VE Sir KIEN CHONG ClffiNG EP DI ClT CUOI
NAM 1954 DAU NAM 1955 TAI MIEN BAC VIET NAM
NGUYfiN VAN KHOAN*
C
dng trinh Chie'n tranh cdch mgng Viet Nam 1945-1954 thdng ldi vd bdi hge, dUde bien soan dudi sU chi dao eua Ban chi dao tdng ket chien tranh trUe thuge Bg Chinh tri Dang Cgng san Viet Nam do Nha xuat ban Chinh tri Qud'c gia xuat ban nam 2000, tr. 144 vie't: "Sau Hiep dinh Gid- ne-vd dUde ky ket, quan va dan mien Bac da tieh cUe trien khai va giai quyet thanh edng nhieu edng viec cap bach nhU: tiep quan vung dich tam chiem, hoan thanh viec ehuyen quan tap ke't, chd'ng dich cUdng ep ddng bdo cdng gido di cU vdo Nam...".Mudi hai chQ ngan ggn ay ehUa dien ta chi tiet dUdc nhQng khd khan, gay can trong su kien nay.
Tim hieu them cac saeh khac, ngUdi dgc cd them nhQng thdng tin trong Hdu phUdng lich sii khdng chie'n chd'ng My ciiu nUdc, 1954-1975, Nha xuat ban Quan dgi Nhan dan xuat ban nam 1995, tr. 12 vie't: "NhQng thang cudi nam 1954 d Hai Dudng va HUng Yen da md nhieu ddt tien cdng quye't liet, rdng khIp, toan dien, ddng thdi phat dgng quan chung da'u tranh pha am mUu "eUdng ep di cU vao Nam cua dich".
Saeh Trung dodn 42 Trung dUng do Quan khu 3 bien soan, do Nha xua't ban Quan dgi Nhan dan in nam 1995, tr. 292 vie't rd hdn: "Hai Dudng, Hung Yen la mdt trong nhQng trgng diem chie'n dich di eU, vda la ndi ed nhieu trung tam edng giao vdi sd' dan ddng dao, vifa la ndi tie'p can khu vifc tap ke't cudi cung. Khu uy va Bg Tu lenh khu Ta Ngan giao traeh nhiem cho hai Trung doan 42, 50 ddng ehan tren dia ban Bac sdng Luge, lam ndng cd't cho quan dan ta trong cugc da'u t r a n h mdi nay".
Saeh Lich sii ddng bg Hdi Phong do Ban chap h a n h Dang bg DCSVN Hai Phdng bien soan, Nha xua't ban Hai Phdng in nam 1991, trong ChUdng lll-Cugc chie'n ddu 300 ngdy gidi phong que hUcfng (7.1954-5.1955) khang dinh: "Chd'ng dich du dd va cUdng ep di cU la mgt nhiem vu rat quan trgng cua Dang bg va n h a n dan Hai Phdng, Kien An trong thdi gian nay".
Nam 2001, Hgi ddng chi dao bien soan cdng trinh Lich sii khang chien chd'ng Phap khu Ta Ngan sdng Hdng cho ra mat saeh Lich sd khdng chie'n cho'ng Phdp khu Td Nggn sdng Hong 1945-1955 do Nha xua't
• TS. Hoi Khoa hoc Lich sd Viet Nam
Ve s y hien chong cu&ng ep di c\x. 43 ban Chinh tri Qud'c gia in va phat hanh.
Muc III "Chd'ng cUdng ep di cif" va ChUdng IV "Tiep quan vung mdi giai phdng" (td thang 7 nam 1954 de'n thang 5 nam 1955) dUde viet de'n 26 trang, td trang 485 den 510. Ndi dung muc nay dUde trinh bay kha rd: "Tif "am mUu tham ddc cua de qud'c My"
den "Cugc da'u tranh rdng ldn, gian khd, phde tap" trinh bay nhQng nguyen nhan de xay ra vu cUdng ep di cU, nhQng ban che ve phia ta, va nhQng ke't qua cua quan dich da dat dUdc, khdng thUe hien dUde".
Day cd the la mgt trong nhQng bai viet ehi tiet hdn ca.
Trong tiet "Am mUu tham dgc cua de qud'c My" saeh cho bie't "ngay trong khi dang tie'n h a n h dam phan d Gid-ne-vd, Tdng thdng My Ai-xen-hao da tuyen bd' se td chdc mgt eugc di cU cd ke hoach (dUa) ngUdi Viet d Bic vao Nam".
TrUde khi Hgi nghi Gid-ne-vd ket thue, My da cd Hdng y Giao chu Spenman, Giam muc Hacnet eung vdi E. Lenxden (sau nay la cd' van eho My d mien Nam Viet Nam) nhan vien CIA cua My d Sai Gdn phdi hdp vdi mdt so' phan ddng dgi lot thien chua giao hu dga eUdng ep, dan ap ddn bdc ddng bao cdng giao ta di Nam. Vi khdng rd tinh hinh, khdng dUde phd bie'n ky cang dudng ldi, chinh saeh eua Chinh phu, nhe da, sd hai, thie'u sang sud't trong viec Dao, viec Ddi, cung khdng the khdng neu len nhQng ten tay sai phan ddng oan thu ehe do, nhan tien cua My nhung tay vao tdi ac nen ddng bao da keo nhau ra di.
Bai ban cua bgn phan ddng la reu rao
"vi Viet Minh da mUdn tay Phap tan sat cdng giao, vi trong quan ddi qud'c gia (quan nguy BT) cung ed Viet Minh Igt vao de khung bd' cgng san; vi trong binh linh Tay cung ed cdng san Tay tiep tay eho Viet
Minh" (1). Chung tung tin "Chinh phu Viet Nam se cam dao, Chua da vao Nam, mien Ble la da't ma quy. Mien Nam la da't Thanh. Giao hoang edn keu ggi eon chien vao Nam, ai d lai se bi rut phep thdng cdng, se bi cdng san tra thu, My se nem bom nguyen td... Chung gid ra eu ea rdt: Ai di Nam se dUde My cho mdi ngay 8kg gao, 8 met vai, 500 ddng Ddng DUdng. Vao den trong Nam se dUde ca'p 3 mau rudng, mdt eon trau va 3 van ddng, cd nha d td te (2).
Neu hu dga, ep budc, Ida ddi khdng dUdc, bgn phan dgng dd't nha, dap pha cay bUa, giet trau bd, nem da, gay ra trom cap, rao lang khdng eho can bd ta vao, vu trang san sang chd'ng lai ehinh quyen.
Chie'n dich cUdng 6p di cU nay dUde My ra't coi trgng nen da ed nhieu ten trum sd sang Hai Phdng, Kien An kiem tra, chi dao true tie'p. Thang 8 nam 1954, rdi de'n ngay 15 thang 1 nam 1955, tie'p dd ngay 23 thang 1 nam 1955 lan lUdt Ngd Dinh Diem, dai sU My Cdlin, rdi chinh Hdng y Spenman da de'n kiem tra cae lan trai tap trung ngUdi bi eUdng ep di eU dang chd tau, bay ra trd phat sQa, dudng, gao, q u i n ao.
Dua vao Diem C, Diem D,^iiu 14 Hiep dinh Gid-ne-vd ehe phep thudng dan dudc tu do td vung nay sang vung khae, ehung tie'n hanh chien dich cUdng ep di eU nay n h i m pha hoai kinh te mien Bac dang gap khd khan sau 9 nam khang chien, gay rdi loan ehinh tri, bdi xau Viet Nam. Mae khac ne'u dUa dUde nhieu ddng bao mien Ble vao mien Nam, chung ed them ngUdi de xay dung quan ddi, neu huge phai tie'n hanh tuyen cd chung hy vgng se cd them cd tri hdn mien Ble (3).
Cau ket vdi mdt so' cha cd', bgn phan ddng cdng khai, trang trdn cUdng ep ddng bao. Ldi dung cac ngay di li khi ddng bao
44 Rghien cmi Lich silr, s6'11.2009
vao nha thd hoae do chung budc phai tap trung, chung lien b i t di "di cu" ludn (4).
TrUa ngay 15 thang 9 nam 1954, gin 200 giao dan thdn Ddng Cdn (Duyen Lao, Tien Lang, Hai Phdng) dung vdng khieng cha dao ra di. Bg dgi va nhan dan trong huyen ra khuyen ngan ddng bao trd ve nha yen tam san xua't, thUc hien bdn phan kinh chua yeu nUdc. Lu cdn dd vu khd'ng bg ddi Uc hiep dan, dung dao, liem, gay ggc danh bi thUdng 12 ngUdi (5). Trong thdi gian 300 ngay tap ke't ke thd da b i t hdn 500 thanh nien dUa vao Nam (6).
De ehdng pha chie'n dich eUdng ep ddng bao ta di eU vao Nam, ngay 5 thang 9 nam
1954, Ban BI thu Dang Lao dgng Viet Nam da ra Chi thi so' 91, nha'n manh: 'Viec pha tan am mUu eua dich b i t ep ddng bao ta vao Nam la mgt cugc da'u tranh chinh tri gay go va ca'p bach, cae ca'p uy can tang eUdng lanh dao da'u tranh tap trung nhUng can bd ed nang lUc vao nhQng dia ban quan trgng" (7).
Nghiem chinh cha'p hanh chi thi cua Ban Bi thu, cac ca'p uy Dang dia phUdng cd ddng bao bi cUdng ep vao Nam (Nam Dinh, Thai Binh, Hung Yen, Hai Phdng, Kien An, Thanh Hda, Nghe An) da kien tri giai thich chinh saeh cua chinh phu ta, vach ro am muu eua ke xau van ddng ddng bao khdng di di eu, ai di rdi thi nen trd lai. Can bd true tiep thu hoach mUa m.ang, sda chQa ndng eu, ehan nudi gia sue, bao ve eua cai giiip ddng bao di vIng... cdc td cdng tac nay cdn van dgng dUdc ehinh ddng bao cdng giao tien bd giae ngg giup sdc. Mdt bd phan ddng bao dUdc phep di ehuyen, theo tinh t h i n tu nguyen qua Hai Phdng da dUde ddng bao ddn tiep an cin, tham hdi, van ddng, giai thich, ung hg thUe an, nude ud'ng, cham sdc ngudi gia, tre em... Hanh dgng a'y cua nhan dan Hai Phdng khien-ddng bao ra
di ra't cam dgng, mdt so' da trd ve khdng di nQa, sd' tiep tuc ra di hda du vao Nam nhung v i n hudng ve mien Bac, ve eu Hd.
Ben canh nhQng viec lam tich cUe xua't phat td tinh yeu thudng ddng bao cung cdn cd nhQng can bd sd "ngan can" ddng bac la vi pham hiep dinh. Mgt so' khac do hQu khuynh khdng nam vQng luat phap-ed the cdn do sd hai - nen cd ten phan ddng nem luu dan vao n h a n dan eung chi canh cao rdi tha bdng. Mgt so' can bd khae do cUc doan, ta khuynh vd'n san ed thanh kie'n vdi edng giao nen cd nhQng ldi ndi, thai do, hanh dgng, thach dd'. Theo y kie'n cua mdt sd'ean bd nay: "Td xua cdng giao da cd va'n de.
TrUdc kia ngUdi ta c i n gid cd gidi cd ra di.
Di, ta se lay lai rudng. Di, di, ta lai mua dUde dd dac gia re".
Trong luc a'y ddng bao ta lai dang chiu canh sd'ng d cae trai, chd tau... ra't khd sd.
Trai An Lac (Hai Phdng) true thuge Tdng uy di eU cua My gom dUde tren 3.000 ngUdi nhd't vad 272 leu, trung binh mdi leu phai chda tren dudi 10 ngUdi. Trai dUde 1 dai dgi linh Phi va 4 dai ddi bao chinh quan "bao ve". NhQng ngay d i u ddng bao dUde ca'p mdi ngay 6 lang gao muc va 12 ddng tU mua thdc an, nau nUdng. Ve sau khdng dUde nhan tien thay vao dd la dd hop My, khdng ed giudng chie'u ddng bao nam tren nhQng ta'm s i t lanh. Rac rudi, phdng ue kh5ng cd s i p xep, mat ve sinh, d'm khdng dUde cham sdc. Gan den Tet trUdc nhQng ldi hda hao huyen va tinh eanh thUc te nhieu ddng bao ddi ve que hUdng, khdng chiu xud'ng tau di Nam. Mgt ten trong Ban chi huy trai da xi va ddng bao rang "chung bay la ngUdi hay sue vat" (8).
Khi xud'ng de'n cang khi nghe cd tau de'n bgn phan dgng Ida ddng bao chay nhu lua vit, me lac con, dng ba mat chau. Do x6 d^y nhau nen cd thuyen bi lat, nhieu ngUdi da
Ve sir hien chd'ng cu&ng ep di cxi.. 45 bd mang chua theo kip Chua vao Nam, mac
du tren ngiic v i n cdn bua chu (9). Nhieu ngudi d trai da lau, tau chua cd, trd ve eung khd nen lieu mang tU ddng be mang ra khdi. Td bao Journal D'extreme Orient (Nhat Bao Vien Ddng) da mieu ta canh ddng bao di eu dudi sif bao trd cua My nhu sau:
"Vdi nhQng la cd vang va trang cua Vaticang phap phdi trong gid, ca ngan thuyen danh ca, be mang, thuyen budm qua tai ngUdi ti nan da ra di vao Nam ban dem phd mac cho so' phan tie'n ve nhQng chie'n ham nhd cua Phap b ngoai khdi Van Ly. GiQa 6 va 8 gid sang hdm qua (24 thang 10 nam 1954) tau Julen Verne da "vdt"
dUdc 3.000 dan ti nan, tau Commandant de Pinodam vdt khoang 600 va hai ebiee tau ha mdn LSM (Landing Ship Medium chd quan dd bd) vdt dUde khoang 1.000 ngUdi.
Cd tin ddn sau khi tau ha mdm hdp dan di eU vac bung, rdi di ra xa ngoai khdi se md mdm trut het mgi ngUdi xud'ng bien" (10).
Nha bao Y.Gras nhan xet "hang chue, hang tram ngUdi di tan keo ve Hai Phdng trong tinh trang cung quan the tham... mgt sd ldn tin dd Thien chda giao bi cac giam muc cua hg loi keo, da bd lang di theo quan ddi Phap" (11).
TrUdc tinh hinh tren, thai do cua Uy ban qud'c te da lam viec tac traeh trong viec thi sat dan ti nan (12).
Uy ban qud'c te (UBQT) dUde thanh lap bdi Dieu 34 eua Hiep dinh Gid-ne-vd gdm cd dai dien cua An Do, Ba Lan, Canada, do An Do lam Chu tich. UBQT nay khi thi
"hang hai qua, khi thi cham tre qua nen tac dung thifc sU khdng nhieu, vi khdng cd du quyen lue hoae thie'u tinh than traeh nhiem khi thi hanh nhiem vu" (13). UBQT nay cdn dUde tin d Ba Lang (Thanh Hda) 5.000 (?) bd ddi Viet Minh xa sung vao
20.000 (?) thudng dan, 10.000 (!) bd ddi dan quan, cdng an dan ap bat giQ 3.000 dan Luu My (Nghe An) vao dau nam 1955 nhung "vi nhieu ly do" UBQT khdng dieu tra, ke't luan dUdc...
Chinh quyen Viet Nam da trae eho UBQT 320.000 ddn khieu nai cua than nhan va b i n g hQu cua nhQng ngUdi da di cU vao mien Nam, td' cao r i n g hg da bi cUdng bach hay bat buge ra di. Toan dieu tra cua UBQT da vao Nam, de'n cdc trai di eU bay gid dang thuge quyen khd'ng che cua My-Diem ke't luan ring: Khdng cd ngUdi nao trong so' 25.000 dUde tie'p xuc (trcng sd' 121.000 ngudi da vao Nam) than phien la bi cUdng bach (14).
Trong chie'n dich cUdng ep di cU nay, My da budc Thu tudng Ngd Dinh Diem ra Nghi quye't sd' 928-NV, thanh lap Phu Td'ng uy di cu ti nan (PTUDCTN) ngang hang vdi mdt bd tu ngay 17 thang 9 nam 1954. Phu nay cd 12 uy vien do Ngo Nggc Ddi la Tdng phu trUdng, Nguyen Thanh Diem, Giam dd'c dinh cU, T r i n Phude Lde, Chanh sd tie'p cu, Nguyen Cdng Phu, Chanh sd ehuyen van. Cac uy Phap d Ddng Dudng da xac nhan ban danh saeh nay (15).
Nhidu sd' lieu ve sd' lUdng ddng bao mien Bac bi cUdng ep di eU vao Nam khdng thd'ng nha't vdi nhau. Theo thd'ng ke cua (PTUDCTN) "tdng sd dan rdi bd mien Ble vao Nam la 873.478 (tam bay ba bd'n bay tam), 871.533 (tam bay mgt nam ba ba) da di trudc ngdy 19 thang 5 (1955) va 3.945 (ba chin bd'n nam) di trong thdi gian gia ban. Ne'u tinh them sd' ngUdi vUdt tuyen sau khi bet ban khoang 76.000 (bay sau ngan) di bang thuyen hay dudng bd (xuyen rUng qua Lao) tdng s6' ti nan len tdi gin 950.000 (chin tram nam mUdi ngan) ngUdi (16). Sd' ngUdi di b i n g dUdng thuy la 555.037 di b i n g 338 ehuyen tau Phap (237)
46 Rghien ciru Lich si3r, s6' 11.2009 109 ehuyen tau My (316.000), 8 ehuyen tau
Anh, Trung Qud'c, Dai Loan, Ba Lan (2000) ngUdi.
Sd' 3.745 ngudi di trong thdi ky gia ban dudc chd bang dudng thuy tren 9 ehuyen cudi cung nhu sau:
Tau Dirinh ngay 2 thang 6 nam 1955:
500 ngudi
Nam Viet ngay 6 thang 6 nam 1955: 70 ngUdi
Gasccgne ngay 8 thang 6 nam 1955: 818 ngUdi
Saint Michel ngay 16 thang 6 nam 1955:
700 ngUdi
Esperance ngay 27 thang 6 nam 1955:
787 ngifdi
Durand ngay 7 thang 8 nam 1955: 12 ngUdi
Phdng Chau ngay 6 thang 8 nam 1955:
286 ngudi
Hudng Khanh ngay 16 thang 8 nam 1955: 310ngUdi
Ville de Hai Phdng ngay 19 thang 8 nam 1955: 462 ngudi (17)
Lich sii khdng chie'n chd'ng thiic ddn Phdp khu Td nggn sdng Hong, tr. 503 viet:
"Td d i u nam 1955 de'n luc thUe dan Phap rut bet luc lUdng khdi khu vUe 300 ngay (ngay 16 thang 5 nam 1955) sd ngudi di eU chi tren 1 van (mgt) trong dd ed g i n 1000 (mgt ngan) dUdc chinh quyen ca'p gia'y eho di. Mae du vay td dau de'n cudi chien dich di cu, dich da dua g i n 15 (mUdi lam) van dong bao cong giao d Ta ngan vao Nam".
Lich sd qudn sU Viet Nam, tap 11, (Sdd) tr. 40 vie't: "Tren toan mien Nam Ngd Dinh Diem da ddn dUdc 128.374 (mdt hai tam ba bay tu) ngudi trong dd cd 90.436 (chin khdng bd'n ba sau) la dan di cU td mien Ble
vao". Td dien bach khoa ve chidn tranh Viet Nam (Encyclopedia of the Vietnam war), Nha xua't ban Stanley va Kutle, My 1992, tr. 469 muc td Refuges (ngUdi di tan) cho sd lieu cd 900.000 (chin tram ngan) ngudi mien Bac trong dd cd khoang 700.000 (bay tram ngan) ngUdi cdng giao da vao Nam".
Theo Viet Nam cdng gido nien giam xua't ban d Sai Gdn trUde nam 1975: "Giao phan Thai Binh (mien Ble Viet Nam) di cu nam 1954 tren 80.000 (tam mUdi ngan) giao phan Hai Phdng, tren 60.000 (sau mUdi ngan) ngUdi".
Ddi ehieu vdi so' trai dinh cU va ngUdi dinh eU (ehu ye'u la ngudi mien Ble di cU vao mien Nam cua PTUDCTN qua thd'ng ke sau day tha'y rd them
"Nam p h a n 14 t i n h
Ba Xuyen cd 1 trai: 780 ngQdi Phong Dinh cd 3 trai: 10.883 ngUdi Cai Sa'n (Kien Giang) cd 15 trai: 42.145 ngUdi
Vinh Long cd 6 trai: 2.830 ngUdi Kien Hda cd 11 trai: 12.268 ngUdi Dinh Tudng cd 10 trai: 9.036 ngifdi Long An cd 9 trai: 14.108 ngQdi
Phudc Tuy (Ba Ria) cd 20 trai; 26.241 ngudi
Dd Thanh Sai Gdn cd 12 trai: 24.925 ngudi
Gia Dinh cd 37 trai: 110.339 ngUdi Bien Hda cd 37 trai: 107.947 ngifdi Binh Dudng cd 12 trai: 16.353 ngUdi Tay Ninh ed 14 trai: 15.726 ngUdi Cgng 206 trai cd 393.354 ngudi
T r u n g p h a n (9 t i n h T r u n g N g u y e n ) Quang Tri cd 11 trai: 9.251 ngudi
Ve sir hien ehdng cir&ng ep di cir.. 47 ThUa Thien cd 11 trai: 5.700 ngudi
Da N l n g ed 5 trai; 7.917 ngUdi Quang Nam cd 4 trai: 462 ngUdi Binh Dinh cd 1 trai: 275 ngifdi Khanh Hda cd 6 trai: 4.608 ngUdi Phu Yen cd 2 trai; 1.129 ngudi Ninh Thuan ed 1 trai: 312 ngudi Binh Thuan cd 18 trai; 31.430 ngudi Cdng 59 trai cd 61.094 ngudi
Nam Trung phan (5 tinh Cao nguyen)
Ddng Nam thUdng (Blao) cd 8 trai;
12.796 ngudi
Da Lat cd 18 trai; 15.456 ngudi La Nga 1, 2 cd 5 trai; 6.770 ngudi Ban Me Thudt cd 15 trai; 14.725 ngUdi Playcu ed 4 trai; 4.804 ngUdi
Cdng 50 trai ed 54.557 ngudi Ngoai sd' tren cdn cd
2 trai ngudi Nung d sdng Mao, Phan Ri (Binh Thuan)
3 trai ngUdi Mudng, 2 d Bien Hda, 1 d Playcu
1 trai ngudi Man d Ban Me Thudt 1 trai ngUdi Thd va ngUdi Thai d Trung Nghla Da Lat vdi tdng sd'ia 14.794 ngudi.
Neu cdng ca 3 phan va trai ngUdi dan tgc ta cd 393.354 + 61.094 + 54.551 + 14.794 = 523.793 (Nam mUdi hai van ba ngan bay tram chin ba ngUdi). Trong tinh Bien Hda ed 6 khu dinh cU ldn la Hd' Nai, Gia Kiem, Tan Uyen, Phudc Ld, Tan Mai, Ben Cd. Khu ldn nha't la Hd' Nai dUa theo thanh p h i n dan di cU d cac tinh mien Ble vao Nam gdm Hai Phdng 20.000 ngUdi, Thai Binh cd 11.050 ngUdi, Bui Chu 6.000
ngudi, Ble Ninh 4.000 ngifdi, Thanh Hda 2.858 ngudi" (18).
Su kien ddng bao mien Bac di cU vao mien Nam dien ra each day da gan nda the ky (19). Ve phia mien Ble cd y kie'n cho r i n g "sang nam 1955 da kien quyet tap trung ehi dao phat dgng dUdc phong trao quan chung rgng rai tien cdng dich nen da ngan ehan dUde ban tay dich. Cdn trUde dd chung ta bi ba't ngd trUde am mUu tham dgc cua dich. Khi cd sU chi dao... nhieu ndi cdn dang say sUa vdi thang ldi hda binh, tinh t h i n canh giae b l u nhU bi te liet. Ndi ddng bao Thien ehua Id lac hau la ndi vd dua ca nam. Trong nhQng nam khang chien chd'ng Phap ddng bao cdng giao da cung nhan dan chd'ng dich, dao h i m bi mat tranh giae khdng chiu tap trung vao nha thd. Khi giae can thi tan eU, da'u tranh chd'ng bat Hnh. Ddn vi Thai Van Lung cua Hung Yen va Bao Lge eua Hung Yen chu ye'u gdm thanh nien edng giao da ed nhieu thanh tieh chien da'u
De gdp p h i n ket luan Lich sd khdng chie'n chd'ng Phdp khu Td nggn sdng Hdng cho rang "sd dl ta khdng phd dUdc am mUu du dd cUdng ep di cU cua dich khdng phai la ta "cham phat hien va chUa tha'y he't am mUu tham dgc cua dich, do ta chUa n i m sat tam ly ddng bao theo dao Thien chua va tinh hinh bie'n ddng bay gid, do cdng tac td chdc chd'ng dich thie'u eu the ehUa kip thdi, va cung do cdng tac van ddng ddng bao theo dao Thien chua cua ta trUde day cdn sd hd' (20) (chung tdi nhan manh hai chQ sd hd).
Cd the phan tich, giai thich hai chQ sd hd nay tren nhieu mat. DUng ve gdc do lich sd, dng xd khdng dung-sd hd? Vdi tdn giao nha't la ddi vdi dao Thien chua khi vao Viet Nam da cd mgt qua trinh thuan va kh6ng thuan.
4S Rghien ciJru Lich sii, so 11.2009 Da qua nhieu the ky chung sd'ng vdi dao
Nho, dao Phat, dao Giao..: nen khi cae giao si phUdng Tay theo cac thuyen budn cap ben budn ban d cac vung ven bien (dieu dd giai thich tai sao vung duyen hai ca Bac Bg, va Bac Trung Bg lai ed nhieu nha thd, ddng bao edng giao) de den giang dao. Ne'u ehi truyen ba tu tudng bac ai eua Ddc Thanh Gie-su nhu nhieu giao si tam huye't thifc hien thi that la quy. NhUng cd mdt bg phan giao si lai tham gia vao viec dUa binh Hnh nUdc ngoai vao Viet Nam dan dUdng che quan ddi xam lUdc, true tiep tham gia vac viec chiem ddng nen gay ra sU ba't binh trong dan chung. Mat khae do 90% dan Viet Nam la ndng dan, trinh do hieu biet cd han vdi nhQng ngudi ma "mdt hanh dgng cu the cd gia tri hdn 100 bai tuyen truyen" hg khdng the chap nhan ngay niem tin eua ngudi khac-du Id ddng bao minh va ap dat ai cung phai nhu minh nhu xUa va cua dng ba, trai lai la sai, la td. Td hieu khac ve tdn giao hg trd nen khdng hieu bie't lin nhau, ma't doan ket khdng hda hdp (cau ndi eua Hd Chu tich) dUde vdi nhau de di de'n hda nhap.
Max Planck, nha vat ly DUc (1858-1947) giai thudng Ndben nam 1918, da vie't trong cud'n Tu truyen khoa hoc (Scientificc Autobiography) ring; 'Ton giao la mdi rang huge con ngudi vdi thudng de eua anh ta.
Mdi lien he nay dat tren nen tang mdt sU khiem nhudng kinh can trifdc quyen lUc sieu nhien ma toan bg ddi sd'ng con ngUdi la t h i n dan (cua quyen lUc nay). Quyen luc sieu nhien a'y kiem soat mgi vet roi tren da thit va mgi thd'ng khd eua con ngudi. Nd life khdng ngQng va muc dich tdi thUdng cua eon ngudi tdn giao la dUde hdd hdp vdi quyen lUc ay va dUdc an hue td't lanh cua nd. Chi cd bang each dd anh ta mdi cd the dUdc bao hg khdi nhQng radl nguy hiem, tien heu dUde hay khdng hay khdng tien Heu dUde nhQng
mdi hiem nguy de dga anh ta trong cude ddi t r i n the va anh ta mdi ed the dUdc hudng niem hanh phuc t h u i n khiet nhat trong mgi niem h a n h phuc a'y la sU an binh ben trong tam tri va linh hdn, sQ an binh ehi dat dUde b i n g mdi lien he vQng chic vdi ThUdng de va bang niem tin dang tin cay vao sdc manh tiem nang va Idng nhan td cua Ngudi (ThUdng de).
Va Max Planck ket luan "Theo nghia ay, tdn giao bat ngudn td lUdng tam cua con ngUdi ca nhan" (21).
LUdng tam eua eon ngUdi ca n h a n khdng phai la san pham cua mdt nha may. Vi vay con ngUdi ca n h a n ed quyen theo va khdng bi bat buge theo bat ed tdn giao nao (Hie'n phap cua nude Viet Nam).
Bai hge lich sd eua sU kien cho'ng cUdng ep di eU nam 1954-1955 d Viet Nam cung nhu nhieu sU kien di cU, di tan khac ca d tren the gidi da de lai cho con ngUdi tren trai da't nay nhieu dieu dang quan tam.
Mgt trong nhQng dieu a'y la "con ngUdi hay thudng yeu nhau", hay thUdng yeu ca ke thu nhu ldi Ddc Chda day. Hay tranh di dieu ac, cham lo dieu thien, tQ bi hi xa, "du xay chin bac phu dd, sao b i n g lam phuc cdu cho mgt ngUdi" nhU ldi Ddc Phat day. Hay thUdng yeu nhau nhu ldi Thanh Mahdmet va cae t h i y dao giao khac dan cae con.
Dd cung la dieu eon ngUdi Viet Nam giae ngd, da va se lam theo ldi day cua Chu tich Hd Chi Minh; dai doan ket, dai hda hdp de tien de'n dai hda nhap
Trong bai diin van dgc ngay 7 thang 5 nam 1975, thay mat Uy ban quan quan Thanh phd' Sai Gdn, giQa luc nhieu ngUdi cdn chua tin vao Chinh phu Viet Nam Dan chu Cdng hda, lo sd thanh phd' se tam mau di theo My nguy se bi tra thu... ThUdng
Ve sir hien chong eirong ep di cir.. 4 9 t u d n g T r a n V a n T r a mdt chien si each m a n g ngUdi Viet N a m yeu nude thUdng ndi h a y theo C h u n g h l a Mac, mgt a n h Hnh Cu Hd da cung n h a u ddng t a m , hdp lUc xay dUng lai ndi; "khdng ai t r o n g so' e h u n g t a la ke chie'n que hUdng, m a u ehdng b a n g bd lai vet bai trif de qud'c My m a "tcan t h e d a n tdc thUdng..." de gia d i n h n a e cung khdng p h a i Viet N a m la ngudi chie'n t h i n g ; ' T a t ea mgi chiu d a u k h d t h e m nQa" (22).
CHU THICH
(1), (2). Lich sii khdng chie'n chien khu Td nggn, sdd, tr. 487.
(3). Theo Tii dien Larousse P h a p n a m 1966, t r a n g 1.773 n a m 1954 mien BSe eo dien tich la 164.000km^ vdi 17 trieu dan, mien Nam co 170.320km ^ va 15 trieu 397.000 dan.
(4). Vi du ci Bach Long (Tien Hai) la 5.000 ngUdi, Bich Du, Tliuy Anh 2.000 ngUdi, Ke Sat 1.000 ngUdi
(5), (6). Lich sU ddng bg Hdi Phong, Sdd, tr.
294, 389.
(7). Dan theo Lich si khdng chie'n cho'ng Phdp Khu Td Nggn, sdd, tr. 495.
(8). Dan theo Bdo cdo cua tinh uy Kie'n An, 20 thang 2 n a m 1955.
(9). Bua ehu ma dong bao cong giao Thai Binh goi la me day a n h eua DUc ba do bon p h a n dong bat dong bao phai mua, coi n h u mot thU tliue vdi gia 1.000 dong, dUde nhSn khi vao nha thd lam l i . D i n theo Le Xuan Khoa, Lich sii Viet Nam 1945- 1975, Nxb. Tien Rong, Hoa Ky, 2004. Ban tieng Viet, tr. 246.
(10). DSn theo Le Xuan Khoa, Lich sii Viet Nam 1945-1975, sdd, tr. 249. Ngay trong khi chen ehuc len xuo'ng t h u y e n cung da co h a n g ehuc ngUdi che't. Co 4 em be d Hai DUdng bi dSm che't. Lich sif khdng chie'n, sdd, tr. 489.
(11). Y.Gras, Lich sii chien tranh Dong Duang, Dan theo Lich sii khdng chie'n, sdd, tr. 499.
(12), (13), (14), (16). D5n theo Le Xuan Khoa, Lich sii Viet Nam 1945-1975, sdd, tr. 247, 251, 254, 258.
(15). Theo Ho sd CAOM (Trung t a m luu trul hai ngoai Phap) Ho sd HCL/488, My con dUde cac quoc gia Anh, P h a p , Tay Ban Nha, Y, Uc, T a n Tay Lan,
Nhat, Philippin, Dai Loan, N a m Trieu Tien, Hoi U N I C E P , Hong thSp tu quo'c te, cae to chUc t5n giao... cung ca'p tai chinh, phUdng tien ehuyen van.
Le Xuan Khoa, sdd, tr 268.
(17). Le Xuan Khoa d i n theo cuo'n Cugc di cU lich sii tgi Viet Nam cua PTUDCTN, Sai Gon, 1975.
(18). Theo so lieu eiia PTUDCTN "ehi trong 1 n a m 23 trai dinh eU tai 5 tinh mien Nam da dUde t h a n h lap lang, xa". Cdng viec k h ^ n hoang va 3 ph£n (Nam phan, T r u n g phan, Cao nguyen) da k h a n hoang dUdc 58.101ha, ca'y lua 29.630ha, trong trot 13.043ha".
(19). 20 n a m sau, n a m 1975 lai d i i n ra sU kien
"tuy nghi di tan" ciia q u a n dpi cong hoa nguy til Tay Nguyen ve duyen hai, roi ddt "di tan" trong nhiing ngay t h a n g 4 nam 1975 va tie'p sau do nhieu t h a n g ciia dong bao mien Nam, trong do eo ea dong bao mien Bac di cU vao, nhiing n h a n vien nguy quyen, n h a n vien cong tae vdi My da "di tan"
ra nude ngoai, chii ye'u la sang My. Roi de'n lUdt dong bao ngUdi Viet go'c Hoa, Hoa kieu lai "di tan"
tre) ve T r u n g Quo'c trong vu "nan kieu". Roi nhflng vu le te cl Tay Nguyen, dong bao eae dan toe cl day da sang Campuchia, Thai Lan
(20). Saeh d i n theo Lich sii Ddng cgng sdn Viet Nam, t a p 2, Nxb. Chinh tri Quo'c gia. Ha Noi, 1995, tr. 65.
(21). Theo ban dieh eua Tgp chi Tia sdng, so' 11 ngay 5 t h a n g 6 n a m 2008.
(22). ThUdng tUdng Trin Van Tra. NhUng chang dudng lich sit cita B2 thdnh ddng, T^p 5, Ke't thdc cugc chie'n tranh 30 ndm, Nxb. Van nghe T h a n h pho Ho Chi Minh, 1982, tr. 329-330.
