^' •'••"^•'•'••^'•"-'•'"niTfm
Mot SO van deve dao tao
nguon nhan lufc khu viTc nong nghiep,
^ nong thon trong qua trinh It cong nghiep hoa, hien dai hda
MACVANTiew
cut lupng nguon nhan luc noi chung va nguin nbanluckhu vUc nong
^^nongtbon noi Heng dang trd tbanb mdt trongnbUng "diim nghen"
- A- .^^^'^'^"^''^'^'^''^''^^ti.bdicdnnbiiubgtcapso
2 ptSLTtr^"'^^'''^^^^""^*'*-'^'^*'"'^^^"-^^^
Thitc tang ngu^ nUn lift mng khu nk ning nghiin nangthte » "» " ^
V?quy md vi cacgu Theo 8? heu th?ng ke, dan B? trung binh cua Vi^t Nam nim 2016 li'p xi 92 trieu ngudi, trong dd dan sd' thinh thi l i 31,45 trifu ngudi (chiem 34,3%), dan s? ndng thdn l i 60,26 trifu ngfldi (chi?m 65,7%).
Quy md Iflc lfl(lng lao d§ng (LLLD) 0 Vift Nam nim 2016 l i 64,3 tridu ngfldi, trong dd khu vflc t h i n h thi chi?m 31,6% v i khu vflc ndng thdn chidm 68,6%. Trong giai doan 2006 - 2015, LLLD khu vflc ndng thdn t i n g binh quin 1,16%/nim, tuy nhien, n i m
2015, LLLD ndng thdn giam ea ve so lucjng v i ty Id so vdi nim 2014, do nhflng cai cich kinh t ? vf md n h i m d^y m^nh qui trinh cdng nghifp hda, hifn dai hda da thuc dSy cie ddng lao dfng di cu tft ndng thdn ra thinh thj. Luc luong lao ddng phan b? khdng deu gifla ndng thdn v i thinh thi, gifla eac viing kinh t ? - xa hoi, cd tdi 63,6% tong a?
L l l i ) t i p trung d ddng b ^ sdng Hdng, Bic Trung Bd.
vflng duySn hai midn Trung vi ddng bluig sdng Cflu Long;
vung Ddng Nam Bo ehi?m 16,6%. Hai vflng cd LLLD thi'p nhi't l i trung du v i midn nui phia Bic (13,9%) vi Tiy Nguyen (6%).
Nim 2016 danh d?u sfl chuy?n bi?n tich cue trong co ciu lao ddng theo nginh kinh te. Nganh ndng nghifp cd 24,03 trifu lao ddng, chi?m 46,19% tong s ? 1^0 dfng cd vifc lim cua ndn kinh t?;
nginh cdng nghifp cd 11,68 trifu lao dfng, chi?m 21,78%;
nginh djch vu ed 17,66 trieu lao ddng, chidm 33,03%. Ty trpng lao dfng ndng nghifp cd xu hudng giam nh? (nim 2016 giam 1,17 dilm phin trim so vffi nim 2014, nhanh ban mflc giam blnh quin trong ca giai d o ^ 2006 - 2016, gin 1 dilm phan ti^m/nim).
* PGS. TS, Vi^n Nghien cflu khoa hoc d^ngbg
S 6 l 1 9 1(11-2016) I 4 9
'oiiN DAN - D5I THOAI
I %>^*V(b*ta«BgBlii|tfelittinM|t^Dqri)UlMfkl|iiibP|,(lUiniMl
Trong giai doan 2005 - 2015, trung binh mdi nfim lao dpng trong ngfinh ndng nghifp giam 43 nghin ngUdi.
Dilu nfiy cho thfiy toe df thu hut lao ddng ra khdi nfing nghifp cua khu vyc phi ndng nghifp (cdng nghiep, xay dyng va dich vy) vfin cdn chfim, mfc dfl da cd dfi'u hifu tfch eye d mft sf nfim gin dfiy. VI quy md, lao ddng trong nganh ndng nghifp vin cd su hudng tang len, tfl 23,94 trifu ngUdi (nfim 2005) Ifin 24,03 trifu ngudi (nfim 2015), nhung v l cd clu da giam, d i n nfim 2015, lao ddng ndng nghifp chiem 45,19% trong tong lao ddng 5 0 I S6119 (11-2016)
cd vifc lam cua ea nudc. Mflc dp thieu vifc Ifim d khu vyc ndng thdn t r i m trpng hdn so vdi khu vUe thfinh thi. Ty le thilu viec Ifim d khu vyc ndng thdn gfi'p 2,4 Iln 3 khu vyc thfinh thi (2,61% so vdi 1,09%). Lao dfng ndng thdn chiim den 81,1% ting sf lao dgng thilu vifc Ifim (din Qu^
I nfim 2016, ty le nfiy tfing len 86,8%).
Mflc dd thilu vifc Ifim cung t r i m trpng hdn d nhdm lao ddng tre. Nfim 2015, ty If lao dfng thieu vifc Ifim trong LLLD tfl 29 tuii trd xuing Ifi 6,04%, trong khi ty If nfiy trong nhdm lao ddng trudng thanh IS 1,85%.
Vi cbi't luong Chit lupng ngudn nhan Ii^
thudng dupe nghifn cflu 3 nhilu khfa canh khfic nhau, trong bfii vilt nfiy chi dl cfp din khfa canh "trf lyc".
Nguon nhan lyc cua Nam tre vfi 1 ^ dfio nhUng df chuyfn mdn k^ thufit thfip. Theo each tfnh ciia B?
Lao dfng - ThUdng binh vfi Xa hdi, lao dfng qua dfio t^o (c6 chuyfn mdn ky thuf t) bao glai ta dfio tao dudi mdt nfim vfi ttt trinh dfi sd cfip trd Ifin, nfim 2015 ca nudc ed 28,05 trifu ngflffi cd chuyen mdn 1^ thuft, chiim 51,64% ting LLLD.
Trong sf dd, lao dfng qua dio t^o n ^ chiim khoang 5,3% v4|
iHii
Hi
tr. .I..IIJ.I.I.H. ••j.limi.^.^fj.l^
lao ddng cd tnnh do tfl dai hoc trf Ifn chifm 6,9%. Ty id lao ddng qua dao tao d cac bic trtnh (^ cd xu hudng ting len qua eae n i m nhflng khdng ddng ddu 5 cic hie, gifla cae khu vuc kinh t?. Trong so lao ddng ii khu vflc ntog, lam, ngu n^nf p, ty le lao ddng qua dio tao r i t thffp (chi 3,6%), trong khi khu vflc dich Vfl, ty If lao ddng qua dio teo ld:ii ban ca (dat 38%). Neu eiii tinh s? lao ddng dang lim vide t r a n e ^ k n g i n h kinh t?, lao d ^ ^ ^ ^ ndng, lim, ngfl n ^ ^ ^ H q u a dio tao chidm
• • i P ^ ^ H o dong toin nginh;
trong khi dd ty If niy a khu vuc cdng nghifp l i 81,6% vi dich vu li62%.
Hon nfla, vdi gSn 70% so din nfldc ta dang song S khu Vflc ndng thdn, lao dfng ndng thdn chi?m 69% tong lUe luong lao dfng ca nudc, nhflng trinh df chuydn mdn ky thuit eiia lao dfng cd vifc lim d ndng I thdn cdn qui thi'p, hSu h?t 1 chua qua dio tao. Sf qua dio
t?o cflng chu y?u li trinh df so c?p vi trung cip. Sd'lao ddng trtnh df tfl cao ddng trd len trong ndng thdn chi khoang 1%
I trong t?ng so ngfldi dang lim vifc trong ndng, lim, ngu nghifp. Diy l i mdt trong nhflng luc can r?t Idn ddi vdi qui trinh cdng nghifp hda - hifn dai hda ndng thdn cua nudcta.
MM s£ han diJ trong Win ai dio tao nhin luc dm ning nghltjih ning thin
Thflc hidn Quyft dinh s?
1966/QD-TTg, ngiy 27-11-
2009, cua Thu tudng Chinh phu, phf duyft De i n dao tao nghe eho lao ddng ndng thdn ddn nam 2020, ca nudc trien khai boat ddng dio tao nghe cho lao ddng ndng thdn vdi cac trinh do tft sd cap trd xudng.
ffieng dm vdi eac eo sd dio tao eua nginh ndng nghifp v i phit trien ndng thdn, tfl nliilu nam nay da dio tao duoc mot Iflc luong Idn ngudn nhin luc cho nginh, co ban da dip flng duoc nhu eiu ve so lUflng nhan Iflc, gdp ph&i khdng nho trong vifc nang cao cbi't Ifldng ngudn nhan Iflc cho sfl nghifp cdng nghifp hda, hifn dai hda ndng thdn. IBnh thflc dio tao da dang, bao gdm dio tao chinh quy, khdng chinh quy, hen thdng, lidn k?t, dio t^o theo dia chi, dio tjo dii ban, ngin han, trong trudng, ngoii trudng...
TUy nhidn, dio tao nhin lUe trong linh vflc ndng nghiep vi p h i t trien ndng thdn edn nhieu ban ch?, nhU:
- Chit luong dio tao cdn thi'p, nhin Iflc qua dio tao cho ndng nghifp v i ndng thdn chua thich ttng vdi phuong thflc san xui't mdi trong nen kinh t? thi trudng, thi'p so vdi mit bing trong khu vflc v i qudc t?.
- Quy md dio tao t i n g nhung mi't can ddi nghifm trong: quy md dio tao mot so nginh nghe ting manh, trong khi mft 8? nginh ngh? chuyen mdn lai rfl't khd tuyd'n sinh do tinh h i p d i n ehUa cao. Vifc m i t cin ddi vd" hfc dio tao, nginh nghe va trinh dd dio
tao da din d?n tmh trang mi't c i n d& ve nhan Iflc ndng nghifp va phat trien ndng thdn trong toin quoc ndi ehung v i tflng vflng kinh t ? ndi rieng, die bift l i v? quy md dio tao giiia eac viing linh thd. Hidn nay, mot so viing 5 khu vflc phia Bic, quy md dio tgo tflong ddi Idn so vdi nhu ciu, nen hoc vien tdt nghifp khd ki?m vide lim dung ngh?
tai dja phuong, trong khi dd, nhu ciu nhin iflc ndng nghifp va phit triln ndng thdn tai mot so viing trong dilm phia Nam v i midn Trung l i ri't Idn, nhflng quy md dio tao t ^ cac eo sd trong vilng chua dip flng dufc. Qua khao sat eho thiy, dai bd phfn Iflc Ifl^g lao dfng d cae viflig ddng bing sdng Cflu Long, Nam Trung bd... chua qua dio t^io; lue Ifli^ng lao dong trong cic hijp tie^ xa ndng nghifp v i p h i t trien ndng thdn, t? hop ngh?
ea v i lue lupng ngu dan h i u nhu khdng ed lao ddng da qua dio tao ehinh quy, chi c6 mdt so it duoc qua cae khda b6i dudng ngin h ^ .
- Mot so linh vflc quan trong eua nginh ndng nghifp v i phit triln ndng thdn (id nhu ciu nhan Iflc Idn hoic cin thilt cho su p h i t triin nginh nhung ehUa dflOc eic CO sd dio tao triln khai phit triln chflong trinh dio tao d l d i p flng nhu ciu eua ngudi lao ddng. Mot s?nginh/nghl chua thu hflt dflpc ngudi hoc, nhu trong trot, chin nudi, ch?bi?n iam san, thfl y thuy san, bao vf ngudn loi thuy S * n » 1(11-2016)1 51
^ ^
D | £ N D A N - 0 6 1 THOAI
H
san, nudi va san xuft gifng mft sf thiiy san gifi tri kinh tecao...
Mdt vfin de nfla la, k i t qua, hifu qua day nghe eho lao ddng ndng thdn khdng dong diu gifla cae viing trong ca nfldc. Cac viing trung du vfi miin nui phia Bfic, Tay Nguyfn cd sf lao dpng ndng thdn binh quan mSi tinh dupc hd trp hpc n g h i trong nam vfi ty If lao ddng nfing thfn cd vifc lam sau hpc nghi thS!p hon cac vflng khfic trong ca nudc, trong khi kinh phf Trung Udng hS trp binh qufin ludn bAng hofic cao hdn mflc hd trp binh quan chung cua cfic vflng khac trong ea nudc. Dang chu y Ifi, ddi tupng lao dfng ndng thdn hpe nghi vfi lao dfng ndng thdn sau khi hpc nghe dupc vay vfn tfl Quy Qu& gia ve vifc Ifim cdn rfi't h^n c h i nen vifc phfit huy hifu qua hoc nghi chUa cao.
NhOng Men nghi v^ctf d i i chfnh sMi
Phfit triln ndng nghifp va ndng thdn theo hudng hien djd Ifi i&ih hudng chiln lupc cua Nhfi nudc trong qufi trtnh cdng nghifp hda, hifn dai hda dfi't nudc. Song song vdi dii mdi t h i e h i vfi phfit triln kit cfiu hy ting, phfit trien nhan lyc ndng nghifp vfi ndng thdn phai thyc sy la nhiing dot phfi chiln lupc trong hoateh dinh chfnh sach cua Chfnh phu vfi cua tflng dja phUdng, tflng vflng Ifinh thi. Theo quy hoych nhan lyc din nfim 52 I S6n9 (11-2016)
2020, se cd khoang 22 trifu - 24 trifu ngUdi (tUdng dupng vdi khoang 35% - 38% tong nhan Iyc trong n i n kinh tl) lam viec trong linh vyc ndng nghifp vfi ndng thdn. Ty If nhfin lyc qua dfio tao trong liiih vUc nfiy tfii^ len khoang 50% (tUdng dUdng 12 trifu ngUdi). Trong s f nhfin lUe dupc dfio tao, trinh dp sd cfip nghi ehilm khoang 69,5%;
trinh df trung cfi'p chifm 22,5%; trinh df cao d ^ g 6,%;
trinh do dai hoe va trfn d?i hpc khoang 2%. Ngofii sf lupng vfi cd cfi'u nhfin lUc dupc dfio t^o theo quy ho^ch nfu tren, trong giai doyn tfl nfim 2016 - 2020 se ed k l hoach dfio tao n g h i cho khoang 5.500.000 lao ddng ndng thdn, trong dd hd trp dfio tyo trtnh dp so dp vfi dfio tao dudi 3 thang (khoang 3.200.000 ngudi). Binh quan mdi nfim, dfio tyo nghi eho khoang 1.100.000 lao dfng nong thdn, trong dd mSi nfim hd try dao tyo trtnh dp sd cfi'p vfi dfio t£io dudi 3 thfing cho Idboang 640.000 ngUdi, ehu ylu tfp trung vfio cfic linh vyc mui nhpn trong ndng nghifp, san xuft ndng nghifp hang hda theo hudng hifn d^i tren cd sd tfch ty rudng dfi't vfi thyc hifn co gidi hda san xufit nfing nghifp.
De vifc phat triln ngudn nhan lyc ndng nghifp, ndng thdn dfip flng dupe yeu clu cdng nghifp hda, hifn dyi hda ndng thdn, cin mft sf giai phap v l ed chi, chfnh sacb sau:
Dm mdi vk nSng cao nb^
tbvic: Cin nhfin thflc dflng vi chfi't luyng nguon nhfin lyc ndng thdn ^^f t Nam trong bffi canh canh tranh tofin clu, do dd, n l u khdng nfing cao k^
nfing nghi nghifp ciia ngu^
lao ddng ndng nghifp, ndng thdn (thdng qua dfio t^o) thi khdng t h i nang cao nfing suit lao dong trong Knh vyc nfiy v4 do dd khdng t b l cynh tranh vi chfi't lupng san phim nfing nghifp. Dfiy Ifi trach nhifm vfi nhifm vy cua cfic cfip, cfic nganh vfi toan xfi hpi, tnidc h i t Ifi cua ngfinh ndng nghiep vfi phat triln ndng thdn.
Hoan thipn quan If nhk nUdc ve phat triin nhdn life nong nghipp, ndng tb6n:
Hofin thifn vfi nfing cao nfing lyc, hieu lyc vfi hifu qua ho^t dpng ciia bf mfiy quan 1^ vl phat t r i l n nhfin lyc cua ngfinh ndng nghifp vfi phfit triln ndng thdn. Phfin djnh ro gifla cfic chflc nfing quan IJ nhfi nudc vfi cac hoyt dfng axf nghifp. Tfing cudng phfin cfip, nang cao tfnh ty chu Giia cd sd dfio tyo nhfin lyc, ting cudng kha nfing quan trj nhi trUdng. Nhfi nUdc khdng nen Ifim thay cdng vifc cua cfic nhfi trudng mfi chi d l ra cac cdng cy kilm tra, kilm sofit chlft lupng dfio tyo.
Ttyc hifn quy ho^ch m^ng ludi cac cd sd dfio t^o ngfinh ndng nghifp vfi phat tri^n ndng thdn trong tofin quiipi phii hpp vdi djnh hudng p M ^ triln ngfinh, vflng vfi d ^ phuong v l nong nghifp vA ndng thdn. Dii mdi cdng tfic
:
ii-t-iU-.'-H-Mj.m
quan ly dao tyo nhfin lUc di ddi vdi ( ^ mdi c ^ tac tuyln dung, sfl dyng nhan Iyc sau dfio tao. T h a : hifn chfnh sach ciia Nhfi nude vfi cd cac chfnh sach, cd che phu hpp de phfit triln nhfin lUc ndng nghifp, trong dd, bao gdm cfic nfi dung v l moi trudng _ Ifim vifc, chinh sfich viec _ Ifim, thu nhfp va cac diiu
* kifn sinh sfng... ding thdi cd ' cidnh sach Uu tien, thu hut f doi vdi bd phfin nhfin I ^ chf t ' tupng cao, nhfin tfii. Thyc
^ • j V chinh sfich uu tien doi
^ ^ ^ g u d i hpc nhAm thu hut
• hpc sinh, sinh vifin hpc cfic ' ngfinh, nghe nong nghifp vfi
• phat triln ndng thdn. Phfi ' hpp cd hifu qua gifla cdng tac ' dfio tao vfi day nghe cho lao I dfng nong thdn vdi t h ^ hifn ' k l hoach phat triln kinh t f -
xa hfi d ndng thon vfi chuong trinh xay dyng ndng thdn mdi nhfim tao co hpi tim kilm vifc Ifim vfi khdng ngflng nang eao ddi sfng cho nfing dfin.
Cd CO c h i khuyin khfch, thu hut cfic nghe nhfin, nhflng ngudi ndng dfin gidi tham gia cfic hoat ddng dfio tao nghe cho lao ddng ndng thdn. Dly m^nh vfi da dang hda cfic hinh thflc dfio taio quan If/
quan tri vfi khoi sy doanh nghifp cho cfic chii trang trai, nhflng ndng dfin cd kha nfing kinh doanh Idn trong Tinh vyc vfi phfit triln nfing thdn. Dfi mdi vfi tfing cfldng sy phfi hpp vdi cac eip, cac ngfinh, cac (fia phuong, cfic ca sd dfio t^o vfi cfic chfi t h i tham gia phfit
trien nhfin Iyc. Doi mdi cfl che cfp phat ngan sach cfin cfl theo quy md, chft lupng va hifu qua dfio tao, t i & tdithud hifn dao tao theo co d i f d^t hang dm vdi mot sf nganh, Enh vyc dong tiidi vdi cd che ty chii trong dfio tao phat triln nhfin lyc dm vdi caccd sd dao tao.
Dao tao nhan luc theo hudng bipn dai, phd hop vdi thyc tiin: Nang cao chft lupng dfio tao, tren co sd tfing cudng cfic dilu kifn bao dam chft lupng dfio tyo, dfic biet la d i f t lupng cua dpi ngn, hudng tdi c h i ^ dfiu ra, phfl hpp vdi nhu clu sh dyng lao dfng trong ndng nghifp, ndng thidn.
Doi mdi phUdng thflc dfio tao, dfip flng nhu cfiu da dang ciia ngudi hoc; ^ n g thdi dap feig nhu clu phfit trien tfli^ linh vyc ciia ndng, Ifim, ngu nghifp theo cac trinh dp khac nhau.
Gfin kit cfic CO sd dfio tao vdi cfic CO sd san xufit trong nfing nghifp, ndng thdn, nhfim nfii^cao ky nfing n ^ l n ^ i i ^ cho ngudi hoc sau dfio tao.
Thyc hifn ehuin hda dpi ngu gifio vifin trong cfic cd sd giao dye dai hpc vfi cao dfing nh^m nang cao chft lupng dfio tao nhfin Iyc trinh dp rao trong Enh vyc ndng nghifp vfi phat triln nong thdn.
Nang cao bieu qua cong tkc dao tao nghe cho lao dpng nong tbon: Dfio tao tren cd sd nhu clu thyc t i eua ngfldi nfing dfin, gfin dfio tao vdi giai quyft vifc Ifim eho ngudi lao dfng. Gfin kit cae chUdng trinh dfio tao n g h i vdi
ehUdng trinh xay dflng nong thdn mdi.
Ra soat lyi danh myc i ^ l dao tao trinh do sd cf p, dfio tao dudi 3 thfing d l phf duyft lai cho phu hdp vdi nhu clu sut dyng lao ddng ciia doanh nghifp vfi yeu c l u cua thj trudi^ lao dpng, phfl hdp vdi quy hoach xay dflng ndng thon mdi, dap flng nhifm vu tai cd clu n ^ n h . linh vue va giam ng^eo brai vflng trfn cd sd quan trift vfi thyc.hifn n ^ f i m tuc phuong chfim "chi dfio tyo n ^ l khi sac dinh dupc vifc Ifim va thu nhfip sau hpc n ^ l " .
Chuong trinh, gifio trinh, tfii I^u dfio tyo efin dupe xay dyng linh hoyt, sat vdi t h ^ tiln; to chiic dyy nghi thong qua nhilu hinh thflc linh boat, phu hpp. Ben cynh vifc dfio tyo, boi dudng kiln thiic, k;? nfii^ thuto hanh nghi d n t h i ^ nen chu trpng bli d i ^ i ^ kifn thflc, ky nfing mem (vl phap lufit lao dfng, an toan lao dfng, kiln thflc kinh doanh vfi khdi sfl doanh i ^ ^ f p trong dilu Uen canh tranh cua cd chf thi trudng]...).
Gfin chfit vifc rfi sofit, xac ifinh danh muc nghi dfio tao vdi Ifim tft cdng tfic dinh hudng, t u vin nghi d l ngudi lao dfng lya chpn. Cd nhflng bifn phap tfch cue giai quylt d i u ra cho san phim nfing n^iifp. Tao mpi dilu kifn thufin lpi ^ ngudi lao ddng dupc vay von san xuf t, kinh doanh vfi tfflj vifc Ifim sau khi hoc d l phfit huy hifu qua day vfihpcn^ill
Sdl19 (n-2016;( 53
