثورﻮﻤﻟا ﺔﯿﻌﻗاو ﺮﯿ
:ﻪﺴﻔﻧ رﺪﺼﻤﻟا) ٣٣٩
(.
ﻓ ﻲ » ﺔﻧﺎﻤﺟو ﺎﻧأ
« ﻦﯿﻄﺴﻠﻓ ﺮﯾﺮﺤﺘﻟ ﻲﻟﺎﯿﺧ ﻪﻧأ ﻮﻟو ّﻞﺣ ﻦﻋ ﺚﺤﺒﯾ ﯽﻔﻄﺼﻣ يﺮﺋاﺰﺠﻟا ﻞﻔﻄﻟا ﻞﻌﺟ
» ،ﺔﻋﺎﺳ ﻦﯾﺮﺸﻋو ًﺎﻌﺑرأ نﻮﯿﻠﯿﺋاﺮﺳﻹا ُمﺎﻨﯿﺳو ،ًﺎﻌﯿﻤﺟ ﻦﯿﯿﻠﯿﺋاﺮﺳﻹا نﻮﯿﻋ ﯽﻟإ َسﺎﻌﻨﻟا ُﺐﻠﺠﯿ َﺳ
ُﻞﻤﺘﺸﯾ ﻪﻗﻮﺤﺴﻣ نأ ﻲﻟ َﺪ ﱠﮐأ ﯽﻔﻄﺼﻣ .ةﺪﯿﻌﺳ ًﺎﻣﻼﺣأ نﻮﻤﻠﺤﯿﺳو مﻼﺣﻷا ﺔﯾؤر ﻲﻓ ُﺐﺒﺴﺘﺗ ةدﺎﻣ ﯽﻠﻋ
ﻚﻟذ ءﺎﻨﺛأو .ةﺪﯿﻌﺳ ًﺎﻣﻼﺣأ نﻮﯿﻠﯿﺋاﺮﺳﻹا ﻢﻠﺤﯾ نﺄﺑ ﻲﻨﻌﻣ ﻪﻧإ ،ﺪﺣاﻮﻟا فﺮﺤﻟﺎﺑ ﻲﻟ لﺎﻗ ،ةﺪﯿﻌﺴﻟا يأ ،ﺔﯾاﺪﺒﻟا ﺬﻨﻣ ًارﺮﻘﻣ نﺎﮐ ﺎﻤﮐ ﻢﻬﺘﻟود نﻮﻤﯿﻘﯾ ،اﺪﻨﻏوأ ﻲﻓ كﺎﻨﻫو ،اﺪﻨﻏوأ ﯽﻟإ ﻢﻬﻠﻘﻨﺑ ﯽﻔﻄﺼﻣ مﻮﻘﯿﺳ
ﺑﺮﻌﻟا بدﻷا ﺔﻨﺴﻟا ، ﻲ ١٤ دﺪﻌﻟا ، ٤ ءﺎﺘﺷ ، ١٤٠١ - ﻲﻟاﻮﺘﻣ دﺪﻋ ۳۴ ۱۴۴
ﻓ ﻢﻬﺘﻟود اﻮﻤﯿﻘﯾو ﻦﯿﻄﺴﻠﻓ ﯽﻟإ اﻮﻬﺟﻮﺘﯾ نأ ﻞﺒﻗ ﺐﻌﺸﻟا ﻦﻋ یذﻷا ُﻊﻓﺮﯾ ﻚﻟﺬﺑ ﻪﻧإ لﻮﻘﯾ ﯽﻔﻄﺼﻣ .ﺎﻬﯿ
ًﺎﯿﻘﯾﺮﻓإ ًﺎﺒﻌﺷ ﻪﺴﻔﻧ ﺖﻗﻮﻟا ﻲﻓ نﻮﯿﻠﯿﺋاﺮﺳﻹا ﺢﺒﺼﯾو ،ﻲﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا
«
،ﺮﯿﻘﺷ) ٢٠١٨ : ٦ .(
ر ّﺮﺤﯾ يﺬﻟا يﺮﺤﺴﻟا قﻮﺤﺴﻤﻟا ﯽﻟإ ﺎﻤﻬﺘﯿﻌﻗاو ﻦﻣ ﯽﻔﻄﺼﻣو داﻮﺟ ﻞﻔﻄﻟا بﺮﻫ ﺎﻣ ًاﺮﯿﺜﮐو ا ﻒﺸﮑﻨﯾ فﺎﻄﻤﻟا ﺔﯾﺎﻬﻧ ﻲﻓ ّﻦﮑﻟ ،لﻼﺘﺣﻻا ﻦﻣ ﻲﻨﯿﻄﺴﻠﻔﻟا ﺐﻌﺸﻟا ﻢﻗر ﻊّﻨﻘﻤﻟ
١ ﻪﻠﺳرأ يﺬﻟا ،
ﻊّﻨﻘﻤﻟا اﺬﻫو ﯽﻔﻄﺼﻤﻟ نﺎﮑﯾﺮﻣﻷا ِﻞﱡﮑﺸﺘﻟا ﯽﻠﻋ ٌةرﺪﻗ ﻪﯾﺪﻟو ،ﺔﺘﺳ ٌﺔﺤﻨﺟأ ﻪﻟ ،ﻞﮑﺸﻟا ُﺐﯾﺮﻏ ٌﻦﺋﺎﮐ »
اﻮﻤﻠﻋ نأ ﺪﻌﺑ ...ﺔﺿﻮﻌﺑ ﻢﺠﺣ ﻲﻓ هاﺮﺗ یﺮﺧُ
أ ًةﺮﻣو ،ﻞﯿﻓ ﻢﺠﺣ ﻲﻓ ُهاﺮﺗ ًةﺮﻣ ،ﺎﻫﺪﯾﺮﯾ ﻲﺘﻟا ﺔﻘﯾﺮﻄﻟﺎﺑ ﻢﻗر ﻊﻨﻘﻤﻟا ِفﺎﺸﮑﻧﺎﺑ ١
ﻢﻗر َﻊﻨﻘﻤﻟا اﻮﻠﺳرأ ، ٢
ﻪﻟو ، ﻞﺟرﻷا يذ ﻊﻨﻘﻤﻟا فﺎﺸﮑﻧا ﺪﻌﺑو .ةﺮﺸﻋ ٌﻞﺟرأ
ﻢﻗر َﻊﻨﻘﻤﻟا اﻮﻠﺳرأ ،ةﺮﺸﻌﻟا ٣
ﻢﻗر َﺔﻌﻨﻘﻤﻟا اﻮﻠﺳرأ ،ﺔﻌﺒﺴﻟا نوﺮﻘﻟا يذ ﻊﻨﻘﻤﻟا ﺪﻌﺑو .ﺔﻌﺒﺳ نوﺮﻗ ﻪﻟو ،
ﻪﻟ َﻞﯿﺜ َﻣ ﻻ ٍﻮﺤﻧ ﯽﻠﻋ ٌﺔﻠﯾﻮﻃ ،ﺔﻠﯾﻮﻃ ٌﺔﺒﻗر ﺎﻬﻟو ،٤ «
) رﺪﺼﻤﻟا ﻪﺴﻔﻧ : ٤٥ (.
ﺎﮑﺣو ﺺﺼﻘﺑ اوﺮﺛﺄﺗ ءﺎﺑدأ ﻪﺒﺘﮐ ﻞﻔﻄﻟا بدأ نأ ﻲﻓ ّﻚﺷ ﻻ دﻮﻤﺤﻣ ﺮّﺛﺄﺗ ﺪﻗو ،ﺔﯿﻟﺎﯿﺧ ةﺮﯿﺜﮐ تﺎﯾ
،ﺔﺑﺎﺘﮑﻟا ﻲﻓ ةﺪﯾﺪﺟ ةﺮﺒﺧ ﻪﺘﺤﻨﻣو ،ﻪﺴﻔﻧ ﻲﻓ ًﺎﺤﺿاو ًاﺮﺛأ ﺖﮐﺮﺗ ﻲﺘﻟا ،ﻦﯾﺮﻏﺪﻨﯿﻟ ﺪﯾﺮﺘﺳأ ﺔﺒﺗﺎﮑﻟﺎﺑ ﺮﯿﻘﺷ :ﻪﻟﻮﻘﺑ ﻚﻟذ ﯽﻟإ ﺮﯿﻘﺷ ﺮﯿﺸﯾو ،لﺎﻔﻃﻷا ﺮﻋﺎﺸﻣ ﻢ ّﻬﻔﺗ ﺔﯿﻔﯿﮐ و »
ﻦﯾﺮﻏﺪﻨﯿﻟ ﺪﯾﺮﺘﺳأ تارﺪﻗ نأ فﺮﺘﻋأو
ﻠﻋو ﻲﻨﺗﺮﻬﺑ ﺪﻗ ،لﺎﯿﺨﻟا ﻢﻟﺎﻋ ﻲﻓ ﻖﯿﻠﺤﺘﻟا ﯽﻠﻋ ﯽﻠﻋ ﺔﻘﯿﻘﺤﻟا ﻦﻣ ﻢﻫأ ﻮﻫ ﺔﺼﻘﻟا ﻲﻓ لﺎﯿﺨﻟا نأ ﻲﻨﺘﻤ
تﺎﯿﺘﻔﻠﻟو لﺎﻔﻃﻸﻟ ﺔﺑﺎﺘﮑﻟا ﻲﻓ لﺎﯿﺨﻟا ءﻼﯾإ ﯽﻠﻋ ﻦﯾﺮﻏﺪﻨﯿﻟ ﺪﯾﺮﺘﺳأ ﻲﻨﺗﺰﻔﺣ .ءﺎﻤﮑﺤﻟا ﺪﺣأ يأر ﺪﺣ اﺬﻫ ﺮﻬﻇ ﺎﻤﺑﺮﻟو .دوﺪﺤﻟا ﯽﺼﻗأ ﯽﻟإ ﻞﯿﯿﺨﺘﻟا ﻲﻓ لﻮﺻﻮﻟا ﻲﻓ ددﺮﺘﻟا مﺪﻋو ،ًاﺮﯿﺒﮐ ًﺎﻣﺎﻤﺘﻫا ،نﺎﯿﺘﻔﻟاو ﻲﺘﯾاور ﻲﻓ ًﺎﺤﺿاو
» ﺔﻧﺎﻤﺟو ﺎﻧأ
« مﺎﻌﻟا نﺎﯿﺘﻔﻟاو تﺎﯿﺘﻔﻠﻟ ﺎﻬﺘﺒﺘﮐ ﻲﺘﻟا ٢٠٠١
«
،ﺮﯿﻘﺷ) ٢٠١٩ : ١٢٨ .(
ﻂﺑاﻮﻀﻟﺎﺑ ﺪّﯿﻘﺘﻟاو فﻮﻟﺄﻤﻟاو ﺪﺋﺎﺴﻟا ةﻮﻄﺳ ﻦﻣ ﺎﻫر ّﺮﺤﺗ ﻮﻫ ﺮﯿﻘﺷ ﯽﻟإ ﻦﯾﺮﻏﺪﻨﯿﻟ ﺪﯾﺮﺘﺳأ بﺬﺟ ﺎﻣو ﻪﯿﺟﻮﺗ ﯽﻠﻋ ﻪﻣﺎﻤﺘﻫا ﺰ ّﮐﺮﯾ ﯽﻟوﻷا ﺔﻠﻫﻮﻟا ﻲﻓ نﺎﮐ ﺪﻘﻓ ،ﻪﺼﺼﻗ ﻲﻓ ًﺎﻐﻟﺎﺑ ًﺎﻣﺎﻤﺘﻫا ﺎﻬﯿﻟﻮﯾ ﻲﺘﻟا ﺔﯿﮐﻮﻠﺴﻟا
ﻸﻟ ﺔﯾﻮﺑﺮﺗ ﻞﺋﺎﺳر ﺔﺑﺎﺘﮐ ﯽﻠﻋ ﺎﻬﻣﺎﻤﺘﻫا ّﺐﺼﺗ ﺖﻧﺎﮐ ﻞﺑ ،ﻚﻟﺬﺑ ﺔﯿﻨﻌﻣ ﻦﮑﺗ ﻢﻟ ﻦﯾﺮﻏﺪﻨﯿﻟ ّﻦﮑﻟ ،لﺎﻔﻃ
ﺔﮐﺮﺣ ﻦﻋ ﺮّﺒﻌﺗو ،ﺔﻋﻮﻤﻘﻤﻟا ﻪﺗﺎﺒﻏرو ﺔﻨﯿﻓﺪﻟا ﻞﻔﻄﻟا تﺎﻋﺰﻧ ﺎﻬﯿﻓ ﺪ ّﺴﺠﺗ ،ﺔﻘ ّﻤﻨﻣ ﺔﻠﯿﻤﺟ ﺺﺼﻗ سورد ﺔﻏﺎﯿﺼﺑ ﻻ ق ّﻼﺧ بدأ ﺔﺑﺎﺘﮑﺑ ﺔﯿﻨﻌﻣ ﺖﻧﺎﮐو ،ﺎﻬﯿﻤﻨﺗو ﺎﻫﺰ ّﻔﺤﺗو ﻞﻔﻄﻟا یﺪﻟ ةﺮﻤﺘﺴﻤﻟا ةروﺮﯿﺼﻟا .ﺔﯿﺑﺮﺘﻟا ﻲﻓ ﻞﻘﻨﺗ ﺔﻘﯾﺮﻄﺑ ،ﻖﻄﻨﻤﻟا ﻦﻋ ًاﺪﯿﻌﺑ باّ
ﺬﺟ ﺮﺣﺎﺳ ﻮﺤﻧ ﯽﻠﻋ ﺎﻬﯿﻓ ﻻّﻮﺤﺘﻟا ّﻢﺘﺗ ﺎﻬﻠﻤﺠﻤﺑ ﻲﻫو
.ﺮﺧآ نﺎﮑﻣ ﯽﻟإ ﻪﻧﺎﮑﻣ ﻦﻣ ﻞﻔﻄﻟا ﻼﻓ ،ﺔﯿﻌﻗاﻮﻟا ﻪﺗﺎﻗﺎﻃ د ّﺪﺒﯾ لﺎﯿﺨﻟا ﻲﻓ ﻞﻔﻄﻟا قاﺮﻏإ نأ ضﺮﺘﻔﯾ ﻦﻣ ّﻞﮐ ﯽﻠﻋ ًا ّدر ﺮﯿﻘﺷ مﻼﮐ ءﺎﺟ
ا ﻦﺘﻔﯾ لﺎﯿﺧ ﻮﻫو ،ﺔﻌﺘﻤﻟاو حﺮﻤﻟا ﺐﻠﺠﯾ يﺬﻟا لﺎﯿﺨﻟا اﺬﻫ ﻦﻣ ﺮﯿﺿ ﻢﻟﺎﻋ ﻲﻓ ﻖّﻠﺤﯾ ﻪﻠﻌﺠﯾو ﻞﻔﻄﻟ
ًﺎﻧﺎﻣﺮﺣ ّﺪﻌﯾو ،ﺔﯿﺑدﻷا ﻪﺘﻓﺎﻘﺜﻟ ﺔﺣدﺎﻓ ةرﺎﺴﺧ ﻮﻫ لﺎﯿﺨﻟا ﻦﻣ ﻞﻔﻄﻟا نﺎﻣﺮﺣ ّنإ ﻞﺑ ،ﻪﻤﻟﺎﻋ ﺮﯿﻏ ﺪﯾﺪﺟ .هﺮﯿﺼﻣ ﻲﻓ ًازرﺎﺑ ًارود ﺐﻌﻠﺗو ،نﺎﺴﻧﻹا ﻞﺒﻘﺘﺴﻤﻟ ةرﻮﺻ ﻢﺳﺮﺗ ﺪﻗ ﺔﻤﻬﻣ ةدﺎﻣ ﻦﻣ ًاﺮﯿﺒﮐ
