Transparency in Public Affairs as a Means of Gaining Public Trust with Emphasis on Iran's
Legal System
(Type of Paper: Research Article)
Kheirallah Parvin1*, Mahdiye Firoozi2
Abstract
Transparency is considered as an important principle of good governance in many countries. Transparency in public affairs means the free flow of information about public affairs and the availability of such information to all. Creating transparency in public affairs can achieve different goals, including increasing public trust in the government. To be sure, it would be difficult to advance a country's plans without the assistance and cooperation of the people and non-governmental organizations.
On the other hand, by increasing public engagement in government plans as well as building trust between government and citizens, the government will face fewer challenges. Given these points, the importance of discussing public trust and the need for promoting it, is clear. This paper, while emphasizing the importance of public trust, will show the impact of transparency on gaining and promoting public trust. Furthermore, the place of transparency in the Iranian legal system will be discussed. To this end, while Iranian laws and regulations on transparency are briefly reviewed, the Bill on the Act on Transparency will be evaluated insofar as it is seen as the most important step in creating public transparency in terms of gaining public trust.
Keyword
public trust, public affairs, good governance, transparency, the law.
___________________________________________________________________
1.Prof., Department of Public Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran (Corresponding Author). Email: [email protected]
2. MA. in Public Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran.
Email: [email protected]
Received: May 10, 2019 - Accepted: September 23, 2019
This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 International, which permits others to download this work, share it with others and Adapt the material for any purpose.
هب یمومع روما رد تیفافش یمومع دامتعا بلج راکهار ۀباثم
ناریا یقوقح ماظن رب دیکأت اب
یملع :هلاقم عون(
)یشهوژپ _
نیورپ للهاریخ
1
،*
یزوریف هیدهم
2
هدیکچ
هب تیفافش رارق ناهج یاهروشک زا یرایسب هجوت دروم بوخ ینارمکح مهم لوصا زا یکی ناونع
روما رد تیفافش .تسا هتفرگ هب یمومع
رووما زووح رد تاعلاطا دازآ شدرگ یانعم هب یلک روط
رد تیفافش داجیا .تسا نآ هب طوبرم تاعلاطا هب ناگمه یسرتسد ناکما ندوب مهارف و یمومع .توسا هومکاح اگتوسد هب یمومع دامتعا شیازفا هلمج زا یفلتخم فادها رب رظان ،یمومع روما همانرب دربشیپ تسا یهیدب وشک کی یاه
یوتلودریغ یاهداهن و مدرم یراکمه و یهارمه نودب ر
یم هجاوم یناوارف تلاکشم اب همانرب اب نادنورهش یهارمه شیازفا اب ،لباقم رد .دوش
تولود یاوه
شلاچ اب تلود نآ ،نادنورهش دامتعا یاقترا نینچمه و دوخ نیا .دوب دهاوخ هجاوم یرتمک یاه
یمومع دامتعا زا ثحب تیمها رگنایب هلئسم نمض هلاقم نیا .تسا نآ یاقترا یارب شلات موزل و
ناوشن ار یموومع دامتعا ةلوقم رب یمومع روما رد تیفافش یراذگریثأت ،هلئسم نیا تیمها نایب فافش و داد دهاوخ هب ار یزاس
.دروک دوهاوخ یوفرعم یموومع دامتعا یاقترا یارب یراکهار ةباثم
ظن رد یمومع روما رد تیفافش اگیاج نینچمه نموض و دوش دهاوخ داد ناشن ناریا یقوقح ما
هب تیفافش ةحیلا ،تاررقم و نیناوق رب اتوک یرورم موهم ناوونع
تیفافوش داوجیا رد ماوگ نیروت
.دش دهاوخ یسررب و دقن یمومع دامتعا رب ریثأت رظنم زا یمومع
ناگژاودیلک
.نوناق ،تیفافش ،بوخ ینارمکح ،یمومع روما ،یمومع دامتعا
___________________________________________________________________
1 . ناریا ،نارهت ،نارهت اگشناد ،یسایس مولع و قوقح دکشناد ،یمومع قوقح ورگ ،داتسا .)لوئسم دنسیون(
Email: [email protected]
2 غراف . لیصحتلا ناریا ،نارهت ،نارهت اگشناد ،یسایس مولع و قوقح دکشناد ،یمومع قوقح ةتشر دشرا یسانشراک .
Email: [email protected]
:تفایرد خیرات 20
/ 02 / 1398 - :شریذپ خیرات 01
/ 07 / 1398
همدقم
زا لکش رد مدرم شقن ،زابرید تموکح ینوگنرس و ینوگرگد ،موادت ،یریگ
دووب راکشآ و حضاو اه
تلود .تسا یم رکذتم مدرم دعاسم رظن بلج هب تسایس ملع ناملاع یوس زا راومه اه
و دندوش
تموکح رد یتح یخیرات فلتخم عطاقم رد اهراب هوب ییاوهزایتما یراذوگاو دهاش ،یتنطلس یاه
ه اب مدرم دووب ناونآ تیاضر و تقفاوم بلج فد لکوش اوب زوروما .مویا
ندوش رویگارف و یرویگ
تموکح لیهست لماع زا تموکح هب تبسن مدرم تقفاوم و تیامح ،کیتارکومد یاه ماجنا دننک
تموکح موقم یساسا لماع هب ،یتموکح لامعا لیدبت اه
یم و تسا دش هب ناوت
دروک اعدا تأرج
تموکح یتح و تیلوبقم اه یم تفایرد دوخ تلم زا ار دوخ تیعورشم
.دننک
قاوفتا تیعوروشم أوشنم صوصخ رد ،ناریا یملاسا یروهمج ینید تموکح رد دووجو روظن
یم یهلا ار تیعورشم أشنم ناهیقف یخرب ،درادن ندروآ مهاروف رد ار مدروم یأر و شوقن و دنناد
یم یهلا تیلاو لامعِا طیارش ،ینیمخ( دننیب
1378
، ج 20 : 459 ) زا رگید یخرب و بحاص
نارظن
ساسا قوقح ی
نیا و یمدرم و یهلا نامزمه ار تیعورشم أشنم یاتسار رد ار ود
یوم موه دوننیب
،یمشاه(
1394
، ج 2 : 3 توموکح ییاوپرب و ووقحت رد مدروم شقن ، اگدید ود ره ساسارب اما .)
یتروصرد و تسا ریذپانراکنا دوجو یمدرم یهارمه نیا هک
لاکشم ،دشاب هتشادن نابیرگ یدایز ت
.تفرگ دهاوخ ار تموکح تیعورشم و تیلوبقم تموکح هب تبسن مدرم بناج زا یشخب
یم اه موادوم و هتسویپ تسیاب
بولاق رد ار دووخ ،موهم رصانع نیا هک تسا رکذ نایاش ،دشاب ،تاوباختنا دوننام ینوگاونوگ یاوه
همه همانرب ندرک ییارجا رد مدرم یراکمه و یهارمه ،یسرپ یلم یاه
راکوشآ رویغ و یولحم و
یم تموکح .دننک هومانرب یارجا رد یمومع دامتعا ةناوتشپ هب عورشم یمدرم یاه
اوب دووخ یاوه
یراوشد هبور یرتمک یاه دووخ توموکح هب هک یمدرم یهارمه اب ،نارحب عقاوم رد و دنتسه ور
ناسآ ،دنراد دامتعا یم روبع عناوم زا رت
.دننک
مومع دامتعا ثحب تلع نیمه هب مولع و یمومع قوقح رد یساسا و مهم رایسب ثحابم زا ی
ناونیمطا و داومتعا ،روگید ناویب هب و یهارمه و یلدمه یانعم هب یمومع دامتعا .تسا تسایس همانرب هب مدرم تیلاعف و تموکح یاه
نویا ناواروف تویمها هوب هوجوت اوب .توسا نادرمتلود یاه
تیوقت یارب ییاهراکهار بلغا نادرمتلود ،عوضوم یددعتم لماوع .دنراد و هتشاد مهم ةلوقم نیا
لیخد عوضوم نیا تیوقت ای فیعضت رد تویفیک ،نلاوئوسم ییوگخوساپ ،داسف دننام یلماوع ،دنا
تیلوئوسم ،یمومع تامدخ ةئارا زا یموومع رووما رد تیفافوش ،تویاهن رد و نادرومتلود یریذوپ
هلوقم یمومع دامتعا رب راذگریثأت مهم یاه رد تیفافش .دنا
و توییر لوباق یانعم هب یمومع روما
لکش دنیارف حوضو و نادرمتلود لامعا ندوب کرد لباق و اوهنآ یاروجا ووحن و تامیمصت یریگ
.تسا مدرم یگدنز رب تلود تامیمصت تبثم جیاتن ندوب سوملم نینچمه
یاوقترا رد یوشقن و اوگیاج هوچ یموومع روما رد تیفافش هک تسا نآ هلاقم یلصا شسرپ دامتعا نآ یموومع رووما رد تیفافوش نداد راروق روحم اب راتشون نیا ؟دراد یمومع هوب ار
ناوونع
یم یسررب و لیلحت یمومع دامتعا یاقترا و بلج یارب یلماع نیدب .دنک
یوسررب هب ادتبا ،روظنم
وس ، دوش هوتخادرپ یموومع روما و یمومع دامتعا ،تیفافش دننام ،شهوژپ نیداینب میهافم دامتعا تیمها داومتعا روب یموومع رووما رد تیفافوش یراذوگریثأت یگنوگچ اگنآ و دش روآدای
یم یسررب یمومع دویکأت اب ،ناریا تاررقم و نیناوق رد تیفافش اگیاج یسررب اب ،همادا رد .دوش
یولعف اوگیاج ،یموومع داومتعا روب ریثأوت ثویح زا نآ فلتخم داعبا یسررب و تیفافش ةحیلا رب قوقح ماظن رد تیفافش نشور ناریا ی
نویا رد یحلاوصا یاهداهنوشیپ ،تویاهن رد و دوش دوهاوخ
هئارا صوصخ .دش دهاوخ
میهافم لیلحت 1 . تیفافش
ژاو
« تیفافش
1» ،شوونرذآ( للاز و نوشور ،فویرظ ،کزان یانعم هب تغل رد 1386
: 336 رد و )
زاب یانعم هب یسیلگنا نابز اگن یفخم یارب شلات مدع و ،حوضو ،ندوب
نتشاد ا تس
.(Garner,
2014:803)
یم نیمضت تیفافش ،حلاطصا رد اما و یوتلود نادونمراک ،یموومع تاوماقم هوک دنک
یم لمع کرد لباق و حضاو ،ناریدم تیلاعف و دننک
یم شرازگ ار دوخ یاه نادب .دنهد
هوک اونعم
یم مدرم مومع یسرتسد تاعلاطا نیا هب دنناوت
هتشاد .دنشاب
2
هب تیفافش زا یکی ةلزنم
رصانع
« بوخ ینارمکح
3» ،یناهج کناب فیرعت وباطم .تسا حرطم
اونب ییوگخوساپ و تیفافوش لووصا ساوسارب هوک تسا ییاهداهن دوجو مزلتسم بوخ ینارمکح دش
4.دنا هنلاداع یقوقح یاهراتخاس ،بوخ ینارمکح ةمزلا یب هک تسا یا
و دووش لامعا هنافرط
ولاع خاوش ییوگخوساپ و تیفافوش رب وننام ییاوه
رد ار یدوماراکان و تنووشخ ،داوسف مدوع د
یمرب ،نیورپ( دریگ 1393
: 317 - 316 .) ک رگا روش ی م وباط ا ی ن خاش لمع اه دنک ، فوم و تسا
رد و تن ی ج ه امح زا ، ی ت اه ی ج ناه ی اهداهن و ی ب ی ن للملا ی ناب دننام ک ج ناه ی
، مانرب ة عوسوت ة لولم
ودنص و دحتم ق
ب ی ن للملا ی پ و م رادروخرب ل ی
رگا اما ؛دوش م
وباط ا ی ن خاش دونکن لومع اوه
، زا
ای ن امح ی ت پمک و اه اه
مورحم دهاوخ دش
،یضویع(
1396 : 76 - 75 ).
رد فیرعت یقوقح زا تیفافش
، هب خشم روط هب
ار ةوطب ود تل و تلم ا اش ر دش ا تس و . یتق
تبحص زا تیفافش ا رد نی هنیمز یم ،دووش وصقم د ا نی ا تس هک رهش و دن نا وتب ا دنن زا یتامیمصت
___________________________________________________________________
1. Transparency
2. https://www.transparency.org 3. Good Governance
4. https://www.worldbank.org
هک ود تل رد بلاق انع و ینی وچ ن آ ی نی همان
، وناق ن ، ا لص
، ام د و رصبت ا اخت ذ دنکیم ا و نی
امیمصت ت فوویلکت و وووح دووجوم دوونا
، علطم دنوش و رکلمع د ود تل ار رب ا نی ا اس س یلحت ل .دننک
ود یتل هک تیفافش دن ا هتش دشاب
، ود تل دساف ی ا تس
، هووووکارچ دم
ما رد اح ل اهنپ ن اک یر ا تس و
ا اعلاط ت غورد رشتنم م دنکی ا و نی هلئسم هب ا ةعاش یب یدامتعا رد امت م ا اعب د یسایس
، ا یعامتج
ا و اصتق ید هووون اوووهنت اور رد طب ود تل و تلم
، هکلب اور رد طب رهش و دن نا اب رگیدکی رجنم وشیم د
،یعیفر و بارتوبا(
1396 : 4 .)
هب ،دش هتفگ هچنآ هب هجوت اب یم رظن
هب تیفافش دسر رد بوولطم یاوهرایعم زا یوکی ناوونع
مادوقا و توموکح طوسوت دوشذاختا تامیمصت و اهدنیارف ندوب راکشآ یانعم هب ،تموکح یاوه
تروص لاومعا نیا هب طوبرم تاعلاطا .تسا ماع یانعم هب یتلود نلاوئسم و اهداهن طسوت هتفرگ
هب هک ریثأوت یوصوصخ صاخوشا و نادنورهش دنیآ و لاح یگدنز رب میقتسمریغ و میقتسم روط
یم یم ،دراذگ ب
لئاوسم و دوخ تامادقا هک تسا یتلود ،فافش تلود .دشاب اهنآ سرتسد رد تسیا
یمن ناهنپ ار نآ هب طوبرم ماجنا لامعا حوضو رب ار لصا و دنک
یوم هتفرگ نیونچ ةوجیتن .دراذوگ
لکش و نادنورهش و تلود یکیدزن ح داجیا یدرکیور .تساهنآ نایم دامتعا یریگ
2 . یمومع روما
روما قوقح ملع رد هماع
یا مومع روما ی
هب لئاسم ی یم قلاطا دووش
رد ار هوماع عوفن هوک درادروب
،یدورگنل یرفعج(
1386 : 674 تیلاعف هب و ) عفاونم نیمأوت و اوهزاین عوفر نموضتم هوک ییاوه
،ینمتؤم ییابطابط( دنراد راشا ،تسا یمومع 1383
: 234 ناویم کرتوشم روما ،یمومع روما .)
هنآ هک تسا هعماج کی دارفا عون یم مه درگ ار ا
لکش ببس و دروآ توموکح و عوماوج یریگ
اوه
هب صاخ نایب هب روما نیا .تسا روما نیا رادا لوئسم ناونع ماووق هک دنتسه یروما ،رت
و یوشخب
مظن ،نلاوک حطوس رد اوهنآ راثآ هک یروما یمامت ،ساسا نیا رب .دنراد دهع رب ار عماوج هب یهد
ریاد رد ،تسا نادنورهش رب رثؤم یم یاج یمومع روما
.دریگ
رد تلود ،زورما عماوج دهع اه
میمصت راد ساوسا نویا روب .دنتوسه لئاوسم نیا رابرد یریگ
عفر و دربشیپ رد روشک نلاوئسم و نامکاح هک تسا یتامیمصت هعومجم ،یمومع روما تیریدم یم ذاختا هعماج یاهزاین ،ینسحلاوبا و ینایردنزا یجرگ( دننک
1395 : 5 هوچرگا .) و اووق یماومت
،اووق کویکفت ماظن رد اما ،دنتسه روما نیا رادا یارب تاناکما و رایتخا یاراد یتموکح یاهداهن یم لامعا ار یرادمامز تردق مظعا تمسق ،تاناکما نیرتشیب نتشاد اب هیرجم وق نیمه هب .دنک
توسا ناواروف مدروم یدازآ و قووقح هویلع تردق نیا زا یشان رطخ زورب ناکما تلع ،یموشاه(
1394
، ج 2 : 159 تیلوئسم نیا زوح یگدرتسگ هب هجوت اب ثیح نیا زا .) لاومعا ،تارایتخا و اه
قوف یتیمها زا نآ نارازگراک و هیرجم وق رادروخرب داعلا
یوم تولع نیومه هب .دوب دهاوخ ناووت
روب ار یموومع رووما زا یداویز شوخب تیلوئسم هیرجم وق دش یعدم ،نیارباونب .دراد دوهع
رد
.تسا هیرجم وق تیریدم و تراظن تحت روما ،یمومع روما زا دوصقم ،دراوم یرایسب
2 . یمومع دامتعا
ژاو
« دامتعا
1» یانعم هب تغل رد ندرک هیکت
، ندیزگرب ، نتشاذگاو یسک هب ار یراک و
ناونیمطا
،نیعم( تسا 1388
: 204 .) یتیعوضو تملاوس و تحوص لووبق یاونعم هب یسیلگنا رد ژاو نیا
ب تسا ویقحت ای کردم نود
(Hornby, 2004: 1389)
. دووجو یاونعم هب دامتعا ،یلک یهاگن رد
یم حرطم یماگنه یمومع دامتعا .تسا هطبار رد تبثم شرگن و نانیمطا نلاوک ةوطبار هک دوش
هب یمومع دامتعا زا نخس یتقو .دشاب رظندم نادنورهش و تموکح یم نایم
نیدب ،دیآ توسانعم
ا مدرم ةماع هک نامزاس نانکراک و تاماقم دنراد راظتن
اوب لوماعت رد دووخ تامادوقا اب یتلود یاه
نانآ - نامزاوس رد رووما ماجنا وحن زا تخانش مدع و نانیمطا مدع یعون لماعت نیا رد هک یاوه
دراد دوجو یتلود -
هب ؛دنهد خساپ اهنآ راظتنا هب موومع راوظتنا ینعی یمومع دامتعا ،رگید ترابع
م تفایرد زا هتساوخ هب خساپ تبث
نیازا .یمومع روما نایلوتم فرط زا ناشیاه هب دامتعا ور
ناونع
هتشر رد یعامتجا مظن یارب ییانبم ار فلتخم یلیصحت حوطس و اه
یاوهروحم زا و تسا هتفای
هیرظن یلصا ییاناد و یناولا( تسا تلود یاه
،درف 1380 : 6 - 3 .)
هب یم رظن یانعم هب یمومع دامتعا دسر دربوشیپ رد تولود هب و رگیدکی هب نادنورهش دامتعا
هب ،نادنورهش و تلود ةطبار رد .تسا نکمم ویش نیرتهب هب یمومع روما تاوناکما یرباربان تلع
مادقا صوصخ رد نادنورهش لماک یهاگآ ناکما ،اهرازبا و یلاوحرد ؛درادون دووجو تلود یاه
هوک
یم اهنآ نایم لماعت مرجلا ثم یشرگن اب تسیاب
دربوشیپ هب ات دشاب ارمه نادنورهش یوس زا تب
یم ادیپ تیمها یمومع دامتعا هجیتن رد ،دوش رجنم یمومع روما رتهب نادنورهوش داومتعا و دنک
یم مزلا تلود هب یم تلع نیمه هب .دوش
ماووق ار یمومع دامتعا ناوت کوی رد یگتوسبمه شوخب
ةلوقم ببس نیمه هب .تسناد هعماج دامتعا
تجا دامتعا(
عام ی م دامتعا و ی
نا یاهداژن )فولتخم ،
مهم زا درمش یعامتجا ةیامرس وجو نیرت دیوس و یناولا( تسا دش
،یووقن 1381 : 9 ا .) زوروم
امرس ةی عامتجا ی شقن ی سب ی را مهم امرس زا رت ةی
ف ی ز ی ک ی ناسنا و ی ا عماوج رد ی
اف م ی دنک هکبوش و
ه یا عمج طباور ی
هورگ و ی ماجسنا م شخب ی نا ناوسنا و اوه نامزاوس .توساه نویازا ور غ رد وی با
امرس ةی عامتجا ی
، اس ی ر امرس ی ه اه شخبرثا ی م تسد زا ار دوخ ی
دنهد امروس نودب و ةی
ا عاومتج ی
پ ی ندوم ار اه ی گنهرف لماکت و هعسوت ی
داصتقا و ی وم راوشد و راومهان ی
دووش یدومحم(
و داز
،ییاسیرپ 1393
: 2 .)
___________________________________________________________________
1. trust
یمومع دامتعا یاقترا تیمها
یب یم کش ناوت ره تردق رهوج شیازوفا و فوفح .توسناد نآ یعاومتجا ةیامروس ار یرووشک
ولاع مکاح اگتسد هب مدرم دامتعا همانرب رد مدرم تکراشم شیازفا رب
ففح ببس ،یناگمه یاه
یم تلود تیلوبقم شیازفا و تیعورشم تیبثت و یتروصرد .دوش
هوشدخ یموومع داومتعا هوک راد
،یعامتجا ةیامرس فیعضت نمض ،دوش تیعوروشم و راوبتعا هب همطل و روشک و تموکح فیعضت
سوملم زا .تسین راظتنا زا رود مکاح اگتسد ،دونمتردق یعاومتجا ةیامروس دووجو جیاوتن نیروت
باختنا و یعامتجا روما رد مدرم تکراشم .تسا راذگریثأت یاه
عسوت ة لم ی اهروشک رد ی
ب ناهج ی ش چ ره زا ی ز لاعف تکراشم هب مدرم
.تسا هتسباو نادقف
ای ن مز تکراشم ی
ن ة م رد ار داضت و فلاتخا و دروخرب ی
ناد شخب درکلمع اه
ی فلتخم صوصخ(
ی
مومع و ی م مهارف هعماج ) ی
عبانم مظعا شخب و دروآ بایمک
ا ی ن راووع اوب هلباقم فرص روشک
ا بولطمان ی
ن رب اهدروخ م ی وش .د یتروصرد اما هک
هب مدرم عقاو لکش ی
ارجا رووما اب سوملم و یوی
خرب درو ،دنشاب هتشاد اگتوسد زا ناونآ فاکش
اوه ی وتلود ی
، تولود اوه ی ولحم ی ن و وی ز راوعت
شهاک هب ور ناشعفانم دهاوخ
یدمحم( تشاذگ ، داز
1393 : 2 ،ببس نیمه هب .) م
ولط ندووب ع
مها مدرم ی ت ز ی دا ی م کمک اهنآ هب هکارچ ،دراد ی
دنک آ تاباختنا دروم رد ات ی
دن مصت ی م گب ی دنر
سک هچ هب ی
ر یأ هد دن
، اربانب ی ن ب ی ن فافش ی ت مومع روما ی
اوبترا مدرم تکراشم و ط
دراد دووجو
(Kavanaugh, 2011: 5)
. م نامز رد مدر ی
لوئسم هب هک ی
ت ذپ ی ر ی و وگخساپ ندوب وتلود تاماقم ی
امت ،دنشاب هتشاد دامتعا ی
ل ب ی رتش ی رادا رد تکراشم هب ب .تشاد دنهاوخ روما
ر نامز کع ی
هوک
هعماج نادنورهش یا
مطا ی نان راذگرثا زا ی مصت رب دوخ تکراشم ی
م اه مادقا و یاوه ن و تولود وی
ز
هعماج ،دنهدب تسد زا نادرمتلود هب ار دوخ دامتعا ادتبا رد
اب دیدپ یا و تکراشم نارحب مان هب
اهن رد ی ت عورشم نارحب اب ی
ت تیلوبقم و م هجاوم
ی دوش ،ناراکمه و نایرونم(
1389 : 9 .)
ی ک ی ا زا ی اهدار دراو ی م هب مدر رلااس ی ا ی ن رثکا هک تسا ی
ت ددع ی من ی دناوت عم وی را توسرد ی
ارب ی اسانش یی قح ی تق .دشاب سرتسد وح ی
تاعلاطا هب فافش هب هک(
ی ت م رجنم ی دوش بدوت ) ی ر ی
ارب تسا ی ا عفر ی ن ا ی
،دار ز ی ار سرتسد تروص رد ی
تن رد و تاعلاطا هب مدرم ی
هج ازفا ی ش هاوگآ ی
،
د ی رگ رثکا ی ت ددع ی مصت افرص ی
م گ ی ر ی من ی
،دننک موصت هکلب ی
م رثکا وی ت هوعماج اوگآ و عولطم
م رارق کلام ی
گ ی در ،یراصنا(
1387 : 32 یعاومتجا ةیامرس رصانع زا هک یمومع دامتعا نادقف .)
یم هعماج رد یگدومخ و دوکر و یعامتجا ةیامرس فیعضت بجوم ،تسا هوک هلئوسم نویا .دوش
نایم زا ببس یگتسبلد عاونا یخرب نتفر
عامتجا نایم اه یم تلود و
هیاپ ،دوش و تکراوشم یاه
هب ناکما یتح یمرد زرل هب ار تکراشم نیا ندمآ دوجو
تکراوشم نویا تیفیک هکنآ نمض ،دروآ
.تسا رادروخرب یناوارف تیمها زا زین نیدب یمومع دامتعا ةجیتن ،تیاهن رد اوی دننک تیامح یتموکح ماظن زا مدرم هک تسا لکش
ن ماجنا نآ فلاخم تکرح لقادح شنک زا یرایسب .دنهد
دنتسه هلئسم نیا دنمزاین یسایس یاه
علاطا هب مدرم هک نئمطم و دنشاب هتشاد دامتعا یتلود تامیمصت دروم رد تلود بسانم یناسر
تسایس هک دنشاب ارجا یبوخ هب رظندروم یاه
یم نوش د
.(Banks, 2014: 3)
اب مومع تراظن هکنآ هب هجوت ی
صاصتخا و ی
من ی دناوت راومه ،دوشاب زاسراک دووجو تروروض
ن تراظ مدرم ی ناگمه و نیناوق یارجا نسح زا نانیمطا یارب ی وم راکشآ ار دوخ
ی دونک هوکارچ ،
یسارکوروب و دیچیپ یاهدنور و متسیس وبنا مهرد و ناوارف یاه
تیدودحم ، دینت یوناوارف یاه
هب یتراظن یاهداهن یوس زا تراظن یارب هب هجوت اب .دروآ دهاوخ دوجو
تسا یهیدب ،روکذم تاکن
یتامدوص ،موهم نویا نادوقف و توسا تیمها زئاح دح هچ ات یمومع دامتعا یاقترا و تیوقت هک کت هب ار یدج یم دراو یلخاد ینارمکح وجو کت
نیوب تیثیح و رابتعا هکنآ نمض ؛دنک یوللملا
هشدخ مه روشک .دش دهاوخ راد
یمومع دامتعا رب یمومع روما رد تیفافش ریثأت
نامزاوس دووجو ،یمومع روما صوصخ رد نادنورهش لماک یهاگآ عناوم زا یکی و درتوسگ یاوه
نیا نتسناد .تسا نآ هب طوبرم تاعلاطا وبنا نینچمه هک
نایرجم تلود رد هچ ًاقیقد
یراک ماجنا
م ی و دنهد زین خرب تسا نکمم .تسا راوشد ،اهنآ درکلمع رب تراظن ی
تاوماقم
، بوختنم مدروم
دنشاب
، لو ی رگید یخرب نچ زا
ی ن لرتنک ی
ًاتبسن اربانب .دنتسه نوصم ی
ن اب نادنورهش ی
د نامزاس هب
دم و نانکراک ،اه ی
نار اتسار رد لمع رظن زا تلود ی
عفانم دننک دامتعا ناش ییاناد و یناولا(
،دروف
1380 : 11 ژیو تیمها یمومع دامتعا ثحب تلع نیمه هب .) یوم ادیپ یا
یماوگنه .دونک رد هوک
دوب سرتسد نایم هب زا راچان ،دشابن نکمم نآ تایئزج اب تاعلاطا یمامت ن
داومتعا ثحب ندروآ
هب یارب اما ،میتسه و یتوسرد زا مدروم اوت توسا مزلا هویلوا تیفافوش ،داومتعا نیا ندروآ تسد
ره هب س ،دننک ادیپ نانیمطا همکاح یاوق یهاوخریخ اهدنیارف ماجنا یط تیفافش هک زادنا
شیازفا عا ،دبای ،یهوکزارط یفیرش :ک.ر( دش دهاوخ تیوقت یمومع دامت 1392
: 193 .)
رد مهم لماع یمومع دامتعا بسک
بسانم درکلمع ، فافش رد مکاح اگتسد
یزاس هوب ،تسا
روط ی مامت هک تسایس و اه مصت ی تام هب مهم بوخ ی علاطا دنوش یناسر ثحب دروم و
گ رارق ی ر ون د .
ب نید م راظتنا هک انعم ی
دور نلاوئسم یمومع
هوئارا مدروم هوب یراوج لئاوسم زا ار مزلا تاعلاطا
دنهد ا . ی ن اوتحم ابن ی د دودحم دوش رتلیف ای روسناس ،
.(Banks, 2014: 6)
یلوصا ةفیظو ،عقاو رد
فافش هوبلاطم مونهرف و مدروم یمومع تساوخ .تسا یمومع اگتسد دهع رب یزاس یاروب روگ
هووب مووهم لووماوع زا ،تیفافووش دوووجو
ووسد مزووع دوونروآ و روووما ندرووک فافووش یارووب یووتلود اگت
یتروصرد .تساهدنیارف کوی ار یوتلود رووما رد تیفافوش ود ره ،نادنورهش و یتلود اگتسد هک
یم اگنآ ،دننک یقلت لصا .دوب راودیما فافش یتلود نتشاد هب ناوت
تیفافش عوضوم نآزا
مها ور ی ت مومع دامتعا بلج هک دراد ی
نآ دووجو نودب ،مکاح ماظن هب
ا ناکم ذپ ی ر ن ی تس . فافش عقاو رد ی
ت ارب مزلا طرش ی
موومع دامتعا بسک ی
و مکاوح اگتوسد هوب
ش ی و رادا .تسا روشک فافش
ی ت
، م طباور ی نا مومع تاماقم ی
ماع و ة مدرم م هعسوت ار ی
اوت دوهد
م ی نا تاعلاطا دشداجیا تخا رد هچنآ و تلود طسوت
ی را تسا نادنورهش
، نزاوت ی رارقرب دنک . روگا
ا مدرم ز هچنآ د زا ناومکاح تامادقا و دنشاب هتشادن علاطا ،تسا عوقو لاح رد هعماج رد وی
د اوه
ا هوب رداق مدرم ،دشاب ناهنپ ی
اوف ی عاومتجا رووما رد راداونعم شوقن ی
ن دونهاوخ دووب و یراوصنا(
،ناراکمه 1395
: 10 اگتوسد تاعلاطا و ماقرا و رامآ رظن زا یتلود تسا نکمم .) اوی دووخ یاوه
اک زا نارگید هصرع رد یدمار
زا یتوشادرب و یوقلت نینچ مدرم یلو ،دشاب رادروخرب فلتخم یاه
رد هوک دراد مدروم منهرف اب یقیمع طابترا یمومع دامتعا تروص نیا رد .دنشاب هتشادن نآ نآ
یذ یاهداهن و یسایس ماظن رابرد مدرم یبایزرا و تاساسحا ،شرگن وحن هب یم هجوت طبر
دووش
،یشابناخ و یدهاز(
1390 : 5 ولاوع نیارباونب .) طیاروش دووبهب رد رثؤوم و بوسانم دروکلمع روب
فافش ،یعامتجا فافش نودب ،هچ ،تسا تیمها زئاح زین راب نیا رد یزاس
دازآ شدروگ و یزاوس
هب راب نیا رد یمومع عانقا ،تاعلاطا یم لصاح یتخس
دوهاوخن بولج زین یمومع دامتعا و دوش
م تکراشم ،تیفافش یفرط زا .دش یم نکمم ار یسایس و یعامتجا روما رد مدرم رثؤ
نویا ،دزاوس
یوپ رد ار توموکح و هعماج نایم یگتسبمه تیوقت و یمومع دامتعا شیازفا ،یمومع تکراشم ولاع تیفافش پ .تشاد دهاوخ یوم یموومع داومتعا شیازوفا ببوس ًامیقتوسم هوکنآ رب
،دووش
هب و یگتسبمه ،مدرم رثؤم تکراشم نتخاس نکمم ةطساو .داد دهاوخ شیازفا ار یمومع دامتعا
نامزاس و تلود هک دوش حیرشت مدرم یارب تسا مزلا یوم ماجنا ییاهراک هچ یتلود یاه
دونهد
یم ماجنا ار اهراک نیا هنوگچ و یم ریثأت اهنآ رمزور یگدنز رب روما نیا ماجنا هنوگچ و دنهد
.دراذوگ
تشادربءوس دیاب نامزاس ،تلود هب تبسن ار اه
یاه ناوگمه تکراوشم و عفر یسایس ماظن و یتلود
یماگنه .درک تیوقت یسایس دنیارف رد ار دوییأت ار دوخ یگدنز رب تلود تبثم ریثأت مدرم هک
دوننک
یم شیازفا تلود هب تبسن اهنآ تیامح ،دنوش اگآ تیعضو دوبهب رد تلود شقن زا و و یناوولا( دبای
ییاناد ،درف 1380 : 15 .) غ ریثأت ،عقاو رد ی
قتسمر ی م فافش ی ت نیا هنوگ :تسا
« ماوگنه ی تاوعلاطا هوک
مکاح ،دشاب نادنورهش سرتسد رد ی
ت پ ی تفرش م ی دنک »
.(ball, 2009: 10)
مهم زا و داروفا تولع نیومه هوب ؛توسا دازآ تاوعوبطم و هناسر ،تیفافش وقحت یاهرازبا نیرت
ماظن یمرب اهنآ اب زرابم هب دبتسم یاه مهارف اب یدازآ نیا .دنزیخ
ةعسوت و دیاقع لدابت ةنیمز ندرک
یوم لاؤس ریز ار دوجوم یسایس تردق دوز ای رید ًاموزل داقتنا ةیحور ،یوسابع( دروب
1395 : 176 .)
بلاقنا ییاپرب لماوع زا یکی لاثم یارب ل و نوت ،رصم
ی ب ی شقن هکبش ینیرفآ دوننام یعامتجا یاه
،ناراکمه و نایسگرن( تسا کوبسیف و رتیئوت 1394
: 6 .) هناسر نیاربانب روهب اب نیون یاه
زا یرویگ
علاوطا هوب رداق رتهب و رتشیب هچره زورما ،یزاجم یاضف درتسگ رایسب و دودحمان رتسب و یناوسر
اگآ هب و یراج روما زا مدرم یزاس فافش صوصخ
ریغ صاخشا یارب یتلود روما ندرک یتلود
.دنا
تامادقا و طباور ندوب راکشآ هکنآ هب هجوت اب موومع یاروب اهنآ تاعلاطا ندوب سرتسد رد و
یاروب بوسانم رتوسب ،تسا رظندم یمومع دامتعا بلج ،تیاهن رد و تیفافش فده اب نادنورهش تویفرظ زا یومهم شخب لاقتنا اب زورما .تسا رادروخرب یدایز تیمها زا زین هلئسم نیا وقحت هناسر نیون رازبا نیا ،بو یناهج ةکبش و یزاجم یاضف هب اه شقن تیلباق
روما رد یرایسب ینیرفآ
علاطا و یعامتجا هب .دراد بولطم یناسر
یناگمه یسرتسد ناکما و هکبش نیا یلااب تیفرظ تلع
یم ، داس و هب دناوت
.دوش عقاو یمومع تاعلاطا و تامدخ ةئارا یارب بسانم یرتسب ناونع
رد هک تسا نآ تیمهااب ةتکن ،تیاهن رد فافش
یزاس تلود طسوت ه
یم ،ا زین جیاتن هب تسیاب
فافش .درک هجوت هب دیاب یزاس
نآ دیاوف و راثآ ،یلامتحا بیاعم ات دریگ ماجنا ویقد و هنیهب تروص
تحت ار رد .دهدن رارق عاعشلا میمصت لدم
یاروب بسانم یریگ دازآ شدروگ( زاوب یتمووکح داد
)تاعلاطا ، تلود ( درکیور نیا یایازم دیاب دننام
تیفافش شیازفا و
رد ار )یداوصتقا دشر تیوقت
نآ بیاعم و ،هفک کی (
دننام و دافتسا ءوس کسیر ،یصوصخ میرح ضقن تشادربءوس
ار ) داد زا
دهد رارق دوخ میمصت یوزارت رگید ةفک رد نیسحلادبع(
،ناراکمه و داز 1396
: 6 روکذ نایاش .)
تسا هناسر شقن شیازفا اب هک یرطخ یاضف و اه
یوم ییاومندوخ یزاجم مونرمک ناوکما ،دونک
رادومن دشرشتنم طلغ ًاضعب و منراگنر تاعلاطا و رابخا وبنا نایم رد حیحص و مهم رابخا ندش توسا نوکمم تاوعلاطا تیدودحم نودب و درتسگ راشتنا و هناسر راک یگدیچیپ و تردق .تسا
هب ببس نیدوب ،دووش روما رد بذاک تیفافش زا یساسحا ندروآ دوجو و نیوع رد هوک ووحن
دووج
زا ،دونراذگریثأت و هوجوت نایاش هک یتاعلاطا زا هتسد نآ ،یمومع روما هب طوبرم ناوارف تاعلاطا یم ناهنپ رظن ولاع .دننام
هب نیا رب طلغ زا حیحص تاعلاطا زییمت یارب یبسانم لابرغ هکنآ لیلد
توسردان تاوعلاطا دووجو یتح تسا نکمم ،تسین سرتسد رد میظع رتسب نیا رد دشرشتنم ،تاعلاطا درتسگ راشتنا رد هکنآ نمض .دوش حیحص یمومع دامتعا ندرب نیب زا ای شهاک ببس ءووس و یوصوصخ میرح ضقن ناکما داد نویا زا دافتوسا
تولع نیومه هوب .دراد دووجو زوین اوه
نانچمه هناسر و یزاجم رتسب تبثم تاریثأت هک یم ،تسا ریذپانراکنا اه
هب تسیاب یراوکهار لابند
هب یارب لاوبند یموومع داومتعا یاقترا فده اب تیفافش هکارچ ،دوب نآ تارضم ندناسر لقادح
یم زا نادنورهوش یوصوصخ میروح ضقن نینچمه و دیفمریغ ای تسردان تاعلاطا راشتنا و دوش
یم هک تسا یلماوع تحت نادنورهش اگدید رد ار تیفافش تبثم راثآ دناوت
نیا و دهد رارق عاعشلا
فر تسد زا ببس دوخ هک دش دهاوخ یمومع دامتعا نت
فافش تیاغ اب .تسا راگزاسان یزاس
ناریا یقوقح ماظن رد تیفافش
راکوزاوس و بوسانتم یقووقح ماوظن دووجو ،یموومع روما رد تیفافش رد داجیا رد لماوع نیرترثؤم زا اب و دش دهاوخ یسررب ناریا یقوقح ماظن رد تیفافش اگیاج ،شخب نیا رد .تسا طوبرم ینوناق حروط
راکوشآ رد یعوس یداوع نیناووق و یساسا نوناق روحم ود رب ثحب .دوش دوهاوخ هلئوسم نویا ندروک
هب تیفافش ةحیلا هب نینچمه فافش نتخانش تیمسر هب یاتسار رد مهم یماگ ناونع
ماوظن رد یزاس
راشا ناریا یقوقح نآ و تشاد میهاوخ یا
رک میهاوخ یسررب یمومع دامتعا رب ریثأت رظنم زا ار .د
1 یساسا نوناق .
دافتسا نآ تاقتشم ای و تیفافش ژاو زا ناریا یملاسا یروهمج یساسا نوناق رد هچرگا دشن یا
فافش هلئسم نینچمه و اب ،تسا دادن صاصتخا دوخ هب ار یلصا تاعلاطا دازآ شدرگ ای و یزاس
یم لاح نیا رد تیفافوش روب یونبم یوساسا نوناوق لووصا یخرب رد یقیداصم ناوت
و تاوعلاطا
دنور یخرب ندوب ینلع نینچمه ،لووصا زا رگید یخرب رد نینچمه .تفای یتلود یاهدنیارف و اه
هب تیفافش دوجو .تسا هتفرگ رارق یساسا نوناق رظندم روما زا یضعب یارجا ةمدقم ناونع
لصا ،تیفافش اب طبترم لوصا هلمج زا 69
:توسا دوش رروقم نآ رد هک تسا یساسا نوناق
« رکاذم ةومانزور و وویدار ویرط زا نآ لماک شرازگ و دشاب ینلع دیاب یملاسا یاروش لجم تا
دوش رشتنم مومع علاطا یارب یمسر .»
راوک تیفیک زا مدرم ندش اگآ اب اریز ،تسا یقطنم یرما لجم تارکاذم ندوب ینلع لصا ب دهاوخ لجم و ناگدنیامن یسایس رادرک یبایزرا هب رداق یمومع راکفا لجم هوکنآ نموض .دو
یم یمومع تفایرد و کرد لباق زین مدرم یارب فیلکت و وح دجوم نیناوق نآ یاروجا و دووش
ار
یم لیهست ولاع لصا نیا .دنک
لداوبت نتخاوس نوکمم اب ،مدرم یرکف و یسایس دشر و اقترا رب
،یموشاه( توشاد دوهاوخ ولجم و مدرم رب یتبثم تاریثأت ناگدنیامن اب فلتخم یاهرظن یلک 1394
، ج 2 : 116 و ناگدونیامن اوب روظن لداوبت ،یموومع یوسایس یهاوگآ و منهرف یاقترا اب .)
و مدرم نایم یکیدزن و یلدمه رب ،یمومع تکراشم و ریثأت نیا و دوب دهاوخ رثؤم و اراک لجم یم ناگدنیامن .دوش دوهاوخ ولجم هوب مدروم یمومع دامتعا شیازفا ببس هلئسم نیا و دیازفا
لصا نیا نینچمه لصا رانک رد
84 لوئوسم تلم مامت لباقم رد ار دنیامن ره هک یساسا نوناق
لماک یانعم ،تسا هتسناد یم ادیپ یرت
بوناج زا تیلوئوسم نویا ماجنا نسح یبایزرا ةمزلا .دنک
نوکمم ،توسا هوتفرگ ماوجنا یگدونیامن اگیاج رد هک یو راتفگ و لامعا زا یهاگآ نودب ،مدرم هکنآ نمض نیاربانب .تسین هب ار لجم یساسا نوناق
فافش هب فلکم تحارص ،توسا درک یزاس
کت هب زین ناگدنیامن کت فافش هب فلکم ینمض تروص
یگدونیامن اگیاج رد دوخ تامادقا یزاس
فافش .دنتسه ،توسا مدروم تیاوضر و ارآ جاوتحم ًامیقتوسم هک ناگدنیامن راتفر و راتفگ یزاس
منهامه ببس اب ناگدنیامن لامعا ندش
تاریثأوت هولمج زا و دوش دوهاوخ هوعماج یعقاو عفانم
دنیامن هب مدرم دامتعا شیازفا ،مدرم یاهزاین و عفانم یاتسار رد لمع دهاوخ ناش
.دوب
لصا 165 هب یساسا نوناق یوم نایب تیفافش هب طوبرم لوصا زا رگید یکی ناونع
:دونک
« ،تاومکاحم
یم ماجنا ینلع دوش
.»...
لصا نینچمه 168
نیا هب :دراد راشا عوضوم
« و یوسایس مئاروج هوب یگدیوسر
یم تروص یرتسگداد مکاحم رد هفصنم تأیه روضح اب و تسا ینلع یتاعوبطم دریگ
.»
رارق بطاخم ار هییاضق وق ًامیقتسم هک زین یساسا نوناق لصا ود نیا داد
موهم ،دونا نیروت
مهم رد تیفافش هب وق نیا ندوب فلکم یارب ویداصم یظو نیرت
توباث هوبرجت هب .دنتسه دوخ هف
یسرداد هک تسا دش تلادع یارجا ،تسا جراخ یمومع راکفا لرتنک زا هکنآ ظاحل زا یرس یاه
هب ار یم شودخم یریگمشچ روط یتروصرد ،دزاس
نیموضت ار تلادوع یوسرداد ندووب یونلع هک
،ینمتؤم ییابطابط( درک دهاوخ 1394
: 72 هکارچ ،) م تاوعلاطا هوب موومع یسرتسد هوب طووبر
دنورپ ،ییاضق اگتسد ییاوضق اگتوسد رد یطابضنا یاهدنیارف زین و تاررقم و نیناوق ،اه
رازوبا
یراوجنهبان ندیوشک شلاچ هب یارب ار مزلا هوئارا اوه
یوم دونک هناوسر . یاوشفا اوب یموومع یاوه
یب یتلادع دنهاوخ تاضق طسوت یصخش ارغا تلاخد زا یریگشیپ و نافلختم ساره بجوم اه
( دش ،یدارمهاش و دیواج 1394
: 10 - 5 .) یوم تاومکاحم ندووب یونلع نینچمه زا روتهب دوناوت
،یمطافدیس یراق( دتفا رثؤم تقیقح فشک رد هنامرحم تامکاحم 1393
ج ، 2 : 239 .)
زوروب زا یریگوشیپ ببس ،تشاد دهاوخ یپ رد ار یمومع شرازگ و تراظن هک تیفافش نیا یم یدمع تاهابتشا زا یرایسب تسد و دوش
فعوض ییاوسانش هوب رداق ار اضق اگ یاوهاطخ و اوه
یم یوهس هب ار وق نیا فیاظو ماجنا رد تیفیک دوبهب هک دنک
اوگداد هچنانچ .دراد لابند رد اوه
و یرتوسگداد هوب مدرم لسوت ،دنوشن ضیعبت بکترم و دننک لمع هنلاداع تاملظت هب یگدیسر اگداد یارآ هب اهنآ نیکمت د ،دش دهاوخ رتشیب اه
هوب ار دووخ داومتعا اوهنآ ترووص نویا رویغ ر
،یراصنا( داد دنهاوخ تسد زا اضق اگتسد 1390
: 5 ندووب سرتوسد رد و ینلع ،رگید نایب هب .)
هب هییاضق وق تامادقا هب طوبرم تاعلاطا مولظت عوجرم ناونع
یترووصرد رووشک رد یهاووخ هوک
ع دامتعا شیازفا ببس ،دشاب حضاو مومع یارب نآ ندوب هنلاداع تامیموصت و دروکلمع هوب یموم
.دش دهاوخ هییاضق وق فافش رب یحیرصت یساسا راذگنوناق یوفیلکت نآ دوننامه( توسا درکن هیرجم وق لامعا یزاس
و هننقم یاوق رب هک یم هک یساسا نوناق لوصا زا یکی اما ،)تسا درک راب هییاضق
دوش یعدوم ناوت
یوم مزلا تلود رب ار تیفافش ،عسوم ریسفت اب ک
لوصا ،دون 8
:توسا یوساسا نوناوق
« یرووهمج رد
هوفیظو رکنم زا یهن و فورعم هب رما ،ریخ هب توعد ناریا یملاسا روب لوباقتم و یناوگمه توسا یا
دهع و دودوح و طیاروش .تولود هوب تبوسن مدرم و مدرم هب تبسن تلود ،رگیدکی هب تبسن مدرم
م نوناق ار نآ تیفیک ت
یم نیع َو َنوُنِمْؤُمْلا َو .دنک َو ِفوُرْعَمْلاوِب َنوُرُمأَی ٍضْعَب ُءایِلْوأ ْمُهُضْعَب ُتانِمْؤُمْلا
ِرَکْنُمْلا ِنَع َنْوَهْنَی .»
لصا زا یشخب 8
هوفیظو ار روکنم زا یهن و فورعم هب رما ،یساسا نوناق مدروم دوهع روب یا
وح مدرم ،فیلکت نیا ماجنا یارب ًاتعیبط ،وس نآ زا .تسا درک ناونع تلود هب تبسن یسرتسد
هب تاعلاطا مدرم نیاربانب .تشاد دنهاوخ ار یمومع روما هب طوبرم ووح بحاص مه و فلکم مه
اب .دنتسه تلود لامعا و روما هب یهاگآ هب تبسن فویلکت و ووح نویا طیاروش رگا هکنآ هب هجوت
رویز یوساسا نوناوق لصا نیا فده و ساسا ،دوشن مهارف )رکنم زا یهن و فورعم هب رما( یساسا س یم ،تفر دهاوخ لاؤ ،دونک مهاروف ار مدروم طوسوت یمومع روما رب تراظن ناکما تلود تسیاب
اوب زوج هلئوسم نیا و داد دهاوخ تسد زا ار دوخ تیعوضوم رکنم زا یهن و فورعم هب رما هنرگو فافش ناکما یزاس .تسین ریذپ
زا یهن و فورعم هب رما ،رگید نایب هب ووح دووجو مزلتوسم رکنم
ا هب یسرتسد ینامز ات اریز ،تسا تاعلاط
یمن ،دشابن رادروخرب یفاک تاعلاطا زا دنورهش هک دناوت
هب ار تموکح رکنم زا یهن و فورعم هب رما رد شیوخ فیلکت ای وح و ژویو( دونک ادا لماک روط
،یرهاط 1390 : 6 یوم لوصا نویا درتوسگ ریوسفت اوب ،ور نیومه زا .) روب تولود فویلکت ناووت
فافش ب تاعلاطا یزاس .درک طابنتسا ار نادنورهش یار
2 . یداع نیناوق
فافوش یاروب ار مزلا یقووقح راکوزاوس ،حیرص یلکش هب هک ینوناق نادقف دازآ شدروگ و یزاوس
هوب هوچرگا .دووب نارویا یقووقح ماظن رد هنیمز نیا رد ییلأخ ،دروآ مهارف تاعلاطا یوئزج رووط
فافش زا یدراوم هتخانش تیمسر هب نیناوق یخرب رد یزاس
،دوب دش اوسانش
یی روص ی ح روت ا وی ن
ا رد وح ی نار وصت هب ی ب و راشتنا نوناق سرتسد
ی لاوس بووصم تاوعلاطا هب دازآ 1388
مزاوب ی
،ددرگ ا هچرگا ی ن ت نادنچ نوناق أث
ی ر ی ور حلاصا رد ةی
توسا هتوشادن دووجوم ، دازاوباب(
1392 :
39 .) ینلاوط دنور تفر و روکذم نوناق رد یراذگنوناق
م رد دایز دمآو ار یراذوگنوناق فلتخم عجار
یم فافوش و راوشتنا ترورض رب یمومع وفاوت مدع زا یناشن ناوت نآ ویوش اوی تاوعلاطا یزاوس
.توسا نوناوق نویا یبوسن ندونام کوروتم لولع زا ،دوخ ،هلئسم نیا هک تسناد لاوس زا
1396
هناماس مه ات دش داجیا یملاسا داشرا و منهرف ترازو یوس زا یتنرتنیا یا ة
دنورهوش دونناوتب نا
هقبط تاعلاطا هب یدنب
دشن دنشاب هتشاد یسرتسد ،یتلود وباوطم توسا روکذ نایاش .
شرازوگ
نانچمه ،تاعلاطا هب دازآ یسرتسد و راشتنا نویسیمک ةناخریبد اگتوسد یخرب
یاوهداهن و اوه
یم تمواقم ناشتاعلاطا راشتنا و هناماس نیا هب نتسویپ رد روشک دوننک
اگتوسد یوخرب و اوب اوه
دیزرو عانتما نادنورهش هب ییوگخساپ زا هناماس نیا هب نتسویپ دوجو یدنک للع لیلحت رد .دنا
ولاع ،نوناق نیا یارجا رد قن رب
ماهبا و اه راروق رظندوم دویاب زوین یوگنهرف عوناوم ،ینوناق یاه
دوش یویارجا عوناوم رومز زا نوناوق لومشم ویداصم رد ماهبا دوجو و ویقدریغ فیراعت .دریگ ن
هب نوناق ،یرهاط و ژیو :ک.ر( تسا هتسیاش وحن 1390
.)
هب یوم تاعلاطا هب دازآ یسرتسد هب ًامامت هک نوناق نیا ،دزادروپ
تیفافش رد نیناووق ا ری نا ار
یم هب ناوت دوننام یدراووم رد یوئزج تروص پ
وو شی یون ا دناتس درا ا وص ل تیفافش و ییوگخساپ
د رتف اعلاطم ت و دت و نی ا دناتس درا اه و لمعلاروتووسد یاووه
د وی نا ابساحم ت وشک ر دووش ا تس . رد
نیمه وناق ن هووووب روووووظنم ابم
د لا ت ا اصتق ید و یخشت آرد
اهدم ی ؤم د ای ن یتایلام و ایلام ت رب
ا شزرا زف
، دو ترازو تعنص
، دعم ن و اجت تر فلکم دووش ا تس اب یگنهامه اس
ز ام ن ا وم ر یتایلام
وشک ر و وش یار ا انص ف وشک ر ات ایاپ ن اس ل مود همانرب ص ابحا ن لغاشم ار رب ا اس س وا تیول
، زلم م
هب ا افتس د زا اههناماس ی دنص قو رف شو زیناکم دوووونک . نینچمه ا لاب غ اهتسایس ی
ا صتق ووووو ا د
اقم و یتم یم ببس دناوت ا
اجی د تیفافش رتشیب ا و افتس د زا اههناماس ی ا رتکل و یکین ا یتاعلاط رب یا
ابم زر اب اسف د یلام وش د ،یعیفر و بارتوبا(
1396 : 2 .)
ینچمه بوصم داسف اب زرابم و یرادا تملاس یاقترا نوناق ،ن 1390
داوم لیذ ، 8
، دت و نی
تسایس اه ار و اکه ر اه ی افش ف اس یز ا اعلاط ت دنتسم رک ند تیلاعف یاوه اگتوسد یاوه ا رج ا یوی
رب یا تبث و طبض افش ف و عماج یماووووووومت ایلمع
ت و ا لاط ع ر یناس لا مز هب ومع م رم مد مزلا ار
ق رد هکنیا نمض ؛تسا هتسناد بوصم یروشک تامدخ تیریدم نونا
1386 دام رد 114 یوکی ،
زا یراوع و فافوش ،وگخساپ یتیریدم و یرادا ماظن هب لین ،یرادا یلاع یاروش لیکشت فادها زا .تسا داسف یم ناشن نیناوق نیا رب یلک رورم یویارجا نیونچمه و طووبرم نیناووق دوجو رد فعض دهد
علاطا هب یسرتسد و راشتنا نوناق ندشن هب تا
فافوش ار روس روب یومهم دوس ،لماک روط یزاوس
هب توساوخ دوبن و نلاوئسم رد ییارگرارسا منهرف دوجو هچرگا .تسا دیشک تلود رد صوصخ
فافش یارب یمدرم یدج رد تیفافش صوصخ رد ترورض ساسحا نادقف زا تیاکح هک ار یزاس
یمن ،دراد مدرم ةماع نیب رد تیفافوش دووبن .تفرگ دیدان ناوت
موظعا شوخب هوک هویرجم ووق
هوبلاطم و یموومع رووما هوب نادنورهش یهاگآ ناکما ،دراد رایتخا رد ار تموکح تاناکما و یروگ
یم نیب زا ار نانآ رثؤم تکراشم هب و درب
راروق روطخ روعم رد ار یمومع دامتعا هلئسم نیا عبت
.داد دهاوخ ا رد
نی هلئسم
، ولاع شیپ رب و بسانم ینوناق راکوزاس ینیب ،راوتوسا یاروجا تناموض
را اقت ی حطس آ وم شز آ و یهاگ رهش و دن نا زا وقح ق وخ د زا وس کی زا و وس ی د رگی ا اجی د و
عسوت اهن د اه ی یذ طوووووبر ود رد تل و عماج یندم وم در این ز ا تس ات آ یهاگ ا رد نی ز هنیم رب یا
رهش و دن نا ایهم وووش د را . اقت ی حطس آ یهاگ رهش و دن نا ا رد نی ز هنیم ببووس دربووشیپ و
اهن د هنی
دش ن رد نآ هعماج وخ ا ده دش رک(
ی م ناخ و ی
،طاشن 1396 : 8 .)
3 . تیفافش ۀحیلا
فافش رد یمهس تاعلاطا هب یسرتسد و راشتنا نوناق هچرگا زا ،توشاد دوهع رب یتلود روما یزاس
فافش هک ثیح نآ ینوناوق بیوصت ،دوب نادنورهش تساوخرد عبات ًامامت ،روکذم نوناق رظندم یزاس
فافش هک س هوب ،دنک یمازلا نادنورهش ةبلاطم زا غراف ار یساسا تاعلاطا یزا نوناوق لومکم ناوونع
هب یرورض روکذم نیازا .دیسر رظن
ماوظن رد حروصم یداهنوشیپ نتوم نیلوا تیفافش ةحیلا ور دونم
یسررب زا پ هک هحیلا نیا .تسا روشک رد تیفافش ثحب ندرک دوش نیودت تلود رد رایسب یاه
أیه بیوصت هب و زا هوحیلا نویا تیمها .تسا ینوناق تافیرشت یط لاح رد تسا ، دیسر ناریزو ت
بووصم تاعلاطا هب یسرتسد و راشتنا نوناق زا پ هک تسا ثیح نآ 1388
موهم رد ماوگ نیروت
فافش تهج شیازوفا یاتسار رد رثؤم یمادقا نآ بسانم یارجا و بیوصت هک تسا تاعلاطا یزاس
ناگمه تکراشم و یمومع دامتعا یم راظتنا .دوب دهاوخ ی
هوب طووبرم ةوبرجت دووجو هوب هجوت اب دور
بوصم تاعلاطا هب یسرتسد و راشتنا نوناق بیوصت و نیودت 1388
زا لوصاح ةوبرجت نیونچمه و
هب نآ یارجا و رتمک تلاکشم اب نوناق نیا بیوصت ،نآ یارجا هتسیاش وحن
.دشاب یرت
فافش یتروصرد یزاس ،دوشاب هناقداص و اراک هک
دوهاوخ یوپ رد ار یموومع داومتعا شیازوفا
هب یمومع دامتعا شیازفا نتفرگ رظن رد اب .تشاد مهم زا یکی ناونع
نویا ،تیفافوش فادها نیرت
هوب همادا رد .درک میهاوخ لیلحت فده نیا هب یبایتسد ناکما رظنم زا ار هحیلا هوصلاخ ترووص
یتساک و ایازم زا یشخب ع هس لیذ ار هحیلا نیا یلصا یاه
میهاوخ یسررب ناون :درک
3 . 1 . هحیلا رد یلصا میهافم دام رد تیفافش زا هک یفیرعت اب وباطم 1
هب تیفافش ، دش هئارا هحیلا نیا کوی ناونع
« ووح » یاروب
« یذ صاخشا یتراظن عجارم ای مدرم مومع ای لومشم تاسسؤم عفن
» هوکنآ نمض ،تسا دش هتخانش
« دهع یصوصخ و یمومع تاسسؤم خ راد
یمومع تامد »
هب ار ناونع
« نافلکم » .تسا هتخانش
،یروشک تامدخ و تیریدم نوناق اب وباطم
« هسسؤم » هب یارب و ،اهداهن ماسقا زا یکی ناونع
یلاحرد ،تسا دش فیرعت ،تکرش زا توافتم لاثم داهن اب فدارم دوخ تاسسؤم ، دام نیا رد هک
هب میهافم فیرعت رد راعت نیا هک تسا هتفر راک هوحیلا نویا توبثم تاکن زا .تسا داقتنا لباق
یم اگتسد تیعماج هب ناوت ولاع هک درک راشا هحیلا نیا لومشم یاه
هوعومجمریز یاهداهن رب
هس یاوق دوننام زوکرمتمریغ یاوهداهن ،ماظن تحلصم یخشت عمجم دننام یلاع یاهداهن ،هناگ
یومربرد ار یتلودریغ یمومع یاهداهن و یملاسا یاهاروش رد موهم یماوگ دووخ نویا هوک درویگ
فافش یاتسار هب و یزاس
، داوم نویا وباطم هک تسا رکذ نایاش .تسا یمومع دامتعا بلج ،عبت
دهع ،یصوصخ تاسسؤم رب لومش یارب نوناق رایعم یوکلام هوک توسا یموومع روما ندووب راد
عماج یارب شلات دهاش هتکن ود نیا هب هجوت اب و تسا یمومع تمدخ هب تبسن رت قاوون عوفر
وم .میتسه لبق هباشم نیناوق رد دوج
3 . 2 هحیلا رد هدشرکذ فیلاکت . ةومه هوک یتاوعلاطا :توسا دروک ییاوسانش ار تیفافوش فیلاوکت زا یولک فیط هس هحیلا نیا
هب تاسسؤم هب اهنآ راشتنا هک یتاعلاطا ،دنتسه اهنآ راشتنا هب فظوم ناسکی تروص
صاوخ رووط
دش راب اهداهن یخرب رب یم نادنورهش تساوخرد هب انب هک یتاعلاطا و تسا
فافش تسیاب یزاوس
رد نادنورهش نایم ضیعبت دوبن و یساسا تاعلاطا ةئارا هب فیلکت زا یداهن ندشن انثتسا .دنوش یم بوسحم هحیلا نیا نساحم زا یمومع تاعلاطا هب یسرتسد داووم روکذ اوب هوکنآ نمض .دوش
فافش هب دنمزاین مهم یزاس
شلات ، دروم .تسا دوب هئارا دروم تاعلاطا یرثکادح ندوب دیفم رب
دام رد هحورطم ریخا 4
،
« لومشم تاسسؤم »
راوبرد تاوعلاطا ةوئارا هب فظوم ار
« تامیموصت
یرادا » یترووصرد ،تسا درک یضاقتم خش هب طوبرم زا یرایوسب تامادوقا و تامیموصت هوک
م لامعا نادنورهش رب هک هحیلا نیا لومشم تاسسؤم ی
یلاوحرد ؛دنتوسه یرادارویغ ،دنوش هوک
فافش ،هحیلا نیا تیاغ یم هلئسم نیا ،تسا یرثکادح یزاس
یاروجا مدوع یارب یهاگزیرگ دناوت
رد نادنورهوش هوب خوساپ یارب یصخشم ینامز تلهم هکنآ نمض .دشاب نآ بولطم هوتفرگ روظن
شیپ نودب و تسا دشن نورهوش تایاکوش هوب یگدیوسر یاروب لقتسم یعجرم ینیب
نویا رد ناد
.تسا عییضت رعم رد نادنورهش قوقح زا شخب نیا ،صوصخ تیدودحم رکذ اب هحیلا دام رد تاعلاطا راشتنا یاه
5 هب فافوش روب ار لوصا تحارص یزاوس
دراوم نیا زا یکی .تسا درک نایب انثتسا بلاق رد ار راشتنا تیدودحم دراوم و درک انب تاعلاطا وصخ میرح هب طوبرم تاعلاطا دش رکذ فرع و نوناق ،نآ ییاسانش رایعم هک تسا صاخشا یص
هب فرع رکذ ،تیفافش ندوب لصا و دروم نیا ندوب انثتسا هب هجوت اب .تسا یخشت رایعم ناونع
یلاحرد رد ضیعبت و هقیلس لامعا ناکما هک هوب لاکوشا زا یلاخ ،دراد دوجو نآ
یومن روظن .دوسر
ا هوب یگدیوسر عوجرم هوک توسا هجوت نایاش داوم نویا ویداوصم نیویعت زا یوشان تاوماهب
- و
فلاتخا هب ارجا زا یشان یاه یلک روط
- هوب هوجوت اوب هوک توسا دوش رکذ تیفافش یلاع یاروش
نآ رد فلاتوخا درووم دراوم مامت رد فلاتخا لح ناکما ،یدربهار نلاک فیاظو و اضعا تیعقوم فافوش و یوصوصخ میرح ففح راعت .تسا نهذ زا رود اروش ،یزاوس
شلاوچ زا راوومه یاوه
یتروصرد .تسا دوب تاعلاطا راشتنا و تیفافش ار رس رب دوجوم نموض ،دارفا یصخش میرح هک
فافش اوب هوک دوش دوهاوخ یداوهن هوب یمومع ینیبدب ببس نآ بولطمان راثآ ،دوش ضقن یزاس ار یموومع داومتعا و توسا نادنورهوش یوصوصخ میروح ضوقن ببسم ،رترب تاناکما زا دافتسا
دخ هش یناوارف تیمها یصوصخ میرح ریاد ویقد ندرک خشم تلع نیمه هب .درک دهاوخ راد
هقیلس ضقن زا تیفافش نیمضت نمض ات ،تشاد دهاوخ .دوش یریگشیپ یصوصخ میرح یا
3 . 3 . هحیلا یارجا تنامض تناموض دووجو نودب و دراد زاین بسانم نآ یارجا تنامض هب ینوناق ره یارجا هک تسا یهیدب
جا یمن ،ار یوسرتسد و راوشتنا نوناق ةقباس .تشاد ار هعماج رد نوناق نآ رثؤم لامعا راظتنا ناوت
ناشن تاعلاطا هب دازآ فافش ربارب رد تمواقم دایز مجح دنهد
ترورض هلئسم نیا و تسا یزاس
رد ار راوتسا یارجا تنامض دوجو یم نادنچود هحیلا نیا
یوم اروجا تنامض نیا .دنک زا توسیاب
