Nghien cOu - Trao doi
^SAN XUAT XANH
Cof hoi va lofi ich cho Viet Nam
O HOANG HONG HANH
Vidn Chidn luge, Chinh sich tii nguyen vd mdi trudng
T
rong boi canh khi dc ngudn It/c san xuat la hdu hgn, cic nganh kinh te phai ddi mgt vdi nhiiu yeu td egnh tranh. Dgc bigt ddi cic doanh nghigp, qui trinh tang trudng can phai gin vdi cdc hogt ddng xanh hda san xuat hudng den TTX nhu nang cao higu suat sd dgng tii nguyen, phdng chdng 6 nhiim, vi quan ly hda chat cd trgng tim. Xanh hoa san xudt hign nay khdng chi li xu hudng ddn thuan ma dang trd thanh tat ydu trong tuang lai nhim hudng den mgc tieu phit trien ben vung. Bai viet sau cd muc dich lu$n giai nhUng vdn di /y lugn cd ban ve SXX d cap dg doanh nghigp va tht/c tien cac quae gia trdn the gidi trong vi$c thOc day md hinh nay de tU dd rut ra mgt so bai hgc cho Vigt Nam.Cd sd ly lugn cCia sdn xuSt xanh Theo ChUPng trinh mdi trUdng Lidn Hpp Qudc- UNEP (2011): "Khac vdi san xult truyen thdng, mye dfch chfnh eua SXX id giam lUdng TNTN c i n thiet de tgo ra mdt sdn pham thdng qua vide sD dyng cae quy trinh sdn xuat tiet kidm nang lUdng va nguyen vat lieu, dong thdi gidm tdc ddng tieu cue den mdi trudng thdng qua vide giam thieu chit thdi va 6 nhidm. Theo nghTa rpng, SXX lien quan den viee tdi thiet kd sdn pham, hd thdng sdn xuat va md hinh kinh doanh, cung nhU trdch nhiem md r5ng cua nha san xult trong viee thu hdi, sU dyng hieu qua tai nguyen va san xuat sgeh hdn, tai sdn xult va tai che mdt each tdi da". Cung cung quan diem, Dornfeld va cpng sy (2013) eho ring, SXX la vide thyc hign bit ky mot thay the nao trong qua trinh sdn xult ma ddn den vide giam tidu thy nang lupng, tai nguyen, giam thdi eae sdn pham phy ra mdi tnidng. Vd theo tien trinh phdt trien, SXX gdm ede giai dogn ed bdn sau:
Bd thyc hidn SXX, Moneer Heru va David Don- feld (2013) cung da dUa ra 5 nguydn t i c cd ban:
Nguyen tic "tidp can h$ thdng todn didn":
Kht xem xet cae tdc ddng mdi trUdng cua qua
rid kgp I—ht It i l - • n i '
Hinh 1. 77en trinh phdt thdn cua SXX (Ngudn: OECD, 2009)
trinh san xuat, tidp can hd thdng toan didn Id nguyen tac quan trpng va can thiet vi ede tde ddng nay ed the xuat phdt tU bit ky khia eanh nao cDa qud trinh sdn xuat. Mat khde, cung c i n phai xem xet den tfnh tUdng tde giUa cdc qud trinh trong he thdng. D i u ra cua qua trinh nay la dau vao cDa qud trinh tidp theo.
Nguyen tdc "Xem xet theo hudng doc va ngang cua he thdng": "Hudng dpe" Id xem xet he thdng d mUe dp chi tidt khac nhau tU quy md doanh nghidp xudng den ede qua trinh, edn "Hudng ngang" Id khi xem xet cae he thdng chi tiet theo tUng mUe dp. Xem Toi nguyen vg Moi tru-dng | Kjf 2-Thing5/2016 ^g
xet he thdng theo ed hai hudng doe va ngang eung ed t h i eho ta cae gidi phap hieu qud trong vide giam thidu eac tdc ddng mdi trudng.
Nguyen tic "Giim hoac iogi bd diu vio vd dau ra cd hai cda hg thdng tdi mdi trudng vi con ngudi":
Khi xem xet vide gidm thieu cdc tac dpng mdi trudng cua mdt he thdng, ngodi nhUng yeu td ndi tai tren, cac yeu td ben ngoai lidn quan den dau vao va dau ra cd hgi eho hd thdng cung nen dupe can nhac. Viec dp dyng nguyen tac nay co thd co cac each xCr ly khac nhau. Vf du, ndu tap trung vao yeu td diu vao gdy hai eho hd thdng, mdt gidi phap la thay the ydu td d i u vdo ed hai bing ede yeu td dau vao khdc ed ft tde ddng hdn. Viee thay ddi nay thudng dUde thyc hien theng qua vide tdi ehe, tdi sD dyng hay tdi sdn xult d l gidm yeu td dau vao gay hai.
Nguyen tie "Sd dung hieu qui tii nguyen": Ngay cd nhUng ylu td khdng thyc sy ed hgi nhung viec SLf dung vin cd t h i cd tac d6ng dang ke den mdi trudng. Vf dy, gily khdng phai la ydu td diu vao cd hai cho he thdng, nhUng neu xet ed vdng ddi san pham, vide sD dyng giay ed the dong nghTa vdi vigc chat pha rUng va tang lupng khf nha kinh vao mdi trUdng. VI vdy, nguyen tac nay nhin mgnh vdo vide can phdi sU dgng tdi Uu tai nguydn trong qua trinh san xuat.
Nguydn tic "Hieu Ung thdi gian cda he thdng":
Khi ap dyng ede nguyen tac trdn, eac tdc ddng mdi trudng cua he thdng mdi chi dupe ddnh gia trdn yeu td khdng gian. Tuy nhien, thyc te, ede tac ddng mdi trudng eua he thdng ed the thay ddi theo thdi gian.
Do vay, tac tde ddng mdi trudng can phdi dUpc xem xet cang sdm cang tdt trong giai dogn thilt ke de can nhac nhUng phuong an tdi uu cd thd lam giam cac tac ddng trong tUdng lai.
6 gdc dp hat nhan cua nen kinh te, tang trudng doanh nghidp hidn nay khdng cdn ddn gidn eh? la vide tang khd nang san xult, tang doanh thu, tang ldi nhuan, md r6ng thj phan, tang quy mo lao dpng...
Trong bdi cdnh hidn nay, tang trudng doanh nghiep can phdi gan vdi cac hogt ddng xanh hda sdn xuat.
Bdi le, mdt doanh nghidp kinh doanh hieu qud, t^
suat ldi nhuan cao nhUng qua trinh sdn xult gay QNMT khdng the coi la dang SXX vd ben vOng.
Ngupe lai, mdt doanh nghiep chu trpng den trach nhigm mdi trudng nhung kinh doanh thua Id trong mdt thdi gian ddi thi eung khd ed the c6 du ngudn 16 Toi nguyen yg Moi tru-ong | Ky 2-Thing 5/2016
Hinh 2. Xanh hda qui trinh sin xuat cua mdt doanh nghi$p
\Uc dd tdng trudng. Vi vdy, xudt phat tU npi ham eua SXX, xanh hda qud trinh sdn xult cDa m6t doanh nghiep c6 the dUde hieu la mpt td chUe ed nhOng djnh hudng, cam ket va hanh ddng thyc hidn cac nguyen tie ben vUng mdi trUdng, hUdng tdi viec SL(
dyng hidu qud hdn eae ngudn TNTN, gidm thieu dan eac tdc ddng tieu cUc den m6i trUdng trUdng (gidm thidu dan viee phat sinh chat thai vd QNMT) trong qua trinh qudn ly va vdn hanh sdn xult, trong khi van duy tri dupe ldi nhuan.
Kinh nghiem mot sd qudc gia trong viec thiic day sdn xudt xanh d cap dp doanh nghi#p
Ve chinh sich
6 My, ke tU sau cudc khDng hodng tai chinh nam 2008, chfnh phu da xem xet Igi viec chuyen ddi phUdng thUc phat trien kinh td. Thdng 11/2009, Tdng thdng Qbama da dUa md hinh tang trudng ben vUng. Trong dd, chien luyc "Tai cdng nghiep hda" eho glai doan 10 nam nham phdt trien cdng nghe mdi dU kid'n d i u tU 15.000.000 USD hd tr?
cho cac ngudn nang lugng mdi, khuydn khfeh cac doanh nghigp doi mdi edng nghd, tiet kiem nang lupng, nhat la ede doanh nghidp vUa va nhd (SMEs).
Ngoai ra, eudi thang 6/2009, Hg vidn My thdng qua du luat ehdng BDKH vdi mye tieu gidm KNK khoang 17% vao nam 2020 so vdi nam 2005. Trong do, ap dyng hgn nggeh khi thai va cho phep cdc cdng ty xd khf thdi thap hdn han ngach cd the ban phln han mUe khf thdi khdng dung hdt che cac cdng ty khac.
Vide thdng qua dU luat vd chdng BDKH tgi Ha vidn, budc d i u khang djnh nd lUc cDa chfnh quydn IVly trong vide dieu eh?nh md hinh tang trudng kinh te My theo hudng sD dung hidu qud tai nguydn va nang lUpng.
6 cap vT md, Lidn minh Chau Au - EU da dua ra nhidu chinh sach Idn v l KTX, cae bon thIp bao gdm mdt logt mue tieu dai han nhU: Ld trinh hudng den nen kinh te eac bon thIp 2050; Chien luge EU 2020 ve thfeh Ung BDKH, hieu qud tai nguyen; Ke hogch EU ve hieu qud nang lUQng den nam 2020...
Dae bidt, thdng 7/2014, Uy ban Chau Au da thdng qua mpt Ke hogch hanh dpng xanh cho cdc doanh nghigp vUa va nhd (SMEs) vdi mye tidu chuyen nhUng thaeh thUe mdi trUdng thanh cdc cd hoi kinh doanh eho cdc doanh nghiep. C6 the ndi ddy Id ban Ke hogch hanh ddng toan dien, trong dd dUa ra mdt chuoi cac hdnh ddng giup cac doanh nghiep SMEs khai thac dUQc nhUng cd hdi kinh ddanh hudng den nen KTX thdng qua edi tiin hieu qua sD dyng tdi nguydn, khai thac eac cd hdi trong cdc chudi gia tri xanh va tao dieu kidn tiep can thj trUdng cho cac doanh nghiep xanh.
Ddi vdi Han Quoc, day la qudc gia dau tien cd tam nhin chidn lUde v l TTX va coi dd la md hinh trpng tam dd phat triln d i t nude. Mdt trong nhUng ndi dung chfnh cDa Chien lugc TTX cDa Han Qudc la phdt trien cdng nghe xanh vd xanh hod cdc nganh edng nghiep hien eo. Chinh phD Han Qude da xac dinh ede doanh nghiep gdp phln khong nhd dd hudng tdi TTX. Vdi sU h6 trd md r6ng cDa Chinh phD, sd lUdng du an cDa cac doanh nghiep SMEs trong nganh cong nghigp xanh dupc hien thuc hda da tdng hdn 40% ke tU nam 2009. He thd'ng chUng ehi xanh eua Chinh phu dupe dUa ra vao thang 4/2010 da chUng nhan hdn 400 trudng hdp doanh nghidp, du an va cdng nghg xanh. Hdn nUa, tU nam 2010, Chfnh phu Han Qude da thue day vide phat trien nhUng ngdnh edng nghiep va edng nghe xanh bao gdm nang lUdng mat trdi, nang lupng gid, hd trd cac doanh nghiep vUa va nhd hogt ddng trong nganh edng nghigp xanh. Ngoai ra, vdi mye tidu gidm phat thdi KNK tdi 30% vao nam 2020 so vdi mUe cDa nam 2005, g i n 500 doanh nghidp se hogt ddng theo he thdng quan ly nang lupng vd KNK qudc gia.
G i n day, Trung Qudc dupc xem la mdt trong nhUng qude gia da kha thanh cdng trong viee xay dUng xa hdi tuan hoan ndi ehung va thue dly xanh h6a sdn xult noi ndng. Vide xay dung mdt xa hdi tuan hoan dUdc xem la ndi dung quan trpng eua Ke hogch 5 ndm lln thU 11 cDa Trung Qude, trong dd cd tap trung vao mdt logt cdc chfnh sdch thue day
xanh hda san xudt. Ban cai to vd phat trien qudc gia (NDRC) chiu trdch nhigm d i u mdi thyc hien chien lupc xa hdi tuan hoan d quy md qude gia. Trong do, dua ra mdt loat eae chfnh sach, cd che tai chfnh nhu cae chfnh sdch uu dai, thud. Dien hinh, NDRC da cam kd't md rdng cdng nghiep tdi san xult qude gia trong vong 5 nam tdi. Ude tinh tdi san xuat d Trung Qudc cd the tang tU 2 ty Td (khodng 320 tneu US$) ndm 2011 len den 40 ty Te (khoang 6.5 US$) vao nam 2015. Ngoai ra, trong gdi kfch thfch kinh te 586 ty USD, Trung Qude rat eoi trpng dau tUcho ddi mdi edng nghd, tai ed eau kinh te, phdt trien nang lugng tai tao nham tUng bude hudng tdi phdt trien xanh, chuyen dan sang md hinh tdng trUdng sD dyng hieu qua ndng lupng. Hign Trung Qude dang ed elu Igi 10 ngdnh, nghe ehu chdt (thep, dtd, xi mdng..) nham tao viee lam, ndng eao nang lUc egnh tranh, dong thdi bude dau hien dai hda cac nganh nay dd tiep can edng nghd xanh, nhlt la cdc nganh gay nhieu d nhidm,
Ap dgng mgt sd md hinh SXX
Thue te hien nay ehUa c6 nhilu nghien eUu tdng ket thUe tien dp dyng cac md hinh SXX eua cac doanh nghidp tren the gidi. Tuy nhien, theo, hien nay cdc doanh nghiep chu y l u dang dp dyng hai md hinh SXX cd ban gdm:
Md hinh Uu dai/djch vy (Incentive models), la md hinh trong dd, thu nhgp cDa doanh nghidp dUde tra thdng qua viee eung cap eac djch vy nhu: Djch vu chUe ndng; tiet kidm nang lUdng; quan ly hda chit; thiet ke, xdy dUng, tai chinh, van hanh.
Md hinh vdng ddi (Life-cycle models) la md hinh trong dd, thu nhap cua doanh nghiep nhgn dupe thdng qua quan ly td't hdn vong ddi san pham nhu: Quan iy ehudi eung Ung xanh; qudn ly thu hdi;
thidt ke thdng minh; edng sinh cdng nghiep.
Ngoai ra, nam 2008, Capgenmini- mdt c6ng ty hang dau trong ffnh vyc tU v i n , edng nghe vd d|eh vy da ed mdt nghien eUu ve Ke hoach tao ra Ipi nhuan. Trong dd, da tien hanh khao sat 1069 ca nhan dgi dien cua cae doanh nghiep trdn toan the gidi, tU dd da dua mdt kdt luan ring cd 25%
tdng sd doanh nghiep hien nay trong sd eac doanh nghidp dupc dieu tra dang tham gia vdo cdc dy an xanh hoac bdn vUng. Vd tai mdt nghien cUu khae ve 108 doanh nghiep nho trong fTnh vue sUa ehUa d td 6 miln Nam Tay Ban Nha, eung nhgn djnh, cdc Toi nguydn yg Moi tru-ong | K» 2-Thanfl 5/2016 ^^
doanh nghiSp SMEs cung da va tien hSnh m5t loat cac chien IJ(?c moi trudng nhSm phong ngira ONH/IT. Dilu nay chutng t6 hi$n nay ng4y cSng nhieu doanh nghiSp sJn xuat quan tSm va dSu tu d^n moi trudng.
l«Ot s6 kinh nghi$m cho Vi#t Nam ViSc cac doanh nghiep Viet Nam phat trien manh me trong thdi gian qua IS ket q u i rSt dang i<h(ch 16. Tuy nhiSn, dudi ap luc cua tSng truSng, cac doanh nghi§p ngay cang thSi hoa chcit, rac th4i....nhieu hdn ra mdi trudng. Trong khi do, chung ta dang tiin hSnh manh me hdi nh$p va md cCfa.
Do dd, ViSt Nam khdng t h i nam ngoai xu hudng Chung cua toan c i u , dd la hudng dSn mdt n i n KTX. VI v|iy, cac doanh nghiep t i t y l u phJi quan tam d i n van d l mdi trudng trong sSn xuat kinh doanh d l tilng budc hudng tdi SXX. Mat khac, vdi nhDng djnh hudng, cam k i t TTX vei phat then ben vdng hidn nay cua Chfnh phO, cung d^t ra trach nhiem cho cSc doanh nghiSp ti/ng budc c i n phSi xay dung vi thuc hien chiln lUdc Scin xult kinh doanh theo hudng xanh hoa. TU cd sd ly luSn va thuc tien cua kinh nghiem quoc t l , cd t h i rut ra mdt sd bai hgc cho Vi§t Nam:
Vigc chuyin doi sang md hinh SXX can c6 su quylt tam chfnh tn cao. Kinh nghidm cac nUdc cho thIy, nhilu qudc gia hien nay da cd nhQng chfnh sach v l TTX. 6 tat c^ cac qudc gia niy, chfnh phO kidn djnh chO trUdng Ccii each, chuyin dli cd clu va thuc hign cac chinh sach TTX vdi nhQng k l hoach, gilii phap rlt cu the. Mdt trong nhQng gik\ phap chfnh hudng din TTX la xay dung duqc cd c h i va chfnh sach thuc dly SXX cap qudc gia, xanh hda sin xult tu quy md doanh nghidp d i n quy md nganh, ITnh vUc. Trong dd, doanh nghidp la tac nhan quan trong thuc hien TTX va chfnh phu c i n phli cung cap nhOng tin hi§u thi trudng I n djnh va rd rang d l cho cac doanh nghiep xay dUng djnh hudng va chiln lUdc phat triln.
Dli mdi va sang tao ddng gdp vai trd hit sUc quan trpng trong vide chuyin dli md hinh cac doanh nghidp hudng tdi SXX. Cac nUdc rlt quan tam va dang ngay cang tang t^ Id chi ngan sach cho cac hoat ddng nghidn cUu va phat triln (R&D) nhIm gdp phln tai CO clu c4c doanh nghidp hudng tdi SXX.
Mat khac, nhilu cd che, chfnh sich cu t h i cung da dUdc ban hanh nhIm thuc day cac hoat ddng R&D, Ung dung cac nghien cUu khoa hgc trong sin xuat 18 Toi nguyen yg IVIoi tru-dng | Ki 2 • Ttanil SgOII
cDa cac doanh nghidp, khuyin khfeh cac doanh nghidp d i u tU cho d l i mdi, sang tsio.
Biy mgnh tuyen truyin, giao dye, nang cao nh$n thUc ngudi dan trong vIn d l xanh hda nin kinh t l . O^c bi^t, d l cac doanh nghigp, cac nganh tu nguydn phat then theo hudng SXX, Chfnh phij cung c i n thilt phli chf ra nhQng Igi fch, co hoi trong tiin trinh xanh hda thdng qua cac diln dan trao doi, cac phudng tidn thdng tin dgi chUng.
Tai li^u tham l<hdo
1. Vu Tuin Anh va cdng su (2015), T/lh tdi nSn KTX a Vi$t Nam- Xanh hoa sin xuSt, NXB Khoa hgc xa h$i, 2015, 294 tr.
2. Abhishek Kumar Singh et al (2014), Green Manufacturing, Performance Measures: An Empirical Investigation from Indian MSMEs, International Journal of Research in Advent Technology, Vol.2, No.4, April 2014, E-ISSN 2321-9637.
3. Bd KH&DT va ChUdng trinh phat triln Lien H<?p Qudc, DU an 'Tang cudng nang luc Idng ghSp phat triln b i n vOng va BDKH trong cdng tac lap ke hoach" (2014), Chuoi cung ling xanh, NXB Lao ddng, HaN^i, 155tr.
4. Bisgaard T. and K.H. Henriksen (2012), Green business model innovation: Conceptualisation, next practice and policy, Nordic Innovation Publication, 66 p.
S.Congbo Li et al. (2010), Planning and implementing the green manufacturing strategy:
evidences from western China, Journal of Science and Technology Policy in China, Vol. 1 No. 2, pp.
148-162
6. Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions (2014), Green Action Plan for SMEs: Enabling SMEs to turn environmental challenges into business opportunities, SWD/2014/213 final of 12 July 2014
7. David Dornfeld et al. (2013), Green Manufac- turing: Fundamentals and Applications, Springer Science+Business Media New York, 289 p.
8. T l ChUc phat triln odng nghidp Lidn Hgp QuIc- UNIDO (2012), HUdng tdi TTX tH phit triin cing nghiip xanh tai Viit Nam, Ha Ndi: UNDO, 41 tr.B
